| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
૨. પચ્ચયપચ્ચનીયવણ્ણના
2. Paccayapaccanīyavaṇṇanā
૪૨-૪૪. ઇદાનિ પચ્ચનીયં હોતિ. તં દસ્સેતું સિયા કુસલં ધમ્મં પટિચ્ચ કુસલો ધમ્મો ઉપ્પજ્જેય્ય ન હેતુપચ્ચયાતિઆદિ આરદ્ધં. તત્થ અનુલોમપુચ્છાહિ સમપ્પમાણોવ પુચ્છાપરિચ્છેદો. તેનેવેત્થ ‘‘યથા અનુલોમે હેતુપચ્ચયો વિત્થારિતો, એવં પચ્ચનીયેપિ નહેતુપચ્ચયો વિત્થારેતબ્બો’’તિ વત્વા પુન પરિયોસાને ‘‘યથા અનુલોમે એકેકસ્સ પદસ્સ એકમૂલકં, દુમૂલકં, તિમૂલકં, ચતુમૂલકં યાવ તેવીસતિમૂલકં, એવં પચ્ચનીયેપિ વિત્થારેતબ્બ’’ન્તિ વુત્તં. તેવીસતિમૂલકન્તિ ઇદઞ્ચેત્થ દુમૂલકંયેવ સન્ધાય વુત્તં. પરિયોસાને પન સબ્બમૂલકં ચતુવીસતિમૂલકમ્પિ હોતિયેવ. તં સબ્બં સઙ્ખિત્તમેવાતિ.
42-44. Idāni paccanīyaṃ hoti. Taṃ dassetuṃ siyā kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjeyya na hetupaccayātiādi āraddhaṃ. Tattha anulomapucchāhi samappamāṇova pucchāparicchedo. Tenevettha ‘‘yathā anulome hetupaccayo vitthārito, evaṃ paccanīyepi nahetupaccayo vitthāretabbo’’ti vatvā puna pariyosāne ‘‘yathā anulome ekekassa padassa ekamūlakaṃ, dumūlakaṃ, timūlakaṃ, catumūlakaṃ yāva tevīsatimūlakaṃ, evaṃ paccanīyepi vitthāretabba’’nti vuttaṃ. Tevīsatimūlakanti idañcettha dumūlakaṃyeva sandhāya vuttaṃ. Pariyosāne pana sabbamūlakaṃ catuvīsatimūlakampi hotiyeva. Taṃ sabbaṃ saṅkhittamevāti.
તિકઞ્ચ પટ્ઠાનવરં…પે॰… છ પચ્ચનીયમ્હિ નયા સુગમ્ભીરાતિ એત્થાપિ દ્વે પચ્ચનીયાનિ – ધમ્મપચ્ચનીયઞ્ચ પચ્ચયપચ્ચનીયઞ્ચ. તત્થ ‘‘કુસલા ધમ્મા’’તિ એવં અભિધમ્મમાતિકાપદેહિ સઙ્ગહિતાનં ધમ્માનં ‘‘ન કુસલં ધમ્મં પટિચ્ચ ન કુસલો ધમ્મો’’તિ પચ્ચનીયદેસનાવસેન પવત્તં ધમ્મપચ્ચનીયં નામ. ‘‘નહેતુપચ્ચયા નારમ્મણપચ્ચયા’’તિ એવં ચતુવીસતિયા પચ્ચયાનં પચ્ચનીયદેસનાવસેન પવત્તં પચ્ચયપચ્ચનીયં નામ. તત્થ હેટ્ઠા અટ્ઠકથાયં ‘‘તિકઞ્ચ પટ્ઠાનવરં…પે॰… છ પચ્ચનીયમ્હિ નયા સુગમ્ભીરા’’તિ અયં ગાથા ધમ્મપચ્ચનીયં સન્ધાય વુત્તા. ઇધ પન અયં ગાથા ધમ્માનુલોમેયેવ પચ્ચયપચ્ચનીયં સન્ધાય વુત્તા. તસ્મા ‘‘છ પચ્ચનીયમ્હિ નયા સુગમ્ભીરા’’તિ અટ્ઠકથાગાથાય ધમ્મપચ્ચનીયે તિકપટ્ઠાનાદયો છ નયા સુગમ્ભીરાતિ એવમત્થો વેદિતબ્બો. ઇમસ્મિં પનોકાસે ન હેતુપચ્ચયા નારમ્મણપચ્ચયાતિ એવં પવત્તે પચ્ચયપચ્ચનીયે એતે ધમ્માનુલોમેયેવ તિકપટ્ઠાનાદયો છ નયા સુગમ્ભીરાતિ એવમત્થો વેદિતબ્બો.
Tikañcapaṭṭhānavaraṃ…pe… cha paccanīyamhi nayā sugambhīrāti etthāpi dve paccanīyāni – dhammapaccanīyañca paccayapaccanīyañca. Tattha ‘‘kusalā dhammā’’ti evaṃ abhidhammamātikāpadehi saṅgahitānaṃ dhammānaṃ ‘‘na kusalaṃ dhammaṃ paṭicca na kusalo dhammo’’ti paccanīyadesanāvasena pavattaṃ dhammapaccanīyaṃ nāma. ‘‘Nahetupaccayā nārammaṇapaccayā’’ti evaṃ catuvīsatiyā paccayānaṃ paccanīyadesanāvasena pavattaṃ paccayapaccanīyaṃ nāma. Tattha heṭṭhā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tikañca paṭṭhānavaraṃ…pe… cha paccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti ayaṃ gāthā dhammapaccanīyaṃ sandhāya vuttā. Idha pana ayaṃ gāthā dhammānulomeyeva paccayapaccanīyaṃ sandhāya vuttā. Tasmā ‘‘cha paccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti aṭṭhakathāgāthāya dhammapaccanīye tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo. Imasmiṃ panokāse na hetupaccayā nārammaṇapaccayāti evaṃ pavatte paccayapaccanīye ete dhammānulomeyeva tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo.
તેસુ અનુલોમતિકપટ્ઠાનેયેવ કુસલત્તિકમત્તસ્સ વસેન અયં ઇમસ્મિં પટિચ્ચવારસ્સ પણ્ણત્તિવારે સઙ્ખિપિત્વા પુચ્છાપભેદો દસ્સિતો. સેસેસુ પન તિકેસુ સેસપટ્ઠાનેસુ ચ એકાપિ પુચ્છા ન દસ્સિતા. તતો પરેસુ પન સહજાતવારાદીસુ કુસલત્તિકસ્સાપિ વસેન પુચ્છં અનુદ્ધરિત્વા લબ્ભમાનકવસેન વિસ્સજ્જનમેવ દસ્સિતં. ‘‘છ પચ્ચનીયમ્હિ નયા સુગમ્ભીરા’’તિ વચનતો પન ઇમસ્મિં પચ્ચયપચ્ચનીયે છપિ એતે પટ્ઠાનનયા પુચ્છાવસેન ઉદ્ધરિત્વા દસ્સેતબ્બા. પટ્ઠાનં વણ્ણયન્તાનઞ્હિ આચરિયાનં ભારો એસોતિ.
Tesu anulomatikapaṭṭhāneyeva kusalattikamattassa vasena ayaṃ imasmiṃ paṭiccavārassa paṇṇattivāre saṅkhipitvā pucchāpabhedo dassito. Sesesu pana tikesu sesapaṭṭhānesu ca ekāpi pucchā na dassitā. Tato paresu pana sahajātavārādīsu kusalattikassāpi vasena pucchaṃ anuddharitvā labbhamānakavasena vissajjanameva dassitaṃ. ‘‘Cha paccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti vacanato pana imasmiṃ paccayapaccanīye chapi ete paṭṭhānanayā pucchāvasena uddharitvā dassetabbā. Paṭṭhānaṃ vaṇṇayantānañhi ācariyānaṃ bhāro esoti.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / પટ્ઠાનપાળિ • Paṭṭhānapāḷi / ૩. પુચ્છાવારો • 3. Pucchāvāro
