Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā |
૪. મેત્તજિત્થેરગાથાવણ્ણના
4. Mettajittheragāthāvaṇṇanā
નમો હિ તસ્સ ભગવતોતિ આયસ્મતો મેત્તજિત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? સો કિર અનોમદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો સાસને અભિપ્પસન્નો હુત્વા બોધિરુક્ખસ્સ ઇટ્ઠકાહિ વેદિકં ચિનિત્વા સુધાપરિકમ્મં કારેસિ. સત્થા તસ્સ અનુમોદનં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવલોકે નિબ્બત્તિત્વા અપરાપરં પુઞ્ઞાનિ કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે મગધરટ્ઠે અઞ્ઞતરસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ પુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તિ, મેત્તજીતિસ્સ નામં અહોસિ. સો વયપ્પત્તો કામેસુ આદીનવં દિસ્વા તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા અરઞ્ઞે વિહરન્તો બુદ્ધુપ્પાદં સુત્વા પુબ્બહેતુના ચોદિયમાનો સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા પવત્તિનિવત્તિયો આરબ્ભ પઞ્હં પુચ્છિત્વા સત્થારા પઞ્હે વિસ્સજ્જિતે પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૧.૧૫.૨૬-૩૧) –
Namohi tassa bhagavatoti āyasmato mettajittherassa gāthā. Kā uppatti? So kira anomadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto sāsane abhippasanno hutvā bodhirukkhassa iṭṭhakāhi vedikaṃ cinitvā sudhāparikammaṃ kāresi. Satthā tassa anumodanaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, mettajītissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto kāmesu ādīnavaṃ disvā tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññe viharanto buddhuppādaṃ sutvā pubbahetunā codiyamāno satthu santikaṃ gantvā pavattinivattiyo ārabbha pañhaṃ pucchitvā satthārā pañhe vissajjite paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.26-31) –
‘‘અનોમદસ્સીમુનિનો, બોધિવેદિમકાસહં;
‘‘Anomadassīmunino, bodhivedimakāsahaṃ;
સુધાય પિણ્ડં દત્વાન, પાણિકમ્મં અકાસહં.
Sudhāya piṇḍaṃ datvāna, pāṇikammaṃ akāsahaṃ.
‘‘દિસ્વા તં સુકતં કમ્મં, અનોમદસ્સી નરુત્તમો;
‘‘Disvā taṃ sukataṃ kammaṃ, anomadassī naruttamo;
ભિક્ખુસઙ્ઘે ઠિતો સત્થા, ઇમા ગાથા અભાસથ.
Bhikkhusaṅghe ṭhito satthā, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ઇમિના સુધકમ્મેન, ચેતનાપણિધીહિ ચ;
‘‘Iminā sudhakammena, cetanāpaṇidhīhi ca;
સમ્પત્તિં અનુભોત્વાન, દુક્ખસ્સન્તં કરિસ્સતિ.
Sampattiṃ anubhotvāna, dukkhassantaṃ karissati.
‘‘પસન્નમુખવણ્ણોમ્હિ, એકગ્ગો સુસમાહિતો;
‘‘Pasannamukhavaṇṇomhi, ekaggo susamāhito;
ધારેમિ અન્તિમં દેહં, સમ્માસમ્બુદ્ધસાસને.
Dhāremi antimaṃ dehaṃ, sammāsambuddhasāsane.
‘‘ઇતો કપ્પસતે આસિં, પરિપુણ્ણે અનૂનકે;
‘‘Ito kappasate āsiṃ, paripuṇṇe anūnake;
રાજા સબ્બઘનો નામ, ચક્કવત્તી મહબ્બલો.
Rājā sabbaghano nāma, cakkavattī mahabbalo.
‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
અરહત્તં પન પત્વા સત્થારં થોમેન્તો –
Arahattaṃ pana patvā satthāraṃ thomento –
૯૪.
94.
‘‘નમો હિ તસ્સ ભગવતો, સક્યપુત્તસ્સ સિરીમતો;
‘‘Namo hi tassa bhagavato, sakyaputtassa sirīmato;
તેનાયં અગ્ગપ્પત્તેન, અગ્ગધમ્મો સુદેસિતો’’તિ. – ગાથં અભાસિ;
Tenāyaṃ aggappattena, aggadhammo sudesito’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
તત્થ નમોતિ નમક્કારો. હીતિ નિપાતમત્તં. તસ્સાતિ યો સો ભગવા સમત્તિંસપારમિયો પૂરેત્વા સબ્બકિલેસે ભઞ્જિત્વા અનુત્તરં સમ્માસમ્બોધિં અભિસમ્બુદ્ધો, સક્યરાજસ્સ પુત્તોતિ સક્યપુત્તો. અનઞ્ઞસાધારણાય પુઞ્ઞસમ્પત્તિયા ચ સમ્ભાવિતો ઉત્તમાય રૂપકાયસિરિયા ધમ્મકાયસિરિયા ચ સમન્નાગતત્તા સિરીમા, તસ્સ ભગવતો સક્યપુત્તસ્સ સિરીમતો નમો અત્થુ, તં નમામીતિ અત્થો. તેનાતિ તેન ભગવતા. અયન્તિ તસ્સ ધમ્મસ્સ અત્તનો પચ્ચક્ખતાય વદતિ. અગ્ગપ્પત્તેનાતિ અગ્ગં સબ્બઞ્ઞુતં, સબ્બેહિ વા ગુણેહિ અગ્ગભાવં સેટ્ઠભાવં પત્તેન. અગ્ગધમ્મોતિ અગ્ગો ઉત્તમો નવવિધલોકુત્તરો ધમ્મો સુટ્ઠુ અવિપરીતં દેસિતો પવેદિતોતિ.
Tattha namoti namakkāro. Hīti nipātamattaṃ. Tassāti yo so bhagavā samattiṃsapāramiyo pūretvā sabbakilese bhañjitvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho, sakyarājassa puttoti sakyaputto. Anaññasādhāraṇāya puññasampattiyā ca sambhāvito uttamāya rūpakāyasiriyā dhammakāyasiriyā ca samannāgatattā sirīmā, tassa bhagavato sakyaputtassa sirīmato namo atthu, taṃ namāmīti attho. Tenāti tena bhagavatā. Ayanti tassa dhammassa attano paccakkhatāya vadati. Aggappattenāti aggaṃ sabbaññutaṃ, sabbehi vā guṇehi aggabhāvaṃ seṭṭhabhāvaṃ pattena. Aggadhammoti aggo uttamo navavidhalokuttaro dhammo suṭṭhu aviparītaṃ desito paveditoti.
મેત્તજિત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Mettajittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૪. મેત્તજિત્થેરગાથા • 4. Mettajittheragāthā