Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ચૂળવગ્ગપાળિ • Cūḷavaggapāḷi

    નાળાગિરિપેસનં

    Nāḷāgiripesanaṃ

    ૩૪૨. તેન ખો પન સમયેન રાજગહે નાળાગિરિ નામ હત્થી ચણ્ડો હોતિ, મનુસ્સઘાતકો. અથ ખો દેવદત્તો રાજગહં પવિસિત્વા હત્થિસાલં ગન્ત્વા હત્થિભણ્ડે એતદવોચ – ‘‘મયં ખો, ભણે, રાજઞાતકા નામ પટિબલા નીચટ્ઠાનિયં ઉચ્ચટ્ઠાને ઠપેતું, ભત્તમ્પિ વેતનમ્પિ વડ્ઢાપેતું. તેન હિ, ભણે, યદા સમણો ગોતમો ઇમં રચ્છં પટિપન્નો હોતિ, તદા ઇમં નાળાગિરિં હત્થિં મુઞ્ચેત્વા ઇમં રચ્છં પટિપાદેથા’’તિ. ‘‘એવં ભન્તે’’તિ ખો તે હત્થિભણ્ડા દેવદત્તસ્સ પચ્ચસ્સોસું. અથ ખો ભગવા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય સમ્બહુલેહિ ભિક્ખૂહિ સદ્ધિં રાજગહં પિણ્ડાય પાવિસિ. અથ ખો ભગવા તં રચ્છં પટિપજ્જિ. અદ્દસાસું ખો તે હત્થિભણ્ડા ભગવન્તં તં રચ્છં પટિપન્નં. દિસ્વાન નાળાગિરિં હત્થિં મુઞ્ચિત્વા તં રચ્છં પટિપાદેસું. અદ્દસા ખો નાળાગિરિ હત્થી ભગવન્તં દૂરતોવ આગચ્છન્તં. દિસ્વાન સોણ્ડં ઉસ્સાપેત્વા પહટ્ઠકણ્ણવાલો યેન ભગવા તેન અભિધાવિ. અદ્દસાસું ખો તે ભિક્ખૂ નાળાગિરિં હત્થિં દૂરતોવ આગચ્છન્તં. દિસ્વાન ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘અયં, ભન્તે, નાળાગિરિ હત્થી ચણ્ડો મનુસ્સઘાતકો ઇમં રચ્છં પટિપન્નો. પટિક્કમતુ, ભન્તે, ભગવા; પટિક્કમતુ સુગતો’’તિ. ‘‘આગચ્છથ, ભિક્ખવે, મા ભાયિત્થ. અટ્ઠાનમેતં, ભિક્ખવે, અનવકાસો, યં પરૂપક્કમેન તથાગતં જીવિતા વોરોપેય્ય. અનુપક્કમેન, ભિક્ખવે, તથાગતા પરિનિબ્બાયન્તી’’તિ. દુતિયમ્પિ ખો તે ભિક્ખૂ…પે॰… તતિયમ્પિ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘અયં, ભન્તે, નાળાગિરિ હત્થી ચણ્ડો મનુસ્સઘાતકો ઇમં રચ્છં પટિપન્નો. પટિક્કમતુ, ભન્તે, ભગવા; પટિક્કમતુ સુગતો’’તિ. ‘‘આગચ્છથ, ભિક્ખવે, મા ભાયિત્થ. અટ્ઠાનમેતં , ભિક્ખવે, અનવકાસો, યં પરૂપક્કમેન તથાગતં જીવિતા વોરોપેય્ય. અનુપક્કમેન, ભિક્ખવે, તથાગતા પરિનિબ્બાયન્તી’’તિ.

    342. Tena kho pana samayena rājagahe nāḷāgiri nāma hatthī caṇḍo hoti, manussaghātako. Atha kho devadatto rājagahaṃ pavisitvā hatthisālaṃ gantvā hatthibhaṇḍe etadavoca – ‘‘mayaṃ kho, bhaṇe, rājañātakā nāma paṭibalā nīcaṭṭhāniyaṃ uccaṭṭhāne ṭhapetuṃ, bhattampi vetanampi vaḍḍhāpetuṃ. Tena hi, bhaṇe, yadā samaṇo gotamo imaṃ racchaṃ paṭipanno hoti, tadā imaṃ nāḷāgiriṃ hatthiṃ muñcetvā imaṃ racchaṃ paṭipādethā’’ti. ‘‘Evaṃ bhante’’ti kho te hatthibhaṇḍā devadattassa paccassosuṃ. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi. Atha kho bhagavā taṃ racchaṃ paṭipajji. Addasāsuṃ kho te hatthibhaṇḍā bhagavantaṃ taṃ racchaṃ paṭipannaṃ. Disvāna nāḷāgiriṃ hatthiṃ muñcitvā taṃ racchaṃ paṭipādesuṃ. Addasā kho nāḷāgiri hatthī bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna soṇḍaṃ ussāpetvā pahaṭṭhakaṇṇavālo yena bhagavā tena abhidhāvi. Addasāsuṃ kho te bhikkhū nāḷāgiriṃ hatthiṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘ayaṃ, bhante, nāḷāgiri hatthī caṇḍo manussaghātako imaṃ racchaṃ paṭipanno. Paṭikkamatu, bhante, bhagavā; paṭikkamatu sugato’’ti. ‘‘Āgacchatha, bhikkhave, mā bhāyittha. Aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ parūpakkamena tathāgataṃ jīvitā voropeyya. Anupakkamena, bhikkhave, tathāgatā parinibbāyantī’’ti. Dutiyampi kho te bhikkhū…pe… tatiyampi kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘ayaṃ, bhante, nāḷāgiri hatthī caṇḍo manussaghātako imaṃ racchaṃ paṭipanno. Paṭikkamatu, bhante, bhagavā; paṭikkamatu sugato’’ti. ‘‘Āgacchatha, bhikkhave, mā bhāyittha. Aṭṭhānametaṃ , bhikkhave, anavakāso, yaṃ parūpakkamena tathāgataṃ jīvitā voropeyya. Anupakkamena, bhikkhave, tathāgatā parinibbāyantī’’ti.

    તેન ખો પન સમયેન મનુસ્સા પાસાદેસુપિ હમ્મિયેસુપિ છદનેસુપિ આરુળ્હા અચ્છન્તિ. તત્થ યે તે મનુસ્સા અસ્સદ્ધા અપ્પસન્ના દુબ્બુદ્ધિનો, તે એવમાહંસુ – ‘‘અભિરૂપો વત, ભો 1, મહાસમણો નાગેન વિહેઠીયિસ્સતી’’તિ. યે પન તે મનુસ્સા સદ્ધા પસન્ના પણ્ડિતા બ્યત્તા બુદ્ધિમન્તો, તે એવમાહંસુ – ‘‘નચિરસ્સં વત, ભો, નાગો નાગેન સઙ્ગામેસ્સતી’’તિ. અથ ખો ભગવા નાળાગિરિં હત્થિં મેત્તેન ચિત્તેન ફરિ. અથ ખો નાળાગિરિ હત્થી ભગવતો 2 મેત્તેન ચિત્તેન ફુટ્ઠો 3 સોણ્ડં ઓરોપેત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ, ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતો પુરતો અટ્ઠાસિ. અથ ખો ભગવા દક્ખિણેન હત્થેન નાળાગિરિસ્સ હત્થિસ્સ કુમ્ભં પરામસન્તો નાળાગિરિં હત્થિં ઇમાહિ ગાથાહિ અજ્ઝભાસિ –

    Tena kho pana samayena manussā pāsādesupi hammiyesupi chadanesupi āruḷhā acchanti. Tattha ye te manussā assaddhā appasannā dubbuddhino, te evamāhaṃsu – ‘‘abhirūpo vata, bho 4, mahāsamaṇo nāgena viheṭhīyissatī’’ti. Ye pana te manussā saddhā pasannā paṇḍitā byattā buddhimanto, te evamāhaṃsu – ‘‘nacirassaṃ vata, bho, nāgo nāgena saṅgāmessatī’’ti. Atha kho bhagavā nāḷāgiriṃ hatthiṃ mettena cittena phari. Atha kho nāḷāgiri hatthī bhagavato 5 mettena cittena phuṭṭho 6 soṇḍaṃ oropetvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavato purato aṭṭhāsi. Atha kho bhagavā dakkhiṇena hatthena nāḷāgirissa hatthissa kumbhaṃ parāmasanto nāḷāgiriṃ hatthiṃ imāhi gāthāhi ajjhabhāsi –

    ‘‘મા કુઞ્જર નાગમાસદો, દુક્ખઞ્હિ કુઞ્જર નાગમાસદો;

    ‘‘Mā kuñjara nāgamāsado, dukkhañhi kuñjara nāgamāsado;

    ન હિ નાગહતસ્સ કુઞ્જર સુગતિ, હોતિ ઇતો પરં યતો.

    Na hi nāgahatassa kuñjara sugati, hoti ito paraṃ yato.

    ‘‘મા ચ મદો મા ચ પમાદો, ન હિ પમત્તા સુગતિં વજન્તિ તે;

    ‘‘Mā ca mado mā ca pamādo, na hi pamattā sugatiṃ vajanti te;

    ત્વઞ્ઞેવ તથા કરિસ્સસિ, યેન ત્વં સુગતિં ગમિસ્સસી’’તિ.

    Tvaññeva tathā karissasi, yena tvaṃ sugatiṃ gamissasī’’ti.

    અથ ખો નાળાગિરિ હત્થી સોણ્ડાય ભગવતો પાદપંસૂનિ ગહેત્વા ઉપરિમુદ્ધનિ આકિરિત્વા પટિકુટિયોવ 7 ઓસક્કિ, યાવ ભગવન્તં અદ્દક્ખિ. અથ ખો નાળાગિરિ હત્થી હત્થિસાલં ગન્ત્વા સકે ઠાને અટ્ઠાસિ. તથા દન્તો ચ પન નાળાગિરિ હત્થી અહોસિ. તેન ખો પન સમયેન મનુસ્સા ઇમં ગાથં ગાયન્તિ –

    Atha kho nāḷāgiri hatthī soṇḍāya bhagavato pādapaṃsūni gahetvā uparimuddhani ākiritvā paṭikuṭiyova 8 osakki, yāva bhagavantaṃ addakkhi. Atha kho nāḷāgiri hatthī hatthisālaṃ gantvā sake ṭhāne aṭṭhāsi. Tathā danto ca pana nāḷāgiri hatthī ahosi. Tena kho pana samayena manussā imaṃ gāthaṃ gāyanti –

    9 ‘‘દણ્ડેનેકે દમયન્તિ, અઙ્કુસેહિ કસાહિ ચ;

    10 ‘‘Daṇḍeneke damayanti, aṅkusehi kasāhi ca;

    અદણ્ડેન અસત્થેન, નાગો દન્તો મહેસિના’’તિ.

    Adaṇḍena asatthena, nāgo danto mahesinā’’ti.

    મનુસ્સા ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘યાવ પાપો અયં દેવદત્તો, અલક્ખિકો, યત્ર હિ નામ સમણસ્સ ગોતમસ્સ એવંમહિદ્ધિકસ્સ એવં મહાનુભાવસ્સ વધાય પરક્કમિસ્સતી’’તિ. દેવદત્તસ્સ લાભસક્કારો પરિહાયિ. ભગવતો ચ લાભસક્કારો અભિવડ્ઢિ.

    Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘yāva pāpo ayaṃ devadatto, alakkhiko, yatra hi nāma samaṇassa gotamassa evaṃmahiddhikassa evaṃ mahānubhāvassa vadhāya parakkamissatī’’ti. Devadattassa lābhasakkāro parihāyi. Bhagavato ca lābhasakkāro abhivaḍḍhi.







    Footnotes:
    1. અભિરૂપો વત ભો ગોતમો (સ્યા॰ કં॰)
    2. ભગવતા (સી॰)
    3. ફુટો (ક॰)
    4. abhirūpo vata bho gotamo (syā. kaṃ.)
    5. bhagavatā (sī.)
    6. phuṭo (ka.)
    7. પટિકુટિતો પટિસક્કિ (સી॰ સ્યા॰)
    8. paṭikuṭito paṭisakki (sī. syā.)
    9. મ॰ નિ॰ ૨.૩૫૨; થેરગા॰ ૮૭૮
    10. ma. ni. 2.352; theragā. 878



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ચૂળવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / પકાસનીયકમ્માદિકથા • Pakāsanīyakammādikathā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / નાળાગિરિપેસનકથાવણ્ણના • Nāḷāgiripesanakathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / છસક્યપબ્બજ્જાકથાવણ્ણના • Chasakyapabbajjākathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / છસક્યપબ્બજ્જાકથાદિવણ્ણના • Chasakyapabbajjākathādivaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / પકાસનીયકમ્માદિકથા • Pakāsanīyakammādikathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact