| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-મૂલટીકા • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
૩. પચ્ચયવારવણ્ણના
3. Paccayavāravaṇṇanā
૨૪૩. પચ્ચયાતિ એત્થ પતિ અયો પચ્ચયો. પતિ-સદ્દો પતિટ્ઠત્થં દીપેતિ, અય-સદ્દો ગતિં, પતિટ્ઠાભૂતા ગતિ નિસ્સયો પચ્ચયોતિ વુત્તં હોતિ, તતો પચ્ચયા, પચ્ચયકરણતો તદાયત્તભાવગમનતો વાતિ અત્થો.
243. Paccayāti ettha pati ayo paccayo. Pati-saddo patiṭṭhatthaṃ dīpeti, aya-saddo gatiṃ, patiṭṭhābhūtā gati nissayo paccayoti vuttaṃ hoti, tato paccayā, paccayakaraṇato tadāyattabhāvagamanato vāti attho.
‘‘મહાભૂતે પચ્ચયા ચિત્તસમુટ્ઠાનં રૂપ’’ન્તિ (પટ્ઠા॰ ૧.૧.૨૪૫) ભૂતુપાદારૂપાનિ સહ સઙ્ગણ્હિત્વા વુત્તં. અટ્ઠકથાયં પન ચિત્તસમુટ્ઠાને ચ મહાભૂતે નિસ્સાય ચિત્તસમુટ્ઠાનં ઉપાદારૂપન્તિ સયં નિસ્સયો અહુત્વા નિસ્સયે ઉપ્પજ્જમાનેન ઉપાદારૂપેન નિદસ્સનં કતન્તિ દટ્ઠબ્બં.
‘‘Mahābhūte paccayā cittasamuṭṭhānaṃ rūpa’’nti (paṭṭhā. 1.1.245) bhūtupādārūpāni saha saṅgaṇhitvā vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana cittasamuṭṭhāne ca mahābhūte nissāya cittasamuṭṭhānaṃ upādārūpanti sayaṃ nissayo ahutvā nissaye uppajjamānena upādārūpena nidassanaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
૨૫૫. અસઞ્ઞ…પે॰… કટત્તારૂપં ઉપાદારૂપન્તિ એત્થ યો પટિચ્ચવારે સહજાતે કમ્મઉતુજાનં, કમ્મે ચ એકન્તાનેકન્તકમ્મજાનં વસેન અત્થો વુત્તો, સો નાધિપ્પેતો એવ ‘‘કટત્તારૂપ’’ન્તિ કમ્મસમુટ્ઠાનરૂપસ્સેવ સબ્બસ્સ ચ ગહિતત્તાતિ તં પહાય યથાગહિતસ્સ કટત્તારૂપસ્સ વિસેસનવસેન ‘‘ઉપાદારૂપસઙ્ખાતં કટત્તારૂપ’’ન્તિ અત્થમાહ. મહાભૂતે પન પટિચ્ચ પચ્ચયા ચ મહાભૂતાનં ઉપ્પત્તિ ન નિવારેતબ્બાતિ ઉપાદારૂપગ્ગહણેન કટત્તારૂપગ્ગહણં અવિસેસેત્વા ઉપાદારૂપાનં નિવત્તેતબ્બાનં અત્થિતાય કટત્તારૂપગ્ગહણેનેવ ઉપાદારૂપગ્ગહણસ્સ વિસેસનં દટ્ઠબ્બં.
255. Asañña…pe… kaṭattārūpaṃ upādārūpanti ettha yo paṭiccavāre sahajāte kammautujānaṃ, kamme ca ekantānekantakammajānaṃ vasena attho vutto, so nādhippeto eva ‘‘kaṭattārūpa’’nti kammasamuṭṭhānarūpasseva sabbassa ca gahitattāti taṃ pahāya yathāgahitassa kaṭattārūpassa visesanavasena ‘‘upādārūpasaṅkhātaṃ kaṭattārūpa’’nti atthamāha. Mahābhūte pana paṭicca paccayā ca mahābhūtānaṃ uppatti na nivāretabbāti upādārūpaggahaṇena kaṭattārūpaggahaṇaṃ avisesetvā upādārūpānaṃ nivattetabbānaṃ atthitāya kaṭattārūpaggahaṇeneva upādārūpaggahaṇassa visesanaṃ daṭṭhabbaṃ.
૨૬૯-૨૭૬. ‘‘અબ્યાકતેન અબ્યાકતં, કુસલં, અકુસલ’’ન્તિ વત્તબ્બે ‘‘અબ્યાકતેન કુસલં, અકુસલં, અબ્યાકત’’ન્તિ, ‘‘કુસલં ધમ્મં પટિચ્ચ કુસલો ચ અકુસલો ચ ધમ્મા કુસલસ્સાતિ અનામસિત્વા’’તિ ચ પુરિમપાઠે પમાદલેખા દટ્ઠબ્બા.
269-276. ‘‘Abyākatena abyākataṃ, kusalaṃ, akusala’’nti vattabbe ‘‘abyākatena kusalaṃ, akusalaṃ, abyākata’’nti, ‘‘kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo ca akusalo ca dhammā kusalassāti anāmasitvā’’ti ca purimapāṭhe pamādalekhā daṭṭhabbā.
૨૮૬-૨૮૭. નહેતુપચ્ચયા નપુરેજાતે દ્વેતિ એત્થ અટ્ઠકથાયં ‘‘આરુપ્પે પન અહેતુકમોહસ્સ અહેતુકકિરિયસ્સ ચ વસેન દ્વેતિ વુત્તા, નવિપ્પયુત્તે દ્વેતિ આરુપ્પે અહેતુકાકુસલકિરિયવસેના’’તિ વુત્તં, તં લબ્ભમાનેસુ એકદેસેન નિદસ્સનવસેન વુત્તન્તિ દટ્ઠબ્બં. આરુપ્પે પન અહેતુકમોહસ્સ અહેતુકકિરિયાય અહેતુકપટિસન્ધિયા એકચ્ચસ્સ ચ રૂપસ્સ વસેન દ્વે વુત્તાતિ, નવિપ્પયુત્તે દ્વેતિ આરુપ્પે અહેતુકાકુસલકિરિયાએકચ્ચરૂપાનં વસેનાતિ વુત્તન્તિ. ‘‘નોનત્થિનોવિગતેસુ એકન્તિ સબ્બરૂપસ્સ વસેના’’તિ વુત્તં, નહેતુમૂલકત્તા ઇમસ્સ નયસ્સ હેતુપચ્ચયં લભન્તં ન લબ્ભતીતિ ‘‘એકચ્ચસ્સ રૂપસ્સ વસેના’’તિ ભવિતબ્બં. ચક્ખાદિધમ્મવસેન પન ચિત્તસમુટ્ઠાનાદિકોટ્ઠાસવસેન વા સબ્બં લબ્ભતીતિ ‘‘સબ્બરૂપસ્સા’’તિ વુત્તં સિયા.
286-287. Nahetupaccayā napurejāte dveti ettha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘āruppe pana ahetukamohassa ahetukakiriyassa ca vasena dveti vuttā, navippayutte dveti āruppe ahetukākusalakiriyavasenā’’ti vuttaṃ, taṃ labbhamānesu ekadesena nidassanavasena vuttanti daṭṭhabbaṃ. Āruppe pana ahetukamohassa ahetukakiriyāya ahetukapaṭisandhiyā ekaccassa ca rūpassa vasena dve vuttāti, navippayutte dveti āruppe ahetukākusalakiriyāekaccarūpānaṃ vasenāti vuttanti. ‘‘Nonatthinovigatesu ekanti sabbarūpassa vasenā’’ti vuttaṃ, nahetumūlakattā imassa nayassa hetupaccayaṃ labhantaṃ na labbhatīti ‘‘ekaccassa rūpassa vasenā’’ti bhavitabbaṃ. Cakkhādidhammavasena pana cittasamuṭṭhānādikoṭṭhāsavasena vā sabbaṃ labbhatīti ‘‘sabbarūpassā’’ti vuttaṃ siyā.
૨૮૯-૨૯૬. આગતાનાગતન્તિ પઞ્હવસેન વુત્તં, લબ્ભમાનાલબ્ભમાનન્તિ આગતે ચ પઞ્હે લબ્ભમાનાલબ્ભમાનધમ્મવસેન.
289-296. Āgatānāgatanti pañhavasena vuttaṃ, labbhamānālabbhamānanti āgate ca pañhe labbhamānālabbhamānadhammavasena.
પચ્ચયવારવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Paccayavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / પટ્ઠાનપાળિ • Paṭṭhānapāḷi / ૧. કુસલત્તિકં • 1. Kusalattikaṃ
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-અનુટીકા • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ૩. પચ્ચયવારવણ્ણના • 3. Paccayavāravaṇṇanā
