Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરીગાથા-અટ્ઠકથા • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
૬. મિત્તાકાળીથેરીગાથાવણ્ણના
6. Mittākāḷītherīgāthāvaṇṇanā
સદ્ધાય પબ્બજિત્વાનાતિઆદિકા મિત્તાકાળિયા થેરિયા ગાથા. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારા તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયં કુસલં ઉપચિનન્તી ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુરુરટ્ઠે કમ્માસધમ્મનિગમે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તા મહાસતિપટ્ઠાનદેસનાય પટિલદ્ધસદ્ધા ભિક્ખુનીસુ પબ્બજિત્વા સત્ત સંવચ્છરાનિ લાભસક્કારગિદ્ધિકા હુત્વા સમણધમ્મં કરોન્તી તત્થ તત્થ વિચરિત્વા અપરભાગે યોનિસો ઉમ્મુજ્જન્તી સંવેગજાતા હુત્વા વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા ન ચિરસ્સેવ સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પત્વા અત્તનો પટિપત્તિં પચ્ચવેક્ખિત્વા ઉદાનવસેન –
Saddhāyapabbajitvānātiādikā mittākāḷiyā theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī imasmiṃ buddhuppāde kururaṭṭhe kammāsadhammanigame brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ pattā mahāsatipaṭṭhānadesanāya paṭiladdhasaddhā bhikkhunīsu pabbajitvā satta saṃvaccharāni lābhasakkāragiddhikā hutvā samaṇadhammaṃ karontī tattha tattha vicaritvā aparabhāge yoniso ummujjantī saṃvegajātā hutvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā na cirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
૯૨.
92.
‘‘સદ્ધાય પબ્બજિત્વાન, અગારસ્માનગારિયં;
‘‘Saddhāya pabbajitvāna, agārasmānagāriyaṃ;
વિચરિંહં તેન તેન, લાભસક્કારઉસ્સુકા.
Vicariṃhaṃ tena tena, lābhasakkāraussukā.
૯૩.
93.
‘‘રિઞ્ચિત્વા પરમં અત્થં, હીનમત્થં અસેવિહં;
‘‘Riñcitvā paramaṃ atthaṃ, hīnamatthaṃ asevihaṃ;
કિલેસાનં વસં ગન્ત્વા, સામઞ્ઞત્થં ન બુજ્ઝિહં.
Kilesānaṃ vasaṃ gantvā, sāmaññatthaṃ na bujjhihaṃ.
૯૪.
94.
‘‘તસ્સા મે અહુ સંવેગો, નિસિન્નાય વિહારકે;
‘‘Tassā me ahu saṃvego, nisinnāya vihārake;
ઉમ્મગ્ગપટિપન્નામ્હિ, તણ્હાય વસમાગતા.
Ummaggapaṭipannāmhi, taṇhāya vasamāgatā.
૯૫.
95.
‘‘અપ્પકં જીવિતં મય્હં, જરા બ્યાધિ ચ મદ્દતિ;
‘‘Appakaṃ jīvitaṃ mayhaṃ, jarā byādhi ca maddati;
પુરાયં ભિજ્જતિ કાયો, ન મે કાલો પમજ્જિતું.
Purāyaṃ bhijjati kāyo, na me kālo pamajjituṃ.
૯૬.
96.
‘‘યથાભૂતમવેક્ખન્તી, ખન્ધાનં ઉદયબ્બયં;
‘‘Yathābhūtamavekkhantī, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
વિમુત્તચિત્તા ઉટ્ઠાસિં, કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ. – ઇમા ગાથા અભાસિ;
Vimuttacittā uṭṭhāsiṃ, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. – imā gāthā abhāsi;
તત્થ વિચરિંહં તેન તેન, લાભસક્કારઉસ્સુકાતિ લાભે ચ સક્કારે ચ ઉસ્સુકા યુત્તપ્પયુત્તા હુત્વા તેન તેન બાહુસચ્ચધમ્મકથાદિના લાભુપ્પાદહેતુના વિચરિં અહં.
Tattha vicariṃhaṃ tena tena, lābhasakkāraussukāti lābhe ca sakkāre ca ussukā yuttappayuttā hutvā tena tena bāhusaccadhammakathādinā lābhuppādahetunā vicariṃ ahaṃ.
રિઞ્ચિત્વા પરમં અત્થન્તિ ઝાનવિપસ્સનામગ્ગફલાદિં ઉત્તમં અત્થં જહિત્વા છડ્ડેત્વા. હીનમત્થં અસેવિહન્તિ ચતુપચ્ચયસઙ્ખાતઆમિસભાવતો હીનં લામકં અત્થં અયોનિસો પરિયેસનાય પટિસેવિં અહં. કિલેસાનં વસં ગન્ત્વાતિ માનમદતણ્હાદીનં કિલેસાનં વસં ઉપગન્ત્વા સામઞ્ઞત્થં સમણકિચ્ચં ન બુજ્ઝિં ન જાનિં અહં.
Riñcitvā paramaṃ atthanti jhānavipassanāmaggaphalādiṃ uttamaṃ atthaṃ jahitvā chaḍḍetvā. Hīnamatthaṃ asevihanti catupaccayasaṅkhātaāmisabhāvato hīnaṃ lāmakaṃ atthaṃ ayoniso pariyesanāya paṭiseviṃ ahaṃ. Kilesānaṃ vasaṃ gantvāti mānamadataṇhādīnaṃ kilesānaṃ vasaṃ upagantvā sāmaññatthaṃ samaṇakiccaṃ na bujjhiṃ na jāniṃ ahaṃ.
નિસિન્નાય વિહારકેતિ મમ વસનકઓવરકે નિસિન્નાય અહુ સંવેગો. કથન્તિ ચે, આહ ‘‘ઉમ્મગ્ગપટિપન્નામ્હી’’તિ. તત્થ ઉમ્મગ્ગપટિપન્નામ્હીતિ યાવદેવ અનુપાદાય પરિનિબ્બાનત્થમિદં સાસનં, તત્થ સાસને પબ્બજિત્વા કમ્મટ્ઠાનં અમનસિકરોન્તી તસ્સ ઉમ્મગ્ગપટિપન્ના અમ્હીતિ. તણ્હાય વસમાગતાતિ પચ્ચયુપ્પાદનતણ્હાય વસં ઉપગતા.
Nisinnāyavihāraketi mama vasanakaovarake nisinnāya ahu saṃvego. Kathanti ce, āha ‘‘ummaggapaṭipannāmhī’’ti. Tattha ummaggapaṭipannāmhīti yāvadeva anupādāya parinibbānatthamidaṃ sāsanaṃ, tattha sāsane pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ amanasikarontī tassa ummaggapaṭipannā amhīti. Taṇhāya vasamāgatāti paccayuppādanataṇhāya vasaṃ upagatā.
અપ્પકં જીવિતં મય્હન્તિ પરિચ્છિન્નકાલા વજ્જિતતો બહૂપદ્દવતો ચ મમ જીવિતં અપ્પકં પરિત્તં લહુકં. જરા બ્યાધિ ચ મદ્દતીતિ તઞ્ચ સમન્તતો આપતિત્વા નિપ્પોથેન્તા પબ્બતા વિય જરા બ્યાધિ ચ મદ્દતિ નિમ્મથતિ. ‘‘મદ્દરે’’તિપિ પાઠો. પુરાયં ભિજ્જતિ કાયોતિ અયં કાયો ભિજ્જતિ પુરા. યસ્મા તસ્સ એકંસિકો ભેદો, તસ્મા ન મે કાલો પમજ્જિતું અયં કાલો અટ્ઠક્ખણવજ્જિતો નવમો ખણો, સો પમજ્જિતું ન યુત્તોતિ તસ્સાહું સંવેગોતિ યોજના.
Appakaṃ jīvitaṃ mayhanti paricchinnakālā vajjitato bahūpaddavato ca mama jīvitaṃ appakaṃ parittaṃ lahukaṃ. Jarā byādhi ca maddatīti tañca samantato āpatitvā nippothentā pabbatā viya jarā byādhi ca maddati nimmathati. ‘‘Maddare’’tipi pāṭho. Purāyaṃ bhijjati kāyoti ayaṃ kāyo bhijjati purā. Yasmā tassa ekaṃsiko bhedo, tasmā na me kālo pamajjituṃ ayaṃ kālo aṭṭhakkhaṇavajjito navamo khaṇo, so pamajjituṃ na yuttoti tassāhuṃ saṃvegoti yojanā.
યથાભૂતમવેક્ખન્તીતિ એવં જાતસંવેગા વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા અનિચ્ચાદિમનસિકારેન યથાભૂતમવેક્ખન્તી. કિં અવેક્ખન્તીતિ આહ ‘‘ખન્ધાનં ઉદયબ્બય’’ન્તિ. ‘‘અવિજ્જાસમુદયા રૂપસમુદયો’’તિઆદિના (પટિ॰ મ॰ ૧.૫૦) સમપઞ્ઞાસપ્પભેદાનં પઞ્ચન્નં ઉપાદાનક્ખન્ધાનં ઉપ્પાદનિરોધઞ્ચ ઉદયબ્બયાનુપસ્સનાય અવેક્ખન્તી વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેત્વા મગ્ગપટિપાટિયા સબ્બસો કિલેસેહિ ચ ભવેહિ ચ વિમુત્તચિત્તા ઉટ્ઠાસિં, ઉભતો ઉટ્ઠાનેન મગ્ગેન ભવત્તયતો ચાતિ વુટ્ઠિતા અહોસિં. સેસં વુત્તનયમેવ.
Yathābhūtamavekkhantīti evaṃ jātasaṃvegā vipassanaṃ paṭṭhapetvā aniccādimanasikārena yathābhūtamavekkhantī. Kiṃ avekkhantīti āha ‘‘khandhānaṃ udayabbaya’’nti. ‘‘Avijjāsamudayā rūpasamudayo’’tiādinā (paṭi. ma. 1.50) samapaññāsappabhedānaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ uppādanirodhañca udayabbayānupassanāya avekkhantī vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā sabbaso kilesehi ca bhavehi ca vimuttacittā uṭṭhāsiṃ, ubhato uṭṭhānena maggena bhavattayato cāti vuṭṭhitā ahosiṃ. Sesaṃ vuttanayameva.
મિત્તાકાળીથેરીગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Mittākāḷītherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરીગાથાપાળિ • Therīgāthāpāḷi / ૬. મિત્તાકાળીથેરીગાથા • 6. Mittākāḷītherīgāthā