| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
૫. પબ્બતૂપમસુત્તવણ્ણના
5. Pabbatūpamasuttavaṇṇanā
૧૩૬. પઞ્ચમે મુદ્ધાવસિત્તાનન્તિ ખત્તિયાભિસેકેન મુદ્ધનિ અવસિત્તાનં કતાભિસેકાનં. કામગેધપરિયુટ્ઠિતાનન્તિ કામેસુ ગેધેન પરિયુટ્ઠિતાનં અભિભૂતાનં. જનપદત્થાવરિયપ્પત્તાનન્તિ જનપદે થિરભાવપ્પત્તાનં. રાજકરણીયાનીતિ રાજકમ્માનિ રાજૂહિ કત્તબ્બકિચ્ચાનિ. તેસુ ખ્વાહન્તિ તેસુ અહં. ઉસુક્કમાપન્નોતિ બ્યાપારં આપન્નો. એસ કિર રાજા દિવસસ્સ તિક્ખત્તું ભગવતો ઉપટ્ઠાનં ગચ્છતિ, અન્તરાગમનાનિ બહૂનિપિ હોન્તિ. તસ્સ નિબદ્ધં ગચ્છતો બલકાયો મહાપિ હોતિ અપ્પોપિ. અથેકદિવસં પઞ્ચસતા ચોરા ચિન્તયિંસુ – ‘‘અયં રાજા અવેલાય અપ્પેન બલેન સમણસ્સ ગોતમસ્સ ઉપટ્ઠાનં ગચ્છતિ, અન્તરામગ્ગે નં ગહેત્વા રજ્જં ગણ્હિસ્સામા’’તિ. તે અન્ધવને નિલીયિંસુ. રાજાનો ચ નામ મહાપુઞ્ઞા હોન્તિ. અથ તેસંયેવ અબ્ભન્તરતો એકો પુરિસો નિક્ખમિત્વા રઞ્ઞો આરોચેસિ. રાજા મહન્તં બલકાયં આદાય અન્ધવનં પરિવારેત્વા તે સબ્બે ગહેત્વા અન્ધવનતો યાવ નગરદ્વારા મગ્ગસ્સ ઉભોસુ પસ્સેસુ યથા અઞ્ઞમઞ્ઞં ચક્ખુના ચક્ખું ઉપનિબન્ધિત્વા ઓલોકેન્તિ, એવં આસન્નાનિ સૂલાનિ રોપાપેત્વા સૂલેસુ ઉત્તાસેસિ. ઇદં સન્ધાય એવમાહ.
136. Pañcame muddhāvasittānanti khattiyābhisekena muddhani avasittānaṃ katābhisekānaṃ. Kāmagedhapariyuṭṭhitānanti kāmesu gedhena pariyuṭṭhitānaṃ abhibhūtānaṃ. Janapadatthāvariyappattānanti janapade thirabhāvappattānaṃ. Rājakaraṇīyānīti rājakammāni rājūhi kattabbakiccāni. Tesu khvāhanti tesu ahaṃ. Usukkamāpannoti byāpāraṃ āpanno. Esa kira rājā divasassa tikkhattuṃ bhagavato upaṭṭhānaṃ gacchati, antarāgamanāni bahūnipi honti. Tassa nibaddhaṃ gacchato balakāyo mahāpi hoti appopi. Athekadivasaṃ pañcasatā corā cintayiṃsu – ‘‘ayaṃ rājā avelāya appena balena samaṇassa gotamassa upaṭṭhānaṃ gacchati, antarāmagge naṃ gahetvā rajjaṃ gaṇhissāmā’’ti. Te andhavane nilīyiṃsu. Rājāno ca nāma mahāpuññā honti. Atha tesaṃyeva abbhantarato eko puriso nikkhamitvā rañño ārocesi. Rājā mahantaṃ balakāyaṃ ādāya andhavanaṃ parivāretvā te sabbe gahetvā andhavanato yāva nagaradvārā maggassa ubhosu passesu yathā aññamaññaṃ cakkhunā cakkhuṃ upanibandhitvā olokenti, evaṃ āsannāni sūlāni ropāpetvā sūlesu uttāsesi. Idaṃ sandhāya evamāha.
અથ સત્થા ચિન્તેસિ – ‘‘સચાહં વક્ખામિ, ‘મહારાજ, માદિસે નામ સમ્માસમ્બુદ્ધે ધુરવિહારે વસન્તે તયા એવરૂપં દારુણં કમ્મં કતં, અયુત્તં તે કત’ન્તિ, અથાયં રાજા મઙ્કુ હુત્વા સન્થમ્ભિતું ન સક્કુણેય્ય, પરિયાયેન ધમ્મં કથેન્તસ્સેવ મે સલ્લક્ખેસ્સતી’’તિ ધમ્મદેસનં આરભન્તો તં કિં મઞ્ઞસીતિઆદિમાહ. તત્થ સદ્ધાયિકોતિ સદ્ધાતબ્બો, યસ્સ ત્વં વચનં સદ્દહસીતિ અત્થો. પચ્ચયિકોતિ તસ્સેવ વેવચનં, યસ્સ વચનં પત્તિયાયસીતિ અત્થો. અબ્ભસમન્તિ આકાસસમં. નિપ્પોથેન્તો આગચ્છતીતિ પથવિતલતો યાવ અકનિટ્ઠબ્રહ્મલોકા સબ્બે સત્તે સણ્હકરણીયં તિણચુણ્ણં વિય કરોન્તો પિસન્તો આગચ્છતિ.
Atha satthā cintesi – ‘‘sacāhaṃ vakkhāmi, ‘mahārāja, mādise nāma sammāsambuddhe dhuravihāre vasante tayā evarūpaṃ dāruṇaṃ kammaṃ kataṃ, ayuttaṃ te kata’nti, athāyaṃ rājā maṅku hutvā santhambhituṃ na sakkuṇeyya, pariyāyena dhammaṃ kathentasseva me sallakkhessatī’’ti dhammadesanaṃ ārabhanto taṃ kiṃ maññasītiādimāha. Tattha saddhāyikoti saddhātabbo, yassa tvaṃ vacanaṃ saddahasīti attho. Paccayikoti tasseva vevacanaṃ, yassa vacanaṃ pattiyāyasīti attho. Abbhasamanti ākāsasamaṃ. Nippothento āgacchatīti pathavitalato yāva akaniṭṭhabrahmalokā sabbe satte saṇhakaraṇīyaṃ tiṇacuṇṇaṃ viya karonto pisanto āgacchati.
અઞ્ઞત્ર ધમ્મચરિયાયાતિ ઠપેત્વા ધમ્મચરિયં અઞ્ઞં કાતબ્બં નત્થિ, દસકુસલકમ્મપથસઙ્ખાતા ધમ્મચરિયાવ કત્તબ્બા, ભન્તેતિ – સમચરિયાદીનિ તસ્સેવ વેવચનાનિ. આરોચેમીતિ આચિક્ખામિ. પટિવેદયામીતિ જાનાપેમિ. અધિવત્તતીતિ અજ્ઝોત્થરતિ. હત્થિયુદ્ધાનીતિ નાળાગિરિસદિસે હેમકપ્પને નાગે અભિરુય્હ યુજ્ઝિતબ્બયુદ્ધાનિ. ગતીતિ નિપ્ફત્તિ. વિસયોતિ ઓકાસો, સમત્થભાવો વા. ન હિ સક્કા તેહિ જરામરણં પટિબાહિતું . મન્તિનો મહામત્તાતિ મન્તસમ્પન્ના મહોસધવિધુરપણ્ડિતાદિસદિસા મહાઅમચ્ચા. ભૂમિગતન્તિ મહાલોહકુમ્ભિયો પૂરેત્વા ભૂમિયં ઠપિતં. વેહાસટ્ઠન્તિ ચમ્મપસિબ્બકે પૂરેત્વા તુલાસઙ્ઘાટાદીસુ લગ્ગેત્વા ચેવ નિય્યુહાદીસુ ચ પૂરેત્વા ઠપિતં. ઉપલાપેતુન્તિ અઞ્ઞમઞ્ઞં ભિન્દિતું. યથા દ્વે જના એકેન મગ્ગેન ન ગચ્છન્તિ એવં કાતું.
Aññatra dhammacariyāyāti ṭhapetvā dhammacariyaṃ aññaṃ kātabbaṃ natthi, dasakusalakammapathasaṅkhātā dhammacariyāva kattabbā, bhanteti – samacariyādīni tasseva vevacanāni. Ārocemīti ācikkhāmi. Paṭivedayāmīti jānāpemi. Adhivattatīti ajjhottharati. Hatthiyuddhānīti nāḷāgirisadise hemakappane nāge abhiruyha yujjhitabbayuddhāni. Gatīti nipphatti. Visayoti okāso, samatthabhāvo vā. Na hi sakkā tehi jarāmaraṇaṃ paṭibāhituṃ . Mantino mahāmattāti mantasampannā mahosadhavidhurapaṇḍitādisadisā mahāamaccā. Bhūmigatanti mahālohakumbhiyo pūretvā bhūmiyaṃ ṭhapitaṃ. Vehāsaṭṭhanti cammapasibbake pūretvā tulāsaṅghāṭādīsu laggetvā ceva niyyuhādīsu ca pūretvā ṭhapitaṃ. Upalāpetunti aññamaññaṃ bhindituṃ. Yathā dve janā ekena maggena na gacchanti evaṃ kātuṃ.
નભં આહચ્ચાતિ આકાસં પૂરેત્વા. એવં જરા ચ મચ્ચુ ચાતિ ઇધ દ્વેયેવ પબ્બતા ગહિતા, રાજોવાદે પન ‘‘જરા આગચ્છતિ સબ્બયોબ્બનં વિલુમ્પમાના’’તિ એવં જરા મરણં બ્યાધિ વિપત્તીતિ ચત્તારોપેતે આગતાવ. તસ્માતિ યસ્મા હત્થિયુદ્ધાદીહિ જરામરણં જિનિતું ન સક્કા, તસ્મા. સદ્ધં નિવેસયેતિ સદ્ધં નિવેસેય્ય, પતિટ્ઠાપેય્યાતિ. પઞ્ચમં.
Nabhaṃ āhaccāti ākāsaṃ pūretvā. Evaṃ jarā ca maccu cāti idha dveyeva pabbatā gahitā, rājovāde pana ‘‘jarā āgacchati sabbayobbanaṃ vilumpamānā’’ti evaṃ jarā maraṇaṃ byādhi vipattīti cattāropete āgatāva. Tasmāti yasmā hatthiyuddhādīhi jarāmaraṇaṃ jinituṃ na sakkā, tasmā. Saddhaṃ nivesayeti saddhaṃ niveseyya, patiṭṭhāpeyyāti. Pañcamaṃ.
તતિયો વગ્ગો.
Tatiyo vaggo.
ઇતિ સારત્થપ્પકાસિનિયા
Iti sāratthappakāsiniyā
સંયુત્તનિકાય-અટ્ઠકથાય
Saṃyuttanikāya-aṭṭhakathāya
કોસલસંયુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Kosalasaṃyuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૫. પબ્બતૂપમસુત્તં • 5. Pabbatūpamasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૫. પબ્બતૂપમસુત્તવણ્ણના • 5. Pabbatūpamasuttavaṇṇanā
