| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-અનુટીકા • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
૩. પચ્ચયવારવણ્ણના
3. Paccayavāravaṇṇanā
૨૪૩. પતિ-સદ્દો પતિટ્ઠત્થં દીપેતિ ‘‘સારે પતિટ્ઠિતો’’તિઆદીસુ, અય-સદ્દો ગતિં દીપેતિ ‘‘એતિ એત્થાતિ અયો’’તિ.
243. Pati-saddo patiṭṭhatthaṃ dīpeti ‘‘sāre patiṭṭhito’’tiādīsu, aya-saddo gatiṃ dīpeti ‘‘eti etthāti ayo’’ti.
ભૂતુપાદારૂપાનિ સહ સઙ્ગણ્હિત્વા વુત્તં ઉપાદારૂપાનં વિય ભૂતરૂપાનિ નિસ્સયો હોતીતિ કત્વા. યદિ એવં કસ્મા અટ્ઠકથાયં ‘‘મહાભૂતે નિસ્સાય ચિત્તસમુટ્ઠાનં ઉપાદારૂપ’’ન્તિ ઉપાદારૂપંયેવ દસ્સિતન્તિ આહ ‘‘અટ્ઠકથાયં પના’’તિઆદિ.
Bhūtupādārūpāni saha saṅgaṇhitvā vuttaṃ upādārūpānaṃ viya bhūtarūpāni nissayo hotīti katvā. Yadi evaṃ kasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘mahābhūte nissāya cittasamuṭṭhānaṃ upādārūpa’’nti upādārūpaṃyeva dassitanti āha ‘‘aṭṭhakathāyaṃ panā’’tiādi.
૨૫૫. પટિચ્ચવારે સહજાતેતિ પટિચ્ચવારે સહજાતપચ્ચયવણ્ણનાયં, કમ્મઉતુજાનન્તિ કમ્મજાનં ઉતુજાનઞ્ચ વસેન અત્થો વુત્તોતિ યોજના. તથા હિ તત્થ વુત્તં ‘‘દ્વિસન્તતિસમુટ્ઠાનભૂતવસેન વુત્ત’’ન્તિ (પટ્ઠા॰ અટ્ઠ॰ ૧.૫૭). કમ્મે ચાતિ કમ્મે જનકકમ્મપચ્ચયે ગહિતે. એકન્તાનેકન્તકમ્મજાનન્તિ એકન્તેન કમ્મજાનં ન એકન્તકમ્મજાનઞ્ચ. તત્થ અસઞ્ઞભવે એકન્તકમ્મજં નામ જીવિતિન્દ્રિયં, ઇતરં ઉપાદારૂપં ભૂતરૂપઞ્ચ ન એકન્તકમ્મજં, તદુભયમ્પિ તત્થ એકજ્ઝં કત્વા વુત્તં, ‘‘મહાભૂતે પટિચ્ચ કટત્તારૂપ’’ન્તિ ઇદં પન કમ્મસમુટ્ઠાનવસેનેવ વુત્તન્તિ. સો નાધિપ્પેતોતિ યો યથાદસ્સિતો પટિચ્ચવારે સહજાતપચ્ચયે અત્થો વુત્તો, સો ઇધ ન અધિપ્પેતો. કસ્માતિ ચે, આહ ‘‘કટત્તા…પે॰… ગહિતત્તા’’તિ. તં પહાયાતિ તં પટિચ્ચવારે વુત્તમત્થં પહાય અગ્ગહેત્વા. યથાગહિતસ્સાતિ ‘‘અસઞ્ઞ…પે॰… કટત્તારૂપં ઉપાદારૂપ’’ન્તિ પાળિયં એવ ગહિતસ્સ. પટિચ્ચ પચ્ચયાતિ ઇદં દ્વિન્નં વારાનં ઉપલક્ખણં. પટિચ્ચવારે આગતનયેન મહાભૂતે પટિચ્ચ, પચ્ચયવારે આગતનયેન મહાભૂતે પચ્ચયા મહાભૂતાનં ઉપ્પત્તિ ન નિવારેતબ્બા, તસ્મા ‘‘ઉપાદારૂપસઙ્ખાતં કટત્તારૂપ’’ન્તિ એવં ઉપાદારૂપગ્ગહણેન કટત્તારૂપં અવિસેસેત્વા ઉપાદારૂપાનં નિવત્તેતબ્બાનં ઉતુચિત્તાહારસમુટ્ઠાનાનં અત્થિતાય કટત્તા…પે॰… વિસેસનં દટ્ઠબ્બન્તિ એવમેત્થ યોજના વેદિતબ્બા.
255. Paṭiccavāre sahajāteti paṭiccavāre sahajātapaccayavaṇṇanāyaṃ, kammautujānanti kammajānaṃ utujānañca vasena attho vuttoti yojanā. Tathā hi tattha vuttaṃ ‘‘dvisantatisamuṭṭhānabhūtavasena vutta’’nti (paṭṭhā. aṭṭha. 1.57). Kamme cāti kamme janakakammapaccaye gahite. Ekantānekantakammajānanti ekantena kammajānaṃ na ekantakammajānañca. Tattha asaññabhave ekantakammajaṃ nāma jīvitindriyaṃ, itaraṃ upādārūpaṃ bhūtarūpañca na ekantakammajaṃ, tadubhayampi tattha ekajjhaṃ katvā vuttaṃ, ‘‘mahābhūte paṭicca kaṭattārūpa’’nti idaṃ pana kammasamuṭṭhānavaseneva vuttanti. So nādhippetoti yo yathādassito paṭiccavāre sahajātapaccaye attho vutto, so idha na adhippeto. Kasmāti ce, āha ‘‘kaṭattā…pe… gahitattā’’ti. Taṃ pahāyāti taṃ paṭiccavāre vuttamatthaṃ pahāya aggahetvā. Yathāgahitassāti ‘‘asañña…pe… kaṭattārūpaṃ upādārūpa’’nti pāḷiyaṃ eva gahitassa. Paṭicca paccayāti idaṃ dvinnaṃ vārānaṃ upalakkhaṇaṃ. Paṭiccavāre āgatanayena mahābhūte paṭicca, paccayavāre āgatanayena mahābhūte paccayā mahābhūtānaṃ uppatti na nivāretabbā, tasmā ‘‘upādārūpasaṅkhātaṃ kaṭattārūpa’’nti evaṃ upādārūpaggahaṇena kaṭattārūpaṃ avisesetvā upādārūpānaṃ nivattetabbānaṃ utucittāhārasamuṭṭhānānaṃ atthitāya kaṭattā…pe… visesanaṃ daṭṭhabbanti evamettha yojanā veditabbā.
૨૮૬-૨૮૭. એકચ્ચસ્સ રૂપસ્સાતિ અહેતુકચિત્તસમુટ્ઠાનસ્સ. ઇતો પરેસુપિ એકચ્ચરૂપગ્ગહણે એસેવ નયો. ચક્ખાદિધમ્મવસેનાતિ ચક્ખાયતનાદિરૂપધમ્મવસેન. ચિત્તસમુટ્ઠાનાદિકોટ્ઠાસવસેનાતિ ચિત્તજાદિરૂપધમ્મભાગવસેન. સબ્બં લબ્ભતીતિ સતિપિ ઇમસ્સ નયસ્સ નહેતુમૂલકત્તે નોનત્થિનોવિગતેસુ એકન્તિ ગણનં સબ્બં રૂપં સબ્બસ્સ રૂપસ્સ વસેન ગણના લબ્ભતિ ચતુસન્તતિવસેન વત્તમાનેસુ પઞ્ચવીસતિયા રૂપધમ્મેસુ વજ્જિતબ્બસ્સ અભાવા.
286-287. Ekaccassa rūpassāti ahetukacittasamuṭṭhānassa. Ito paresupi ekaccarūpaggahaṇe eseva nayo. Cakkhādidhammavasenāti cakkhāyatanādirūpadhammavasena. Cittasamuṭṭhānādikoṭṭhāsavasenāti cittajādirūpadhammabhāgavasena. Sabbaṃ labbhatīti satipi imassa nayassa nahetumūlakatte nonatthinovigatesu ekanti gaṇanaṃ sabbaṃ rūpaṃ sabbassa rūpassa vasena gaṇanā labbhati catusantativasena vattamānesu pañcavīsatiyā rūpadhammesu vajjitabbassa abhāvā.
પચ્ચયવારવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Paccayavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / પટ્ઠાનપાળિ • Paṭṭhānapāḷi / ૧. કુસલત્તિકં • 1. Kusalattikaṃ
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-મૂલટીકા • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ૩. પચ્ચયવારવણ્ણના • 3. Paccayavāravaṇṇanā
