Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૭. નન્દકત્થેરગાથાવણ્ણના

    7. Nandakattheragāthāvaṇṇanā

    યથાપિ ભદ્દો આજઞ્ઞોતિ આયસ્મતો નન્દકત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે પુઞ્ઞાનિ કરોન્તો સિખિસ્સ ભગવતો કાલે પચ્ચન્તદેસે ઉપ્પજ્જિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો વનચારિકો હુત્વા વિચરન્તો એકદિવસં સત્થુ ચઙ્કમનટ્ઠાનં દિસ્વા પસન્નચિત્તો વાલુકા ઓકિરિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે ચમ્પાયં ગહપતિકુલે નિબ્બત્તિ, તસ્સ નન્દકોતિ નામં અકંસુ. જેટ્ઠકભાતા પનસ્સ ભરતો નામ. તસ્સ પુબ્બયોગો અનન્તરવત્થુસ્મિં આવિભવિસ્સતિ. તે ઉભોપિ વિઞ્ઞુતં પત્વા આયસ્મન્તં સોણં કોળિવિસં પબ્બજિતં સુત્વા ‘‘સોણોપિ નામ તથાસુખુમાલો પબ્બજિ, કિમઙ્ગં પન મય’’ન્તિ પબ્બજિંસુ. તેસુ ભરતો નચિરસ્સેવ વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા છળભિઞ્ઞો અહોસિ. નન્દકો પન કિલેસાનં બલવભાવેન તાવ વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેતું નાસક્ખિ, વિપસ્સનાય કમ્મં કરોતિ એવ. અથસ્સ ભરતત્થેરો આસયં ઞત્વા અવસ્સયો ભવિતુકામો તં પચ્છાસમણં કત્વા વિહારતો નિક્ખમિત્વા મગ્ગસમીપે નિસિન્નો વિપસ્સનાકથં કથેસિ.

    Yathāpibhaddo ājaññoti āyasmato nandakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto sikhissa bhagavato kāle paccantadese uppajjitvā viññutaṃ patto vanacāriko hutvā vicaranto ekadivasaṃ satthu caṅkamanaṭṭhānaṃ disvā pasannacitto vālukā okiri. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde campāyaṃ gahapatikule nibbatti, tassa nandakoti nāmaṃ akaṃsu. Jeṭṭhakabhātā panassa bharato nāma. Tassa pubbayogo anantaravatthusmiṃ āvibhavissati. Te ubhopi viññutaṃ patvā āyasmantaṃ soṇaṃ koḷivisaṃ pabbajitaṃ sutvā ‘‘soṇopi nāma tathāsukhumālo pabbaji, kimaṅgaṃ pana maya’’nti pabbajiṃsu. Tesu bharato nacirasseva vipassanaṃ vaḍḍhetvā chaḷabhiñño ahosi. Nandako pana kilesānaṃ balavabhāvena tāva vipassanaṃ ussukkāpetuṃ nāsakkhi, vipassanāya kammaṃ karoti eva. Athassa bharatatthero āsayaṃ ñatvā avassayo bhavitukāmo taṃ pacchāsamaṇaṃ katvā vihārato nikkhamitvā maggasamīpe nisinno vipassanākathaṃ kathesi.

    તેન ચ સમયેન સકટસત્થે ગચ્છન્તે એકો સકટે યુત્તો ગોણો ચિક્ખલ્લટ્ઠાને સકટં ઉદ્ધરિતું અસક્કોન્તો પરિપતિ. તતો નં સત્થવાહો સકટા મોચેત્વા તિણઞ્ચ પાનીયઞ્ચ દત્વા પરિસ્સમં અપનેત્વા પુન ધુરે યોજેસિ. તતો ગોણો વૂપસન્તપરિસ્સમો લદ્ધબલો તં સકટં ચિક્ખલ્લટ્ઠાનતો ઉદ્ધરિત્વા થલે પતિટ્ઠાપેસિ. અથ ભરતત્થેરો નન્દકસ્સ ‘‘પસ્સસિ નો ત્વં, આવુસો નન્દક, ઇમસ્સ કમ્મ’’ન્તિ તં નિદસ્સેત્વા તેન ‘‘પસ્સામી’’તિ વુત્તે ‘‘ઇમમત્થં સુટ્ઠુ ઉપધારેહી’’તિ આહ. ઇતરો ‘‘યથાયં ગોણો વૂપસન્તપરિસ્સમો પઙ્કટ્ઠાનતો ભારં ઉબ્બહતિ, એવં મયાપિ સંસારપઙ્કતો અત્તા ઉદ્ધરિતબ્બો’’તિ તમેવારમ્મણં કત્વા વિપસ્સનાય કમ્મં કરોન્તો નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૨.૪૮.૯૦-૯૫) –

    Tena ca samayena sakaṭasatthe gacchante eko sakaṭe yutto goṇo cikkhallaṭṭhāne sakaṭaṃ uddharituṃ asakkonto paripati. Tato naṃ satthavāho sakaṭā mocetvā tiṇañca pānīyañca datvā parissamaṃ apanetvā puna dhure yojesi. Tato goṇo vūpasantaparissamo laddhabalo taṃ sakaṭaṃ cikkhallaṭṭhānato uddharitvā thale patiṭṭhāpesi. Atha bharatatthero nandakassa ‘‘passasi no tvaṃ, āvuso nandaka, imassa kamma’’nti taṃ nidassetvā tena ‘‘passāmī’’ti vutte ‘‘imamatthaṃ suṭṭhu upadhārehī’’ti āha. Itaro ‘‘yathāyaṃ goṇo vūpasantaparissamo paṅkaṭṭhānato bhāraṃ ubbahati, evaṃ mayāpi saṃsārapaṅkato attā uddharitabbo’’ti tamevārammaṇaṃ katvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.90-95) –

    ‘‘મિગલુદ્દો પુરે આસિં, અરઞ્ઞે કાનને અહં;

    ‘‘Migaluddo pure āsiṃ, araññe kānane ahaṃ;

    વાતમિગં ગવેસન્તો, ચઙ્કમં અદ્દસં અહં.

    Vātamigaṃ gavesanto, caṅkamaṃ addasaṃ ahaṃ.

    ‘‘ઉચ્છઙ્ગેન પુલિનં ગય્હ, ચઙ્કમે ઓકિરિં અહં;

    ‘‘Ucchaṅgena pulinaṃ gayha, caṅkame okiriṃ ahaṃ;

    પસન્નચિત્તો સુમનો, સુગતસ્સ સિરીમતો.

    Pasannacitto sumano, sugatassa sirīmato.

    ‘‘એકતિંસે ઇતો કપ્પે, પુલિનં ઓકિરિં અહં;

    ‘‘Ekatiṃse ito kappe, pulinaṃ okiriṃ ahaṃ;

    દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, પુલિનસ્સ ઇદં ફલં.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, pulinassa idaṃ phalaṃ.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    અરહત્તં પન પત્વા અત્તનો જેટ્ઠભાતિકસ્સ ભરતત્થેરસ્સ સન્તિકે અઞ્ઞં બ્યાકરોન્તો –

    Arahattaṃ pana patvā attano jeṭṭhabhātikassa bharatattherassa santike aññaṃ byākaronto –

    ૧૭૩.

    173.

    ‘‘યથાપિ ભદ્દો આજઞ્ઞો, ખલિત્વા પતિતિટ્ઠતિ;

    ‘‘Yathāpi bhaddo ājañño, khalitvā patitiṭṭhati;

    ભિય્યો લદ્ધાન સંવેગં, અદીનો વહતે ધુરં.

    Bhiyyo laddhāna saṃvegaṃ, adīno vahate dhuraṃ.

    ૧૭૪.

    174.

    ‘‘એવં દસ્સનસમ્પન્નં, સમ્માસમ્બુદ્ધસાવકં;

    ‘‘Evaṃ dassanasampannaṃ, sammāsambuddhasāvakaṃ;

    આજાનીયં મં ધારેથ, પુત્તં બુદ્ધસ્સ ઓરસ’’ન્તિ. – ગાથાદ્વયં અભાસિ;

    Ājānīyaṃ maṃ dhāretha, puttaṃ buddhassa orasa’’nti. – gāthādvayaṃ abhāsi;

    તત્થ ભિય્યો લદ્ધાન સંવેગં, અદીનો વહતે ધુરન્તિ ‘‘મય્હં જાતિબલવીરિયાનં અનનુચ્છવિકમેતં યદિદં આગતસ્સ ભારસ્સ અવહન’’ન્તિ સંવેગં લભિત્વા અદીનો અદીનમાનસો અલીનચિત્તો. ‘‘અલીનો’’તિ વા પાઠો, સો એવ અત્થો. ભિય્યો પુનપ્પુનં ભિય્યોસોમત્તાય અત્તનો ધુરં ભારં વહતે ઉબ્બહતિ. સેસં હેટ્ઠા રમણીયવિહારિત્થેરસ્સ ગાથાવણ્ણનાયં વુત્તનયમેવ.

    Tattha bhiyyo laddhāna saṃvegaṃ, adīno vahate dhuranti ‘‘mayhaṃ jātibalavīriyānaṃ ananucchavikametaṃ yadidaṃ āgatassa bhārassa avahana’’nti saṃvegaṃ labhitvā adīno adīnamānaso alīnacitto. ‘‘Alīno’’ti vā pāṭho, so eva attho. Bhiyyo punappunaṃ bhiyyosomattāya attano dhuraṃ bhāraṃ vahate ubbahati. Sesaṃ heṭṭhā ramaṇīyavihārittherassa gāthāvaṇṇanāyaṃ vuttanayameva.

    નન્દકત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Nandakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૭. નન્દકત્થેરગાથા • 7. Nandakattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact