Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā |
મૂલપઞ્ઞત્તિકથાવણ્ણના
Mūlapaññattikathāvaṇṇanā
૫૫. ‘‘પટિસેવતિનામા’’તિ પદં માતિકાયં નત્થિ, તસ્મા ‘‘પટિસેવેય્યાતિ એત્થા’’તિઆદિમાહ. ‘‘એસો મેથુનધમ્મો નામા’’તિ સબ્બપાળિપોત્થકેસુ, અટ્ઠકથાયં ‘‘એસો વુચ્ચતિ મેથુનધમ્મો નામા’’તિ ઉદ્ધટા. ઇત્થિયા નિમિત્તેન અત્તનો નિમિત્તન્તિ દુવિઞ્ઞેય્યમેતં દસ્સિતં. અત્તનો નિમિત્તેન ઇત્થિયા નિમિત્તં સુવિઞ્ઞેય્યત્તા ન દસ્સિતં. ચત્તારિ ઠાનાનિ મુઞ્ચિત્વાતિ એત્થ અબ્ભન્તરતલં છુપન્તંયેવ સન્ધાય વુત્તં, અચ્છુપન્તં નીહરન્તસ્સ અનાપત્તિ. મજ્ઝન્તિ અગ્ગપ્પદેસં. ઉપરિભાગમજ્ઝન્તિ ઉપરિભાગસ્સ અગ્ગપ્પદેસં. નટ્ઠકાયપ્પસાદન્તિ એત્થ ઉપહતિન્દ્રિયસ્સ આપત્તિસમ્ભવતો ઇધાપિ આપત્તીતિ ચે? નેતિ દસ્સનત્થં ‘‘મતચમ્મં વા’’તિઆદિ વુત્તં. મતચમ્મઞ્હિ અનુપાદિન્નં, ઉપાદિન્ને એવ પારાજિકાપત્તિ. અપિધાય અપ્પટિચ્છાદેત્વા. યથા દન્તા ન દિસ્સન્તિ, તથા પિધાયેવ નિસીદિતબ્બન્તિ અધિપ્પાયો.
55. ‘‘Paṭisevatināmā’’ti padaṃ mātikāyaṃ natthi, tasmā ‘‘paṭiseveyyāti etthā’’tiādimāha. ‘‘Eso methunadhammo nāmā’’ti sabbapāḷipotthakesu, aṭṭhakathāyaṃ ‘‘eso vuccati methunadhammo nāmā’’ti uddhaṭā. Itthiyā nimittena attano nimittanti duviññeyyametaṃ dassitaṃ. Attano nimittena itthiyā nimittaṃ suviññeyyattā na dassitaṃ. Cattāri ṭhānāni muñcitvāti ettha abbhantaratalaṃ chupantaṃyeva sandhāya vuttaṃ, acchupantaṃ nīharantassa anāpatti. Majjhanti aggappadesaṃ. Uparibhāgamajjhanti uparibhāgassa aggappadesaṃ. Naṭṭhakāyappasādanti ettha upahatindriyassa āpattisambhavato idhāpi āpattīti ce? Neti dassanatthaṃ ‘‘matacammaṃ vā’’tiādi vuttaṃ. Matacammañhi anupādinnaṃ, upādinne eva pārājikāpatti. Apidhāya appaṭicchādetvā. Yathā dantā na dissanti, tathā pidhāyeva nisīditabbanti adhippāyo.
ગોનસોતિ ગોણપિટ્ઠિકો મણ્ડલસપ્પો, યસ્સ પિટ્ઠે લોહિતકાનિ મણ્ડલાનિ દિસ્સન્તિ. કલલપરિચયવારિચારમચ્છગ્ગહણેન કિઞ્ચાપિ સમુદ્દે મહામુખા હત્થિસરીરમ્પિ એકપ્પહારેન ગિલિતું સમત્થા તતો મહન્તતરા ચ ગહિતા હોન્તિ, તેસં મુખાદીસુ મેથુનધમ્મો ન સમ્ભવતીતિ તત્થ ઠાનપરિચ્છેદો નત્થીતિ એકે, વિચારેત્વા ગહેતબ્બં. એતમેવ હીતિ અનન્તરં સન્ધાય. સદ્ધિં યોજનાય અક્ખરયોજનાય. ‘‘પઞ્ઞત્તં પન સિક્ખાપદં સબ્બેહિપિ લજ્જીપુગ્ગલેહિ સમં સિક્ખિતબ્બભાવતો સમસિક્ખતા નામાતિ વુત્તત્તા સબ્બસિક્ખાપદં સબ્બભિક્ખૂહિ સિક્ખિતબ્બં. ન હિ કસ્સચિ ઊનમધિકં વા અત્થી’’તિ તસ્સ ગણ્ઠિપદે વુત્તં. પરિવારે પન –
Gonasoti goṇapiṭṭhiko maṇḍalasappo, yassa piṭṭhe lohitakāni maṇḍalāni dissanti. Kalalaparicayavāricāramacchaggahaṇena kiñcāpi samudde mahāmukhā hatthisarīrampi ekappahārena gilituṃ samatthā tato mahantatarā ca gahitā honti, tesaṃ mukhādīsu methunadhammo na sambhavatīti tattha ṭhānaparicchedo natthīti eke, vicāretvā gahetabbaṃ. Etameva hīti anantaraṃ sandhāya. Saddhiṃ yojanāya akkharayojanāya. ‘‘Paññattaṃ pana sikkhāpadaṃ sabbehipi lajjīpuggalehi samaṃ sikkhitabbabhāvato samasikkhatā nāmāti vuttattā sabbasikkhāpadaṃ sabbabhikkhūhi sikkhitabbaṃ. Na hi kassaci ūnamadhikaṃ vā atthī’’ti tassa gaṇṭhipade vuttaṃ. Parivāre pana –
‘‘ન ઉક્ખિત્તકો ન ચ પન પારિવાસિકો,
‘‘Na ukkhittako na ca pana pārivāsiko,
ન સઙ્ઘભિન્નો ન ચ પન પક્ખસઙ્કન્તો;
Na saṅghabhinno na ca pana pakkhasaṅkanto;
સમાનસંવાસકભૂમિયા ઠિતો,
Samānasaṃvāsakabhūmiyā ṭhito,
કથં નુ સિક્ખાય અસાધારણો સિયા’’તિ. (પરિ॰ ૪૭૯) –
Kathaṃ nu sikkhāya asādhāraṇo siyā’’ti. (pari. 479) –
વુત્તં. તદટ્ઠકથાય ચ ‘‘અયં પઞ્હા નહાપિતપુબ્બકં સન્ધાય વુત્તા. અયઞ્હિ ખુરભણ્ડં પરિહરિતું ન લભતિ, અઞ્ઞે લભન્તિ. તસ્મા સિક્ખાય અસાધારણો’’તિ વુત્તં. તં સબ્બં યથા સંસન્દતિ સમેતિ, તથા વેદિતબ્બં . ભિક્ખુનીનંયેવ સાધારણાનિ સિક્ખાપદાનિપિ ભિક્ખુ સિક્ખતિ, એવમઞ્ઞોપિ અન્હાપિતપુબ્બકો ભિક્ખુ તં સિક્ખાપદં સિક્ખતિ એવ તદત્થકોસલ્લત્થન્તિ કત્વા સબ્બમ્પિ સિક્ખાપદં સમસિક્ખતા નામાતિ. યં તં વુત્તન્તિ સમ્બન્ધો. ‘‘તિસ્સો ઇત્થિયો’’તિઆદિવિભઙ્ગોતંનિયામકોતિલક્ખણત્તા વત્થુનિયમનત્થં વુત્તં. તેન અમનુસ્સિત્થિપ્પસઙ્ગેન કતે સુવણ્ણરજતાદિમયે પટિક્ખિપતિ. ઇતો પટ્ઠાય યે ચ ‘‘તયો અત્થવસે પટિચ્ચ વિભઙ્ગો પવત્તતી’’તિ પુબ્બે વુત્તા, તે યથાસમ્ભવં યોજેત્વા વેદિતબ્બા.
Vuttaṃ. Tadaṭṭhakathāya ca ‘‘ayaṃ pañhā nahāpitapubbakaṃ sandhāya vuttā. Ayañhi khurabhaṇḍaṃ pariharituṃ na labhati, aññe labhanti. Tasmā sikkhāya asādhāraṇo’’ti vuttaṃ. Taṃ sabbaṃ yathā saṃsandati sameti, tathā veditabbaṃ . Bhikkhunīnaṃyeva sādhāraṇāni sikkhāpadānipi bhikkhu sikkhati, evamaññopi anhāpitapubbako bhikkhu taṃ sikkhāpadaṃ sikkhati eva tadatthakosallatthanti katvā sabbampi sikkhāpadaṃ samasikkhatā nāmāti. Yaṃ taṃ vuttanti sambandho. ‘‘Tisso itthiyo’’tiādivibhaṅgotaṃniyāmakotilakkhaṇattā vatthuniyamanatthaṃ vuttaṃ. Tena amanussitthippasaṅgena kate suvaṇṇarajatādimaye paṭikkhipati. Ito paṭṭhāya ye ca ‘‘tayo atthavase paṭicca vibhaṅgo pavattatī’’ti pubbe vuttā, te yathāsambhavaṃ yojetvā veditabbā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૧. પઠમપારાજિકં • 1. Paṭhamapārājikaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ૧. પઠમપારાજિકં • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / મૂલપઞ્ઞત્તિવણ્ણના • Mūlapaññattivaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / મૂલપઞ્ઞત્તિવણ્ણના • Mūlapaññattivaṇṇanā