Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya |
૧૦. પચ્ચયસુત્તં
10. Paccayasuttaṃ
૨૦. સાવત્થિયં વિહરતિ…પે॰… ‘‘પટિચ્ચસમુપ્પાદઞ્ચ વો, ભિક્ખવે, દેસેસ્સામિ પટિચ્ચસમુપ્પન્ને ચ ધમ્મે. તં સુણાથ, સાધુકં મનસિ કરોથ, ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું. ભગવા એતદવોચ –
20. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘paṭiccasamuppādañca vo, bhikkhave, desessāmi paṭiccasamuppanne ca dhamme. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘કતમો ચ, ભિક્ખવે, પટિચ્ચસમુપ્પાદો? જાતિપચ્ચયા, ભિક્ખવે, જરામરણં. ઉપ્પાદા વા તથાગતાનં અનુપ્પાદા વા તથાગતાનં, ઠિતાવ સા ધાતુ ધમ્મટ્ઠિતતા ધમ્મનિયામતા ઇદપ્પચ્ચયતા. તં તથાગતો અભિસમ્બુજ્ઝતિ અભિસમેતિ. અભિસમ્બુજ્ઝિત્વા અભિસમેત્વા આચિક્ખતિ દેસેતિ પઞ્ઞાપેતિ પટ્ઠપેતિ વિવરતિ વિભજતિ ઉત્તાનીકરોતિ. ‘પસ્સથા’તિ ચાહ – ‘જાતિપચ્ચયા, ભિક્ખવે, જરામરણં’’’.
‘‘Katamo ca, bhikkhave, paṭiccasamuppādo? Jātipaccayā, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ. Uppādā vā tathāgatānaṃ anuppādā vā tathāgatānaṃ, ṭhitāva sā dhātu dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā idappaccayatā. Taṃ tathāgato abhisambujjhati abhisameti. Abhisambujjhitvā abhisametvā ācikkhati deseti paññāpeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti. ‘Passathā’ti cāha – ‘jātipaccayā, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ’’’.
‘‘ભવપચ્ચયા, ભિક્ખવે, જાતિ…પે॰… ઉપાદાનપચ્ચયા, ભિક્ખવે, ભવો… તણ્હાપચ્ચયા, ભિક્ખવે, ઉપાદાનં… વેદનાપચ્ચયા, ભિક્ખવે, તણ્હા… ફસ્સપચ્ચયા, ભિક્ખવે, વેદના… સળાયતનપચ્ચયા, ભિક્ખવે, ફસ્સો… નામરૂપપચ્ચયા, ભિક્ખવે, સળાયતનં… વિઞ્ઞાણપચ્ચયા, ભિક્ખવે, નામરૂપં… સઙ્ખારપચ્ચયા, ભિક્ખવે, વિઞ્ઞાણં… અવિજ્જાપચ્ચયા, ભિક્ખવે, સઙ્ખારા ઉપ્પાદા વા તથાગતાનં અનુપ્પાદા વા તથાગતાનં, ઠિતાવ સા ધાતુ ધમ્મટ્ઠિતતા ધમ્મનિયામતા ઇદપ્પચ્ચયતા. તં તથાગતો અભિસમ્બુજ્ઝતિ અભિસમેતિ . અભિસમ્બુજ્ઝિત્વા અભિસમેત્વા આચિક્ખતિ દેસેતિ પઞ્ઞાપેતિ પટ્ઠપેતિ વિવરતિ વિભજતિ ઉત્તાનીકરોતિ. ‘પસ્સથા’તિ ચાહ ‘અવિજ્જાપચ્ચયા, ભિક્ખવે, સઙ્ખારા’. ઇતિ ખો, ભિક્ખવે, યા તત્ર તથતા અવિતથતા અનઞ્ઞથતા ઇદપ્પચ્ચયતા – અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, પટિચ્ચસમુપ્પાદો.
‘‘Bhavapaccayā, bhikkhave, jāti…pe… upādānapaccayā, bhikkhave, bhavo… taṇhāpaccayā, bhikkhave, upādānaṃ… vedanāpaccayā, bhikkhave, taṇhā… phassapaccayā, bhikkhave, vedanā… saḷāyatanapaccayā, bhikkhave, phasso… nāmarūpapaccayā, bhikkhave, saḷāyatanaṃ… viññāṇapaccayā, bhikkhave, nāmarūpaṃ… saṅkhārapaccayā, bhikkhave, viññāṇaṃ… avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārā uppādā vā tathāgatānaṃ anuppādā vā tathāgatānaṃ, ṭhitāva sā dhātu dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā idappaccayatā. Taṃ tathāgato abhisambujjhati abhisameti . Abhisambujjhitvā abhisametvā ācikkhati deseti paññāpeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti. ‘Passathā’ti cāha ‘avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārā’. Iti kho, bhikkhave, yā tatra tathatā avitathatā anaññathatā idappaccayatā – ayaṃ vuccati, bhikkhave, paṭiccasamuppādo.
‘‘કતમે ચ, ભિક્ખવે, પટિચ્ચસમુપ્પન્ના ધમ્મા? જરામરણં, ભિક્ખવે, અનિચ્ચં સઙ્ખતં પટિચ્ચસમુપ્પન્નં ખયધમ્મં વયધમ્મં વિરાગધમ્મં નિરોધધમ્મં. જાતિ, ભિક્ખવે, અનિચ્ચા સઙ્ખતા પટિચ્ચસમુપ્પન્ના ખયધમ્મા વયધમ્મા વિરાગધમ્મા નિરોધધમ્મા. ભવો, ભિક્ખવે, અનિચ્ચો સઙ્ખતો પટિચ્ચસમુપ્પન્નો ખયધમ્મો વયધમ્મો વિરાગધમ્મો નિરોધધમ્મો. ઉપાદાનં ભિક્ખવે…પે॰… તણ્હા, ભિક્ખવે… વેદના, ભિક્ખવે… ફસ્સો, ભિક્ખવે… સળાયતનં, ભિક્ખવે… નામરૂપં, ભિક્ખવે… વિઞ્ઞાણં , ભિક્ખવે… સઙ્ખારા, ભિક્ખવે… અવિજ્જા, ભિક્ખવે, અનિચ્ચા સઙ્ખતા પટિચ્ચસમુપ્પન્ના ખયધમ્મા વયધમ્મા વિરાગધમ્મા નિરોધધમ્મા. ઇમે વુચ્ચન્તિ, ભિક્ખવે, પટિચ્ચસમુપ્પન્ના ધમ્મા.
‘‘Katame ca, bhikkhave, paṭiccasamuppannā dhammā? Jarāmaraṇaṃ, bhikkhave, aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammaṃ. Jāti, bhikkhave, aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā. Bhavo, bhikkhave, anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo. Upādānaṃ bhikkhave…pe… taṇhā, bhikkhave… vedanā, bhikkhave… phasso, bhikkhave… saḷāyatanaṃ, bhikkhave… nāmarūpaṃ, bhikkhave… viññāṇaṃ , bhikkhave… saṅkhārā, bhikkhave… avijjā, bhikkhave, aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā. Ime vuccanti, bhikkhave, paṭiccasamuppannā dhammā.
‘‘યતો ખો, ભિક્ખવે, અરિયસાવકસ્સ ‘અયઞ્ચ પટિચ્ચસમુપ્પાદો, ઇમે ચ પટિચ્ચસમુપ્પન્ના ધમ્મા’ યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય સુદિટ્ઠા હોન્તિ, સો વત પુબ્બન્તં વા પટિધાવિસ્સતિ – ‘અહોસિં નુ ખો અહં 1 અતીતમદ્ધાનં, નનુ ખો અહોસિં અતીતમદ્ધાનં, કિં નુ ખો અહોસિં અતીતમદ્ધાનં, કથં નુ ખો અહોસિં અતીતમદ્ધાનં, કિં હુત્વા કિં અહોસિં નુ ખો અહં અતીતમદ્ધાન’ન્તિ; અપરન્તં વા ઉપધાવિસ્સતિ 2 – ‘ભવિસ્સામિ નુ ખો અહં અનાગતમદ્ધાનં, નનુ ખો ભવિસ્સામિ અનાગતમદ્ધાનં , કિં નુ ખો ભવિસ્સામિ અનાગતમદ્ધાનં, કથં નુ ખો ભવિસ્સામિ અનાગતમદ્ધાનં, કિં હુત્વા કિં ભવિસ્સામિ નુ ખો અહં અનાગતમદ્ધાન’ન્તિ; એતરહિ વા પચ્ચુપ્પન્નં અદ્ધાનં અજ્ઝત્તં કથંકથી ભવિસ્સતિ – ‘અહં નુ ખોસ્મિ, નો નુ ખોસ્મિ, કિં નુ ખોસ્મિ, કથં નુ ખોસ્મિ, અયં નુ ખો સત્તો કુતો આગતો, સો કુહિં ગમિસ્સતી’તિ – નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. તં કિસ્સ હેતુ? તથાહિ, ભિક્ખવે, અરિયસાવકસ્સ અયઞ્ચ પટિચ્ચસમુપ્પાદો ઇમે ચ પટિચ્ચસમુપ્પન્ના ધમ્મા યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય સુદિટ્ઠા’’તિ. દસમં.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvakassa ‘ayañca paṭiccasamuppādo, ime ca paṭiccasamuppannā dhammā’ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti, so vata pubbantaṃ vā paṭidhāvissati – ‘ahosiṃ nu kho ahaṃ 3 atītamaddhānaṃ, nanu kho ahosiṃ atītamaddhānaṃ, kiṃ nu kho ahosiṃ atītamaddhānaṃ, kathaṃ nu kho ahosiṃ atītamaddhānaṃ, kiṃ hutvā kiṃ ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’nti; aparantaṃ vā upadhāvissati 4 – ‘bhavissāmi nu kho ahaṃ anāgatamaddhānaṃ, nanu kho bhavissāmi anāgatamaddhānaṃ , kiṃ nu kho bhavissāmi anāgatamaddhānaṃ, kathaṃ nu kho bhavissāmi anāgatamaddhānaṃ, kiṃ hutvā kiṃ bhavissāmi nu kho ahaṃ anāgatamaddhāna’nti; etarahi vā paccuppannaṃ addhānaṃ ajjhattaṃ kathaṃkathī bhavissati – ‘ahaṃ nu khosmi, no nu khosmi, kiṃ nu khosmi, kathaṃ nu khosmi, ayaṃ nu kho satto kuto āgato, so kuhiṃ gamissatī’ti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Taṃ kissa hetu? Tathāhi, bhikkhave, ariyasāvakassa ayañca paṭiccasamuppādo ime ca paṭiccasamuppannā dhammā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā’’ti. Dasamaṃ.
આહારવગ્ગો દુતિયો.
Āhāravaggo dutiyo.
તસ્સુદ્દાનં –
Tassuddānaṃ –
આહારં ફગ્ગુનો ચેવ, દ્વે ચ સમણબ્રાહ્મણા;
Āhāraṃ phagguno ceva, dve ca samaṇabrāhmaṇā;
કચ્ચાનગોત્તો ધમ્મકથિકં, અચેલં તિમ્બરુકેન ચ;
Kaccānagotto dhammakathikaṃ, acelaṃ timbarukena ca;
બાલપણ્ડિતતો ચેવ, દસમો પચ્ચયેન ચાતિ.
Bālapaṇḍitato ceva, dasamo paccayena cāti.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૧૦. પચ્ચયસુત્તવણ્ણના • 10. Paccayasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૧૦. પચ્ચયસુત્તવણ્ણના • 10. Paccayasuttavaṇṇanā