| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā |
નિગમનવણ્ણના
Nigamanavaṇṇanā
ગિરગ્ગસમજ્જાદીનિ ‘‘અચિત્તકાનિ લોકવજ્જાની’’તિ વુત્તત્તા ‘‘નચ્ચ’’ન્તિ વા ‘‘ગન્ધો’’તિ વા અજાનિત્વાપિ દસ્સનેન, વિલિમ્પનેન વા આપજ્જનતો વત્થુઅજાનનચિત્તેન અચિત્તકાનિ. ‘‘નચ્ચ’’ન્તિ વા ‘‘ગન્ધો’’તિ વા જાનિત્વા પસ્સન્તિયા, વિલિમ્પન્તિયા ચ અકુસલત્તા એવ લોકવજ્જાનિ. ચોરિવુટ્ઠાપનાદીનિ ‘‘ચોરી’’તિઆદિના વત્થું જાનિત્વા કરણે એવ આપત્તિસબ્ભાવતો સચિત્તકાનિ. ઉપસમ્પદાદીનં એકન્તેન અકુસલચિત્તેનેવ અકત્તબ્બત્તા પણ્ણત્તિવજ્જાનિ. ‘‘ઇધ સચિત્તકાચિત્તકતા પણ્ણત્તિજાનનાજાનનતાય અગ્ગહેત્વા વત્થુજાનનાજાનનતાય ગહેતબ્બા’’તિ લિખિતં. અનુગણ્ઠિપદે પન ‘‘ગિરગ્ગસમજ્જાદીનિ ‘અચિત્તકાનિ લોકવજ્જાની’તિ વુત્તત્તા ‘નચ્ચ’ન્તિ વા ‘સઙ્ઘાણી’તિ વા ‘ગન્ધો’તિ વા તસ્સ નામવસેન અજાનિત્વા માયાકારસ્સ માયાનિ સીસટ્ઠિઆદીનિ પટિસઙ્ખાય પસ્સન્તિયા, અક્ખમાલાદિઅત્થાય સઙ્ઘાણિં કટિયા બન્ધન્તિયા, ‘સેદગન્ધં અપનેત્વા બુદ્ધપૂજં કરિસ્સામી’તિ ઉપ્પન્નેન ચિત્તેન ગન્ધં વિલિમ્પેત્વા નહાયન્તિયા ચ આપત્તિસબ્ભાવતો નામેન સદ્ધિં નામવસેન વા વત્થુસ્સ અજાનનચિત્તેન અચિત્તકાનિ નામ. ન અન્ધકારે ‘કટિસુત્તમિદ’ન્તિ સઞ્ઞાય સઙ્ઘાણિં ગહેત્વા કટિયં ધારણકાલે, મત્તિકાસઞ્ઞાય ચ ગન્ધં ગહેત્વા વિલિમ્પનકાલે આપત્તિસબ્ભાવતો ‘અચિત્તકાની’તિ વત્તબ્બાનિ. તસ્મિં કાલે અનાપત્તિ, તેનેવ સઙ્ઘાણિયા અસઙ્ઘાણિસઞ્ઞાવારેપિ ‘આપત્તિ પાચિત્તિયસ્સા’તિ પાળિ ન વુત્તા. યથા ‘ખેત્તઆબાધપચ્ચયા, કટિસુત્તકં ધારેતી’તિ વચનતો વિનાપિ અકુસલેન સઙ્ઘાણિઆદીનિ સક્કા ધારેતુન્તિ સિદ્ધં, એવં આબાધપચ્ચયા વિનાપિ અકુસલેન ન સક્કા સુરં પાતુન્તિ સિદ્ધં ‘અનાપત્તિ આબાધપચ્ચયા મજ્જં પિવતી’તિ પાળિયા અભાવતો. અકુસલેન વિના મધુપુણ્ણમુટ્ઠિયં પક્ખિત્તમજ્જસ્સ અજ્ઝોહરણકાલાદીસુ સુરાપાનાપત્તિં આપજ્જતીતિ ચ સિદ્ધં ‘મજ્જે અમજ્જસઞ્ઞી પિવતિ, આપત્તિ પાચિત્તિયસ્સા’તિ (પાચિ॰ ૩૨૮) વુત્તત્તા. કિંબહુના, કામભોગસઞ્ઞાય સદ્ધિં ‘સઙ્ઘાણી’તિ ચ ‘ગન્ધો’તિ ચ જાનિત્વા વિના અનાપત્તિકારણેન ધારેન્તિયા એકન્તાકુસલત્તા લોકવજ્જાનિ નામ વુચ્ચન્તિ. ઇમિના ઉપાયેન સેસેસુપિ નયો નેતબ્બો. એત્થ સુરાપાનાધિકારે ઉપતિસ્સત્થેરવાદો’’તિ વુત્તં. અસંકચ્ચિકસિક્ખાપદે ‘‘અપરિક્ખિત્તસ્સ ગામસ્સ ઉપચારં ઓક્કમન્તિયાતિ પાઠો’’તિ ચ ‘‘પણીતભોજનવિઞ્ઞત્તિ, અચેલકસિક્ખાપદં, નિમન્તિતસ્સ ચારિત્તાપજ્જનં, દુટ્ઠુલ્લપ્પટિચ્છાદનં, ઊનવીસતિવસ્સુપસમ્પદં, માતુગામેન સદ્ધિં સંવિધાય અદ્ધાનગમનં, રાજન્તેપુરપ્પવેસનં, સન્તં ભિક્ખું અનાપુચ્છા વિકાલે ગામપ્પવેસનં, નિસીદનં, વસ્સિકસાટિકન્તિ પાઠો’’તિ ચ વુત્તં.
Giraggasamajjādīni ‘‘acittakāni lokavajjānī’’ti vuttattā ‘‘nacca’’nti vā ‘‘gandho’’ti vā ajānitvāpi dassanena, vilimpanena vā āpajjanato vatthuajānanacittena acittakāni. ‘‘Nacca’’nti vā ‘‘gandho’’ti vā jānitvā passantiyā, vilimpantiyā ca akusalattā eva lokavajjāni. Corivuṭṭhāpanādīni ‘‘corī’’tiādinā vatthuṃ jānitvā karaṇe eva āpattisabbhāvato sacittakāni. Upasampadādīnaṃ ekantena akusalacitteneva akattabbattā paṇṇattivajjāni. ‘‘Idha sacittakācittakatā paṇṇattijānanājānanatāya aggahetvā vatthujānanājānanatāya gahetabbā’’ti likhitaṃ. Anugaṇṭhipade pana ‘‘giraggasamajjādīni ‘acittakāni lokavajjānī’ti vuttattā ‘nacca’nti vā ‘saṅghāṇī’ti vā ‘gandho’ti vā tassa nāmavasena ajānitvā māyākārassa māyāni sīsaṭṭhiādīni paṭisaṅkhāya passantiyā, akkhamālādiatthāya saṅghāṇiṃ kaṭiyā bandhantiyā, ‘sedagandhaṃ apanetvā buddhapūjaṃ karissāmī’ti uppannena cittena gandhaṃ vilimpetvā nahāyantiyā ca āpattisabbhāvato nāmena saddhiṃ nāmavasena vā vatthussa ajānanacittena acittakāni nāma. Na andhakāre ‘kaṭisuttamida’nti saññāya saṅghāṇiṃ gahetvā kaṭiyaṃ dhāraṇakāle, mattikāsaññāya ca gandhaṃ gahetvā vilimpanakāle āpattisabbhāvato ‘acittakānī’ti vattabbāni. Tasmiṃ kāle anāpatti, teneva saṅghāṇiyā asaṅghāṇisaññāvārepi ‘āpatti pācittiyassā’ti pāḷi na vuttā. Yathā ‘khettaābādhapaccayā, kaṭisuttakaṃ dhāretī’ti vacanato vināpi akusalena saṅghāṇiādīni sakkā dhāretunti siddhaṃ, evaṃ ābādhapaccayā vināpi akusalena na sakkā suraṃ pātunti siddhaṃ ‘anāpatti ābādhapaccayā majjaṃ pivatī’ti pāḷiyā abhāvato. Akusalena vinā madhupuṇṇamuṭṭhiyaṃ pakkhittamajjassa ajjhoharaṇakālādīsu surāpānāpattiṃ āpajjatīti ca siddhaṃ ‘majje amajjasaññī pivati, āpatti pācittiyassā’ti (pāci. 328) vuttattā. Kiṃbahunā, kāmabhogasaññāya saddhiṃ ‘saṅghāṇī’ti ca ‘gandho’ti ca jānitvā vinā anāpattikāraṇena dhārentiyā ekantākusalattā lokavajjāni nāma vuccanti. Iminā upāyena sesesupi nayo netabbo. Ettha surāpānādhikāre upatissattheravādo’’ti vuttaṃ. Asaṃkaccikasikkhāpade ‘‘aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ okkamantiyāti pāṭho’’ti ca ‘‘paṇītabhojanaviññatti, acelakasikkhāpadaṃ, nimantitassa cārittāpajjanaṃ, duṭṭhullappaṭicchādanaṃ, ūnavīsativassupasampadaṃ, mātugāmena saddhiṃ saṃvidhāya addhānagamanaṃ, rājantepurappavesanaṃ, santaṃ bhikkhuṃ anāpucchā vikāle gāmappavesanaṃ, nisīdanaṃ, vassikasāṭikanti pāṭho’’ti ca vuttaṃ.
નિગમનવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Nigamanavaṇṇanā niṭṭhitā.
પાચિત્તિયકણ્ડવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Pācittiyakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.
ઉભતોવિભઙ્ગટ્ઠકથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Ubhatovibhaṅgaṭṭhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
