Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૧૯૫] ૫. પબ્બતૂપત્થરજાતકવણ્ણના

    [195] 5. Pabbatūpattharajātakavaṇṇanā

    પબ્બતૂપત્થરે રમ્મેતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો કોસલરાજાનં આરબ્ભ કથેસિ. કોસલરઞ્ઞો કિર એકો અમચ્ચો અન્તેપુરે પદુસ્સિ. રાજાપિ પરિવીમંસમાનો તં તથતો ઞત્વા ‘‘સત્થુ આરોચેસ્સામી’’તિ જેતવનં ગન્ત્વા સત્થારં વન્દિત્વા ‘‘ભન્તે, અમ્હાકં અન્તેપુરે એકો અમચ્ચો પદુસ્સિ, તસ્સ કિં કાતું વટ્ટતી’’તિ પુચ્છિ. અથ નં સત્થા ‘‘ઉપકારકો તે, મહારાજ, સો ચ અમચ્ચો સા ચ ઇત્થી પિયા’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘આમ, ભન્તે, અતિવિય ઉપકારકો સકલં રાજકુલં સન્ધારેતિ, સાપિ મે ઇત્થી પિયા’’તિ વુત્તે ‘‘મહારાજ, ‘અત્તનો ઉપકારકેસુ સેવકેસુ પિયાસુ ચ ઇત્થીસુ દુબ્ભિતું ન સક્કા’તિ પુબ્બેપિ રાજાનો પણ્ડિતાનં કથં સુત્વા મજ્ઝત્તાવ અહેસુ’’ન્તિ વત્વા તેન યાચિતો અતીતં આહરિ.

    Pabbatūpatthare rammeti idaṃ satthā jetavane viharanto kosalarājānaṃ ārabbha kathesi. Kosalarañño kira eko amacco antepure padussi. Rājāpi parivīmaṃsamāno taṃ tathato ñatvā ‘‘satthu ārocessāmī’’ti jetavanaṃ gantvā satthāraṃ vanditvā ‘‘bhante, amhākaṃ antepure eko amacco padussi, tassa kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti pucchi. Atha naṃ satthā ‘‘upakārako te, mahārāja, so ca amacco sā ca itthī piyā’’ti pucchitvā ‘‘āma, bhante, ativiya upakārako sakalaṃ rājakulaṃ sandhāreti, sāpi me itthī piyā’’ti vutte ‘‘mahārāja, ‘attano upakārakesu sevakesu piyāsu ca itthīsu dubbhituṃ na sakkā’ti pubbepi rājāno paṇḍitānaṃ kathaṃ sutvā majjhattāva ahesu’’nti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.

    અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો અમચ્ચકુલે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો તસ્સ અત્થધમ્માનુસાસકો અહોસિ. અથસ્સ રઞ્ઞો એકો અમચ્ચો અન્તેપુરે પદુસ્સિ. રાજા નં તથતો ઞત્વા ‘‘અમચ્ચોપિ મે બહૂપકારો, અયં ઇત્થીપિ મે પિયા, દ્વેપિ ઇમે નાસેતું ન સક્કા , પણ્ડિતામચ્ચં પઞ્હં પુચ્છિત્વા સચે સહિતબ્બં ભવિસ્સતિ, સહિસ્સામિ, નો ચે, ન સહિસ્સામી’’તિ બોધિસત્તં પક્કોસાપેત્વા આસનં દત્વા ‘‘પણ્ડિત, પઞ્હં પુચ્છિસ્સામી’’તિ વત્વા ‘‘પુચ્છથ, મહારાજ, વિસ્સજ્જેસ્સામી’’તિ વુત્તે પઞ્હં પુચ્છન્તો પઠમં ગાથમાહ –

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto amaccakule nibbattitvā vayappatto tassa atthadhammānusāsako ahosi. Athassa rañño eko amacco antepure padussi. Rājā naṃ tathato ñatvā ‘‘amaccopi me bahūpakāro, ayaṃ itthīpi me piyā, dvepi ime nāsetuṃ na sakkā , paṇḍitāmaccaṃ pañhaṃ pucchitvā sace sahitabbaṃ bhavissati, sahissāmi, no ce, na sahissāmī’’ti bodhisattaṃ pakkosāpetvā āsanaṃ datvā ‘‘paṇḍita, pañhaṃ pucchissāmī’’ti vatvā ‘‘pucchatha, mahārāja, vissajjessāmī’’ti vutte pañhaṃ pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –

    ૮૯.

    89.

    ‘‘પબ્બતૂપત્થરે રમ્મે, જાતા પોક્ખરણી સિવા;

    ‘‘Pabbatūpatthare ramme, jātā pokkharaṇī sivā;

    તં સિઙ્ગાલો અપાપાયિ, જાનં સીહેન રક્ખિત’’ન્તિ.

    Taṃ siṅgālo apāpāyi, jānaṃ sīhena rakkhita’’nti.

    તત્થ પબ્બતૂપત્થરે રમ્મેતિ હિમવન્તપબ્બતપાદે પત્થરિત્વા ઠિતે અઙ્ગણટ્ઠાનેતિ અત્થો. જાતા પોક્ખરણી સિવાતિ સિવા સીતલા મધુરોદકા પોક્ખરણી નિબ્બત્તા, અપિચ ખો પોક્ખરસઞ્છન્ના નદીપિ પોક્ખરણીયેવ. અપાપાયીતિ અપ-ઇતિ ઉપસગ્ગો, અપાયીતિ અત્થો. જાનં સીહેન રક્ખિતન્તિ સા પોક્ખરણી સીહપરિભોગા સીહેન રક્ખિતા, સોપિ નં સિઙ્ગાલો ‘‘સીહેન રક્ખિતા અય’’ન્તિ જાનન્તોવ અપાયિ. તં કિં મઞ્ઞતિ, બાલો સિઙ્ગાલો સીહસ્સ અભાયિત્વા પિવેય્ય એવરૂપં પોક્ખરણિન્તિ અયમેત્થાધિપ્પાયો.

    Tattha pabbatūpatthare rammeti himavantapabbatapāde pattharitvā ṭhite aṅgaṇaṭṭhāneti attho. Jātā pokkharaṇī sivāti sivā sītalā madhurodakā pokkharaṇī nibbattā, apica kho pokkharasañchannā nadīpi pokkharaṇīyeva. Apāpāyīti apa-iti upasaggo, apāyīti attho. Jānaṃ sīhena rakkhitanti sā pokkharaṇī sīhaparibhogā sīhena rakkhitā, sopi naṃ siṅgālo ‘‘sīhena rakkhitā aya’’nti jānantova apāyi. Taṃ kiṃ maññati, bālo siṅgālo sīhassa abhāyitvā piveyya evarūpaṃ pokkharaṇinti ayametthādhippāyo.

    બોધિસત્તો ‘‘અદ્ધા એતસ્સ અન્તેપુરે એકો અમચ્ચો પદુટ્ઠો ભવિસ્સતી’’તિ ઞત્વા દુતિયં ગાથમાહ –

    Bodhisatto ‘‘addhā etassa antepure eko amacco paduṭṭho bhavissatī’’ti ñatvā dutiyaṃ gāthamāha –

    ૯૦.

    90.

    ‘‘પિવન્તિ ચે મહારાજ, સાપદાનિ મહાનદિં;

    ‘‘Pivanti ce mahārāja, sāpadāni mahānadiṃ;

    ન તેન અનદી હોતિ, ખમસ્સુ યદિ તે પિયા’’તિ.

    Na tena anadī hoti, khamassu yadi te piyā’’ti.

    તત્થ સાપદાનીતિ ન કેવલં સિઙ્ગાલોવ, અવસેસાનિ સુનખપસદબિળારમિગાદીનિ સબ્બસાપદાનિ તં પોક્ખરસઞ્છન્નત્તા ‘‘પોક્ખરણી’’તિ લદ્ધનામં નદિં પિવન્તિ ચે. ન તેન અનદી હોતીતિ નદિયઞ્હિ દ્વિપદચતુપ્પદાપિ અહિમચ્છાપિ સબ્બે પિપાસિતા પાનીયં પિવન્તિ, ન સા તેન કારણેન અનદી નામ હોતિ, નાપિ ઉચ્છિટ્ઠનદી. કસ્મા? સબ્બેસં સાધારણત્તા. યથા નદી યેન કેનચિ પીતા ન દુસ્સતિ, એવં ઇત્થીપિ કિલેસવસેન સામિકં અતિક્કમિત્વા અઞ્ઞેન સદ્ધિં સંવાસં ગતા નેવ અનિત્થી હોતિ. કસ્મા? સબ્બેસં સાધારણભાવેન. નાપિ ઉચ્છિટ્ઠિત્થી. કસ્મા? ઓદકન્તિકતાય સુદ્ધભાવેન. ખમસ્સુ યદિ તે પિયાતિ યદિ પન તે સા ઇત્થી પિયા, સો ચ અમચ્ચો બહૂપકારો, તેસં ઉભિન્નમ્પિ ખમસ્સુ મજ્ઝત્તભાવેન તિટ્ઠાહીતિ.

    Tattha sāpadānīti na kevalaṃ siṅgālova, avasesāni sunakhapasadabiḷāramigādīni sabbasāpadāni taṃ pokkharasañchannattā ‘‘pokkharaṇī’’ti laddhanāmaṃ nadiṃ pivanti ce. Na tena anadī hotīti nadiyañhi dvipadacatuppadāpi ahimacchāpi sabbe pipāsitā pānīyaṃ pivanti, na sā tena kāraṇena anadī nāma hoti, nāpi ucchiṭṭhanadī. Kasmā? Sabbesaṃ sādhāraṇattā. Yathā nadī yena kenaci pītā na dussati, evaṃ itthīpi kilesavasena sāmikaṃ atikkamitvā aññena saddhiṃ saṃvāsaṃ gatā neva anitthī hoti. Kasmā? Sabbesaṃ sādhāraṇabhāvena. Nāpi ucchiṭṭhitthī. Kasmā? Odakantikatāya suddhabhāvena. Khamassu yadi te piyāti yadi pana te sā itthī piyā, so ca amacco bahūpakāro, tesaṃ ubhinnampi khamassu majjhattabhāvena tiṭṭhāhīti.

    એવં મહાસત્તો રઞ્ઞો ઓવાદં અદાસિ. રાજા તસ્સ ઓવાદે ઠત્વા ‘‘પુન એવરૂપં પાપકમ્મં મા કરિત્થા’’તિ વત્વા ઉભિન્નમ્પિ ખમિ. તતો પટ્ઠાય તે ઓરમિંસુ. રાજાપિ દાનાદીનિ પુઞ્ઞાનિ કત્વા જીવિતપરિયોસાને સગ્ગપુરં પૂરેસિ. કોસલરાજાપિ ઇમં ધમ્મદેસનં સુત્વા તેસં ઉભિન્નમ્પિ ખમિત્વા મજ્ઝત્તો અહોસિ.

    Evaṃ mahāsatto rañño ovādaṃ adāsi. Rājā tassa ovāde ṭhatvā ‘‘puna evarūpaṃ pāpakammaṃ mā karitthā’’ti vatvā ubhinnampi khami. Tato paṭṭhāya te oramiṃsu. Rājāpi dānādīni puññāni katvā jīvitapariyosāne saggapuraṃ pūresi. Kosalarājāpi imaṃ dhammadesanaṃ sutvā tesaṃ ubhinnampi khamitvā majjhatto ahosi.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા રાજા આનન્દો અહોસિ, પણ્ડિતામચ્ચો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rājā ānando ahosi, paṇḍitāmacco pana ahameva ahosi’’nti.

    પબ્બતૂપત્થરજાતકવણ્ણના પઞ્ચમા.

    Pabbatūpattharajātakavaṇṇanā pañcamā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૧૯૫. પબ્બતૂપત્થરજાતકં • 195. Pabbatūpattharajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact