Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૧૪૪] ૪. નઙ્ગુટ્ઠજાતકવણ્ણના
[144] 4. Naṅguṭṭhajātakavaṇṇanā
બહુમ્પેતં અસબ્ભિ જાતવેદાતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો આજીવકાનં મિચ્છાતપં આરબ્ભ કથેસિ. તદા કિર આજીવકા જેતવનપિટ્ઠિયં નાનપ્પકારં મિચ્છાતપં ચરન્તિ. સમ્બહુલા ભિક્ખૂ તેસં ઉક્કુટિકપ્પધાનવગ્ગુલિવતકણ્ટકાપસ્સયપઞ્ચાતપતપનાદિભેદં મિચ્છાતપં દિસ્વા ભગવન્તં પુચ્છિંસુ ‘‘અત્થિ નુ ખો, ભન્તે, ઇમં મિચ્છાતપં નિસ્સાય કુસલં વા વુડ્ઢિ વા’’તિ. સત્થા ‘‘ન, ભિક્ખવે, એવરૂપં મિચ્છાતપં નિસ્સાય કુસલં વા વુડ્ઢિ વા અત્થિ, પુબ્બે પણ્ડિતા ‘એવરૂપં તપં નિસ્સાય કુસલં વા વુડ્ઢિ વા ભવિસ્સતી’તિ સઞ્ઞાય જાતગ્ગિં ગહેત્વા અરઞ્ઞં પવિસિત્વા અગ્ગિજુહનાદિવસેન કિઞ્ચિ વુડ્ઢિં અપસ્સન્તા અગ્ગિં ઉદકેન નિબ્બાપેત્વા કસિણપરિકમ્મં કત્વા અભિઞ્ઞા ચ સમાપત્તિયો ચ નિબ્બત્તેત્વા બ્રહ્મલોકપરાયણા અહેસુ’’ન્તિ વત્વા અતીતં આહરિ.
Bahumpetaṃ asabbhi jātavedāti idaṃ satthā jetavane viharanto ājīvakānaṃ micchātapaṃ ārabbha kathesi. Tadā kira ājīvakā jetavanapiṭṭhiyaṃ nānappakāraṃ micchātapaṃ caranti. Sambahulā bhikkhū tesaṃ ukkuṭikappadhānavaggulivatakaṇṭakāpassayapañcātapatapanādibhedaṃ micchātapaṃ disvā bhagavantaṃ pucchiṃsu ‘‘atthi nu kho, bhante, imaṃ micchātapaṃ nissāya kusalaṃ vā vuḍḍhi vā’’ti. Satthā ‘‘na, bhikkhave, evarūpaṃ micchātapaṃ nissāya kusalaṃ vā vuḍḍhi vā atthi, pubbe paṇḍitā ‘evarūpaṃ tapaṃ nissāya kusalaṃ vā vuḍḍhi vā bhavissatī’ti saññāya jātaggiṃ gahetvā araññaṃ pavisitvā aggijuhanādivasena kiñci vuḍḍhiṃ apassantā aggiṃ udakena nibbāpetvā kasiṇaparikammaṃ katvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā brahmalokaparāyaṇā ahesu’’nti vatvā atītaṃ āhari.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો ઉદિચ્ચબ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિ. તસ્સ જાતદિવસે માતાપિતરો જાતગ્ગિં ગહેત્વા ઠપેસું. અથ નં સોળસવસ્સકાલે એતદવોચું ‘‘મયં તે, પુત્ત, જાતદિવસે અગ્ગિં ગણ્હિમ્હ. સચેસિ અગારં અજ્ઝાવસિતુકામો, તયો વેદે ઉગ્ગણ્હ. અથ બ્રહ્મલોકં ગન્તુકામો, અગ્ગિં ગહેત્વા અરઞ્ઞં પવિસિત્વા અગ્ગિં પરિચરન્તો મહાબ્રહ્માનં આરાધેત્વા બ્રહ્મલોકપરાયણો હોહી’’તિ. સો ‘‘ન મય્હં અગારેન અત્થો’’તિ અગ્ગિં ગહેત્વા અરઞ્ઞં પવિસિત્વા અસ્સમપદં માપેત્વા અગ્ગિં પરિચરન્તો અરઞ્ઞે વિહાસિ. સો એકદિવસં પચ્ચન્તગામકે ગોદક્ખિણં લભિત્વા તં ગોણં અસ્સમપદં નેત્વા ચિન્તેસિ ‘‘અગ્ગિભગવન્તં ગોમંસં ખાદાપેસ્સામી’’તિ. અથસ્સ એતદહોસિ ‘‘ઇધ લોણં નત્થિ, અગ્ગિભગવા અલોણં ખાદિતું ન સક્ખિસ્સતિ, ગામતો લોણં આહરિત્વા અગ્ગિભગવન્તં સલોણકં ખાદાપેસ્સામી’’તિ. સો તં તત્થેવ બન્ધિત્વા લોણત્થાય ગામકં અગમાસિ. તસ્મિં ગતે સમ્બહુલા લુદ્દકા તં ઠાનં આગતા. ગોણં દિસ્વા વધિત્વા મંસં પચિત્વા ખાદિત્વા નઙ્ગુટ્ઠઞ્ચ જઙ્ઘઞ્ચ ચમ્મઞ્ચ તત્થેવ છડ્ડેત્વા અવસેસમંસં આદાય અગમંસુ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto udiccabrāhmaṇakule nibbatti. Tassa jātadivase mātāpitaro jātaggiṃ gahetvā ṭhapesuṃ. Atha naṃ soḷasavassakāle etadavocuṃ ‘‘mayaṃ te, putta, jātadivase aggiṃ gaṇhimha. Sacesi agāraṃ ajjhāvasitukāmo, tayo vede uggaṇha. Atha brahmalokaṃ gantukāmo, aggiṃ gahetvā araññaṃ pavisitvā aggiṃ paricaranto mahābrahmānaṃ ārādhetvā brahmalokaparāyaṇo hohī’’ti. So ‘‘na mayhaṃ agārena attho’’ti aggiṃ gahetvā araññaṃ pavisitvā assamapadaṃ māpetvā aggiṃ paricaranto araññe vihāsi. So ekadivasaṃ paccantagāmake godakkhiṇaṃ labhitvā taṃ goṇaṃ assamapadaṃ netvā cintesi ‘‘aggibhagavantaṃ gomaṃsaṃ khādāpessāmī’’ti. Athassa etadahosi ‘‘idha loṇaṃ natthi, aggibhagavā aloṇaṃ khādituṃ na sakkhissati, gāmato loṇaṃ āharitvā aggibhagavantaṃ saloṇakaṃ khādāpessāmī’’ti. So taṃ tattheva bandhitvā loṇatthāya gāmakaṃ agamāsi. Tasmiṃ gate sambahulā luddakā taṃ ṭhānaṃ āgatā. Goṇaṃ disvā vadhitvā maṃsaṃ pacitvā khāditvā naṅguṭṭhañca jaṅghañca cammañca tattheva chaḍḍetvā avasesamaṃsaṃ ādāya agamaṃsu.
બ્રાહ્મણો આગન્ત્વા નઙ્ગુટ્ઠાદિમત્તમેવ દિસ્વા ચિન્તેસિ ‘‘અયં અગ્ગિભગવા અત્તનો સન્તકમ્પિ રક્ખિતું ન સક્કોતિ, મં પન કદા રક્ખિસ્સતિ. ઇમિના અગ્ગિપરિચરણેન નિરત્થકેન ભવિતબ્બં, નત્થિ ઇતોનિદાનં કુસલં વા વુડ્ઢિ વા’’તિ. સો અગ્ગિપરિચરિયાય વિગતચ્છન્દો ‘‘હમ્ભો અગ્ગિભગવા, ત્વં અત્તનોપિ સન્તકં રક્ખિતું અસક્કોન્તો મં કદા રક્ખિસ્સસિ, મંસં નત્થિ, એત્તકેનપિ તુસ્સાહી’’તિ નઙ્ગુટ્ઠાદીનિ અગ્ગિમ્હિ પક્ખિપન્તો ઇમં ગાથમાહ –
Brāhmaṇo āgantvā naṅguṭṭhādimattameva disvā cintesi ‘‘ayaṃ aggibhagavā attano santakampi rakkhituṃ na sakkoti, maṃ pana kadā rakkhissati. Iminā aggiparicaraṇena niratthakena bhavitabbaṃ, natthi itonidānaṃ kusalaṃ vā vuḍḍhi vā’’ti. So aggiparicariyāya vigatacchando ‘‘hambho aggibhagavā, tvaṃ attanopi santakaṃ rakkhituṃ asakkonto maṃ kadā rakkhissasi, maṃsaṃ natthi, ettakenapi tussāhī’’ti naṅguṭṭhādīni aggimhi pakkhipanto imaṃ gāthamāha –
૧૪૪.
144.
‘‘બહુમ્પેતં અસબ્ભિ જાતવેદ, યં તં વાલધિનાભિપૂજયામ;
‘‘Bahumpetaṃ asabbhi jātaveda, yaṃ taṃ vāladhinābhipūjayāma;
મંસારહસ્સ નત્થજ્જ મંસં, નઙ્ગુટ્ઠમ્પિ ભવં પટિગ્ગહાતૂ’’તિ.
Maṃsārahassa natthajja maṃsaṃ, naṅguṭṭhampi bhavaṃ paṭiggahātū’’ti.
તત્થ બહુમ્પેતન્તિ એત્તકમ્પિ બહું. અસબ્ભીતિ અસપ્પુરિસ અસાધુજાતિક. જાતવેદાતિ અગ્ગિં આલપતિ. અગ્ગિ હિ જાતમત્તોવ વેદિયતિ પઞ્ઞાયતિ પાકટો હોતિ, તસ્મા ‘‘જાતવેદો’’તિ વુચ્ચતિ. યં તં વાલધિનાભિપૂજયામાતિ યં અજ્જ મયં અત્તનોપિ સન્તકં રક્ખિતું અસમત્થં ભગવન્તં વાલધિના અભિપૂજયામ, એતમ્પિ તવ બહુમેવાતિ દસ્સેતિ. મંસારહસ્સાતિ મંસં અરહસ્સ તુય્હં નત્થિ અજ્જ મંસં. નઙ્ગુટ્ઠમ્પિ ભવં પટિગ્ગહાતૂતિ અત્તનો સન્તકં રક્ખિતું અસક્કોન્તો ભવં ઇમં સજઙ્ઘચમ્મં નઙ્ગુટ્ઠમ્પિ પટિગ્ગણ્હાતૂતિ.
Tattha bahumpetanti ettakampi bahuṃ. Asabbhīti asappurisa asādhujātika. Jātavedāti aggiṃ ālapati. Aggi hi jātamattova vediyati paññāyati pākaṭo hoti, tasmā ‘‘jātavedo’’ti vuccati. Yaṃ taṃ vāladhinābhipūjayāmāti yaṃ ajja mayaṃ attanopi santakaṃ rakkhituṃ asamatthaṃ bhagavantaṃ vāladhinā abhipūjayāma, etampi tava bahumevāti dasseti. Maṃsārahassāti maṃsaṃ arahassa tuyhaṃ natthi ajja maṃsaṃ. Naṅguṭṭhampi bhavaṃ paṭiggahātūti attano santakaṃ rakkhituṃ asakkonto bhavaṃ imaṃ sajaṅghacammaṃ naṅguṭṭhampi paṭiggaṇhātūti.
એવં વત્વા મહાસત્તો અગ્ગિં ઉદકેન નિબ્બાપેત્વા ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા અભિઞ્ઞા ચ સમાપત્તિયો ચ નિબ્બત્તેત્વા બ્રહ્મલોકપરાયણો અહોસિ.
Evaṃ vatvā mahāsatto aggiṃ udakena nibbāpetvā isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā brahmalokaparāyaṇo ahosi.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘નિબ્બુતગ્ગિતાપસો અહમેવ તેન સમયેના’’તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘nibbutaggitāpaso ahameva tena samayenā’’ti.
નઙ્ગુટ્ઠજાતકવણ્ણના ચતુત્થા.
Naṅguṭṭhajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૧૪૪. નઙ્ગુટ્ઠજાતકં • 144. Naṅguṭṭhajātakaṃ