| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિનયસઙ્ગહ-અટ્ઠકથા • Vinayasaṅgaha-aṭṭhakathā |
૩૪. પકિણ્ણકવિનિચ્છયકથા
34. Pakiṇṇakavinicchayakathā
૧. ઇદાનિ પકિણ્ણકકથા ચ વેદિતબ્બા. ‘‘ગણભોજને અઞ્ઞત્ર સમયા પાચિત્તિય’’ન્તિ (પાચિ॰ ૨૧૭) વુત્તં ગણભોજનં (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૨૧૭-૨૧૮) દ્વીહિ આકારેહિ પસવતિ વિઞ્ઞત્તિતો વા નિમન્તનતો વા. કથં વિઞ્ઞત્તિતો પસવતિ? ચત્તારો ભિક્ખૂ એકતો ઠિતા વા નિસિન્ના વા ઉપાસકં દિસ્વા ‘‘અમ્હાકં ચતુન્નમ્પિ ભત્તં દેહી’’તિ વા વિઞ્ઞાપેય્યું, પાટેક્કં વા પસ્સિત્વા ‘‘મય્હં દેહિ, મય્હં દેહી’’તિ એવં એકતો વા નાનાતો વા વિઞ્ઞાપેત્વા એકતો વા ગચ્છન્તુ નાનાતો વા, ભત્તં ગહેત્વાપિ એકતો વા ભુઞ્જન્તુ નાનાતો વા. સચે એકતો ગણ્હન્તિ, ગણભોજનં હોતિ, સબ્બેસં આપત્તિ. પટિગ્ગહણમેવ હેત્થ પમાણં. એવં વિઞ્ઞત્તિતો પસવતિ.
1. Idāni pakiṇṇakakathā ca veditabbā. ‘‘Gaṇabhojane aññatra samayā pācittiya’’nti (pāci. 217) vuttaṃ gaṇabhojanaṃ (pāci. aṭṭha. 217-218) dvīhi ākārehi pasavati viññattito vā nimantanato vā. Kathaṃ viññattito pasavati? Cattāro bhikkhū ekato ṭhitā vā nisinnā vā upāsakaṃ disvā ‘‘amhākaṃ catunnampi bhattaṃ dehī’’ti vā viññāpeyyuṃ, pāṭekkaṃ vā passitvā ‘‘mayhaṃ dehi, mayhaṃ dehī’’ti evaṃ ekato vā nānāto vā viññāpetvā ekato vā gacchantu nānāto vā, bhattaṃ gahetvāpi ekato vā bhuñjantu nānāto vā. Sace ekato gaṇhanti, gaṇabhojanaṃ hoti, sabbesaṃ āpatti. Paṭiggahaṇameva hettha pamāṇaṃ. Evaṃ viññattito pasavati.
કથં નિમન્તનતો પસવતિ? ચત્તારો ભિક્ખૂ ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘તુમ્હે, ભન્તે, ઓદનેન નિમન્તેમિ, ઓદનં મે ગણ્હથ આકઙ્ખથ ઓલોકેથ અધિવાસેથ પટિમાનેથા’’તિ એવં યેન કેનચિ વેવચનેન વા ભાસન્તરેન વા પઞ્ચન્નં ભોજનાનં નામં ગહેત્વા નિમન્તેતિ. એવં એકતો નિમન્તિતા પરિચ્છિન્નકાલવસેન અજ્જતનાય વા સ્વાતનાય વા એકતો ગચ્છન્તિ, એકતો ગણ્હન્તિ, એકતો ભુઞ્જન્તિ, ગણભોજનં હોતિ, સબ્બેસં આપત્તિ. એકતો નિમન્તિતા એકતો વા નાનાતો વા ગચ્છન્તિ, એકતો ગણ્હન્તિ, એકતો વા નાનાતો વા ભુઞ્જન્તિ, આપત્તિયેવ. એકતો નિમન્તિતા એકતો વા નાનાતો વા ગચ્છન્તિ, નાનાતો ગણ્હન્તિ, એકતો વા નાનાતો વા ભુઞ્જન્તિ, અનાપત્તિ. ચત્તારિ પરિવેણાનિ વા વિહારે વા ગન્ત્વા નાનાતો નિમન્તિતા, એકટ્ઠાને ઠિતેસુયેવ વા એકો પુત્તેન એકો પિતરાતિ એવમ્પિ નાનાતો નિમન્તિતા એકતો વા નાનાતો વા ગચ્છન્તુ, એકતો વા નાનાતો વા ભુઞ્જન્તુ, સચે એકતો ગણ્હન્તિ, ગણભોજનં હોતિ, સબ્બેસં આપત્તિ. એવં તાવ નિમન્તનતો પસવતિ.
Kathaṃ nimantanato pasavati? Cattāro bhikkhū upasaṅkamitvā ‘‘tumhe, bhante, odanena nimantemi, odanaṃ me gaṇhatha ākaṅkhatha oloketha adhivāsetha paṭimānethā’’ti evaṃ yena kenaci vevacanena vā bhāsantarena vā pañcannaṃ bhojanānaṃ nāmaṃ gahetvā nimanteti. Evaṃ ekato nimantitā paricchinnakālavasena ajjatanāya vā svātanāya vā ekato gacchanti, ekato gaṇhanti, ekato bhuñjanti, gaṇabhojanaṃ hoti, sabbesaṃ āpatti. Ekato nimantitā ekato vā nānāto vā gacchanti, ekato gaṇhanti, ekato vā nānāto vā bhuñjanti, āpattiyeva. Ekato nimantitā ekato vā nānāto vā gacchanti, nānāto gaṇhanti, ekato vā nānāto vā bhuñjanti, anāpatti. Cattāri pariveṇāni vā vihāre vā gantvā nānāto nimantitā, ekaṭṭhāne ṭhitesuyeva vā eko puttena eko pitarāti evampi nānāto nimantitā ekato vā nānāto vā gacchantu, ekato vā nānāto vā bhuñjantu, sace ekato gaṇhanti, gaṇabhojanaṃ hoti, sabbesaṃ āpatti. Evaṃ tāva nimantanato pasavati.
તસ્મા સચે કોચિ સઙ્ઘભત્તં કત્તુકામેન નિમન્તનત્થાય પેસિતો વિહારં આગમ્મ ‘‘ભન્તે, સ્વે અમ્હાકં ઘરે ભિક્ખં ગણ્હથા’’તિ અવત્વા ‘‘ભત્તં ગણ્હથા’’તિ વા ‘‘સઙ્ઘભત્તં ગણ્હથા’’તિ વા ‘‘સઙ્ઘો ભત્તં ગણ્હતૂ’’તિ વા વદતિ, ભત્તુદ્દેસકેન પણ્ડિતેન ભવિતબ્બં. નિમન્તનિકા ગણભોજનતો, પિણ્ડપાતિકા ચ ધુતઙ્ગભેદતો મોચેતબ્બા. કથં? એવં તાવ વત્તબ્બં ‘‘સ્વે ન સક્કા ઉપાસકા’’તિ. પુનદિવસે, ભન્તેતિ. પુનદિવસેપિ ન સક્કાતિ. એવં યાવ અડ્ઢમાસમ્પિ હરિત્વા પુન વત્તબ્બો ‘‘કિં ત્વં અવચા’’તિ. સચે પુનપિ ‘‘સઙ્ઘભત્તં ગણ્હથા’’તિ વદતિ, તતો ‘‘ઇમં તાવ ઉપાસક પુપ્ફં કપ્પિયં કરોહિ, ઇમં તિણ’’ન્તિ એવં વિક્ખેપં કત્વા પુન ‘‘ત્વં કિં કથયિત્થા’’તિ પુચ્છિતબ્બો. સચે પુનપિ તથેવ વદતિ, ‘‘આવુસો, ત્વં પિણ્ડપાતિકે વા મહલ્લકત્થેરે વા ન લચ્છસિ, સામણેરે લચ્છસી’’તિ વત્તબ્બો. ‘‘નનુ, ભન્તે, અસુકસ્મિં અસુકસ્મિઞ્ચ ગામે ભદન્તે ભોજેસું, અહં કસ્મા ન લભામી’’તિ ચ વુત્તે તે નિમન્તિતું જાનન્તિ, ત્વં ન જાનાસીતિ. તે કથં નિમન્તેસું, ભન્તેતિ? તે એવમાહંસુ ‘‘અમ્હાકં, ભન્તે, ભિક્ખં ગણ્હથા’’તિ. સચે સોપિ તથેવ વદતિ, વટ્ટતિ.
Tasmā sace koci saṅghabhattaṃ kattukāmena nimantanatthāya pesito vihāraṃ āgamma ‘‘bhante, sve amhākaṃ ghare bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti avatvā ‘‘bhattaṃ gaṇhathā’’ti vā ‘‘saṅghabhattaṃ gaṇhathā’’ti vā ‘‘saṅgho bhattaṃ gaṇhatū’’ti vā vadati, bhattuddesakena paṇḍitena bhavitabbaṃ. Nimantanikā gaṇabhojanato, piṇḍapātikā ca dhutaṅgabhedato mocetabbā. Kathaṃ? Evaṃ tāva vattabbaṃ ‘‘sve na sakkā upāsakā’’ti. Punadivase, bhanteti. Punadivasepi na sakkāti. Evaṃ yāva aḍḍhamāsampi haritvā puna vattabbo ‘‘kiṃ tvaṃ avacā’’ti. Sace punapi ‘‘saṅghabhattaṃ gaṇhathā’’ti vadati, tato ‘‘imaṃ tāva upāsaka pupphaṃ kappiyaṃ karohi, imaṃ tiṇa’’nti evaṃ vikkhepaṃ katvā puna ‘‘tvaṃ kiṃ kathayitthā’’ti pucchitabbo. Sace punapi tatheva vadati, ‘‘āvuso, tvaṃ piṇḍapātike vā mahallakatthere vā na lacchasi, sāmaṇere lacchasī’’ti vattabbo. ‘‘Nanu, bhante, asukasmiṃ asukasmiñca gāme bhadante bhojesuṃ, ahaṃ kasmā na labhāmī’’ti ca vutte te nimantituṃ jānanti, tvaṃ na jānāsīti. Te kathaṃ nimantesuṃ, bhanteti? Te evamāhaṃsu ‘‘amhākaṃ, bhante, bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti. Sace sopi tatheva vadati, vaṭṭati.
અથ પુનપિ ‘‘ભત્તં ગણ્હથા’’તિ વદતિ, ‘‘ન દાનિ ત્વં, આવુસો, બહૂ ભિક્ખૂ લચ્છસિ, તયો એવ, આવુસો, લચ્છસી’’તિ વત્તબ્બો. ‘‘નનુ, ભન્તે, અમુકસ્મિઞ્ચ અમુકસ્મિઞ્ચ ગામે સકલં ભિક્ખુસઙ્ઘં ભોજેસું, અહં કસ્મા ન લભામી’’તિ. ‘‘ત્વં નિમન્તિતું ન જાનાસી’’તિ. તે કથં નિમન્તેસું, ભન્તેતિ? તે એવમાહંસુ ‘‘અમ્હાકં, ભન્તે, ભિક્ખં ગણ્હથા’’તિ. સચે સોપિ તથેવ ‘‘ભિક્ખં ગણ્હથા’’તિ વદતિ, વટ્ટતિ. અથ પુનપિ ‘‘ભત્તમેવા’’તિ વદતિ, તતો વત્તબ્બો – ‘‘ગચ્છ ત્વં, નત્થમ્હાકં તવ ભત્તેનત્થો, નિબદ્ધગોચરો એસ અમ્હાકં, મયમેત્થ પિણ્ડાય ચરિસ્સામા’’તિ. તં ‘‘ચરથ, ભન્તે’’તિ વત્વા આગતં પુચ્છન્તિ ‘‘કિં ભો લદ્ધા ભિક્ખૂ’’તિ? કિં એતેન, બહુ એત્થ વત્તબ્બં, થેરા ‘‘સ્વે પિણ્ડાય ચરિસ્સામા’’તિ આહંસુ, મા દાનિ તુમ્હે પમજ્જિત્થાતિ. દુતિયદિવસે ચેતિયવત્તં કત્વા ઠિતભિક્ખૂ સઙ્ઘત્થેરેન વત્તબ્બા ‘‘આવુસો, ધુરગામે સઙ્ઘભત્તં, અપણ્ડિતમનુસ્સો પન અગમાસિ, ગચ્છામ, ધુરગામે પિણ્ડાય ચરિસ્સામા’’તિ. ભિક્ખૂહિ થેરસ્સ વચનં કાતબ્બં, ન દુબ્બચેહિ ભવિતબ્બં, ગામદ્વારે અટ્ઠત્વાવ પિણ્ડાય ચરિતબ્બં, તેસુ પત્તાનિ ગહેત્વા નિસીદાપેત્વા ભોજેન્તેસુ ભુઞ્જિતબ્બં.
Atha punapi ‘‘bhattaṃ gaṇhathā’’ti vadati, ‘‘na dāni tvaṃ, āvuso, bahū bhikkhū lacchasi, tayo eva, āvuso, lacchasī’’ti vattabbo. ‘‘Nanu, bhante, amukasmiñca amukasmiñca gāme sakalaṃ bhikkhusaṅghaṃ bhojesuṃ, ahaṃ kasmā na labhāmī’’ti. ‘‘Tvaṃ nimantituṃ na jānāsī’’ti. Te kathaṃ nimantesuṃ, bhanteti? Te evamāhaṃsu ‘‘amhākaṃ, bhante, bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti. Sace sopi tatheva ‘‘bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti vadati, vaṭṭati. Atha punapi ‘‘bhattamevā’’ti vadati, tato vattabbo – ‘‘gaccha tvaṃ, natthamhākaṃ tava bhattenattho, nibaddhagocaro esa amhākaṃ, mayamettha piṇḍāya carissāmā’’ti. Taṃ ‘‘caratha, bhante’’ti vatvā āgataṃ pucchanti ‘‘kiṃ bho laddhā bhikkhū’’ti? Kiṃ etena, bahu ettha vattabbaṃ, therā ‘‘sve piṇḍāya carissāmā’’ti āhaṃsu, mā dāni tumhe pamajjitthāti. Dutiyadivase cetiyavattaṃ katvā ṭhitabhikkhū saṅghattherena vattabbā ‘‘āvuso, dhuragāme saṅghabhattaṃ, apaṇḍitamanusso pana agamāsi, gacchāma, dhuragāme piṇḍāya carissāmā’’ti. Bhikkhūhi therassa vacanaṃ kātabbaṃ, na dubbacehi bhavitabbaṃ, gāmadvāre aṭṭhatvāva piṇḍāya caritabbaṃ, tesu pattāni gahetvā nisīdāpetvā bhojentesu bhuñjitabbaṃ.
સચે આસનસાલાય ભત્તં ઠપેત્વા રથિકાસુ આહિણ્ડન્તા આરોચેન્તિ ‘‘આસનસાલાયં, ભન્તે, ભત્તં ગણ્હથા’’તિ, ન વટ્ટતિ. અથ પન ‘‘ભત્તં આદાય તત્થ તત્થ ગન્ત્વા ભત્તં ગણ્હથા’’તિ વદન્તિ, પટિકચ્ચેવ વા વિહારં અતિહરિત્વા પતિરૂપે ઠાને ઠપેત્વા આગતાગતાનં દેન્તિ, અયં અભિહટભિક્ખા નામ વટ્ટતિ. સચે પન ભત્તસાલાય દાનં સજ્જેત્વા તં તં પરિવેણં પહિણન્તિ ‘‘ભત્તસાલાય ભત્તં ગણ્હથા’’તિ, વટ્ટતિ. યે પન મનુસ્સા પિણ્ડચારિકે ભિક્ખૂ દિસ્વા આસનસાલં સમ્મજ્જિત્વા તત્થ નિસીદાપેત્વા ભોજેન્તિ, ન તે પટિક્ખિપિતબ્બા. યે પન ગામે ભિક્ખં અલભિત્વા ગામતો નિક્ખમન્તે ભિક્ખૂ દિસ્વા ‘‘ભન્તે, ભત્તં ગણ્હથા’’તિ વદન્તિ, તે પટિક્ખિપિતબ્બા, ન નિવત્તિતબ્બં. સચે ‘‘નિવત્તથ, ભન્તે, ભત્તં ગણ્હથા’’તિ વદન્તિ, ‘‘નિવત્તથા’’તિ વુત્તપદે નિવત્તિતું વટ્ટતિ. ‘‘નિવત્તથ, ભન્તે, ઘરે ભત્તં કતં, ગામે ભત્તં કત’’ન્તિ વદન્તિ, ગેહે ચ ગામે ચ ભત્તં નામ યસ્સ કસ્સચિ હોતિ, નિવત્તિતું વટ્ટતિ. ‘‘નિવત્તથ ભત્તં ગણ્હથા’’તિ સમ્બન્ધં કત્વા વદન્તિ, નિવત્તિતું ન વટ્ટતિ. આસનસાલાતો પિણ્ડાય ચરિતું નિક્ખમન્તે દિસ્વા ‘‘નિસીદથ, ભન્તે, ભત્તં ગણ્હથા’’તિ વુત્તેપિ એસેવ નયો.
Sace āsanasālāya bhattaṃ ṭhapetvā rathikāsu āhiṇḍantā ārocenti ‘‘āsanasālāyaṃ, bhante, bhattaṃ gaṇhathā’’ti, na vaṭṭati. Atha pana ‘‘bhattaṃ ādāya tattha tattha gantvā bhattaṃ gaṇhathā’’ti vadanti, paṭikacceva vā vihāraṃ atiharitvā patirūpe ṭhāne ṭhapetvā āgatāgatānaṃ denti, ayaṃ abhihaṭabhikkhā nāma vaṭṭati. Sace pana bhattasālāya dānaṃ sajjetvā taṃ taṃ pariveṇaṃ pahiṇanti ‘‘bhattasālāya bhattaṃ gaṇhathā’’ti, vaṭṭati. Ye pana manussā piṇḍacārike bhikkhū disvā āsanasālaṃ sammajjitvā tattha nisīdāpetvā bhojenti, na te paṭikkhipitabbā. Ye pana gāme bhikkhaṃ alabhitvā gāmato nikkhamante bhikkhū disvā ‘‘bhante, bhattaṃ gaṇhathā’’ti vadanti, te paṭikkhipitabbā, na nivattitabbaṃ. Sace ‘‘nivattatha, bhante, bhattaṃ gaṇhathā’’ti vadanti, ‘‘nivattathā’’ti vuttapade nivattituṃ vaṭṭati. ‘‘Nivattatha, bhante, ghare bhattaṃ kataṃ, gāme bhattaṃ kata’’nti vadanti, gehe ca gāme ca bhattaṃ nāma yassa kassaci hoti, nivattituṃ vaṭṭati. ‘‘Nivattatha bhattaṃ gaṇhathā’’ti sambandhaṃ katvā vadanti, nivattituṃ na vaṭṭati. Āsanasālāto piṇḍāya carituṃ nikkhamante disvā ‘‘nisīdatha, bhante, bhattaṃ gaṇhathā’’ti vuttepi eseva nayo.
‘‘અઞ્ઞત્ર સમયા’’તિ વચનતો ગિલાનસમયો ચીવરદાનસમયો ચીવરકારસમયો અદ્ધાનગમનસમયો નાવાભિરુહનસમયો મહાસમયો સમણભત્તસમયોતિ એતેસુ સત્તસુ સમયેસુ અઞ્ઞતરસ્મિં અનાપત્તિ. તસ્મા યથા મહાચમ્મસ્સ પરતો મંસં દિસ્સતિ, એવં અન્તમસો પાદાપિ ફાલિતા હોન્તિ, વાલિકાય વા સક્ખરાય વા પહટમત્તે દુક્ખં ઉપ્પાદેન્તિ, ન સક્કા ચ હોતિ અન્તોગામે પિણ્ડાય ચરિતું, ઈદિસે ગેલઞ્ઞે ગિલાનસમયોતિ ભુઞ્જિતબ્બં, ન લેસકપ્પિયં કાતબ્બં.
‘‘Aññatra samayā’’ti vacanato gilānasamayo cīvaradānasamayo cīvarakārasamayo addhānagamanasamayo nāvābhiruhanasamayo mahāsamayo samaṇabhattasamayoti etesu sattasu samayesu aññatarasmiṃ anāpatti. Tasmā yathā mahācammassa parato maṃsaṃ dissati, evaṃ antamaso pādāpi phālitā honti, vālikāya vā sakkharāya vā pahaṭamatte dukkhaṃ uppādenti, na sakkā ca hoti antogāme piṇḍāya carituṃ, īdise gelaññe gilānasamayoti bhuñjitabbaṃ, na lesakappiyaṃ kātabbaṃ.
ચીવરદાનસમયો નામ અનત્થતે કથિને વસ્સાનસ્સ પચ્છિમો માસો, અત્થતે કથિને પઞ્ચમાસા. એત્થન્તરે ‘‘ચીવરદાનસમયો’’તિ ભુઞ્જિતબ્બં. ચીવરે કરિયમાને ચીવરકારસમયોતિ ભુઞ્જિતબ્બં. યદા હિ સાટકઞ્ચ સુત્તઞ્ચ લભિત્વા ચીવરં કરોન્તિ, અયં ચીવરકારસમયો નામ, વિસું ચીવરકારસમયો નામ નત્થિ, તસ્મા યો તત્થ ચીવરે કત્તબ્બં યં કિઞ્ચિ કમ્મં કરોતિ, મહાપચ્ચરિયઞ્હિ ‘‘અન્તમસો સૂચિવેધકો’’તિપિ વુત્તં. તેન ‘‘ચીવરકારસમયો’’તિ ભુઞ્જિતબ્બં. કુરુન્દિયં પન વિત્થારેનેવ વુત્તં ‘‘યો ચીવરં વિચારેતિ છિન્દતિ, મોઘસુત્તકં ઠપેતિ, આગન્તુકપત્તં ઠપેતિ, પચ્ચાગતં સિબ્બેતિ, આગન્તુકપત્તં બન્ધતિ, અનુવાતં છિન્દતિ ઘટેતિ આરોપેતિ, તત્થ પચ્ચાગતં સિબ્બેતિ, સુત્તં કરોતિ વલેતિ, પિપ્ફલિકં નિસેતિ, પરિવત્તનં કરોતિ, સબ્બોપિ ચીવરં કરોતિયેવાતિ વુચ્ચતિ. યો પન સમીપે નિસિન્નો જાતકં વા ધમ્મપદં વા કથેતિ, અયં ન ચીવરકારકો, એતં ઠપેત્વા સેસાનં ગણભોજને અનાપત્તી’’તિ.
Cīvaradānasamayo nāma anatthate kathine vassānassa pacchimo māso, atthate kathine pañcamāsā. Etthantare ‘‘cīvaradānasamayo’’ti bhuñjitabbaṃ. Cīvare kariyamāne cīvarakārasamayoti bhuñjitabbaṃ. Yadā hi sāṭakañca suttañca labhitvā cīvaraṃ karonti, ayaṃ cīvarakārasamayo nāma, visuṃ cīvarakārasamayo nāma natthi, tasmā yo tattha cīvare kattabbaṃ yaṃ kiñci kammaṃ karoti, mahāpaccariyañhi ‘‘antamaso sūcivedhako’’tipi vuttaṃ. Tena ‘‘cīvarakārasamayo’’ti bhuñjitabbaṃ. Kurundiyaṃ pana vitthāreneva vuttaṃ ‘‘yo cīvaraṃ vicāreti chindati, moghasuttakaṃ ṭhapeti, āgantukapattaṃ ṭhapeti, paccāgataṃ sibbeti, āgantukapattaṃ bandhati, anuvātaṃ chindati ghaṭeti āropeti, tattha paccāgataṃ sibbeti, suttaṃ karoti valeti, pipphalikaṃ niseti, parivattanaṃ karoti, sabbopi cīvaraṃ karotiyevāti vuccati. Yo pana samīpe nisinno jātakaṃ vā dhammapadaṃ vā katheti, ayaṃ na cīvarakārako, etaṃ ṭhapetvā sesānaṃ gaṇabhojane anāpattī’’ti.
અદ્ધાનગમનસમયે અન્તમસો અડ્ઢયોજનં ગન્તુકામેનપિ ‘‘અડ્ઢયોજનં ગચ્છિસ્સામી’’તિ ભુઞ્જિતબ્બં, ગચ્છન્તેન ભુઞ્જિતબ્બં, ગતેન એકદિવસં ભુઞ્જિતબ્બં.
Addhānagamanasamaye antamaso aḍḍhayojanaṃ gantukāmenapi ‘‘aḍḍhayojanaṃ gacchissāmī’’ti bhuñjitabbaṃ, gacchantena bhuñjitabbaṃ, gatena ekadivasaṃ bhuñjitabbaṃ.
નાવાભિરુહનસમયે ‘‘નાવં અભિરુહિસ્સામી’’તિ ભુઞ્જિતબ્બં, આરુળ્હેન ઇચ્છિતટ્ઠાનં ગન્ત્વાપિ યાવ ન ઓરોહતિ, તાવ ભુઞ્જિતબ્બં, ઓરુળ્હેન એકદિવસં ભુઞ્જિતબ્બં.
Nāvābhiruhanasamaye ‘‘nāvaṃ abhiruhissāmī’’ti bhuñjitabbaṃ, āruḷhena icchitaṭṭhānaṃ gantvāpi yāva na orohati, tāva bhuñjitabbaṃ, oruḷhena ekadivasaṃ bhuñjitabbaṃ.
મહાસમયો નામ યત્થ દ્વે તયો ભિક્ખૂ પિણ્ડાય ચરિત્વા યાપેન્તિ, અન્તમસો ચતુત્થેપિ આગતે ન યાપેન્તિ, અયં મહાસમયો. યત્થ પન સતં વા સહસ્સં વા સન્નિપતન્તિ, તત્થ વત્તબ્બમેવ નત્થિ, તસ્મા તાદિસે કાલે ‘‘મહાસમયો’’તિ અધિટ્ઠહિત્વા ભુઞ્જિતબ્બં.
Mahāsamayo nāma yattha dve tayo bhikkhū piṇḍāya caritvā yāpenti, antamaso catutthepi āgate na yāpenti, ayaṃ mahāsamayo. Yattha pana sataṃ vā sahassaṃ vā sannipatanti, tattha vattabbameva natthi, tasmā tādise kāle ‘‘mahāsamayo’’ti adhiṭṭhahitvā bhuñjitabbaṃ.
સમણભત્તસમયો નામ યો કોચિ પરિબ્બાજકસમાપન્નો ભત્તં કરોતિ, અયં સમણભત્તસમયોવ. તસ્મા સહધમ્મિકેસુ વા તિત્થિયેસુ વા અઞ્ઞતરેન યેન કેનચિ કતે ભત્તે ‘‘સમણભત્તસમયો’’તિ ભુઞ્જિતબ્બં. ‘‘અનાપત્તિ સમયે, દ્વે તયો એકતો ભુઞ્જન્તિ, પિણ્ડાય ચરિત્વા એકતો સન્નિપતિત્વા ભુઞ્જન્તિ, નિચ્ચભત્તં, સલાકભત્તં, પક્ખિકં, ઉપોસથિકં, પાટિપદિકં, પઞ્ચ ભોજનાનિ ઠપેત્વા સબ્બત્થ અનાપત્તી’’તિ (પાચિ॰ ૨૨૦) વચનતો યેપિ અકપ્પિયનિમન્તનં સાદિયિત્વા દ્વે વા તયો વા એકતો ગહેત્વા ભુઞ્જન્તિ, તેસમ્પિ અનાપત્તિ.
Samaṇabhattasamayo nāma yo koci paribbājakasamāpanno bhattaṃ karoti, ayaṃ samaṇabhattasamayova. Tasmā sahadhammikesu vā titthiyesu vā aññatarena yena kenaci kate bhatte ‘‘samaṇabhattasamayo’’ti bhuñjitabbaṃ. ‘‘Anāpatti samaye, dve tayo ekato bhuñjanti, piṇḍāya caritvā ekato sannipatitvā bhuñjanti, niccabhattaṃ, salākabhattaṃ, pakkhikaṃ, uposathikaṃ, pāṭipadikaṃ, pañca bhojanāni ṭhapetvā sabbattha anāpattī’’ti (pāci. 220) vacanato yepi akappiyanimantanaṃ sādiyitvā dve vā tayo vā ekato gahetvā bhuñjanti, tesampi anāpatti.
તત્થ અનિમન્તિતચતુત્થં પિણ્ડપાતિકચતુત્થં અનુપસમ્પન્નચતુત્થં પત્તચતુત્થં ગિલાનચતુત્થન્તિ પઞ્ચન્નં ચતુત્થાનં વસેન વિનિચ્છયો વેદિતબ્બો. કથં? ઇધેકચ્ચો ચત્તારો ભિક્ખૂ ‘‘ભત્તં ગણ્હથા’’તિ નિમન્તેતિ. તેસુ તયો ગતા, એકો ન ગતો. ઉપાસકો ‘‘એકો, ભન્તે, થેરો કુહિ’’ન્તિ પુચ્છતિ. નાગતો ઉપાસકાતિ. સો અઞ્ઞં તંખણપ્પત્તં કઞ્ચિ ‘‘એહિ, ભન્તે’’તિ ઘરં પવેસેત્વા ચતુન્નમ્પિ ભત્તં દેતિ , સબ્બેસં અનાપત્તિ. કસ્મા? ગણપૂરકસ્સ અનિમન્તિતત્તા. તયો એવ હિ તત્થ નિમન્તિતા ગણ્હિંસુ, તેહિ ગણો ન પૂરતિ, ગણપૂરકો ચ અનિમન્તિતો, તેન ગણો ભિજ્જતીતિ. એતં અનિમન્તિતચતુત્થં.
Tattha animantitacatutthaṃ piṇḍapātikacatutthaṃ anupasampannacatutthaṃ pattacatutthaṃ gilānacatutthanti pañcannaṃ catutthānaṃ vasena vinicchayo veditabbo. Kathaṃ? Idhekacco cattāro bhikkhū ‘‘bhattaṃ gaṇhathā’’ti nimanteti. Tesu tayo gatā, eko na gato. Upāsako ‘‘eko, bhante, thero kuhi’’nti pucchati. Nāgato upāsakāti. So aññaṃ taṃkhaṇappattaṃ kañci ‘‘ehi, bhante’’ti gharaṃ pavesetvā catunnampi bhattaṃ deti , sabbesaṃ anāpatti. Kasmā? Gaṇapūrakassa animantitattā. Tayo eva hi tattha nimantitā gaṇhiṃsu, tehi gaṇo na pūrati, gaṇapūrako ca animantito, tena gaṇo bhijjatīti. Etaṃ animantitacatutthaṃ.
પિણ્ડપાતિકચતુત્થે નિમન્તનકાલે એકો પિણ્ડપાતિકો હોતિ, સો નાધિવાસેતિ, ગમનવેલાયં પન ‘‘એહિ ભન્તે’’તિ વુત્તે અનધિવાસિતત્તા અનાગચ્છન્તમ્પિ ‘‘એથ ભિક્ખં લચ્છથા’’તિ ગહેત્વા ગચ્છન્તિ, સો તં ગણં ભિન્દતિ, તસ્મા સબ્બેસં અનાપત્તિ.
Piṇḍapātikacatutthe nimantanakāle eko piṇḍapātiko hoti, so nādhivāseti, gamanavelāyaṃ pana ‘‘ehi bhante’’ti vutte anadhivāsitattā anāgacchantampi ‘‘etha bhikkhaṃ lacchathā’’ti gahetvā gacchanti, so taṃ gaṇaṃ bhindati, tasmā sabbesaṃ anāpatti.
અનુપસમ્પન્નચતુત્થે સામણેરેન સદ્ધિં નિમન્તિતા હોન્તિ, સોપિ ગણં ભિન્દતિ.
Anupasampannacatutthe sāmaṇerena saddhiṃ nimantitā honti, sopi gaṇaṃ bhindati.
પત્તચતુત્થે એકો સયં આગન્ત્વા પત્તં પેસેતિ, એવમ્પિ ગણો ભિજ્જતિ, તસ્મા સબ્બેસં અનાપત્તિ.
Pattacatutthe eko sayaṃ āgantvā pattaṃ peseti, evampi gaṇo bhijjati, tasmā sabbesaṃ anāpatti.
ગિલાનચતુત્થે ગિલાનેન સદ્ધિં નિમન્તિતા હોન્તિ, તત્થ ગિલાનસ્સેવ અનાપત્તિ, ઇતરેસં પન ગણપૂરકો હોતિ. ન હિ ગિલાનેન ગણો ભિજ્જતિ, તસ્મા તેસં આપત્તિ. મહાપચ્ચરિયં પન અવિસેસેન વુત્તં ‘‘સમયલદ્ધકો સયમેવ મુચ્ચતિ, સેસાનં ગણપૂરકત્તા આપત્તિકરો હોતી’’તિ. તસ્મા ચીવરદાનસમયલદ્ધકાદીનમ્પિ વસેન ચતુક્કાનિ વેદિતબ્બાનિ.
Gilānacatutthe gilānena saddhiṃ nimantitā honti, tattha gilānasseva anāpatti, itaresaṃ pana gaṇapūrako hoti. Na hi gilānena gaṇo bhijjati, tasmā tesaṃ āpatti. Mahāpaccariyaṃ pana avisesena vuttaṃ ‘‘samayaladdhako sayameva muccati, sesānaṃ gaṇapūrakattā āpattikaro hotī’’ti. Tasmā cīvaradānasamayaladdhakādīnampi vasena catukkāni veditabbāni.
સચે પન અધિવાસેત્વા ગતેસુપિ ચતૂસુ જનેસુ એકો પણ્ડિતો ભિક્ખુ ‘‘અહં તુમ્હાકં ગણં ભિન્દિસ્સામિ, નિમન્તનં સાદિયથા’’તિ વત્વા યાગુખજ્જકાવસાને ભત્તત્થાય પત્તં ગણ્હન્તાનં અદત્વા ‘‘ઇમે તાવ ભિક્ખૂ ભોજેત્વા વિસ્સજ્જેથ, અહં પચ્છા અનુમોદનં કત્વા ગમિસ્સામી’’તિ નિસિન્નો, તેસુ ભુત્વા ગતેસુ ‘‘દેથ, ભન્તે, પત્ત’’ન્તિ ઉપાસકેન પત્તં ગહેત્વા ભત્તે દિન્ને ભુઞ્જિત્વા અનુમોદનં કત્વા ગચ્છતિ, સબ્બેસં અનાપત્તિ. પઞ્ચન્નઞ્હિ ભોજનાનંયેવ વસેન ગણભોજને વિસઙ્કેતં નત્થિ, ઓદનેન નિમન્તેત્વા કુમ્માસં ગણ્હન્તાપિ આપજ્જન્તિ, તાનિ ચ તેહિ એકતો ન ગહિતાનિ, યાગુઆદીહિ પન વિસઙ્કેતં હોતિ, તાનિ તેહિ એકતો ગહિતાનીતિ એવં એકો પણ્ડિતો અઞ્ઞેસમ્પિ અનાપત્તિં કરોતિ. નિચ્ચભત્તન્તિ ધુવભત્તં વુચ્ચતિ, ‘‘નિચ્ચભત્તં ગણ્હથા’’તિ વદન્તિ, બહૂનં એકતો ગહેતું વટ્ટતિ. સલાકભત્તાદીસુપિ એસેવ નયો.
Sace pana adhivāsetvā gatesupi catūsu janesu eko paṇḍito bhikkhu ‘‘ahaṃ tumhākaṃ gaṇaṃ bhindissāmi, nimantanaṃ sādiyathā’’ti vatvā yāgukhajjakāvasāne bhattatthāya pattaṃ gaṇhantānaṃ adatvā ‘‘ime tāva bhikkhū bhojetvā vissajjetha, ahaṃ pacchā anumodanaṃ katvā gamissāmī’’ti nisinno, tesu bhutvā gatesu ‘‘detha, bhante, patta’’nti upāsakena pattaṃ gahetvā bhatte dinne bhuñjitvā anumodanaṃ katvā gacchati, sabbesaṃ anāpatti. Pañcannañhi bhojanānaṃyeva vasena gaṇabhojane visaṅketaṃ natthi, odanena nimantetvā kummāsaṃ gaṇhantāpi āpajjanti, tāni ca tehi ekato na gahitāni, yāguādīhi pana visaṅketaṃ hoti, tāni tehi ekato gahitānīti evaṃ eko paṇḍito aññesampi anāpattiṃ karoti. Niccabhattanti dhuvabhattaṃ vuccati, ‘‘niccabhattaṃ gaṇhathā’’ti vadanti, bahūnaṃ ekato gahetuṃ vaṭṭati. Salākabhattādīsupi eseva nayo.
૨. ‘‘પરમ્પરભોજને અઞ્ઞત્ર સમયા પાચિત્તિય’’ન્તિ (પાચિ॰ ૨૨૨-૨૨૩, ૨૨૫) વુત્તં પરમ્પરભોજનં પન નિમન્તનતોયેવ પસવતિ. યો હિ ‘‘પઞ્ચન્નં ભોજનાનં અઞ્ઞતરેન ભોજનેન ભત્તં ગણ્હથા’’તિઆદિના નિમન્તિતો તં ઠપેત્વા અઞ્ઞં પઞ્ચન્નં ભોજનાનં અઞ્ઞતરભોજનં ભુઞ્જતિ, તસ્સેતં ભોજનં ‘‘પરમ્પરભોજન’’ન્તિ વુચ્ચતિ. એવં ભુઞ્જન્તસ્સ ઠપેત્વા ગિલાનસમયં ચીવરદાનસમયં ચીવરકારસમયઞ્ચ અઞ્ઞસ્મિં સમયે પાચિત્તિયં વુત્તં, તસ્મા નિમન્તનપટિપાટિયાવ ભુઞ્જિતબ્બં, ન ઉપ્પટિપાટિયા.
2. ‘‘Paramparabhojane aññatra samayā pācittiya’’nti (pāci. 222-223, 225) vuttaṃ paramparabhojanaṃ pana nimantanatoyeva pasavati. Yo hi ‘‘pañcannaṃ bhojanānaṃ aññatarena bhojanena bhattaṃ gaṇhathā’’tiādinā nimantito taṃ ṭhapetvā aññaṃ pañcannaṃ bhojanānaṃ aññatarabhojanaṃ bhuñjati, tassetaṃ bhojanaṃ ‘‘paramparabhojana’’nti vuccati. Evaṃ bhuñjantassa ṭhapetvā gilānasamayaṃ cīvaradānasamayaṃ cīvarakārasamayañca aññasmiṃ samaye pācittiyaṃ vuttaṃ, tasmā nimantanapaṭipāṭiyāva bhuñjitabbaṃ, na uppaṭipāṭiyā.
‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, વિકપ્પેત્વા પરમ્પરભોજનં ભુઞ્જિતુ’’ન્તિ (પાચિ॰ ૨૨૬) વચનતો પઠમનિમન્તનં અઞ્ઞસ્સ વિકપ્પેત્વાપિ પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. અયં (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૨૨૬ આદયો) વિકપ્પના નામ સમ્મુખાપિ પરમ્મુખાપિ વટ્ટતિ. સમ્મુખા દિસ્વા ‘‘મય્હં ભત્તપચ્ચાસં તુય્હં વિકપ્પેમી’’તિ વા ‘‘દમ્મી’’તિ વા વત્વા ભુઞ્જિતબ્બં, અદિસ્વા પઞ્ચસુ સહધમ્મિકેસુ યસ્સ કસ્સચિ નામં ગહેત્વા ‘‘મય્હં ભત્તપચ્ચાસં ઇત્થન્નામસ્સ વિકપ્પેમી’’તિ વા ‘‘દમ્મી’’તિ વા વત્વા ભુઞ્જિતબ્બં. દ્વે તીણિ નિમન્તનાનિ પન એકસ્મિં પત્તે પક્ખિપિત્વા મિસ્સેત્વા એકં કત્વા ભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. ‘‘અનાપત્તિ દ્વે તયો નિમન્તને એકતો ભુઞ્જતી’’તિ (પાચિ॰ ૨૨૯) હિ વુત્તં. સચે દ્વે તીણિ કુલાનિ નિમન્તેત્વા એકસ્મિં ઠાને નિસીદાપેત્વા ઇતો ચિતો ચ આહરિત્વા ભત્તં આકિરન્તિ, સૂપબ્યઞ્જનં આકિરન્તિ, એકમિસ્સકં હોતિ, એત્થાપિ અનાપત્તિ.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, vikappetvā paramparabhojanaṃ bhuñjitu’’nti (pāci. 226) vacanato paṭhamanimantanaṃ aññassa vikappetvāpi paribhuñjituṃ vaṭṭati. Ayaṃ (pāci. aṭṭha. 226 ādayo) vikappanā nāma sammukhāpi parammukhāpi vaṭṭati. Sammukhā disvā ‘‘mayhaṃ bhattapaccāsaṃ tuyhaṃ vikappemī’’ti vā ‘‘dammī’’ti vā vatvā bhuñjitabbaṃ, adisvā pañcasu sahadhammikesu yassa kassaci nāmaṃ gahetvā ‘‘mayhaṃ bhattapaccāsaṃ itthannāmassa vikappemī’’ti vā ‘‘dammī’’ti vā vatvā bhuñjitabbaṃ. Dve tīṇi nimantanāni pana ekasmiṃ patte pakkhipitvā missetvā ekaṃ katvā bhuñjituṃ vaṭṭati. ‘‘Anāpatti dve tayo nimantane ekato bhuñjatī’’ti (pāci. 229) hi vuttaṃ. Sace dve tīṇi kulāni nimantetvā ekasmiṃ ṭhāne nisīdāpetvā ito cito ca āharitvā bhattaṃ ākiranti, sūpabyañjanaṃ ākiranti, ekamissakaṃ hoti, etthāpi anāpatti.
સચે પન મૂલનિમન્તનં હેટ્ઠા હોતિ, પચ્છિમં પચ્છિમં ઉપરિ, તં ઉપરિતો પટ્ઠાય ભુઞ્જન્તસ્સ આપત્તિ, હત્થં પન અન્તો પવેસેત્વા પઠમનિમન્તનતો એકમ્પિ કબળં ઉદ્ધરિત્વા ભુત્તકાલતો પટ્ઠાય યથા તથા વા ભુઞ્જન્તસ્સ અનાપત્તિ. ‘‘સચેપિ તત્થ ખીરં વા રસં વા આકિરન્તિ, યેન અજ્ઝોત્થતં ભત્તં એકરસં હોતિ, કોટિતો પટ્ઠાય ભુઞ્જન્તસ્સ અનાપત્તી’’તિ મહાપચ્ચરિયં વુત્તં. મહાઅટ્ઠકથાયં પન વુત્તં ‘‘ખીરભત્તં વા રસભત્તં વા લભિત્વા નિસિન્નસ્સ તત્થેવ અઞ્ઞેપિ ખીરભત્તં વા રસભત્તં વા આકિરન્તિ, ખીરં વા રસં વા પિવતો અનાપત્તિ, ભુઞ્જન્તેન પઠમં લદ્ધમંસખણ્ડં વા ભત્તપિણ્ડં વા મુખે પક્ખિપિત્વા કોટિતો પટ્ઠાય ભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. સપ્પિપાયાસેપિ એસેવ નયો’’તિ.
Sace pana mūlanimantanaṃ heṭṭhā hoti, pacchimaṃ pacchimaṃ upari, taṃ uparito paṭṭhāya bhuñjantassa āpatti, hatthaṃ pana anto pavesetvā paṭhamanimantanato ekampi kabaḷaṃ uddharitvā bhuttakālato paṭṭhāya yathā tathā vā bhuñjantassa anāpatti. ‘‘Sacepi tattha khīraṃ vā rasaṃ vā ākiranti, yena ajjhotthataṃ bhattaṃ ekarasaṃ hoti, koṭito paṭṭhāya bhuñjantassa anāpattī’’ti mahāpaccariyaṃ vuttaṃ. Mahāaṭṭhakathāyaṃ pana vuttaṃ ‘‘khīrabhattaṃ vā rasabhattaṃ vā labhitvā nisinnassa tattheva aññepi khīrabhattaṃ vā rasabhattaṃ vā ākiranti, khīraṃ vā rasaṃ vā pivato anāpatti, bhuñjantena paṭhamaṃ laddhamaṃsakhaṇḍaṃ vā bhattapiṇḍaṃ vā mukhe pakkhipitvā koṭito paṭṭhāya bhuñjituṃ vaṭṭati. Sappipāyāsepi eseva nayo’’ti.
મહાઉપાસકો ભિક્ખું નિમન્તેતિ, તસ્સ કુલં ઉપગતસ્સ ઉપાસકોપિ તસ્સ પુત્તદારભાતુભગિનિઆદયોપિ અત્તનો અત્તનો કોટ્ઠાસં આહરિત્વા પત્તે પક્ખિપન્તિ, ‘‘ઉપાસકેન પઠમં દિન્નં અભુઞ્જિત્વા પચ્છા લદ્ધં ભુઞ્જન્તસ્સ આપત્તી’’તિ મહાઅટ્ઠકથાયં વુત્તં. કુરુન્દટ્ઠકથાયં ‘‘વટ્ટતી’’તિ વુત્તં. મહાપચ્ચરિયં ‘‘સચે પાટેક્કં પચન્તિ, અત્તનો અત્તનો પક્કભત્તતો આહરિત્વા દેન્તિ, તત્થ પચ્છા આહટં પઠમં ભુઞ્જન્તસ્સ પાચિત્તિયં. યદિ પન સબ્બેસં એકોવ પાકો હોતિ, પરમ્પરભોજનં ન હોતી’’તિ વુત્તં. મહાઉપાસકો નિમન્તેત્વા નિસીદાપેતિ, અઞ્ઞો મનુસ્સો પત્તં ગણ્હાતિ, ન દાતબ્બં. કિં, ભન્તે, ન દેથાતિ. નનુ ઉપાસક તયા નિમન્તિતમ્હાતિ. ‘‘હોતુ, ભન્તે, લદ્ધં લદ્ધં ભુઞ્જથા’’તિ વદતિ, ભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. ‘‘અઞ્ઞેન આહરિત્વા ભત્તે દિન્ને આપુચ્છિત્વાપિ ભુઞ્જિતું વટ્ટતી’’તિ કુરુન્દિયં વુત્તં.
Mahāupāsako bhikkhuṃ nimanteti, tassa kulaṃ upagatassa upāsakopi tassa puttadārabhātubhaginiādayopi attano attano koṭṭhāsaṃ āharitvā patte pakkhipanti, ‘‘upāsakena paṭhamaṃ dinnaṃ abhuñjitvā pacchā laddhaṃ bhuñjantassa āpattī’’ti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Kurundaṭṭhakathāyaṃ ‘‘vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Mahāpaccariyaṃ ‘‘sace pāṭekkaṃ pacanti, attano attano pakkabhattato āharitvā denti, tattha pacchā āhaṭaṃ paṭhamaṃ bhuñjantassa pācittiyaṃ. Yadi pana sabbesaṃ ekova pāko hoti, paramparabhojanaṃ na hotī’’ti vuttaṃ. Mahāupāsako nimantetvā nisīdāpeti, añño manusso pattaṃ gaṇhāti, na dātabbaṃ. Kiṃ, bhante, na dethāti. Nanu upāsaka tayā nimantitamhāti. ‘‘Hotu, bhante, laddhaṃ laddhaṃ bhuñjathā’’ti vadati, bhuñjituṃ vaṭṭati. ‘‘Aññena āharitvā bhatte dinne āpucchitvāpi bhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti kurundiyaṃ vuttaṃ.
અનુમોદનં કત્વા ગચ્છન્તં ધમ્મં સોતુકામા ‘‘સ્વેપિ, ભન્તે, આગચ્છેય્યાથા’’તિ સબ્બે નિમન્તેન્તિ, પુનદિવસે આગન્ત્વા લદ્ધં લદ્ધં ભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. કસ્મા? સબ્બેહિ નિમન્તિતત્તા. એકોપિ ભિક્ખુ પિણ્ડાય ચરન્તો ભત્તં લભતિ, તમઞ્ઞો ઉપાસકો નિમન્તેત્વા ઘરે નિસીદાપેતિ, ન ચ તાવ ભત્તં સમ્પજ્જતિ, સચે સો ભિક્ખુ પિણ્ડાય ચરિત્વા લદ્ધભત્તં ભુઞ્જતિ, આપત્તિ. અભુઞ્જિત્વા નિસિન્ને ‘‘કિં, ભન્તે, ન ભુઞ્જસી’’તિ વુત્તે ‘‘તયા નિમન્તિતત્તા’’તિ વત્વા ‘‘લદ્ધં લદ્ધં ભુઞ્જથ, ભન્તે’’તિ વુત્તે ભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. સકલેન ગામેન એકતો હુત્વા નિમન્તિતસ્સ યત્થ કત્થચિ ભુઞ્જતો અનાપત્તિ. પૂગેપિ એસેવ નયો. ‘‘અનાપત્તિ સકલેન ગામેન નિમન્તિતો તસ્મિં ગામે યત્થ કત્થચિ ભુઞ્જતિ, સકલેન પૂગેન નિમન્તિતો તસ્મિં પૂગે યત્થ કત્થચિ ભુઞ્જતિ, નિમન્તિયમાનો ‘ભિક્ખં ગહેસ્સામી’તિ ભણતિ, નિચ્ચભત્તે સલાકભત્તે પક્ખિકે ઉપોસથિકે પાટિપદિકે પઞ્ચ ભોજનાનિ ઠપેત્વા સબ્બત્થ અનાપત્તી’’તિ (પાચિ॰ ૨૨૯) વુત્તં.
Anumodanaṃ katvā gacchantaṃ dhammaṃ sotukāmā ‘‘svepi, bhante, āgaccheyyāthā’’ti sabbe nimantenti, punadivase āgantvā laddhaṃ laddhaṃ bhuñjituṃ vaṭṭati. Kasmā? Sabbehi nimantitattā. Ekopi bhikkhu piṇḍāya caranto bhattaṃ labhati, tamañño upāsako nimantetvā ghare nisīdāpeti, na ca tāva bhattaṃ sampajjati, sace so bhikkhu piṇḍāya caritvā laddhabhattaṃ bhuñjati, āpatti. Abhuñjitvā nisinne ‘‘kiṃ, bhante, na bhuñjasī’’ti vutte ‘‘tayā nimantitattā’’ti vatvā ‘‘laddhaṃ laddhaṃ bhuñjatha, bhante’’ti vutte bhuñjituṃ vaṭṭati. Sakalena gāmena ekato hutvā nimantitassa yattha katthaci bhuñjato anāpatti. Pūgepi eseva nayo. ‘‘Anāpatti sakalena gāmena nimantito tasmiṃ gāme yattha katthaci bhuñjati, sakalena pūgena nimantito tasmiṃ pūge yattha katthaci bhuñjati, nimantiyamāno ‘bhikkhaṃ gahessāmī’ti bhaṇati, niccabhatte salākabhatte pakkhike uposathike pāṭipadike pañca bhojanāni ṭhapetvā sabbattha anāpattī’’ti (pāci. 229) vuttaṃ.
તત્થ નિમન્તિયમાનો ભિક્ખં ગહેસ્સામીતિ ભણતીતિ એત્થ ‘‘ભત્તં ગણ્હા’’તિ નિમન્તિયમાનો ‘‘ન મય્હં તવ ભત્તેનત્થો, ભિક્ખં ગણ્હિસ્સામી’’તિ વદતિ, અનાપત્તીતિ અત્થો. એત્થ પન મહાપદુમત્થેરો આહ ‘‘એવં વદન્તો ઇમસ્મિં સિક્ખાપદે અનિમન્તનં કાતું સક્કોતિ, ભુઞ્જનત્થાય પન ઓકાસો કતો હોતીતિ નેવ ગણભોજનતો, ન ચારિત્તતો મુચ્ચતી’’તિ. મહાસુમત્થેરો આહ ‘‘યદગ્ગેન અનિમન્તનં કાતું સક્કોતિ, તદગ્ગેન નેવ ગણભોજનં, ન ચારિત્તં હોતી’’તિ.
Tattha nimantiyamāno bhikkhaṃ gahessāmīti bhaṇatīti ettha ‘‘bhattaṃ gaṇhā’’ti nimantiyamāno ‘‘na mayhaṃ tava bhattenattho, bhikkhaṃ gaṇhissāmī’’ti vadati, anāpattīti attho. Ettha pana mahāpadumatthero āha ‘‘evaṃ vadanto imasmiṃ sikkhāpade animantanaṃ kātuṃ sakkoti, bhuñjanatthāya pana okāso kato hotīti neva gaṇabhojanato, na cārittato muccatī’’ti. Mahāsumatthero āha ‘‘yadaggena animantanaṃ kātuṃ sakkoti, tadaggena neva gaṇabhojanaṃ, na cārittaṃ hotī’’ti.
તત્થ ચારિત્તન્તિ –
Tattha cārittanti –
‘‘યો પન ભિક્ખુ નિમન્તિતો સભત્તો સમાનો સન્તં ભિક્ખું અનાપુચ્છા પુરેભત્તં વા પચ્છાભત્તં વા કુલેસુ ચારિત્તં આપજ્જેય્ય અઞ્ઞત્ર સમયા પાચિત્તિયં. તત્થાયં સમયો ચીવરદાનસમયો ચીવરકારસમયો. અયં તત્થ સમયો’’તિ (પાચિ॰ ૨૯૯) –
‘‘Yo pana bhikkhu nimantito sabhatto samāno santaṃ bhikkhuṃ anāpucchā purebhattaṃ vā pacchābhattaṃ vā kulesu cārittaṃ āpajjeyya aññatra samayā pācittiyaṃ. Tatthāyaṃ samayo cīvaradānasamayo cīvarakārasamayo. Ayaṃ tattha samayo’’ti (pāci. 299) –
એવમાગતં ચારિત્તસિક્ખાપદં વુત્તં. ઇમિના હિ સિક્ખાપદેન યો પઞ્ચન્નં ભોજનાનં અઞ્ઞતરેન ‘‘ભત્તં ગણ્હથા’’તિઆદિના અકપ્પિયનિમન્તનેન નિમન્તિતો, તેનેવ નિમન્તનભત્તેન સભત્તો સમાનો સન્તં ભિક્ખું ‘‘અહં ઇત્થન્નામસ્સ ઘરં ગચ્છામી’’તિ વા ‘‘ચારિત્તં આપજ્જામી’’તિ વા ઈદિસેન વચનેન અનાપુચ્છિત્વા યેન ભત્તેન નિમન્તિતો, તં ભુત્વા વા અભુત્વા વા અવીતિવત્તેયેવ મજ્ઝન્હિકે યસ્મિં કુલે નિમન્તિતો, તતો અઞ્ઞાનિ કુલાનિ પવિસેય્ય, તસ્સ વુત્તલક્ખણં દુવિધમ્પિ સમયં ઠપેત્વા અઞ્ઞત્થ પાચિત્તિયં વુત્તં. તસ્મા અકપ્પિયનિમન્તનેન નિમન્તિયમાનો સચે ‘‘ભિક્ખં ગણ્હિસ્સામી’’તિ વદતિ, ઇમિનાપિ સિક્ખાપદેન અનાપત્તિ.
Evamāgataṃ cārittasikkhāpadaṃ vuttaṃ. Iminā hi sikkhāpadena yo pañcannaṃ bhojanānaṃ aññatarena ‘‘bhattaṃ gaṇhathā’’tiādinā akappiyanimantanena nimantito, teneva nimantanabhattena sabhatto samāno santaṃ bhikkhuṃ ‘‘ahaṃ itthannāmassa gharaṃ gacchāmī’’ti vā ‘‘cārittaṃ āpajjāmī’’ti vā īdisena vacanena anāpucchitvā yena bhattena nimantito, taṃ bhutvā vā abhutvā vā avītivatteyeva majjhanhike yasmiṃ kule nimantito, tato aññāni kulāni paviseyya, tassa vuttalakkhaṇaṃ duvidhampi samayaṃ ṭhapetvā aññattha pācittiyaṃ vuttaṃ. Tasmā akappiyanimantanena nimantiyamāno sace ‘‘bhikkhaṃ gaṇhissāmī’’ti vadati, imināpi sikkhāpadena anāpatti.
૩. સન્તં ભિક્ખું અનાપુચ્છાતિ એત્થ (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૨૯૮) પન કિત્તાવતા સન્તો હોતિ, કિત્તાવતા અસન્તો? અન્તોવિહારે યત્થ ઠિતસ્સ કુલાનિ પયિરુપાસનચિત્તં ઉપ્પન્નં, તતો પટ્ઠાય યં પસ્સે વા અભિમુખે વા પસ્સતિ, યસ્સ સક્કા હોતિ પકતિવચનેન આરોચેતું, અયં સન્તો નામ, ઇતો ચિતો ચ પરિયેસિત્વા આરોચનકિચ્ચં પન નત્થિ. યો હિ એવં પરિયેસિતબ્બો, સો અસન્તોયેવ. અપિચ અન્તોઉપચારસીમાય ભિક્ખું દિસ્વા ‘‘આપુચ્છિસ્સામી’’તિ ગચ્છતિ. તત્થ યં પસ્સતિ, સો આપુચ્છિતબ્બો. નો ચે પસ્સતિ, અસન્તં ભિક્ખું અનાપુચ્છા પવિટ્ઠો નામ હોતિ. વિકાલગામપ્પવેસનેપિ અયમેવ નયો.
3.Santaṃbhikkhuṃ anāpucchāti ettha (pāci. aṭṭha. 298) pana kittāvatā santo hoti, kittāvatā asanto? Antovihāre yattha ṭhitassa kulāni payirupāsanacittaṃ uppannaṃ, tato paṭṭhāya yaṃ passe vā abhimukhe vā passati, yassa sakkā hoti pakativacanena ārocetuṃ, ayaṃ santo nāma, ito cito ca pariyesitvā ārocanakiccaṃ pana natthi. Yo hi evaṃ pariyesitabbo, so asantoyeva. Apica antoupacārasīmāya bhikkhuṃ disvā ‘‘āpucchissāmī’’ti gacchati. Tattha yaṃ passati, so āpucchitabbo. No ce passati, asantaṃ bhikkhuṃ anāpucchā paviṭṭho nāma hoti. Vikālagāmappavesanepi ayameva nayo.
સચે (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૫૧૨) પન સમ્બહુલા કેનચિ કમ્મેન ગામં પવિસન્તિ, ‘‘વિકાલે ગામપ્પવેસનં આપુચ્છામી’’તિ સબ્બેહિ અઞ્ઞમઞ્ઞં આપુચ્છિતબ્બં. તસ્મિં ગામે તં કમ્મં ન સમ્પજ્જતીતિ અઞ્ઞં ગામં ગચ્છન્તિ, ગામસતમ્પિ હોતુ, પુન આપુચ્છનકિચ્ચં નત્થિ. સચે પન ઉસ્સાહં પટિપ્પસ્સમ્ભેત્વા વિહારં ગચ્છન્તા અન્તરા અઞ્ઞં ગામં પવિસિતુકામા હોન્તિ, પુન આપુચ્છિતબ્બમેવ. કુલઘરે વા આસનસાલાય વા ભત્તકિચ્ચં કત્વા તેલભિક્ખાય વા સપ્પિભિક્ખાય વા ચરિતુકામો હોતિ, સચે પસ્સે ભિક્ખુ અત્થિ, આપુચ્છિત્વા ગન્તબ્બં. અસન્તે ભિક્ખુમ્હિ ‘‘નત્થી’’તિ ગન્તબ્બં, વીથિં ઓતરિત્વા ભિક્ખું પસ્સતિ, આપુચ્છનકિચ્ચં નત્થિ, અનાપુચ્છિત્વાપિ ચરિતબ્બમેવ. ગામમજ્ઝેન મગ્ગો હોતિ, તેન ગચ્છન્તસ્સ ‘‘તેલાદિભિક્ખાય ચરિસ્સામી’’તિ ચિત્તે ઉપ્પન્ને સચે પસ્સે ભિક્ખુ અત્થિ, આપુચ્છિત્વા ચરિતબ્બં. મગ્ગા અનોક્કમ્મ ભિક્ખાય ચરન્તસ્સ પન આપુચ્છનકિચ્ચં નત્થિ. સચે સીહો વા બ્યગ્ઘો વા આગચ્છતિ, મેઘો વા ઉટ્ઠેતિ, અઞ્ઞો વા કોચિ ઉપદ્દવો ઉપ્પજ્જતિ, એવરૂપાસુ આપદાસુ અનાપુચ્છાપિ બહિગામતો અન્તોગામં પવિસિતું વટ્ટતિ.
Sace (pāci. aṭṭha. 512) pana sambahulā kenaci kammena gāmaṃ pavisanti, ‘‘vikāle gāmappavesanaṃ āpucchāmī’’ti sabbehi aññamaññaṃ āpucchitabbaṃ. Tasmiṃ gāme taṃ kammaṃ na sampajjatīti aññaṃ gāmaṃ gacchanti, gāmasatampi hotu, puna āpucchanakiccaṃ natthi. Sace pana ussāhaṃ paṭippassambhetvā vihāraṃ gacchantā antarā aññaṃ gāmaṃ pavisitukāmā honti, puna āpucchitabbameva. Kulaghare vā āsanasālāya vā bhattakiccaṃ katvā telabhikkhāya vā sappibhikkhāya vā caritukāmo hoti, sace passe bhikkhu atthi, āpucchitvā gantabbaṃ. Asante bhikkhumhi ‘‘natthī’’ti gantabbaṃ, vīthiṃ otaritvā bhikkhuṃ passati, āpucchanakiccaṃ natthi, anāpucchitvāpi caritabbameva. Gāmamajjhena maggo hoti, tena gacchantassa ‘‘telādibhikkhāya carissāmī’’ti citte uppanne sace passe bhikkhu atthi, āpucchitvā caritabbaṃ. Maggā anokkamma bhikkhāya carantassa pana āpucchanakiccaṃ natthi. Sace sīho vā byaggho vā āgacchati, megho vā uṭṭheti, añño vā koci upaddavo uppajjati, evarūpāsu āpadāsu anāpucchāpi bahigāmato antogāmaṃ pavisituṃ vaṭṭati.
૪. ‘‘ન ચ, ભિક્ખવે, અભિન્ને સરીરે પંસુકૂલં ગહેતબ્બં, યો ગણ્હેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (પારા॰ ૧૩૭) વચનતો અબ્ભુણ્હે અલ્લસરીરે પંસુકૂલં ન ગહેતબ્બં, ગણ્હન્તો દુક્કટં આપજ્જતિ. ઉપદ્દવા ચ તસ્સ હોન્તિ, ભિન્ને પન ગહેતું વટ્ટતિ.
4. ‘‘Na ca, bhikkhave, abhinne sarīre paṃsukūlaṃ gahetabbaṃ, yo gaṇheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 137) vacanato abbhuṇhe allasarīre paṃsukūlaṃ na gahetabbaṃ, gaṇhanto dukkaṭaṃ āpajjati. Upaddavā ca tassa honti, bhinne pana gahetuṃ vaṭṭati.
કિત્તાવતા પન ભિન્નં હોતિ? કાકકુલલસોણસિઙ્ગાલાદીહિ મુખતુણ્ડકેન વા દાઠાય વા ઈસકં ફાલિતમત્તેનપિ. યસ્સ પન પતતો ઘંસનેન છવિમત્તં છિન્નં હોતિ, ચમ્મં અચ્છિન્નં, એતં અભિન્નમેવ, ચમ્મે પન છિન્ને ભિન્નં. યસ્સપિ સજીવકાલેયેવ પભિન્ના ગણ્ડકુટ્ઠપીળકા વા વણો વા હોતિ, ઇદમ્પિ ભિન્નં, તતિયદિવસતો પભુતિ ઉદ્ધુમાતકાદિભાવેન કુણપભાવં ઉપગતમ્પિ ભિન્નમેવ. સબ્બેન સબ્બં પન અભિન્નેપિ સુસાનગોપકેહિ વા અઞ્ઞેહિ વા મનુસ્સેહિ ગાહાપેતું વટ્ટતિ. નો ચે અઞ્ઞં લભતિ, સત્થકેન વા કેનચિ વા વણં કત્વા ગહેતબ્બં. વિસભાગસરીરે પન સતિં ઉપટ્ઠપેત્વા સમણસઞ્ઞં ઉપ્પાદેત્વા સીસે વા હત્થપાદપિટ્ઠિયં વા વણં કત્વા ગહેતું વટ્ટતિ.
Kittāvatā pana bhinnaṃ hoti? Kākakulalasoṇasiṅgālādīhi mukhatuṇḍakena vā dāṭhāya vā īsakaṃ phālitamattenapi. Yassa pana patato ghaṃsanena chavimattaṃ chinnaṃ hoti, cammaṃ acchinnaṃ, etaṃ abhinnameva, camme pana chinne bhinnaṃ. Yassapi sajīvakāleyeva pabhinnā gaṇḍakuṭṭhapīḷakā vā vaṇo vā hoti, idampi bhinnaṃ, tatiyadivasato pabhuti uddhumātakādibhāvena kuṇapabhāvaṃ upagatampi bhinnameva. Sabbena sabbaṃ pana abhinnepi susānagopakehi vā aññehi vā manussehi gāhāpetuṃ vaṭṭati. No ce aññaṃ labhati, satthakena vā kenaci vā vaṇaṃ katvā gahetabbaṃ. Visabhāgasarīre pana satiṃ upaṭṭhapetvā samaṇasaññaṃ uppādetvā sīse vā hatthapādapiṭṭhiyaṃ vā vaṇaṃ katvā gahetuṃ vaṭṭati.
૫. અચ્છિન્નચીવરકેન ભિક્ખુના કથં પટિપજ્જિતબ્બન્તિ? ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અચ્છિન્નચીવરસ્સ વા નટ્ઠચીવરસ્સ વા અઞ્ઞાતકં ગહપતિં વા ગહપતાનિં વા ચીવરં વિઞ્ઞાપેતું. યં આવાસં પઠમં ઉપગચ્છતિ, સચે તત્થ હોતિ સઙ્ઘસ્સ વિહારચીવરં વા ઉત્તરત્થરણં વા ભૂમત્થરણં વા ભિસિચ્છવિ વા, તં ગહેત્વા પારુપિતું ‘લભિત્વા ઓદહિસ્સામી’તિ. નો ચે હોતિ સઙ્ઘસ્સ વિહારચીવરં વા ઉત્તરત્થરણં વા ભૂમત્થરણં વા ભિસિચ્છવિ વા, તિણેન વા પણ્ણેન વા પટિચ્છાદેત્વા આગન્તબ્બં, ન ત્વેવ નગ્ગેન આગન્તબ્બં, યો આગચ્છેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (પારા॰ ૫૧૭) વચનતો ઇધ વુત્તનયેન પટિપજ્જિતબ્બં.
5.Acchinnacīvarakena bhikkhunā kathaṃ paṭipajjitabbanti? ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, acchinnacīvarassa vā naṭṭhacīvarassa vā aññātakaṃ gahapatiṃ vā gahapatāniṃ vā cīvaraṃ viññāpetuṃ. Yaṃ āvāsaṃ paṭhamaṃ upagacchati, sace tattha hoti saṅghassa vihāracīvaraṃ vā uttarattharaṇaṃ vā bhūmattharaṇaṃ vā bhisicchavi vā, taṃ gahetvā pārupituṃ ‘labhitvā odahissāmī’ti. No ce hoti saṅghassa vihāracīvaraṃ vā uttarattharaṇaṃ vā bhūmattharaṇaṃ vā bhisicchavi vā, tiṇena vā paṇṇena vā paṭicchādetvā āgantabbaṃ, na tveva naggena āgantabbaṃ, yo āgaccheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 517) vacanato idha vuttanayena paṭipajjitabbaṃ.
અયં પનેત્થ અનુપુબ્બકથા (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૧૭). સચે હિ ચોરે પસ્સિત્વા દહરા પત્તચીવરાનિ ગહેત્વા પલાતા, ચોરા થેરાનં નિવાસનપારુપનમત્તંયેવ હરિત્વા ગચ્છન્તિ, થેરેહિ નેવ તાવ ચીવરં વિઞ્ઞાપેતબ્બં, ન સાખાપલાસં ભઞ્જિતબ્બં. અથ દહરા સબ્બં ભણ્ડકં છડ્ડેત્વા પલાતા, ચોરા થેરાનઞ્ચ નિવાસનપારુપનં તઞ્ચ ભણ્ડકં હરિત્વા ગચ્છન્તિ, દહરેહિ આગન્ત્વા અત્તનો નિવાસનપારુપનાનિ ન તાવ થેરાનં દાતબ્બાનિ. ન હિ તે અનચ્છિન્નચીવરા અત્તનો અત્થાય સાખાપલાસં ભઞ્જિતું લભન્તિ, અચ્છિન્નચીવરાનં પન અત્થાય લભન્તિ. અચ્છિન્નચીવરાવ અત્તનોપિ પરેસમ્પિ અત્થાય લભન્તિ, તસ્મા થેરેહિ વા સાખાપલાસં ભઞ્જિત્વા વાકાદીહિ ગન્થેત્વા દહરાનં દાતબ્બં, દહરેહિ વા થેરાનં અત્થાય ભઞ્જિત્વા ગન્થેત્વા તેસં હત્થે દત્વા વા અદત્વા વા અત્તના નિવાસેત્વા અત્તનો નિવાસનપારુપનાનિ થેરાનં દાતબ્બાનિ, નેવ ભૂતગામપાતબ્યતાય પાચિત્તિયં હોતિ, ન તેસં ધારણે દુક્કટં.
Ayaṃ panettha anupubbakathā (pārā. aṭṭha. 2.517). Sace hi core passitvā daharā pattacīvarāni gahetvā palātā, corā therānaṃ nivāsanapārupanamattaṃyeva haritvā gacchanti, therehi neva tāva cīvaraṃ viññāpetabbaṃ, na sākhāpalāsaṃ bhañjitabbaṃ. Atha daharā sabbaṃ bhaṇḍakaṃ chaḍḍetvā palātā, corā therānañca nivāsanapārupanaṃ tañca bhaṇḍakaṃ haritvā gacchanti, daharehi āgantvā attano nivāsanapārupanāni na tāva therānaṃ dātabbāni. Na hi te anacchinnacīvarā attano atthāya sākhāpalāsaṃ bhañjituṃ labhanti, acchinnacīvarānaṃ pana atthāya labhanti. Acchinnacīvarāva attanopi paresampi atthāya labhanti, tasmā therehi vā sākhāpalāsaṃ bhañjitvā vākādīhi ganthetvā daharānaṃ dātabbaṃ, daharehi vā therānaṃ atthāya bhañjitvā ganthetvā tesaṃ hatthe datvā vā adatvā vā attanā nivāsetvā attano nivāsanapārupanāni therānaṃ dātabbāni, neva bhūtagāmapātabyatāya pācittiyaṃ hoti, na tesaṃ dhāraṇe dukkaṭaṃ.
સચે અન્તરામગ્ગે રજકત્થરણં વા હોતિ, અઞ્ઞે વા તાદિસે મનુસ્સે પસ્સન્તિ, ચીવરં વિઞ્ઞાપેતબ્બં. યાનિ ચ નેસં તે વા વિઞ્ઞત્તમનુસ્સા અઞ્ઞે વા સાખાપલાસનિવાસને ભિક્ખૂ દિસ્વા ઉસ્સાહજાતા વત્થાનિ દેન્તિ, તાનિ સદસાનિ વા હોન્તુ અદસાનિ વા નીલાદિનાનાવણ્ણાનિ વા, કપ્પિયાનિપિ અકપ્પિયાનિપિ સબ્બાનિપિ અચ્છિન્નચીવરટ્ઠાને ઠિતત્તા તેસં નિવાસેતુઞ્ચ પારુપિતુઞ્ચ વટ્ટન્તિ.
Sace antarāmagge rajakattharaṇaṃ vā hoti, aññe vā tādise manusse passanti, cīvaraṃ viññāpetabbaṃ. Yāni ca nesaṃ te vā viññattamanussā aññe vā sākhāpalāsanivāsane bhikkhū disvā ussāhajātā vatthāni denti, tāni sadasāni vā hontu adasāni vā nīlādinānāvaṇṇāni vā, kappiyānipi akappiyānipi sabbānipi acchinnacīvaraṭṭhāne ṭhitattā tesaṃ nivāsetuñca pārupituñca vaṭṭanti.
વુત્તમ્પિહેતં પરિવારે –
Vuttampihetaṃ parivāre –
‘‘અકપ્પકતં નાપિ રજનાય રત્તં,
‘‘Akappakataṃ nāpi rajanāya rattaṃ,
તેન નિવત્થો યેનકામં વજેય્ય;
Tena nivattho yenakāmaṃ vajeyya;
ન ચસ્સ હોતિ આપત્તિ,
Na cassa hoti āpatti,
સો ચ ધમ્મો સુગતેન દેસિતો;
So ca dhammo sugatena desito;
પઞ્હામેસા કુસલેહિ ચિન્તિતા’’તિ. (પરિ॰ ૪૮૧);
Pañhāmesā kusalehi cintitā’’ti. (pari. 481);
અયઞ્હિ પઞ્હો અચ્છિન્નચીવરકભિક્ખું સન્ધાય વુત્તો. અથ પન તિત્થિયેહિ સમાગચ્છન્તિ, તે ચ નેસં કુસચીરવાકચીરફલકચીરાનિ દેન્તિ, તાનિપિ લદ્ધિં અગ્ગહેત્વા નિવાસેતું વટ્ટન્તિ, નિવાસેત્વાપિ લદ્ધિ ન ગહેતબ્બા.
Ayañhi pañho acchinnacīvarakabhikkhuṃ sandhāya vutto. Atha pana titthiyehi samāgacchanti, te ca nesaṃ kusacīravākacīraphalakacīrāni denti, tānipi laddhiṃ aggahetvā nivāsetuṃ vaṭṭanti, nivāsetvāpi laddhi na gahetabbā.
યં આવાસં પઠમં ઉપગચ્છન્તિ, તત્થ વિહારચીવરાદીસુ યં અત્થિ, તં અનાપુચ્છાપિ ગહેત્વા નિવાસેતું વા પારુપિતું વા લભતિ. તઞ્ચ ખો ‘‘લભિત્વા ઓદહિસ્સામિ, પુન ઠપેસ્સામી’’તિ અધિપ્પાયેન, ન મૂલચ્છેજ્જાય. લભિત્વા ચ પન ઞાતિતો વા ઉપટ્ઠાકતો વા અઞ્ઞતો વા કુતોચિ પાકતિકમેવ કાતબ્બં. વિદેસગતેન પન એકસ્મિં સઙ્ઘિકે આવાસે સઙ્ઘિકપરિભોગેન ભુઞ્જનત્થાય ઠપેતબ્બં. સચસ્સ પરિભોગેનેવ તં જીરતિ વા નસ્સતિ વા, ગીવા ન હોતિ. સચે પન એતેસં વુત્તપ્પકારાનં ગિહિવત્થાદીનં ભિસિચ્છવિપરિયન્તાનં કિઞ્ચિ ન લભતિ, તેન તિણેન વા પણ્ણેન વા પટિચ્છાદેત્વા આગન્તબ્બન્તિ.
Yaṃ āvāsaṃ paṭhamaṃ upagacchanti, tattha vihāracīvarādīsu yaṃ atthi, taṃ anāpucchāpi gahetvā nivāsetuṃ vā pārupituṃ vā labhati. Tañca kho ‘‘labhitvā odahissāmi, puna ṭhapessāmī’’ti adhippāyena, na mūlacchejjāya. Labhitvā ca pana ñātito vā upaṭṭhākato vā aññato vā kutoci pākatikameva kātabbaṃ. Videsagatena pana ekasmiṃ saṅghike āvāse saṅghikaparibhogena bhuñjanatthāya ṭhapetabbaṃ. Sacassa paribhogeneva taṃ jīrati vā nassati vā, gīvā na hoti. Sace pana etesaṃ vuttappakārānaṃ gihivatthādīnaṃ bhisicchavipariyantānaṃ kiñci na labhati, tena tiṇena vā paṇṇena vā paṭicchādetvā āgantabbanti.
૬. ‘‘ન, ભિક્ખવે, પટિભાનચિત્તં કારાપેતબ્બં ઇત્થિરૂપકં પુરિસરૂપકં, યો કારાપેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૯૯) વચનતો ઇત્થિપુરિસરૂપં કાતું વા કારાપેતું વા ભિક્ખુનો ન વટ્ટતિ. ન કેવલં (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૯૯) ઇત્થિપુરિસરૂપમેવ, તિરચ્છાનરૂપમ્પિ અન્તમસો ગણ્ડુપ્પાદરૂપં ભિક્ખુનો સયં કાતું વા ‘‘કરોહી’’તિ વત્તું વા ન વટ્ટતિ, ‘‘ઉપાસક દ્વારપાલં કરોહી’’તિ વત્તુમ્પિ ન લભતિ. જાતકપકરણઅસદિસદાનાદીનિ પન પસાદનીયાનિ નિબ્બિદાપટિસંયુત્તાનિ વા વત્થૂનિ પરેહિ કારાપેતું લભતિ, માલાકમ્માદીનિ સયમ્પિ કાતું લભતિ.
6. ‘‘Na, bhikkhave, paṭibhānacittaṃ kārāpetabbaṃ itthirūpakaṃ purisarūpakaṃ, yo kārāpeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 299) vacanato itthipurisarūpaṃ kātuṃ vā kārāpetuṃ vā bhikkhuno na vaṭṭati. Na kevalaṃ (cūḷava. aṭṭha. 299) itthipurisarūpameva, tiracchānarūpampi antamaso gaṇḍuppādarūpaṃ bhikkhuno sayaṃ kātuṃ vā ‘‘karohī’’ti vattuṃ vā na vaṭṭati, ‘‘upāsaka dvārapālaṃ karohī’’ti vattumpi na labhati. Jātakapakaraṇaasadisadānādīni pana pasādanīyāni nibbidāpaṭisaṃyuttāni vā vatthūni parehi kārāpetuṃ labhati, mālākammādīni sayampi kātuṃ labhati.
૭. ‘‘ન, ભિક્ખવે, વિપ્પકતભોજનો ભિક્ખુ વુટ્ઠાપેતબ્બો, યો વુટ્ઠાપેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૩૧૬) વચનતો અન્તરઘરે (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૧૬) વા વિહારે વા અરઞ્ઞે વા યત્થ કત્થચિ ભુઞ્જમાનો ભિક્ખુ અનિટ્ઠિતે ભોજને ન વુટ્ઠાપેતબ્બો, અન્તરઘરે પચ્છા આગતેન ભિક્ખં ગહેત્વા ગન્તબ્બં. સચે મનુસ્સા વા ભિક્ખૂ વા ‘‘પવિસથા’’તિ વદન્તિ, ‘‘મયિ પવિસન્તે ભિક્ખૂ ઉટ્ઠહિસ્સન્તી’’તિ વત્તબ્બં. ‘‘એથ, ભન્તે, આસનં અત્થી’’તિ વુત્તે પન પવિસિતબ્બં. સચે કોચિ કિઞ્ચિ ન વદતિ, આસનસાલં ગન્ત્વા અતિસમીપં અગન્ત્વા સભાગટ્ઠાને ઠાતબ્બં. ઓકાસે કતે ‘‘પવિસથા’’તિ વુત્તેન પવિસિતબ્બં. સચે પન યં આસનં તસ્સ પાપુણાતિ, તત્થ અભુઞ્જન્તો ભિક્ખુ નિસિન્નો હોતિ, તં ઉટ્ઠાપેતું વટ્ટતિ. યાગુખજ્જકાદીસુ પન યં કિઞ્ચિ પિવિત્વા ખાદિત્વા વા યાવ અઞ્ઞો આગચ્છતિ, તાવ નિસિન્નં રિત્તહત્થમ્પિ ઉટ્ઠાપેતું ન વટ્ટતિ. વિપ્પકતભોજનોયેવ હિ સો હોતિ.
7. ‘‘Na, bhikkhave, vippakatabhojano bhikkhu vuṭṭhāpetabbo, yo vuṭṭhāpeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 316) vacanato antaraghare (cūḷava. aṭṭha. 316) vā vihāre vā araññe vā yattha katthaci bhuñjamāno bhikkhu aniṭṭhite bhojane na vuṭṭhāpetabbo, antaraghare pacchā āgatena bhikkhaṃ gahetvā gantabbaṃ. Sace manussā vā bhikkhū vā ‘‘pavisathā’’ti vadanti, ‘‘mayi pavisante bhikkhū uṭṭhahissantī’’ti vattabbaṃ. ‘‘Etha, bhante, āsanaṃ atthī’’ti vutte pana pavisitabbaṃ. Sace koci kiñci na vadati, āsanasālaṃ gantvā atisamīpaṃ agantvā sabhāgaṭṭhāne ṭhātabbaṃ. Okāse kate ‘‘pavisathā’’ti vuttena pavisitabbaṃ. Sace pana yaṃ āsanaṃ tassa pāpuṇāti, tattha abhuñjanto bhikkhu nisinno hoti, taṃ uṭṭhāpetuṃ vaṭṭati. Yāgukhajjakādīsu pana yaṃ kiñci pivitvā khāditvā vā yāva añño āgacchati, tāva nisinnaṃ rittahatthampi uṭṭhāpetuṃ na vaṭṭati. Vippakatabhojanoyeva hi so hoti.
સચે પન આપત્તિં અતિક્કમિત્વાપિ વુટ્ઠાપેતિયેવ, યં સો વુટ્ઠાપેતિ, અયઞ્ચ ભિક્ખુ પવારિતો હોતિ, તેન વત્તબ્બો ‘‘ગચ્છ ઉદકં આહરાહી’’તિ. વુડ્ઢતરં ભિક્ખું આણાપેતું ઇદમેવ એકટ્ઠાનં. સચે સો ઉદકમ્પિ ન આહરતિ, સાધુકં સિત્થાનિ ગિલિત્વા વુડ્ઢસ્સ આસનં દાતબ્બં. વુત્તમ્પિ ચેતં –
Sace pana āpattiṃ atikkamitvāpi vuṭṭhāpetiyeva, yaṃ so vuṭṭhāpeti, ayañca bhikkhu pavārito hoti, tena vattabbo ‘‘gaccha udakaṃ āharāhī’’ti. Vuḍḍhataraṃ bhikkhuṃ āṇāpetuṃ idameva ekaṭṭhānaṃ. Sace so udakampi na āharati, sādhukaṃ sitthāni gilitvā vuḍḍhassa āsanaṃ dātabbaṃ. Vuttampi cetaṃ –
‘‘સચે વુટ્ઠાપેતિ, પવારિતો ચ હોતિ, ‘ગચ્છ ઉદકં આહરા’તિ વત્તબ્બો. એવઞ્ચેતં લભેથ, ઇચ્ચેતં કુસલં. નો ચે લભેથ, સાધુકં સિત્થાનિ ગિલિત્વા વુડ્ઢસ્સ આસનં દાતબ્બં. નત્વેવાહં, ભિક્ખવે, ‘કેનચિ પરિયાયેન વુડ્ઢતરસ્સ ભિક્ખુનો આસનં પટિબાહિતબ્બ’ન્તિ વદામિ, યો પટિબાહેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૩૧૬).
‘‘Sace vuṭṭhāpeti, pavārito ca hoti, ‘gaccha udakaṃ āharā’ti vattabbo. Evañcetaṃ labhetha, iccetaṃ kusalaṃ. No ce labhetha, sādhukaṃ sitthāni gilitvā vuḍḍhassa āsanaṃ dātabbaṃ. Natvevāhaṃ, bhikkhave, ‘kenaci pariyāyena vuḍḍhatarassa bhikkhuno āsanaṃ paṭibāhitabba’nti vadāmi, yo paṭibāheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 316).
૮. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, નવકેન ભિક્ખુના ઉદ્દિસન્તેન સમકે વા આસને નિસીદિતું ઉચ્ચતરે વા ધમ્મગારવેન, થેરેન ભિક્ખુના ઉદ્દિસાપેન્તેન સમકે વા આસને નિસીદિતું નીચતરે વા ધમ્મગારવેના’’તિ (ચૂળવ॰ ૩૨૦) વચનતો નવકતરેન ભિક્ખુના ઉદ્દિસન્તેન ઉચ્ચતરેપિ આસને નિસીદિતું, વુડ્ઢતરેન ભિક્ખુના ઉદ્દિસાપેન્તેન નીચતરેપિ આસને નિસીદિતું વટ્ટતિ.
8. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, navakena bhikkhunā uddisantena samake vā āsane nisīdituṃ uccatare vā dhammagāravena, therena bhikkhunā uddisāpentena samake vā āsane nisīdituṃ nīcatare vā dhammagāravenā’’ti (cūḷava. 320) vacanato navakatarena bhikkhunā uddisantena uccatarepi āsane nisīdituṃ, vuḍḍhatarena bhikkhunā uddisāpentena nīcatarepi āsane nisīdituṃ vaṭṭati.
૯. ‘‘અનુજાનામિ , ભિક્ખવે, તિવસ્સન્તરેન સહ નિસીદિતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૩૨૦) વચનતો તિવસ્સન્તરેન ભિક્ખુના સદ્ધિં એકાસને નિસીદિતું વટ્ટતિ. તિવસ્સન્તરો (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૨૦) નામ યો દ્વીહિ વસ્સેહિ મહન્તતરો વા દહરતરો વા હોતિ, યો પન એકેન વસ્સેન મહન્તતરો વા દહરતરો વા, યો વા સમાનવસ્સો, તત્થ વત્તબ્બમેવ નત્થિ, ઇમે સબ્બે એકસ્મિં મઞ્ચે વા પીઠે વા દ્વે દ્વે હુત્વા નિસીદિતું લભન્તિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, દુવગ્ગસ્સ મઞ્ચં દુવગ્ગસ્સ પીઠ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૩૨૦) હિ વુત્તં.
9. ‘‘Anujānāmi , bhikkhave, tivassantarena saha nisīditu’’nti (cūḷava. 320) vacanato tivassantarena bhikkhunā saddhiṃ ekāsane nisīdituṃ vaṭṭati. Tivassantaro (cūḷava. aṭṭha. 320) nāma yo dvīhi vassehi mahantataro vā daharataro vā hoti, yo pana ekena vassena mahantataro vā daharataro vā, yo vā samānavasso, tattha vattabbameva natthi, ime sabbe ekasmiṃ mañce vā pīṭhe vā dve dve hutvā nisīdituṃ labhanti. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, duvaggassa mañcaṃ duvaggassa pīṭha’’nti (cūḷava. 320) hi vuttaṃ.
૧૦. યં પન તિણ્ણં પહોતિ, તં સંહારિમં વા હોતુ અસંહારિમં વા, તથારૂપે અપિ ફલકખણ્ડે અનુપસમ્પન્નેનપિ સદ્ધિં નિસીદિતું વટ્ટતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, યં તિણ્ણં પહોતિ, એત્તકં પચ્છિમં દીઘાસન’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૩૨૦) હિ વુત્તં. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ઠપેત્વા પણ્ડકં માતુગામં ઉભતોબ્યઞ્જનકં અસમાનાસનિકેહિ સહ દીઘાસને નિસીદિતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૩૨૦) વચનતો પન દીઘાસનેપિ પણ્ડકાદીહિ સહ નિસીદિતું ન વટ્ટતિ.
10. Yaṃ pana tiṇṇaṃ pahoti, taṃ saṃhārimaṃ vā hotu asaṃhārimaṃ vā, tathārūpe api phalakakhaṇḍe anupasampannenapi saddhiṃ nisīdituṃ vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, yaṃ tiṇṇaṃ pahoti, ettakaṃ pacchimaṃ dīghāsana’’nti (cūḷava. 320) hi vuttaṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ṭhapetvā paṇḍakaṃ mātugāmaṃ ubhatobyañjanakaṃ asamānāsanikehi saha dīghāsane nisīditu’’nti (cūḷava. 320) vacanato pana dīghāsanepi paṇḍakādīhi saha nisīdituṃ na vaṭṭati.
૧૧. ગિલાનં ઉપટ્ઠહન્તેન ‘‘નત્થિ વો, ભિક્ખવે, માતા, નત્થિ પિતા, યે વો ઉપટ્ઠહેય્યું, તુમ્હે ચે, ભિક્ખવે, અઞ્ઞમઞ્ઞં ન ઉપટ્ઠહિસ્સથ, અથ કો ચરહિ ઉપટ્ઠહિસ્સતિ. યો, ભિક્ખવે, મં ઉપટ્ઠહેય્ય, સો ગિલાનં ઉપટ્ઠહેય્યા’’તિ (મહાવ॰ ૩૬૫) ઇમં ભગવતો અનુસાસનિં અનુસ્સરન્તેન સક્કચ્ચં ઉપટ્ઠાતબ્બો.
11. Gilānaṃ upaṭṭhahantena ‘‘natthi vo, bhikkhave, mātā, natthi pitā, ye vo upaṭṭhaheyyuṃ, tumhe ce, bhikkhave, aññamaññaṃ na upaṭṭhahissatha, atha ko carahi upaṭṭhahissati. Yo, bhikkhave, maṃ upaṭṭhaheyya, so gilānaṃ upaṭṭhaheyyā’’ti (mahāva. 365) imaṃ bhagavato anusāsaniṃ anussarantena sakkaccaṃ upaṭṭhātabbo.
સચે ઉપજ્ઝાયો હોતિ, ઉપજ્ઝાયેન યાવજીવં ઉપટ્ઠાતબ્બો, વુટ્ઠાનમસ્સ આગમેતબ્બં. સચે આચરિયો હોતિ, આચરિયેન યાવજીવં ઉપટ્ઠાતબ્બો, વુટ્ઠાનમસ્સ આગમેતબ્બં. સચે સદ્ધિવિહારિકો હોતિ, સદ્ધિવિહારિકેન યાવજીવં ઉપટ્ઠાતબ્બો, વુટ્ઠાનમસ્સ આગમેતબ્બં. સચે અન્તેવાસિકો હોતિ, અન્તેવાસિકેન યાવજીવં ઉપટ્ઠાતબ્બો, વુટ્ઠાનમસ્સ આગમેતબ્બં. સચે સમાનુપજ્ઝાયકો હોતિ, સમાનુપજ્ઝાયકેન યાવજીવં ઉપટ્ઠાતબ્બો, વુટ્ઠાનમસ્સ આગમેતબ્બં. સચે સમાનાચરિયકો હોતિ, સમાનાચરિયકેન યાવજીવં ઉપટ્ઠાતબ્બો, વુટ્ઠાનમસ્સ આગમેતબ્બં. સચે ન હોતિ ઉપજ્ઝાયો વા આચરિયો વા સદ્ધિવિહારિકો વા અન્તેવાસિકો વા સમાનુપજ્ઝાયકો વા સમાનાચરિયકો વા, સઙ્ઘેન ઉપટ્ઠાતબ્બો. નો ચે ઉપટ્ઠહેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૩૬૫) –
Sace upajjhāyo hoti, upajjhāyena yāvajīvaṃ upaṭṭhātabbo, vuṭṭhānamassa āgametabbaṃ. Sace ācariyo hoti, ācariyena yāvajīvaṃ upaṭṭhātabbo, vuṭṭhānamassa āgametabbaṃ. Sace saddhivihāriko hoti, saddhivihārikena yāvajīvaṃ upaṭṭhātabbo, vuṭṭhānamassa āgametabbaṃ. Sace antevāsiko hoti, antevāsikena yāvajīvaṃ upaṭṭhātabbo, vuṭṭhānamassa āgametabbaṃ. Sace samānupajjhāyako hoti, samānupajjhāyakena yāvajīvaṃ upaṭṭhātabbo, vuṭṭhānamassa āgametabbaṃ. Sace samānācariyako hoti, samānācariyakena yāvajīvaṃ upaṭṭhātabbo, vuṭṭhānamassa āgametabbaṃ. Sace na hoti upajjhāyo vā ācariyo vā saddhivihāriko vā antevāsiko vā samānupajjhāyako vā samānācariyako vā, saṅghena upaṭṭhātabbo. No ce upaṭṭhaheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 365) –
વચનતો યસ્સ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૬૫) તે ઉપજ્ઝાયાદયો તસ્મિં વિહારે નત્થિ, આગન્તુકો હોતિ એકચારિકભિક્ખુ, સઙ્ઘસ્સ ભારો, તસ્મા સઙ્ઘેન ઉપટ્ઠાતબ્બો. નો ચે ઉપટ્ઠહેય્ય, સકલસ્સ સઙ્ઘસ્સ આપત્તિ. વારં ઠપેત્વા જગ્ગન્તેસુ પન યો અત્તનો વારે ન જગ્ગતિ, તસ્સેવ આપત્તિ, સઙ્ઘત્થેરોપિ વારતો ન મુચ્ચતિ. સચે સકલો સઙ્ઘો એકસ્સ ભારં કરોતિ, એકો વા વત્તસમ્પન્નો ભિક્ખુ ‘‘અહમેવ જગ્ગિસ્સામી’’તિ જગ્ગતિ, સઙ્ઘો આપત્તિતો મુચ્ચતિ.
Vacanato yassa (mahāva. aṭṭha. 365) te upajjhāyādayo tasmiṃ vihāre natthi, āgantuko hoti ekacārikabhikkhu, saṅghassa bhāro, tasmā saṅghena upaṭṭhātabbo. No ce upaṭṭhaheyya, sakalassa saṅghassa āpatti. Vāraṃ ṭhapetvā jaggantesu pana yo attano vāre na jaggati, tasseva āpatti, saṅghattheropi vārato na muccati. Sace sakalo saṅgho ekassa bhāraṃ karoti, eko vā vattasampanno bhikkhu ‘‘ahameva jaggissāmī’’ti jaggati, saṅgho āpattito muccati.
ગિલાનેન પન –
Gilānena pana –
‘‘પઞ્ચહિ, ભિક્ખવે, અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો ગિલાનો દૂપટ્ઠો હોતિ. અસપ્પાયકારી હોતિ, સપ્પાયે મત્તં ન જાનાતિ, ભેસજ્જં ન પટિસેવિતા હોતિ, અત્થકામસ્સ ગિલાનુપટ્ઠાકસ્સ યથાભૂતં આબાધં નાવિકત્તા હોતિ ‘અભિક્કમન્તં વા અભિક્કમતીતિ, પટિક્કમન્તં વા પટિક્કમતીતિ, ઠિતં વા ઠિતો’તિ, ઉપ્પન્નાનં સારીરિકાનં વેદનાનં દુક્ખાનં તિબ્બાનં ખરાનં કટુકાનં અસાતાનં અમનાપાનં પાણહરાનં અનધિવાસકજાતિકો હોતી’’તિ (મહાવ॰ ૩૬૬) –
‘‘Pañcahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgato gilāno dūpaṭṭho hoti. Asappāyakārī hoti, sappāye mattaṃ na jānāti, bhesajjaṃ na paṭisevitā hoti, atthakāmassa gilānupaṭṭhākassa yathābhūtaṃ ābādhaṃ nāvikattā hoti ‘abhikkamantaṃ vā abhikkamatīti, paṭikkamantaṃ vā paṭikkamatīti, ṭhitaṃ vā ṭhito’ti, uppannānaṃ sārīrikānaṃ vedanānaṃ dukkhānaṃ tibbānaṃ kharānaṃ kaṭukānaṃ asātānaṃ amanāpānaṃ pāṇaharānaṃ anadhivāsakajātiko hotī’’ti (mahāva. 366) –
એવં વુત્તાનિ પઞ્ચ અયુત્તઙ્ગાનિ આરકા પરિવજ્જેત્વા –
Evaṃ vuttāni pañca ayuttaṅgāni ārakā parivajjetvā –
‘‘પઞ્ચહિ, ભિક્ખવે, અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો ગિલાનો સૂપટ્ઠો હોતિ. સપ્પાયકારી હોતિ, સપ્પાયે મત્તં જાનાતિ, ભેસજ્જં પટિસેવિતા હોતિ, અત્થકામસ્સ ગિલાનુપટ્ઠાકસ્સ યથાભૂતં આબાધં આવિકત્તા હોતિ ‘અભિક્કમન્તં વા અભિક્કમતીતિ, પટિક્કમન્તં વા પટિક્કમતીતિ, ઠિતં વા ઠિતો’તિ, ઉપ્પન્નાનં સારીરિકાનં વેદનાનં દુક્ખાનં તિબ્બાનં ખરાનં કટુકાનં અસાતાનં અમનાપાનં પાણહરાનં અધિવાસકજાતિકો હોતી’’તિ (મહાવ॰ ૩૬૬) –
‘‘Pañcahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgato gilāno sūpaṭṭho hoti. Sappāyakārī hoti, sappāye mattaṃ jānāti, bhesajjaṃ paṭisevitā hoti, atthakāmassa gilānupaṭṭhākassa yathābhūtaṃ ābādhaṃ āvikattā hoti ‘abhikkamantaṃ vā abhikkamatīti, paṭikkamantaṃ vā paṭikkamatīti, ṭhitaṃ vā ṭhito’ti, uppannānaṃ sārīrikānaṃ vedanānaṃ dukkhānaṃ tibbānaṃ kharānaṃ kaṭukānaṃ asātānaṃ amanāpānaṃ pāṇaharānaṃ adhivāsakajātiko hotī’’ti (mahāva. 366) –
એવં વુત્તપઞ્ચઙ્ગસમન્નાગતેન ભવિતબ્બં.
Evaṃ vuttapañcaṅgasamannāgatena bhavitabbaṃ.
ગિલાનુપટ્ઠાકેન ચ –
Gilānupaṭṭhākena ca –
‘‘પઞ્ચહિ, ભિક્ખવે, અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો ગિલાનુપટ્ઠાકો નાલં ગિલાનં ઉપટ્ઠાતું. ન પટિબલો હોતિ ભેસજ્જં સંવિધાતું, સપ્પાયાસપ્પાયં ન જાનાતિ, અસપ્પાયં ઉપનામેતિ, સપ્પાયં અપનામેતિ, આમિસન્તરો ગિલાનં ઉપટ્ઠાતિ, નો મેત્તચિત્તો, જેગુચ્છી હોતિ ઉચ્ચારં વા પસ્સાવં વા ખેળં વા વન્તં વા નીહાતું, ન પટિબલો હોતિ ગિલાનં કાલેન કાલં ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેતું સમાદપેતું સમુત્તેજેતું સમ્પહંસેતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૬૬) –
‘‘Pañcahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgato gilānupaṭṭhāko nālaṃ gilānaṃ upaṭṭhātuṃ. Na paṭibalo hoti bhesajjaṃ saṃvidhātuṃ, sappāyāsappāyaṃ na jānāti, asappāyaṃ upanāmeti, sappāyaṃ apanāmeti, āmisantaro gilānaṃ upaṭṭhāti, no mettacitto, jegucchī hoti uccāraṃ vā passāvaṃ vā kheḷaṃ vā vantaṃ vā nīhātuṃ, na paṭibalo hoti gilānaṃ kālena kālaṃ dhammiyā kathāya sandassetuṃ samādapetuṃ samuttejetuṃ sampahaṃsetu’’nti (mahāva. 366) –
એવં વુત્તાનિ પઞ્ચ અયુત્તઙ્ગાનિ આરકા પરિવજ્જેત્વા –
Evaṃ vuttāni pañca ayuttaṅgāni ārakā parivajjetvā –
‘‘પઞ્ચહિ, ભિક્ખવે, અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો ગિલાનુપટ્ઠાકો અલં ગિલાનં ઉપટ્ઠાતું. પટિબલો હોતિ ભેસજ્જં સંવિધાતું, સપ્પાયાસપ્પાયં જાનાતિ, અસપ્પાયં અપનામેતિ, સપ્પાયં ઉપનામેતિ, મેત્તચિત્તો ગિલાનં ઉપટ્ઠાતિ, નો આમિસન્તરો, અજેગુચ્છી હોતિ ઉચ્ચારં વા પસ્સાવં વા ખેળં વા વન્તં વા નીહાતું, પટિબલો હોતિ ગિલાનં કાલેન કાલં ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેતું સમાદપેતું સમુત્તેજેતું સમ્પહંસેતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૬૬) –
‘‘Pañcahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgato gilānupaṭṭhāko alaṃ gilānaṃ upaṭṭhātuṃ. Paṭibalo hoti bhesajjaṃ saṃvidhātuṃ, sappāyāsappāyaṃ jānāti, asappāyaṃ apanāmeti, sappāyaṃ upanāmeti, mettacitto gilānaṃ upaṭṭhāti, no āmisantaro, ajegucchī hoti uccāraṃ vā passāvaṃ vā kheḷaṃ vā vantaṃ vā nīhātuṃ, paṭibalo hoti gilānaṃ kālena kālaṃ dhammiyā kathāya sandassetuṃ samādapetuṃ samuttejetuṃ sampahaṃsetu’’nti (mahāva. 366) –
એવં વુત્તપઞ્ચઙ્ગસમન્નાગતેન ભવિતબ્બં.
Evaṃ vuttapañcaṅgasamannāgatena bhavitabbaṃ.
૧૨. ધમ્મિં કથં કરોન્તેન (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૧૮૦) ચ ‘‘સીલવા હિ ત્વં કતકુસલો, કસ્મા મીયમાનો ભાયસિ, નનુ સીલવતો સગ્ગો નામ મરણમત્તપટિબદ્ધોયેવા’’તિ એવં ગિલાનસ્સ ભિક્ખુનો મરણવણ્ણો ન સંવણ્ણેતબ્બો. સચે હિ તસ્સ સંવણ્ણનં સુત્વા આહારુપચ્છેદાદિના ઉપક્કમેન એકજવનવારાવસેસેપિ આયુસ્મિં અન્તરા કાલં કરોતિ, ઇમિનાવ મારિતો હોતિ. પણ્ડિતેન પન ભિક્ખુના ઇમિના નયેન અનુસિટ્ઠિ દાતબ્બા ‘‘સીલવતો નામ અનચ્છરિયા મગ્ગફલુપ્પત્તિ, તસ્મા વિહારાદીસુ આસત્તિં અકત્વા બુદ્ધગતં ધમ્મગતં સઙ્ઘગતં કાયગતઞ્ચ સતિં ઉપટ્ઠપેત્વા મનસિકારે અપ્પમાદો કાતબ્બો’’તિ. મરણવણ્ણેપિ સંવણ્ણિતે સો તાય સંવણ્ણનાય કઞ્ચિ ઉપક્કમં અકત્વા અત્તનો ધમ્મતાય યથાયુના યથાનુસન્ધિનાવ મરતિ, તપ્પચ્ચયા સંવણ્ણકો આપત્તિયા ન કારેતબ્બો.
12. Dhammiṃ kathaṃ karontena (mahāva. aṭṭha. 2.180) ca ‘‘sīlavā hi tvaṃ katakusalo, kasmā mīyamāno bhāyasi, nanu sīlavato saggo nāma maraṇamattapaṭibaddhoyevā’’ti evaṃ gilānassa bhikkhuno maraṇavaṇṇo na saṃvaṇṇetabbo. Sace hi tassa saṃvaṇṇanaṃ sutvā āhārupacchedādinā upakkamena ekajavanavārāvasesepi āyusmiṃ antarā kālaṃ karoti, imināva mārito hoti. Paṇḍitena pana bhikkhunā iminā nayena anusiṭṭhi dātabbā ‘‘sīlavato nāma anacchariyā maggaphaluppatti, tasmā vihārādīsu āsattiṃ akatvā buddhagataṃ dhammagataṃ saṅghagataṃ kāyagatañca satiṃ upaṭṭhapetvā manasikāre appamādo kātabbo’’ti. Maraṇavaṇṇepi saṃvaṇṇite so tāya saṃvaṇṇanāya kañci upakkamaṃ akatvā attano dhammatāya yathāyunā yathānusandhināva marati, tappaccayā saṃvaṇṇako āpattiyā na kāretabbo.
૧૩. ‘‘ન ચ, ભિક્ખવે, અત્તાનં પાતેતબ્બં, યો પાતેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (પારા॰ ૧૮૩) વચનતો ગિલાનેન (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૧૮૨-૧૮૩) ભિક્ખુનાપિ યેન કેનચિ ઉપક્કમેન અન્તમસો આહારુપચ્છેદનેનપિ અત્તા ન મારેતબ્બો. યોપિ ગિલાનો વિજ્જમાને ભેસજ્જે ચ ઉપટ્ઠાકેસુ ચ મરિતુકામો આહારં ઉપચ્છિન્દતિ, દુક્કટમેવ. યસ્સ પન મહાઆબાધો ચિરાનુબન્ધો, ભિક્ખૂ ઉપટ્ઠહન્તા કિલમન્તિ જિગુચ્છન્તિ, ‘‘કદા નુ ખો ગિલાનતો મુચ્ચિસ્સામા’’તિ અટ્ટીયન્તિ. સચે સો ‘‘અયં અત્તભાવો પટિજગ્ગિયમાનોપિ ન તિટ્ઠતિ, ભિક્ખૂ ચ કિલમન્તી’’તિ આહારં ઉપચ્છિન્દતિ, ભેસજ્જં ન સેવતિ, વટ્ટતિ. યો પન ‘‘અયં રોગો ખરો, આયુસઙ્ખારા ન તિટ્ઠન્તિ, અયઞ્ચ મે વિસેસાધિગમો હત્થપ્પત્તો વિય દિસ્સતી’’તિ ઉપચ્છિન્દતિ, વટ્ટતિયેવ. અગિલાનસ્સપિ ઉપ્પન્નસંવેગસ્સ ‘‘આહારપરિયેસનં નામ પપઞ્ચો, કમ્મટ્ઠાનમેવ અનુયુઞ્જિસ્સામી’’તિ કમ્મટ્ઠાનસીસેન ઉપચ્છિન્દન્તસ્સ વટ્ટતિ. વિસેસાધિગમં બ્યાકરિત્વા આહારં ઉપચ્છિન્દતિ, ન વટ્ટતિ. સભાગાનઞ્હિ લજ્જીભિક્ખૂનં કથેતું વટ્ટતિ.
13. ‘‘Na ca, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 183) vacanato gilānena (pārā. aṭṭha. 2.182-183) bhikkhunāpi yena kenaci upakkamena antamaso āhārupacchedanenapi attā na māretabbo. Yopi gilāno vijjamāne bhesajje ca upaṭṭhākesu ca maritukāmo āhāraṃ upacchindati, dukkaṭameva. Yassa pana mahāābādho cirānubandho, bhikkhū upaṭṭhahantā kilamanti jigucchanti, ‘‘kadā nu kho gilānato muccissāmā’’ti aṭṭīyanti. Sace so ‘‘ayaṃ attabhāvo paṭijaggiyamānopi na tiṭṭhati, bhikkhū ca kilamantī’’ti āhāraṃ upacchindati, bhesajjaṃ na sevati, vaṭṭati. Yo pana ‘‘ayaṃ rogo kharo, āyusaṅkhārā na tiṭṭhanti, ayañca me visesādhigamo hatthappatto viya dissatī’’ti upacchindati, vaṭṭatiyeva. Agilānassapi uppannasaṃvegassa ‘‘āhārapariyesanaṃ nāma papañco, kammaṭṭhānameva anuyuñjissāmī’’ti kammaṭṭhānasīsena upacchindantassa vaṭṭati. Visesādhigamaṃ byākaritvā āhāraṃ upacchindati, na vaṭṭati. Sabhāgānañhi lajjībhikkhūnaṃ kathetuṃ vaṭṭati.
૧૪. ‘‘ન ચ, ભિક્ખવે, અપ્પટિવેક્ખિત્વા આસને નિસીદિતબ્બં, યો નિસીદેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (પારા॰ ૧૮૦) વચનતો આસનં અનુપપરિક્ખિત્વા ન નિસીદિતબ્બં. કીદિસં (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૧૮૦) પન આસનં ઉપપરિક્ખિતબ્બં, કીદિસં ન ઉપપરિક્ખિતબ્બં? યં સુદ્ધં આસનમેવ હોતિ અપચ્ચત્થરણકં, યઞ્ચ આગન્ત્વા ઠિતાનં પસ્સતંયેવ અત્થરીયતિ, તં ન પચ્ચવેક્ખિતબ્બં, નિસીદિતું વટ્ટતિ. યમ્પિ મનુસ્સા સયં હત્થેન અક્કમિત્વા ‘‘ઇધ ભન્તે નિસીદથા’’તિ દેન્તિ, તસ્મિમ્પિ વટ્ટતિ. સચેપિ પઠમમેવ આગન્ત્વાપિ નિસિન્ના પચ્છા ઉદ્ધં વા અધો વા સઙ્કમન્તિ, પટિવેક્ખણકિચ્ચં નત્થિ. યમ્પિ તનુકેન વત્થેન યથા તલં દિસ્સતિ, એવં પટિચ્છન્નં હોતિ, તસ્મિમ્પિ પટિવેક્ખણકિચ્ચં નત્થિ. યં પન પટિકચ્ચેવ પાવારકોજવાદીહિ અત્થતં હોતિ, તં હત્થેન પરામસિત્વા સલ્લક્ખેત્વા નિસીદિતબ્બં. મહાપચ્ચરિયં પન ‘‘ઘનસાટકેનપિ અત્થતે યસ્મિં વલિ ન પઞ્ઞાયતિ, તં ન પટિવેક્ખિતબ્બ’’ન્તિ વુત્તં.
14. ‘‘Na ca, bhikkhave, appaṭivekkhitvā āsane nisīditabbaṃ, yo nisīdeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 180) vacanato āsanaṃ anupaparikkhitvā na nisīditabbaṃ. Kīdisaṃ (pārā. aṭṭha. 2.180) pana āsanaṃ upaparikkhitabbaṃ, kīdisaṃ na upaparikkhitabbaṃ? Yaṃ suddhaṃ āsanameva hoti apaccattharaṇakaṃ, yañca āgantvā ṭhitānaṃ passataṃyeva attharīyati, taṃ na paccavekkhitabbaṃ, nisīdituṃ vaṭṭati. Yampi manussā sayaṃ hatthena akkamitvā ‘‘idha bhante nisīdathā’’ti denti, tasmimpi vaṭṭati. Sacepi paṭhamameva āgantvāpi nisinnā pacchā uddhaṃ vā adho vā saṅkamanti, paṭivekkhaṇakiccaṃ natthi. Yampi tanukena vatthena yathā talaṃ dissati, evaṃ paṭicchannaṃ hoti, tasmimpi paṭivekkhaṇakiccaṃ natthi. Yaṃ pana paṭikacceva pāvārakojavādīhi atthataṃ hoti, taṃ hatthena parāmasitvā sallakkhetvā nisīditabbaṃ. Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘ghanasāṭakenapi atthate yasmiṃ vali na paññāyati, taṃ na paṭivekkhitabba’’nti vuttaṃ.
૧૫. ‘‘ન , ભિક્ખવે, દવાય સિલા પટિવિજ્ઝિતબ્બા, યો પટિવિજ્ઝેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (પારા॰ ૧૮૩) વચનતો હસાધિપ્પાયેન પાસાણો ન પવટ્ટેતબ્બો. ન કેવલઞ્ચ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૧૮૨-૧૮૩) પાસાણો, અઞ્ઞમ્પિ યં કિઞ્ચિ દારુખણ્ડં વા ઇટ્ઠકખણ્ડં વા હત્થેન વા યન્તેન વા પટિવિજ્ઝિતું ન વટ્ટતિ. ચેતિયાદીનં અત્થાય પાસાણાદયો હસન્તા હસન્તા પવટ્ટેન્તિપિ ખિપન્તિપિ ઉક્ખિપન્તિપિ, ‘‘કમ્મસમયો’’તિ વટ્ટતિ, અઞ્ઞમ્પિ ઈદિસં નવકમ્મં વા કરોન્તા ભણ્ડકં વા ધોવન્તા રુક્ખં વા ધોવનદણ્ડકં વા ઉક્ખિપિત્વા પટિવિજ્ઝન્તિ, વટ્ટતિ, ભત્તવિસ્સગ્ગકાલાદીસુ કાકે વા સોણે વા કટ્ઠં વા કથલં વા ખિપિત્વા પલાપેન્તિ, વટ્ટતિ.
15. ‘‘Na , bhikkhave, davāya silā paṭivijjhitabbā, yo paṭivijjheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 183) vacanato hasādhippāyena pāsāṇo na pavaṭṭetabbo. Na kevalañca (pārā. aṭṭha. 2.182-183) pāsāṇo, aññampi yaṃ kiñci dārukhaṇḍaṃ vā iṭṭhakakhaṇḍaṃ vā hatthena vā yantena vā paṭivijjhituṃ na vaṭṭati. Cetiyādīnaṃ atthāya pāsāṇādayo hasantā hasantā pavaṭṭentipi khipantipi ukkhipantipi, ‘‘kammasamayo’’ti vaṭṭati, aññampi īdisaṃ navakammaṃ vā karontā bhaṇḍakaṃ vā dhovantā rukkhaṃ vā dhovanadaṇḍakaṃ vā ukkhipitvā paṭivijjhanti, vaṭṭati, bhattavissaggakālādīsu kāke vā soṇe vā kaṭṭhaṃ vā kathalaṃ vā khipitvā palāpenti, vaṭṭati.
૧૬. ‘‘ન, ભિક્ખવે, દાયો આલિમ્પિતબ્બો, યો આલિમ્પેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૮૩) વચનતો વને અગ્ગિ ન દાતબ્બો. સચે (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૧૯૦) પન ‘‘એત્થન્તરે યો કોચિ સત્તો મરતૂ’’તિ અગ્ગિં દેતિ, પારાજિકાનન્તરિયથુલ્લચ્ચયપાચિત્તિયવત્થૂનં અનુરૂપતો પારાજિકાદીનિ અકુસલરાસિ ચ હોતિ. ‘‘અલ્લતિણવનપ્પતયો ડય્હન્તૂ’’તિ અગ્ગિં દેન્તસ્સ પાચિત્તિયં, ‘‘દબ્બૂપકરણાનિ વિનસ્સન્તૂ’’તિ અગ્ગિં દેન્તસ્સ દુક્કટં. ‘‘ખિડ્ડાધિપ્પાયેનપિ દુક્કટ’’ન્તિ સઙ્ખેપટ્ઠકથાયં વુત્તં. ‘‘યં કિઞ્ચિ અલ્લસુક્ખં સઇન્દ્રિયાનિન્દ્રિયં ડય્હતૂ’’તિ અગ્ગિં દેન્તસ્સ વત્થુવસેન પારાજિકથુલ્લચ્ચયપાચિત્તિયદુક્કટાનિ વેદિતબ્બાનિ.
16. ‘‘Na, bhikkhave, dāyo ālimpitabbo, yo ālimpeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 283) vacanato vane aggi na dātabbo. Sace (pārā. aṭṭha. 2.190) pana ‘‘etthantare yo koci satto maratū’’ti aggiṃ deti, pārājikānantariyathullaccayapācittiyavatthūnaṃ anurūpato pārājikādīni akusalarāsi ca hoti. ‘‘Allatiṇavanappatayo ḍayhantū’’ti aggiṃ dentassa pācittiyaṃ, ‘‘dabbūpakaraṇāni vinassantū’’ti aggiṃ dentassa dukkaṭaṃ. ‘‘Khiḍḍādhippāyenapi dukkaṭa’’nti saṅkhepaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. ‘‘Yaṃ kiñci allasukkhaṃ saindriyānindriyaṃ ḍayhatū’’ti aggiṃ dentassa vatthuvasena pārājikathullaccayapācittiyadukkaṭāni veditabbāni.
પટગ્ગિદાનં પન પરિત્તકરણઞ્ચ ભગવતા અનુઞ્ઞાતં, તસ્મા અરઞ્ઞે વનકમ્મિકેહિ વા દિન્નં સયં વા ઉટ્ઠિતં અગ્ગિં આગચ્છન્તં દિસ્વા ‘‘તિણકુટિયો મા વિનસ્સન્તૂ’’તિ તસ્સ અગ્ગિનો પટિઅગ્ગિં દાતું વટ્ટતિ, યેન સદ્ધિં આગચ્છન્તો અગ્ગિ એકતો હુત્વા નિરુપાદાનો નિબ્બાતિ. ‘‘પરિત્તમ્પિ કાતું વટ્ટતી’’તિ તિણકુટિકાનં સમન્તા ભૂમિતચ્છનં પરિખાખણનં વા, યથા આગતો અગ્ગિ ઉપાદાનં અલભિત્વા નિબ્બાતિ, એતઞ્ચ સબ્બં ઉટ્ઠિતેયેવ અગ્ગિસ્મિં અસતિ અનુપસમ્પન્ને સયમ્પિ કાતું વટ્ટતિ. અનુટ્ઠિતે પન અનુપસમ્પન્નેહિ કપ્પિયવોહારેન કારેતબ્બં, ઉદકેન પન નિબ્બાપેન્તેહિ અપ્પાણકમેવ ઉદકં આસિઞ્ચિતબ્બં.
Paṭaggidānaṃ pana parittakaraṇañca bhagavatā anuññātaṃ, tasmā araññe vanakammikehi vā dinnaṃ sayaṃ vā uṭṭhitaṃ aggiṃ āgacchantaṃ disvā ‘‘tiṇakuṭiyo mā vinassantū’’ti tassa aggino paṭiaggiṃ dātuṃ vaṭṭati, yena saddhiṃ āgacchanto aggi ekato hutvā nirupādāno nibbāti. ‘‘Parittampi kātuṃ vaṭṭatī’’ti tiṇakuṭikānaṃ samantā bhūmitacchanaṃ parikhākhaṇanaṃ vā, yathā āgato aggi upādānaṃ alabhitvā nibbāti, etañca sabbaṃ uṭṭhiteyeva aggismiṃ asati anupasampanne sayampi kātuṃ vaṭṭati. Anuṭṭhite pana anupasampannehi kappiyavohārena kāretabbaṃ, udakena pana nibbāpentehi appāṇakameva udakaṃ āsiñcitabbaṃ.
૧૭. અસ્સદ્ધેસુ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૧૮૧) મિચ્છાદિટ્ઠિકુલેસુ સક્કચ્ચં પણીતભોજનં લભિત્વા અનુપપરિક્ખિત્વા નેવ અત્તના પરિભુઞ્જિતબ્બં, ન પરેસં દાતબ્બં. વિસમિસ્સમ્પિ હિ તાનિ કુલાનિ પિણ્ડપાતં દેન્તિ. યમ્પિ આભિદોસિકં ભત્તં વા ખજ્જકં વા તતો લભતિ, તમ્પિ ન પરિભુઞ્જિતબ્બં. અપિહિતવત્થુમ્પિ હિ સપ્પવિચ્છિકાદીહિ અધિસયિતં છડ્ડનીયધમ્મં તાનિ કુલાનિ દેન્તિ. ગન્ધહલિદ્દાદિમક્ખિતોપિ તતો પિણ્ડપાતો ન ગહેતબ્બો. સરીરે રોગટ્ઠાનાનિ પુઞ્છિત્વા ઠપિતભત્તમ્પિ હિ તાનિ દાતબ્બં મઞ્ઞન્તીતિ.
17. Assaddhesu (pārā. aṭṭha. 2.181) micchādiṭṭhikulesu sakkaccaṃ paṇītabhojanaṃ labhitvā anupaparikkhitvā neva attanā paribhuñjitabbaṃ, na paresaṃ dātabbaṃ. Visamissampi hi tāni kulāni piṇḍapātaṃ denti. Yampi ābhidosikaṃ bhattaṃ vā khajjakaṃ vā tato labhati, tampi na paribhuñjitabbaṃ. Apihitavatthumpi hi sappavicchikādīhi adhisayitaṃ chaḍḍanīyadhammaṃ tāni kulāni denti. Gandhahaliddādimakkhitopi tato piṇḍapāto na gahetabbo. Sarīre rogaṭṭhānāni puñchitvā ṭhapitabhattampi hi tāni dātabbaṃ maññantīti.
૧૮. ‘‘અનાપત્તિ, ભિક્ખવે, ગોપકસ્સ દાને’’તિ (પારા॰ ૧૫૬) વુત્તં. તત્થ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧૫૬) કતરં ગોપકદાનં વટ્ટતિ, કતરં ન વટ્ટતિ? મહાસુમત્થેરો તાવ આહ ‘‘યં ગોપકસ્સ પરિચ્છિન્દિત્વા દિન્નં હોતિ ‘એત્તકં દિવસે દિવસે ગણ્હા’તિ, તદેવ વટ્ટતિ, તતો ઉત્તરિ ન વટ્ટતી’’તિ. મહાપદુમત્થેરો પનાહ ‘‘કિં ગોપકાનં પણ્ણં આરોપેત્વા નિમિત્તસઞ્ઞં વા કત્વા દિન્નં અત્થિ, એતેસં હત્થે વિસ્સટ્ઠકસ્સ એતે ઇસ્સરા, તસ્મા યં દેન્તિ, તં બહુકમ્પિ વટ્ટતી’’તિ. કુરુન્દટ્ઠકથાયં પન વુત્તં ‘‘મનુસ્સાનં આરામં વા અઞ્ઞં વા ફલાફલં દારકા રક્ખન્તિ, તેહિ દિન્નં વટ્ટતિ, આહરાપેત્વા પન ન ગહેતબ્બં. સઙ્ઘિકે પન ચેતિયસ્સ સન્તકે ચ કેણિયા ગહેત્વા રક્ખન્તસ્સેવ દાનં વટ્ટતિ, વેતનેન રક્ખન્તસ્સ અત્તનો ભાગમત્તં વટ્ટતી’’તિ. મહાપચ્ચરિયં પન ‘‘યં ગિહીનં આરામરક્ખકા ભિક્ખૂનં દેન્તિ, એતમ્પિ વટ્ટતિ. ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ આરામગોપકા યં અત્તનો ભતિયા ખણ્ડિત્વા દેન્તિ, એતં વટ્ટતિ. યોપિ ઉપડ્ઢારામં વા કેચિદેવ રુક્ખે વા ભતિં લભિત્વા રક્ખતિ, તસ્સપિ અત્તનો સમ્પત્તરુક્ખતોયેવ દાતું વટ્ટતિ, કેણિયા ગહેત્વા રક્ખન્તસ્સ પન સબ્બમ્પિ વટ્ટતી’’તિ વુત્તં. એતં પન સબ્બં બ્યઞ્જનતો નાનં, અત્થતો એકમેવ, તસ્મા અધિપ્પાયં ઞત્વા ગહેતબ્બં.
18. ‘‘Anāpatti, bhikkhave, gopakassa dāne’’ti (pārā. 156) vuttaṃ. Tattha (pārā. aṭṭha. 1.156) kataraṃ gopakadānaṃ vaṭṭati, kataraṃ na vaṭṭati? Mahāsumatthero tāva āha ‘‘yaṃ gopakassa paricchinditvā dinnaṃ hoti ‘ettakaṃ divase divase gaṇhā’ti, tadeva vaṭṭati, tato uttari na vaṭṭatī’’ti. Mahāpadumatthero panāha ‘‘kiṃ gopakānaṃ paṇṇaṃ āropetvā nimittasaññaṃ vā katvā dinnaṃ atthi, etesaṃ hatthe vissaṭṭhakassa ete issarā, tasmā yaṃ denti, taṃ bahukampi vaṭṭatī’’ti. Kurundaṭṭhakathāyaṃ pana vuttaṃ ‘‘manussānaṃ ārāmaṃ vā aññaṃ vā phalāphalaṃ dārakā rakkhanti, tehi dinnaṃ vaṭṭati, āharāpetvā pana na gahetabbaṃ. Saṅghike pana cetiyassa santake ca keṇiyā gahetvā rakkhantasseva dānaṃ vaṭṭati, vetanena rakkhantassa attano bhāgamattaṃ vaṭṭatī’’ti. Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘yaṃ gihīnaṃ ārāmarakkhakā bhikkhūnaṃ denti, etampi vaṭṭati. Bhikkhusaṅghassa ārāmagopakā yaṃ attano bhatiyā khaṇḍitvā denti, etaṃ vaṭṭati. Yopi upaḍḍhārāmaṃ vā kecideva rukkhe vā bhatiṃ labhitvā rakkhati, tassapi attano sampattarukkhatoyeva dātuṃ vaṭṭati, keṇiyā gahetvā rakkhantassa pana sabbampi vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Etaṃ pana sabbaṃ byañjanato nānaṃ, atthato ekameva, tasmā adhippāyaṃ ñatvā gahetabbaṃ.
અપિચેત્થ અયમ્પિ વિનિચ્છયો વેદિતબ્બો (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧૫૬) – યત્થ આવાસિકા આગન્તુકાનં ન દેન્તિ, ફલવારે ચ સમ્પત્તે અઞ્ઞેસં અભાવં દિસ્વા ચોરિકાય અત્તનાવ ખાદન્તિ, તત્થ આગન્તુકેહિ ઘણ્ટિં પહરિત્વા ભાજેત્વા પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. યત્થ પન આવાસિકા રુક્ખે રક્ખિત્વા ફલવારે સમ્પત્તે ભાજેત્વા ખાદન્તિ, ચતૂસુ પચ્ચયેસુ સમ્મા ઉપનેન્તિ, અનિસ્સરા તત્થ આગન્તુકા. યેપિ રુક્ખા ચીવરત્થાય નિયમેત્વા દિન્ના, તેસુપિ આગન્તુકા અનિસ્સરા. એસ નયો સેસપચ્ચયત્થાય નિયમેત્વા દિન્નેપિ. યે પન તથા અનિયમેત્વા આવાસિકા ચ તે રક્ખિત્વા ગોપેત્વા ચોરિકાય પરિભુઞ્જન્તિ, ન તેસુ આવાસિકાનં કતિકાય ઠાતબ્બં. યે ફલપરિભોગત્થાય દિન્ના, આવાસિકા ચ ને રક્ખિત્વા ગોપેત્વા સમ્મા ઉપનેન્તિ, તેસુયેવ તેસં કતિકાય ઠાતબ્બં. મહાપચ્ચરિયં પન વુત્તં ‘‘ચતુન્નં પચ્ચયાનં નિયમેત્વા દિન્નં થેય્યચિત્તેન પરિભુઞ્જન્તો ભણ્ડં અગ્ઘાપેત્વા કારેતબ્બો, પરિભોગવસેન ભાજેત્વા પરિભુઞ્જન્તસ્સ ભણ્ડદેય્યં. યં પનેત્થ સેનાસનત્થાય નિયમિતં, તં પરિભોગવસેનેવ ભાજેત્વા પરિભુઞ્જન્તસ્સ થુલ્લચ્ચયઞ્ચ ભણ્ડદેય્યઞ્ચા’’તિ.
Apicettha ayampi vinicchayo veditabbo (pārā. aṭṭha. 1.156) – yattha āvāsikā āgantukānaṃ na denti, phalavāre ca sampatte aññesaṃ abhāvaṃ disvā corikāya attanāva khādanti, tattha āgantukehi ghaṇṭiṃ paharitvā bhājetvā paribhuñjituṃ vaṭṭati. Yattha pana āvāsikā rukkhe rakkhitvā phalavāre sampatte bhājetvā khādanti, catūsu paccayesu sammā upanenti, anissarā tattha āgantukā. Yepi rukkhā cīvaratthāya niyametvā dinnā, tesupi āgantukā anissarā. Esa nayo sesapaccayatthāya niyametvā dinnepi. Ye pana tathā aniyametvā āvāsikā ca te rakkhitvā gopetvā corikāya paribhuñjanti, na tesu āvāsikānaṃ katikāya ṭhātabbaṃ. Ye phalaparibhogatthāya dinnā, āvāsikā ca ne rakkhitvā gopetvā sammā upanenti, tesuyeva tesaṃ katikāya ṭhātabbaṃ. Mahāpaccariyaṃ pana vuttaṃ ‘‘catunnaṃ paccayānaṃ niyametvā dinnaṃ theyyacittena paribhuñjanto bhaṇḍaṃ agghāpetvā kāretabbo, paribhogavasena bhājetvā paribhuñjantassa bhaṇḍadeyyaṃ. Yaṃ panettha senāsanatthāya niyamitaṃ, taṃ paribhogavaseneva bhājetvā paribhuñjantassa thullaccayañca bhaṇḍadeyyañcā’’ti.
ઓદિસ્સ ચીવરત્થાય દિન્નં ચીવરેયેવ ઉપનેતબ્બં. સચે દુબ્ભિક્ખં હોતિ, ભિક્ખૂ પિણ્ડપાતેન કિલમન્તિ, ચીવરં પન સુલભં, સઙ્ઘસુટ્ઠુતાય અપલોકનકમ્મં કત્વા પિણ્ડપાતેપિ ઉપનેતું વટ્ટતિ. સેનાસનેન ગિલાનપચ્ચયેન વા કિલમન્તેસુ સઙ્ઘસુટ્ઠુતાય અપલોકનકમ્મં કત્વા તદત્થાયપિ ઉપનેતું વટ્ટતિ. ઓદિસ્સ પિણ્ડપાતત્થાય ચ ગિલાનપચ્ચયત્થાય ચ દિન્નેપિ એસેવ નયો. ઓદિસ્સ સેનાસનત્થાય દિન્નં પન ગરુભણ્ડં હોતિ, તં રક્ખિત્વા ગોપેત્વા તદત્થમેવ ઉપનેતબ્બં. સચે પન દુબ્ભિક્ખં હોતિ, ભિક્ખૂ પિણ્ડપાતેન ન યાપેન્તિ, એત્થ રાજરોગચોરભયાદીહિ અઞ્ઞત્થ ગચ્છન્તાનં વિહારા પલુજ્જન્તિ, તાલનાળિકેરાદિકે વિનાસેન્તિ, સેનાસનપચ્ચયં પન નિસ્સાય યાપેતું સક્કા હોતિ, એવરૂપે કાલે સેનાસનં વિસ્સજ્જેત્વાપિ સેનાસનજગ્ગનત્થાય પરિભોગો ભગવતા અનુઞ્ઞાતો. તસ્મા એકં વા દ્વે વા વરસેનાસનાનિ ઠપેત્વા ઇતરાનિ લામકકોટિયા પિણ્ડપાતત્થાય વિસ્સજ્જેતું વટ્ટન્તિ, મૂલવત્થુચ્છેદં પન કત્વા ન ઉપનેતબ્બં.
Odissa cīvaratthāya dinnaṃ cīvareyeva upanetabbaṃ. Sace dubbhikkhaṃ hoti, bhikkhū piṇḍapātena kilamanti, cīvaraṃ pana sulabhaṃ, saṅghasuṭṭhutāya apalokanakammaṃ katvā piṇḍapātepi upanetuṃ vaṭṭati. Senāsanena gilānapaccayena vā kilamantesu saṅghasuṭṭhutāya apalokanakammaṃ katvā tadatthāyapi upanetuṃ vaṭṭati. Odissa piṇḍapātatthāya ca gilānapaccayatthāya ca dinnepi eseva nayo. Odissa senāsanatthāya dinnaṃ pana garubhaṇḍaṃ hoti, taṃ rakkhitvā gopetvā tadatthameva upanetabbaṃ. Sace pana dubbhikkhaṃ hoti, bhikkhū piṇḍapātena na yāpenti, ettha rājarogacorabhayādīhi aññattha gacchantānaṃ vihārā palujjanti, tālanāḷikerādike vināsenti, senāsanapaccayaṃ pana nissāya yāpetuṃ sakkā hoti, evarūpe kāle senāsanaṃ vissajjetvāpi senāsanajagganatthāya paribhogo bhagavatā anuññāto. Tasmā ekaṃ vā dve vā varasenāsanāni ṭhapetvā itarāni lāmakakoṭiyā piṇḍapātatthāya vissajjetuṃ vaṭṭanti, mūlavatthucchedaṃ pana katvā na upanetabbaṃ.
યો પન આરામો ચતુપચ્ચયત્થાય નિયમેત્વા દિન્નો, તત્થ અપલોકનકમ્મં ન કાતબ્બં. યેન પચ્ચયેન પન ઊનં, તદત્થં ઉપનેતું વટ્ટતિ, આરામો પટિજગ્ગિતબ્બો, વેતનં દત્વાપિ જગ્ગાપેતું વટ્ટતિ. યે પન વેતનં લભિત્વા આરામેયેવ ગેહં કત્વા વસન્તા રક્ખન્તિ, તે ચે આગતાનં ભિક્ખૂનં નાળિકેરં વા તાલપક્કં વા દેન્તિ, યં તેસં સઙ્ઘેન અનુઞ્ઞાતં હોતિ ‘‘દિવસે દિવસે એત્તકં નામ ખાદથા’’તિ, તદેવ તે દાતું લભન્તિ, તતો ઉત્તરિ તેસં દેન્તાનમ્પિ ગહેતું ન વટ્ટન્તિ. યો પન આરામં કેણિયા ગહેત્વા સઙ્ઘસ્સ ચતુપચ્ચયત્થાય કપ્પિયભણ્ડમેવ દેતિ, અયં બહુકમ્પિ દાતું લભતિ. ચેતિયસ્સ પદીપત્થાય વા ખણ્ડફુલ્લપટિસઙ્ખરણત્થાય વા દિન્નઆરામોપિ જગ્ગિતબ્બો, વેતનં દત્વાપિ જગ્ગાપેતબ્બો. વેતનઞ્ચ પનેત્થ ચેતિયસન્તકમ્પિ સઙ્ઘસન્તકમ્પિ દાતું વટ્ટતિ. એતમ્પિ આરામં વેતનેન તત્થેવ વસિત્વા રક્ખન્તાનઞ્ચ કેણિયા ગહેત્વા કપ્પિયભણ્ડદાયકાનઞ્ચ તત્થજાતકફલદાનં વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં.
Yo pana ārāmo catupaccayatthāya niyametvā dinno, tattha apalokanakammaṃ na kātabbaṃ. Yena paccayena pana ūnaṃ, tadatthaṃ upanetuṃ vaṭṭati, ārāmo paṭijaggitabbo, vetanaṃ datvāpi jaggāpetuṃ vaṭṭati. Ye pana vetanaṃ labhitvā ārāmeyeva gehaṃ katvā vasantā rakkhanti, te ce āgatānaṃ bhikkhūnaṃ nāḷikeraṃ vā tālapakkaṃ vā denti, yaṃ tesaṃ saṅghena anuññātaṃ hoti ‘‘divase divase ettakaṃ nāma khādathā’’ti, tadeva te dātuṃ labhanti, tato uttari tesaṃ dentānampi gahetuṃ na vaṭṭanti. Yo pana ārāmaṃ keṇiyā gahetvā saṅghassa catupaccayatthāya kappiyabhaṇḍameva deti, ayaṃ bahukampi dātuṃ labhati. Cetiyassa padīpatthāya vā khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇatthāya vā dinnaārāmopi jaggitabbo, vetanaṃ datvāpi jaggāpetabbo. Vetanañca panettha cetiyasantakampi saṅghasantakampi dātuṃ vaṭṭati. Etampi ārāmaṃ vetanena tattheva vasitvā rakkhantānañca keṇiyā gahetvā kappiyabhaṇḍadāyakānañca tatthajātakaphaladānaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
૧૯. ધમ્મિકરક્ખં (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૬૭૯) યાચન્તેન અતીતં અનાગતં વા આરબ્ભ ઓદિસ્સ આચિક્ખિતું ન વટ્ટતિ. અતીતઞ્હિ આરબ્ભ અત્થિ ઓદિસ્સ આચિક્ખના, અત્થિ અનોદિસ્સ આચિક્ખના, અનાગતં આરબ્ભપિ અત્થિ ઓદિસ્સ આચિક્ખના, અત્થિ અનોદિસ્સ આચિક્ખના. કથં અતીતં આરબ્ભ ઓદિસ્સ આચિક્ખના હોતિ? ભિક્ખૂનં વિહારે ગામદારકા વા ધુત્તાદયો વા યે કેચિ અનાચારં આચરન્તિ, રુક્ખં વા છિન્દન્તિ, ફલાફલં વા હરન્તિ, પરિક્ખારે વા અચ્છિન્દન્તિ, ભિક્ખુ વોહારિકે ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘અમ્હાકં વિહારે ઇદં નામ કત’’ન્તિ વદતિ. ‘‘કેના’’તિ વુત્તે ‘‘અસુકેન ચ અસુકેન ચા’’તિ આચિક્ખતિ. એવં અતીતં આરબ્ભ ઓદિસ્સ આચિક્ખના હોતિ, સા ન વટ્ટતિ. તઞ્ચે સુત્વા તે વોહારિકા તેસં દણ્ડં કરોન્તિ, સબ્બં ભિક્ખુસ્સ ગીવા હોતિ, ‘‘દણ્ડં ગણ્હિસ્સન્તી’’તિ અધિપ્પાયેપિ સતિ ગીવાયેવ હોતિ. સચે પન ‘‘તસ્સ દણ્ડં ગણ્હથા’’તિ વદતિ, પઞ્ચમાસકમત્તે ગહિતે પારાજિકં હોતિ. ‘‘કેના’’તિ વુત્તે પન ‘‘અસુકેનાતિ વત્તું અમ્હાકં ન વટ્ટતિ, તુમ્હેયેવ જાનિસ્સથ. કેવલઞ્હિ મયં રક્ખં યાચામ, તં નો દેથ, અવહટભણ્ડઞ્ચ આહરાપેથા’’તિ વત્તબ્બં. એવં અનોદિસ્સ આચિક્ખના હોતિ, સા વટ્ટતિ. એવં વુત્તે સચેપિ તે વોહારિકા કારકે ગવેસિત્વા તેસં દણ્ડં કરોન્તિ, સબ્બસાપતેય્યેપિ ગહિતે ભિક્ખુનો નેવ ગીવા, ન આપત્તિ. પરિક્ખારં હરન્તે દિસ્વા તેસં અનત્થકામતાય ‘‘ચોરો ચોરો’’તિ વત્તુમ્પિ ન વટ્ટતિ. એવં વુત્તેપિ હિ યં તેસં દણ્ડં કરોન્તિ, સબ્બં ભિક્ખુનો ગીવા હોતિ. અત્તનો વચનકરં પન ‘‘ઇમિના મે પરિક્ખારો ગહિતો, તં આહરાપેહિ, મા ચસ્સ દણ્ડં કરોહી’’તિ વત્તું વટ્ટતિ. દાસદાસીવાપિઆદીનમ્પિ અત્થાય અડ્ડં કરોન્તિ અયં અકપ્પિયઅડ્ડો નામ, ન વટ્ટતિ.
19. Dhammikarakkhaṃ (pāci. aṭṭha. 679) yācantena atītaṃ anāgataṃ vā ārabbha odissa ācikkhituṃ na vaṭṭati. Atītañhi ārabbha atthi odissa ācikkhanā, atthi anodissa ācikkhanā, anāgataṃ ārabbhapi atthi odissa ācikkhanā, atthi anodissa ācikkhanā. Kathaṃ atītaṃ ārabbha odissa ācikkhanā hoti? Bhikkhūnaṃ vihāre gāmadārakā vā dhuttādayo vā ye keci anācāraṃ ācaranti, rukkhaṃ vā chindanti, phalāphalaṃ vā haranti, parikkhāre vā acchindanti, bhikkhu vohārike upasaṅkamitvā ‘‘amhākaṃ vihāre idaṃ nāma kata’’nti vadati. ‘‘Kenā’’ti vutte ‘‘asukena ca asukena cā’’ti ācikkhati. Evaṃ atītaṃ ārabbha odissa ācikkhanā hoti, sā na vaṭṭati. Tañce sutvā te vohārikā tesaṃ daṇḍaṃ karonti, sabbaṃ bhikkhussa gīvā hoti, ‘‘daṇḍaṃ gaṇhissantī’’ti adhippāyepi sati gīvāyeva hoti. Sace pana ‘‘tassa daṇḍaṃ gaṇhathā’’ti vadati, pañcamāsakamatte gahite pārājikaṃ hoti. ‘‘Kenā’’ti vutte pana ‘‘asukenāti vattuṃ amhākaṃ na vaṭṭati, tumheyeva jānissatha. Kevalañhi mayaṃ rakkhaṃ yācāma, taṃ no detha, avahaṭabhaṇḍañca āharāpethā’’ti vattabbaṃ. Evaṃ anodissa ācikkhanā hoti, sā vaṭṭati. Evaṃ vutte sacepi te vohārikā kārake gavesitvā tesaṃ daṇḍaṃ karonti, sabbasāpateyyepi gahite bhikkhuno neva gīvā, na āpatti. Parikkhāraṃ harante disvā tesaṃ anatthakāmatāya ‘‘coro coro’’ti vattumpi na vaṭṭati. Evaṃ vuttepi hi yaṃ tesaṃ daṇḍaṃ karonti, sabbaṃ bhikkhuno gīvā hoti. Attano vacanakaraṃ pana ‘‘iminā me parikkhāro gahito, taṃ āharāpehi, mā cassa daṇḍaṃ karohī’’ti vattuṃ vaṭṭati. Dāsadāsīvāpiādīnampi atthāya aḍḍaṃ karonti ayaṃ akappiyaaḍḍo nāma, na vaṭṭati.
કથં અનાગતં આરબ્ભ ઓદિસ્સ આચિક્ખના હોતિ? વુત્તનયેનેવ પરેહિ અનાચારાદીસુ કતેસુ ભિક્ખુ વોહારિકે એવં વદતિ ‘‘અમ્હાકં વિહારે ઇદઞ્ચિદઞ્ચ કરોન્તિ, રક્ખં નો દેથ આયતિં અકરણત્થાયા’’તિ. ‘‘કેન એવં કત’’ન્તિ વુત્તે ચ ‘‘અસુકેન ચ અસુકેન ચા’’તિ આચિક્ખતિ. એવં અનાગતં આરબ્ભ ઓદિસ્સ આચિક્ખના હોતિ, સાપિ ન વટ્ટતિ. તેસઞ્હિ દણ્ડે કતે પુરિમનયેનેવ સબ્બં ભિક્ખુસ્સ ગીવા, સેસં પુરિમસદિસમેવ. સચે વોહારિકા ‘‘ભિક્ખૂનં વિહારે એવરૂપં અનાચારં કરોન્તાનં ઇમં નામ દણ્ડં કરોમા’’તિ ભેરિં ચરાપેત્વા આણાય અતિટ્ઠમાને પરિયેસિત્વા દણ્ડં કરોન્તિ, ભિક્ખુનો નેવ ગીવા, ન આપત્તિ. વિહારસીમાય રુક્ખાદીનિ છિન્દન્તાનં વાસિફરસુઆદીનિ ગહેત્વા પાસાણેહિ કોટ્ટેન્તિ, ન વટ્ટતિ. સચે ધારા ભિજ્જતિ, કારાપેત્વા દાતબ્બા. ઉપધાવિત્વા તેસં પરિક્ખારે ગણ્હન્તિ, તમ્પિ ન કાતબ્બં. લહુપરિવત્તઞ્હિ ચિત્તં, થેય્યચેતનાય ઉપ્પન્નાય મૂલચ્છેજ્જમ્પિ ગચ્છેય્ય.
Kathaṃ anāgataṃ ārabbha odissa ācikkhanā hoti? Vuttanayeneva parehi anācārādīsu katesu bhikkhu vohārike evaṃ vadati ‘‘amhākaṃ vihāre idañcidañca karonti, rakkhaṃ no detha āyatiṃ akaraṇatthāyā’’ti. ‘‘Kena evaṃ kata’’nti vutte ca ‘‘asukena ca asukena cā’’ti ācikkhati. Evaṃ anāgataṃ ārabbha odissa ācikkhanā hoti, sāpi na vaṭṭati. Tesañhi daṇḍe kate purimanayeneva sabbaṃ bhikkhussa gīvā, sesaṃ purimasadisameva. Sace vohārikā ‘‘bhikkhūnaṃ vihāre evarūpaṃ anācāraṃ karontānaṃ imaṃ nāma daṇḍaṃ karomā’’ti bheriṃ carāpetvā āṇāya atiṭṭhamāne pariyesitvā daṇḍaṃ karonti, bhikkhuno neva gīvā, na āpatti. Vihārasīmāya rukkhādīni chindantānaṃ vāsipharasuādīni gahetvā pāsāṇehi koṭṭenti, na vaṭṭati. Sace dhārā bhijjati, kārāpetvā dātabbā. Upadhāvitvā tesaṃ parikkhāre gaṇhanti, tampi na kātabbaṃ. Lahuparivattañhi cittaṃ, theyyacetanāya uppannāya mūlacchejjampi gaccheyya.
૨૦. ઉચ્ચારં વા પસ્સાવં વા સઙ્કારં વા વિઘાસં વા તિરોકુટ્ટે વા તિરોપાકારે વા છડ્ડેતું વા છડ્ડાપેતું વા ન વટ્ટતિ. ચત્તારિપિ (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૮૨૬) વત્થૂનિ એકપયોગેન છડ્ડેન્તસ્સ એકમેવ દુક્કટં, પાટેક્કં છડ્ડેન્તસ્સ વત્થુગણનાય દુક્કટાનિ. આણત્તિયમ્પિ એસેવ નયો. દન્તકટ્ઠછડ્ડનેપિ દુક્કટમેવ. ઓલોકેત્વા વા અવલઞ્જે વા ઉચ્ચારાદીનિ છડ્ડેન્તસ્સ અનાપત્તિ. યમ્પિ મનુસ્સાનં ઉપભોગપરિભોગં રોપિમં ખેત્તં હોતુ નાળિકેરાદિઆરામો વા, તત્થાપિ યત્થ કત્થચિ રોપિમહરિતટ્ઠાને એતાનિ વત્થૂનિ છડ્ડેતું ન વટ્ટતિ. છડ્ડેન્તસ્સ પુરિમનયેનેવ આપત્તિભેદો વેદિતબ્બો. ખેત્તે વા આરામે વા નિસીદિત્વા ભુઞ્જમાનો ઉચ્છુઆદીનિ વા ખાદમાનો ગચ્છન્તો ઉચ્છિટ્ઠોદકચલકાદીનિ હરિતટ્ઠાને છડ્ડેતિ, અન્તમસો ઉદકં પિવિત્વા મત્થકચ્છિન્નનાળિકેરમ્પિ છડ્ડેતિ, દુક્કટં. કસિતટ્ઠાને નિક્ખિત્તબીજે અઙ્કુરે ઉટ્ઠિતેપિ અવુટ્ઠિતેપિ દુક્કટમેવ. અનિક્ખિત્તબીજેસુ પન ખેત્તકોણાદીસુ વા અસઞ્જાતરોપિમેસુ ખેત્તમરિયાદાદીસુ વા છડ્ડેતું વટ્ટતિ, મનુસ્સાનં કચવરછડ્ડનટ્ઠાનેપિ વટ્ટતિ. મનુસ્સેસુ સસ્સં ઉદ્ધરિત્વા ગતેસુ છડ્ડિતખેત્તં નામ હોતિ, તત્થ વટ્ટતિ. યત્થ પન ‘‘લાયિતમ્પિ પુબ્બણ્ણાદિ પુન ઉટ્ઠહિસ્સતી’’તિ રક્ખન્તિ, તત્થ ન વટ્ટતિ.
20. Uccāraṃ vā passāvaṃ vā saṅkāraṃ vā vighāsaṃ vā tirokuṭṭe vā tiropākāre vā chaḍḍetuṃ vā chaḍḍāpetuṃ vā na vaṭṭati. Cattāripi (pāci. aṭṭha. 826) vatthūni ekapayogena chaḍḍentassa ekameva dukkaṭaṃ, pāṭekkaṃ chaḍḍentassa vatthugaṇanāya dukkaṭāni. Āṇattiyampi eseva nayo. Dantakaṭṭhachaḍḍanepi dukkaṭameva. Oloketvā vā avalañje vā uccārādīni chaḍḍentassa anāpatti. Yampi manussānaṃ upabhogaparibhogaṃ ropimaṃ khettaṃ hotu nāḷikerādiārāmo vā, tatthāpi yattha katthaci ropimaharitaṭṭhāne etāni vatthūni chaḍḍetuṃ na vaṭṭati. Chaḍḍentassa purimanayeneva āpattibhedo veditabbo. Khette vā ārāme vā nisīditvā bhuñjamāno ucchuādīni vā khādamāno gacchanto ucchiṭṭhodakacalakādīni haritaṭṭhāne chaḍḍeti, antamaso udakaṃ pivitvā matthakacchinnanāḷikerampi chaḍḍeti, dukkaṭaṃ. Kasitaṭṭhāne nikkhittabīje aṅkure uṭṭhitepi avuṭṭhitepi dukkaṭameva. Anikkhittabījesu pana khettakoṇādīsu vā asañjātaropimesu khettamariyādādīsu vā chaḍḍetuṃ vaṭṭati, manussānaṃ kacavarachaḍḍanaṭṭhānepi vaṭṭati. Manussesu sassaṃ uddharitvā gatesu chaḍḍitakhettaṃ nāma hoti, tattha vaṭṭati. Yattha pana ‘‘lāyitampi pubbaṇṇādi puna uṭṭhahissatī’’ti rakkhanti, tattha na vaṭṭati.
૨૧. ‘‘ન , ભિક્ખવે, નહાયમાનેન ભિક્ખુના રુક્ખે કાયો ઉગ્ઘંસેતબ્બો, યો ઉગ્ઘંસેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૪૩) વચનતો નહાયન્તેન (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૪૩ આદયો) રુક્ખે વા નહાનતિત્થે નિખનિત્વા ઠપિતત્થમ્ભે વા ઇટ્ઠકસિલાદારુકુટ્ટાનં અઞ્ઞતરસ્મિં કુટ્ટે વા કાયો ન ઘંસેતબ્બો.
21. ‘‘Na , bhikkhave, nahāyamānena bhikkhunā rukkhe kāyo ugghaṃsetabbo, yo ugghaṃseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 243) vacanato nahāyantena (cūḷava. aṭṭha. 243 ādayo) rukkhe vā nahānatitthe nikhanitvā ṭhapitatthambhe vā iṭṭhakasilādārukuṭṭānaṃ aññatarasmiṃ kuṭṭe vā kāyo na ghaṃsetabbo.
‘‘ન, ભિક્ખવે, અટ્ટાને નહાયિતબ્બં, યો નહાયેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૪૩) વચનતો અટ્ટાનેપિ નહાયિતું ન વટ્ટતિ. અટ્ટાનં નામ રુક્ખં ફલકં વિય તચ્છેત્વા અટ્ઠપદાકારેન રાજિયો છિન્દિત્વા નહાનતિત્થે નિખનન્તિ, તત્થ ચુણ્ણાનિ આકિરિત્વા મનુસ્સા કાયં ઘંસન્તિ.
‘‘Na, bhikkhave, aṭṭāne nahāyitabbaṃ, yo nahāyeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 243) vacanato aṭṭānepi nahāyituṃ na vaṭṭati. Aṭṭānaṃ nāma rukkhaṃ phalakaṃ viya tacchetvā aṭṭhapadākārena rājiyo chinditvā nahānatitthe nikhananti, tattha cuṇṇāni ākiritvā manussā kāyaṃ ghaṃsanti.
‘‘ન, ભિક્ખવે, ગન્ધબ્બહત્થકેન નહાયિતબ્બં, યો નહાયેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળ્વ॰ ૨૪૩) વચનતો નહાનતિત્થે ઠપિતેન દારુમયહત્થેન ચુણ્ણાનિ ગહેત્વા મનુસ્સા સરીરં ઘંસન્તિ, તેન નહાયિતું ન વટ્ટતિ.
‘‘Na, bhikkhave, gandhabbahatthakena nahāyitabbaṃ, yo nahāyeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷva. 243) vacanato nahānatitthe ṭhapitena dārumayahatthena cuṇṇāni gahetvā manussā sarīraṃ ghaṃsanti, tena nahāyituṃ na vaṭṭati.
‘‘ન, ભિક્ખવે, કુરુવિન્દકસુત્તિયા નહાયિતબ્બં, યો નહાયેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૪૩) વચનતો કુરુવિન્દકસુત્તિયાપિ નહાયિતું ન વટ્ટતિ. કુરુવિન્દકસુત્તિ નામ કુરુવિન્દકપાસાણચુણ્ણાનિ લાખાય બન્ધિત્વા કતગુળિકકલાપકો વુચ્ચતિ, યં ઉભોસુ અન્તેસુ ગહેત્વા સરીરં ઘંસન્તિ.
‘‘Na, bhikkhave, kuruvindakasuttiyā nahāyitabbaṃ, yo nahāyeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 243) vacanato kuruvindakasuttiyāpi nahāyituṃ na vaṭṭati. Kuruvindakasutti nāma kuruvindakapāsāṇacuṇṇāni lākhāya bandhitvā kataguḷikakalāpako vuccati, yaṃ ubhosu antesu gahetvā sarīraṃ ghaṃsanti.
‘‘ન, ભિક્ખવે, વિગ્ગય્હ પરિકમ્મં કારાપેતબ્બં, યો કારાપેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૪૩) વચનતો અઞ્ઞમઞ્ઞં સરીરેન ઘંસિતું ન વટ્ટતિ.
‘‘Na, bhikkhave, viggayha parikammaṃ kārāpetabbaṃ, yo kārāpeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 243) vacanato aññamaññaṃ sarīrena ghaṃsituṃ na vaṭṭati.
‘‘ન, ભિક્ખવે, મલ્લકેન નહાયિતબ્બં, યો નહાયેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ગિલાનસ્સ અકતમલ્લક’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૪૩-૨૪૪) વચનતો મકરદણ્ડકે છિન્દિત્વા મલ્લકમૂલસણ્ઠાનેન કતં ‘‘મલ્લક’’ન્તિ વુચ્ચતિ, ઇદં ગિલાનસ્સપિ ન વટ્ટતિ. અકતમલ્લકં નામ દન્તે અચ્છિન્દિત્વા કતં, ઇદં અગિલાનસ્સ ન વટ્ટતિ, ઇટ્ઠકખણ્ડં પન કપાલખણ્ડં વા વટ્ટતિ.
‘‘Na, bhikkhave, mallakena nahāyitabbaṃ, yo nahāyeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, gilānassa akatamallaka’’nti (cūḷava. 243-244) vacanato makaradaṇḍake chinditvā mallakamūlasaṇṭhānena kataṃ ‘‘mallaka’’nti vuccati, idaṃ gilānassapi na vaṭṭati. Akatamallakaṃ nāma dante acchinditvā kataṃ, idaṃ agilānassa na vaṭṭati, iṭṭhakakhaṇḍaṃ pana kapālakhaṇḍaṃ vā vaṭṭati.
‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ઉક્કાસિકં પુથુપાણિક’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૪૪) વચનતો ઉક્કાસિકં પુથુપાણિકઞ્ચ વટ્ટતિ. ઉક્કાસિકં નામ વત્થવટ્ટિ, તસ્મા નહાયન્તસ્સ યસ્સ કસ્સચિ નહાનસાટકવટ્ટિયા પિટ્ઠિં ઘંસિતું વટ્ટતિ. પુથુપાણિકન્તિ હત્થપરિકમ્મં વુચ્ચતિ, તસ્મા સબ્બેસં હત્થેન પિટ્ઠિપરિકમ્મં કાતું વટ્ટતિ.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ukkāsikaṃ puthupāṇika’’nti (cūḷava. 244) vacanato ukkāsikaṃ puthupāṇikañca vaṭṭati. Ukkāsikaṃ nāma vatthavaṭṭi, tasmā nahāyantassa yassa kassaci nahānasāṭakavaṭṭiyā piṭṭhiṃ ghaṃsituṃ vaṭṭati. Puthupāṇikanti hatthaparikammaṃ vuccati, tasmā sabbesaṃ hatthena piṭṭhiparikammaṃ kātuṃ vaṭṭati.
ઇદં પનેત્થ નહાનવત્તં – ઉદકતિત્થં ગન્ત્વા યત્થ વા તત્થ વા ચીવરં નિક્ખિપિત્વા વેગેન ઠિતકેનેવ ન ઓતરિતબ્બં, સબ્બદિસા પન ઓલોકેત્વા વિવિત્તભાવં ઞત્વા ખાણુગુમ્બલતાદીનિ વવત્થપેત્વા તિક્ખત્તું ઉક્કાસિત્વા અવકુજ્જ ઠિતેન ઉત્તરાસઙ્ગચીવરં અપનેત્વા પસારેતબ્બં, કાયબન્ધનં મોચેત્વા ચીવરપિટ્ઠેયેવ ઠપેતબ્બં. સચે ઉદકસાટિકા નત્થિ, ઉદકન્તે ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા નિવાસનં મોચેત્વા સચે નિન્નટ્ઠાનં અત્થિ, આતપે પસારેતબ્બં. નો ચે અત્થિ, સંહરિત્વા ઠપેતબ્બં. ઓતરન્તેન સણિકં નાભિપ્પમાણમત્તં ઓતરિત્વા વીચિં અનુટ્ઠપેન્તેન સદ્દં અકરોન્તેન નિવત્તિત્વા આગતદિસાભિમુખેન નિમુજ્જિતબ્બં, એવં ચીવરં રક્ખિતં હોતિ. ઉમ્મુજ્જન્તેનપિ સદ્દં અકરોન્તેન સણિકં ઉમ્મુજ્જિત્વા નહાનપરિયોસાને ઉદકન્તે ઉક્કુટિકેન નિસીદિત્વા નિવાસનં પરિક્ખિપિત્વા ઉટ્ઠાય સુપરિમણ્ડલં નિવાસેત્વા કાયબન્ધનં બન્ધિત્વા ચીવરં પારુપિત્વાવ ઠાતબ્બં.
Idaṃ panettha nahānavattaṃ – udakatitthaṃ gantvā yattha vā tattha vā cīvaraṃ nikkhipitvā vegena ṭhitakeneva na otaritabbaṃ, sabbadisā pana oloketvā vivittabhāvaṃ ñatvā khāṇugumbalatādīni vavatthapetvā tikkhattuṃ ukkāsitvā avakujja ṭhitena uttarāsaṅgacīvaraṃ apanetvā pasāretabbaṃ, kāyabandhanaṃ mocetvā cīvarapiṭṭheyeva ṭhapetabbaṃ. Sace udakasāṭikā natthi, udakante ukkuṭikaṃ nisīditvā nivāsanaṃ mocetvā sace ninnaṭṭhānaṃ atthi, ātape pasāretabbaṃ. No ce atthi, saṃharitvā ṭhapetabbaṃ. Otarantena saṇikaṃ nābhippamāṇamattaṃ otaritvā vīciṃ anuṭṭhapentena saddaṃ akarontena nivattitvā āgatadisābhimukhena nimujjitabbaṃ, evaṃ cīvaraṃ rakkhitaṃ hoti. Ummujjantenapi saddaṃ akarontena saṇikaṃ ummujjitvā nahānapariyosāne udakante ukkuṭikena nisīditvā nivāsanaṃ parikkhipitvā uṭṭhāya suparimaṇḍalaṃ nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā cīvaraṃ pārupitvāva ṭhātabbaṃ.
૨૨. ‘‘ન, ભિક્ખવે, વલ્લિકા ધારેતબ્બા… ન પામઙ્ગો ધારેતબ્બો… ન કણ્ઠસુત્તકં ધારેતબ્બં… ન કટિસુત્તકં ધારેતબ્બં… ન ઓવટ્ટિકં ધારેતબ્બં… ન કાયૂરં ધારેતબ્બં… ન હત્થાભરણં ધારેતબ્બં… ન અઙ્ગુલિમુદ્દિકા ધારેતબ્બા, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૪૫) વચનતો કણ્ણપિળન્ધનાદિ યં કિઞ્ચિ આભરણં ન વટ્ટતિ. તત્થ (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૪૫) વલ્લિકાતિ કણ્ણતો નિક્ખન્તમુત્તોલમ્બકાદીનં એતં અધિવચનં. ન કેવલઞ્ચ વલ્લિકા એવ, યં કિઞ્ચિ કણ્ણપિળન્ધનં અન્તમસો તાલપણ્ણમ્પિ ન વટ્ટતિ. પામઙ્ગન્તિ યં કિઞ્ચિ પલમ્બકસુત્તં. કણ્ઠસુત્તકન્તિ યં કિઞ્ચિ ગીવૂપગં આભરણં. કટિસુત્તકન્તિ યં કિઞ્ચિ કટિપિળન્ધનં, અન્તમસો સુત્તતન્તુમત્તમ્પિ. ઓવટ્ટિકન્તિ વલયં. કાયૂરાદીનિ પાકટાનેવ.
22. ‘‘Na, bhikkhave, vallikā dhāretabbā… na pāmaṅgo dhāretabbo… na kaṇṭhasuttakaṃ dhāretabbaṃ… na kaṭisuttakaṃ dhāretabbaṃ… na ovaṭṭikaṃ dhāretabbaṃ… na kāyūraṃ dhāretabbaṃ… na hatthābharaṇaṃ dhāretabbaṃ… na aṅgulimuddikā dhāretabbā, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 245) vacanato kaṇṇapiḷandhanādi yaṃ kiñci ābharaṇaṃ na vaṭṭati. Tattha (cūḷava. aṭṭha. 245) vallikāti kaṇṇato nikkhantamuttolambakādīnaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Na kevalañca vallikā eva, yaṃ kiñci kaṇṇapiḷandhanaṃ antamaso tālapaṇṇampi na vaṭṭati. Pāmaṅganti yaṃ kiñci palambakasuttaṃ. Kaṇṭhasuttakanti yaṃ kiñci gīvūpagaṃ ābharaṇaṃ. Kaṭisuttakanti yaṃ kiñci kaṭipiḷandhanaṃ, antamaso suttatantumattampi. Ovaṭṭikanti valayaṃ. Kāyūrādīni pākaṭāneva.
૨૩. ‘‘ન, ભિક્ખવે, દીઘા કેસા ધારેતબ્બા, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, દ્વેમાસિકં વા દુવઙ્ગુલં વા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૪૬) વચનતો સચે કેસા અન્તોદ્વેમાસે દ્વઙ્ગુલં પાપુણન્તિ, અન્તોદ્વેમાસેયેવ છિન્દિતબ્બા, દ્વઙ્ગુલેહિ અતિક્કામેતું ન વટ્ટતિ. સચેપિ ન દીઘા, દ્વેમાસતો એકદિવસમ્પિ અતિક્કામેતું ન લભતિયેવ. ઉભયથાપિ ઉક્કટ્ઠપરિચ્છેદોવ વુત્તો, તતો ઓરં પન ન વટ્ટનભાવો નામ નત્થિ.
23. ‘‘Na, bhikkhave, dīghā kesā dhāretabbā, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, dvemāsikaṃ vā duvaṅgulaṃ vā’’ti (cūḷava. 246) vacanato sace kesā antodvemāse dvaṅgulaṃ pāpuṇanti, antodvemāseyeva chinditabbā, dvaṅgulehi atikkāmetuṃ na vaṭṭati. Sacepi na dīghā, dvemāsato ekadivasampi atikkāmetuṃ na labhatiyeva. Ubhayathāpi ukkaṭṭhaparicchedova vutto, tato oraṃ pana na vaṭṭanabhāvo nāma natthi.
‘‘ન , ભિક્ખવે, કત્તરિકાય કેસા છેદાપેતબ્બા, યો છેદાપેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, આબાધપચ્ચયા કત્તરિકાય કેસે છેદાપેતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૫) વચનતો આબાધં વિના કત્તરિકાય કેસે છેદાપેતું ન વટ્ટતિ.
‘‘Na , bhikkhave, kattarikāya kesā chedāpetabbā, yo chedāpeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, ābādhapaccayā kattarikāya kese chedāpetu’’nti (cūḷava. 275) vacanato ābādhaṃ vinā kattarikāya kese chedāpetuṃ na vaṭṭati.
‘‘ન, ભિક્ખવે, કોચ્છેન કેસા ઓસણ્ઠેતબ્બા… ન ફણકેન કેસા ઓસણ્ઠેતબ્બા… ન હત્થફણકેન કેસા ઓસણ્ઠેતબ્બા… ન સિત્થતેલકેન કેસા ઓસણ્ઠેતબ્બા… ન ઉદકતેલકેન કેસા ઓસણ્ઠેતબ્બા, યો ઓસણ્ઠેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૪૬) વચનતો મણ્ડનત્થાય કોચ્છાદીહિ કેસા ન ઓસણ્ઠેતબ્બા, ઉદ્ધલોમેન પન અનુલોમનિપાતનત્થં હત્થં તેમેત્વા સીસં પુઞ્છિતબ્બં, ઉણ્હાભિતત્તરજસિરાનમ્પિ અલ્લહત્થેન પુઞ્છિતું વટ્ટતિ.
‘‘Na, bhikkhave, kocchena kesā osaṇṭhetabbā… na phaṇakena kesā osaṇṭhetabbā… na hatthaphaṇakena kesā osaṇṭhetabbā… na sitthatelakena kesā osaṇṭhetabbā… na udakatelakena kesā osaṇṭhetabbā, yo osaṇṭheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 246) vacanato maṇḍanatthāya kocchādīhi kesā na osaṇṭhetabbā, uddhalomena pana anulomanipātanatthaṃ hatthaṃ temetvā sīsaṃ puñchitabbaṃ, uṇhābhitattarajasirānampi allahatthena puñchituṃ vaṭṭati.
૨૪. ‘‘ન, ભિક્ખવે, આદાસે વા ઉદકપત્તે વા મુખનિમિત્તં ઓલોકેતબ્બં, યો ઓલોકેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, આબાધપચ્ચયા આદાસે વા ઉદકપત્તે વા મુખનિમિત્તં ઓલોકેતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૪૭) વચનતો આબાધં વિના આદાસે વા ઉદકપત્તે વા મુખં ન ઓલોકેતબ્બં. એત્થ ચ કંસપત્તાદીનિપિ યેસુ મુખનિમિત્તં પઞ્ઞાયતિ, સબ્બાનિ આદાસસઙ્ખમેવ ગચ્છન્તિ, કઞ્જિયાદીનિપિ ચ ઉદકપત્તસઙ્ખમેવ. તસ્મા યત્થ કત્થચિ ઓલોકેન્તસ્સ દુક્કટં. આબાધપચ્ચયા પન ‘‘સઞ્છવિ નુ ખો મે વણો, ઉદાહુ ન તાવા’’તિ જાનનત્થં વટ્ટતિ, ‘‘જિણ્ણો નુ ખોમ્હિ, નો’’તિ એવં આયુસઙ્ખારં ઓલોકનત્થમ્પિ વટ્ટતીતિ વુત્તં.
24. ‘‘Na, bhikkhave, ādāse vā udakapatte vā mukhanimittaṃ oloketabbaṃ, yo olokeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, ābādhapaccayā ādāse vā udakapatte vā mukhanimittaṃ oloketu’’nti (cūḷava. 247) vacanato ābādhaṃ vinā ādāse vā udakapatte vā mukhaṃ na oloketabbaṃ. Ettha ca kaṃsapattādīnipi yesu mukhanimittaṃ paññāyati, sabbāni ādāsasaṅkhameva gacchanti, kañjiyādīnipi ca udakapattasaṅkhameva. Tasmā yattha katthaci olokentassa dukkaṭaṃ. Ābādhapaccayā pana ‘‘sañchavi nu kho me vaṇo, udāhu na tāvā’’ti jānanatthaṃ vaṭṭati, ‘‘jiṇṇo nu khomhi, no’’ti evaṃ āyusaṅkhāraṃ olokanatthampi vaṭṭatīti vuttaṃ.
‘‘ન, ભિક્ખવે, મુખં આલિમ્પિતબ્બં… ન મુખં ઉમ્મદ્દિતબ્બં… ન મુખં ચુણ્ણેતબ્બં… ન મનોસિલિકાય મુખં લઞ્છેતબ્બં… ન અઙ્ગરાગો કાતબ્બો… ન મુખરાગો કાતબ્બો… ન અઙ્ગરાગમુખરાગો કાતબ્બો, યો કરેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ . અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, આબાધપચ્ચયા મુખં આલિમ્પિતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૪૭) વચનતો આબાધં વિના મુખવિલિમ્પનાદિ ન કાતબ્બં.
‘‘Na, bhikkhave, mukhaṃ ālimpitabbaṃ… na mukhaṃ ummadditabbaṃ… na mukhaṃ cuṇṇetabbaṃ… na manosilikāya mukhaṃ lañchetabbaṃ… na aṅgarāgo kātabbo… na mukharāgo kātabbo… na aṅgarāgamukharāgo kātabbo, yo kareyya, āpatti dukkaṭassa . Anujānāmi, bhikkhave, ābādhapaccayā mukhaṃ ālimpitu’’nti (cūḷava. 247) vacanato ābādhaṃ vinā mukhavilimpanādi na kātabbaṃ.
૨૫. ‘‘ન, ભિક્ખવે, નચ્ચં વા ગીતં વા વાદિતં વા દસ્સનાય ગન્તબ્બં, યો ગચ્છેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૪૮) વચનતો નચ્ચાદિં દસ્સનાય ન ગન્તબ્બં. એત્થ (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૮૩૫) ચ નચ્ચન્તિ નટાદયો વા નચ્ચન્તુ સોણ્ડા વા અન્તમસો મોરસૂવમક્કટાદયોપિ, સબ્બમેતં નચ્ચમેવ, તસ્મા અન્તમસો મોરનચ્ચમ્પિ દસ્સનાય ગચ્છન્તસ્સ દુક્કટં. સયમ્પિ નચ્ચન્તસ્સ વા નચ્ચાપેન્તસ્સ વા દુક્કટમેવ. ગીતન્તિ નટાદીનં વા ગીતં હોતુ અરિયાનં પરિનિબ્બાનકાલે રતનત્તયગુણૂપસઞ્હિતં સાધુકીળિતગીતં વા અસઞ્ઞતભિક્ખૂનં ધમ્મભાણકગીતં વા અન્તમસો દન્તગીતમ્પિ, ‘‘યં ગાયિસ્સામા’’તિ પુબ્બભાગે ઓકૂજન્તા કરોન્તિ, સબ્બમેતં ગીતમેવ, સયં ગાયન્તસ્સપિ ગાયાપેન્તસ્સપિ દુક્કટમેવ.
25. ‘‘Na, bhikkhave, naccaṃ vā gītaṃ vā vāditaṃ vā dassanāya gantabbaṃ, yo gaccheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 248) vacanato naccādiṃ dassanāya na gantabbaṃ. Ettha (pāci. aṭṭha. 835) ca naccanti naṭādayo vā naccantu soṇḍā vā antamaso morasūvamakkaṭādayopi, sabbametaṃ naccameva, tasmā antamaso moranaccampi dassanāya gacchantassa dukkaṭaṃ. Sayampi naccantassa vā naccāpentassa vā dukkaṭameva. Gītanti naṭādīnaṃ vā gītaṃ hotu ariyānaṃ parinibbānakāle ratanattayaguṇūpasañhitaṃ sādhukīḷitagītaṃ vā asaññatabhikkhūnaṃ dhammabhāṇakagītaṃ vā antamaso dantagītampi, ‘‘yaṃ gāyissāmā’’ti pubbabhāge okūjantā karonti, sabbametaṃ gītameva, sayaṃ gāyantassapi gāyāpentassapi dukkaṭameva.
‘‘પઞ્ચિમે, ભિક્ખવે, આદીનવા આયતકેન ગીતસ્સરેન ધમ્મં ગાયન્તસ્સ. અત્તનાપિ તસ્મિં સરે સારજ્જતિ, પરેપિ તસ્મિં સરે સારજ્જન્તિ, ગહપતિકાપિ ઉજ્ઝાયન્તિ, સરકુત્તિમ્પિ નિકામયમાનસ્સ સમાધિસ્સ ભઙ્ગો હોતિ, પચ્છિમા જનતા દિટ્ઠાનુગતિં આપજ્જતિ. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચ આદીનવા આયતકેન ગીતસ્સરેન ધમ્મં ગાયન્તસ્સ. ન, ભિક્ખવે, આયતકેન ગીતસ્સરેન ધમ્મો ગાયિતબ્બો, યો ગાયેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૪૯) –
‘‘Pañcime, bhikkhave, ādīnavā āyatakena gītassarena dhammaṃ gāyantassa. Attanāpi tasmiṃ sare sārajjati, parepi tasmiṃ sare sārajjanti, gahapatikāpi ujjhāyanti, sarakuttimpi nikāmayamānassa samādhissa bhaṅgo hoti, pacchimā janatā diṭṭhānugatiṃ āpajjati. Ime kho, bhikkhave, pañca ādīnavā āyatakena gītassarena dhammaṃ gāyantassa. Na, bhikkhave, āyatakena gītassarena dhammo gāyitabbo, yo gāyeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 249) –
વચનતો આયતકેન ગીતસ્સરેન ધમ્મોપિ ન ગાયિતબ્બો.
Vacanato āyatakena gītassarena dhammopi na gāyitabbo.
આયતકો (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૪૯) નામ ગીતસ્સરો તં તં વત્તં ભિન્દિત્વા અક્ખરાનિ વિનાસેત્વા પવત્તો. ધમ્મે પન સુત્તન્તવત્તં નામ અત્થિ, જાતકવત્તં નામ અત્થિ, ગાથાવત્તં નામ અત્થિ, તં વિનાસેત્વા અતિદીઘં કાતું ન વટ્ટતિ, ચતુરસ્સેન વત્તેન પરિમણ્ડલાનિ પદબ્યઞ્જનાનિ દસ્સેતબ્બાનિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સરભઞ્ઞ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૪૯) વચનતો પન સરેન ધમ્મં ભણિતું વટ્ટતિ. સરભઞ્ઞે કિર તરઙ્ગવત્તધોતકવત્તગલિતવત્તાદીનિ દ્વત્તિંસ વત્તાનિ અત્થિ, તેસુ યં ઇચ્છતિ, તં કાતું લભતિ. સબ્બેસં પદબ્યઞ્જનં અવિનાસેત્વા વિકારં અકત્વા સમણસારુપ્પેન ચતુરસ્સેન નયેન પવત્તનંયેવ લક્ખણં.
Āyatako (cūḷava. aṭṭha. 249) nāma gītassaro taṃ taṃ vattaṃ bhinditvā akkharāni vināsetvā pavatto. Dhamme pana suttantavattaṃ nāma atthi, jātakavattaṃ nāma atthi, gāthāvattaṃ nāma atthi, taṃ vināsetvā atidīghaṃ kātuṃ na vaṭṭati, caturassena vattena parimaṇḍalāni padabyañjanāni dassetabbāni. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sarabhañña’’nti (cūḷava. 249) vacanato pana sarena dhammaṃ bhaṇituṃ vaṭṭati. Sarabhaññe kira taraṅgavattadhotakavattagalitavattādīni dvattiṃsa vattāni atthi, tesu yaṃ icchati, taṃ kātuṃ labhati. Sabbesaṃ padabyañjanaṃ avināsetvā vikāraṃ akatvā samaṇasāruppena caturassena nayena pavattanaṃyeva lakkhaṇaṃ.
વાદિતં નામ તન્તિબદ્ધાદિવાદનીયભણ્ડં વાદિતં વા હોતુ કુટભેરિવાદિતં વા અન્તમસો ઉદકભેરિવાદિતમ્પિ, સબ્બમેતં ન વટ્ટતિ. યં પન નિટ્ઠુભન્તો વા સાસઙ્કે વા ઠિતો અચ્છરિકં વા ફોટેતિ, પાણિં વા પહરતિ, તત્થ અનાપત્તિ, સબ્બં અન્તરારામે ઠિતસ્સ પસ્સતો અનાપત્તિ, પસ્સિસ્સામીતિ વિહારતો વિહારં ગચ્છન્તસ્સ આપત્તિયેવ. આસનસાલાયં નિસિન્નો પસ્સતિ, અનાપત્તિ. પસ્સિસ્સામીતિ ઉટ્ઠહિત્વા ગચ્છતો આપત્તિ, વીથિયં ઠત્વા ગીવં પરિવત્તેત્વા પસ્સતોપિ આપત્તિયેવ. સલાકભત્તાદીનં વા અત્થાય અઞ્ઞેન વા કેનચિ કરણીયેન ગન્ત્વા ગતટ્ઠાને પસ્સતિ વા સુણાતિ વા, અનાપત્તિ. આપદાસુ તાદિસેન ઉપદ્દવેન ઉપદ્દુતો સમજ્જટ્ઠાનં પવિસતિ, એવં પવિસિત્વા પસ્સન્તસ્સ સુણન્તસ્સ વા અનાપત્તિ. ‘‘ચેતિયસ્સ ઉપહારં દેથ ઉપાસકા’’તિ વત્તુમ્પિ, ‘‘તુમ્હાકં ચેતિયસ્સ ઉપહારં કરોમા’’તિ વુત્તે સમ્પટિચ્છિતુમ્પિ ન લભતિ. ‘‘તુમ્હાકં ચેતિયસ્સ ઉપટ્ઠાનં કરોમા’’તિ વુત્તે પન ‘‘ઉપટ્ઠાનકરણં નામ સુન્દર’’ન્તિ વત્તું વટ્ટતિ.
Vāditaṃ nāma tantibaddhādivādanīyabhaṇḍaṃ vāditaṃ vā hotu kuṭabherivāditaṃ vā antamaso udakabherivāditampi, sabbametaṃ na vaṭṭati. Yaṃ pana niṭṭhubhanto vā sāsaṅke vā ṭhito accharikaṃ vā phoṭeti, pāṇiṃ vā paharati, tattha anāpatti, sabbaṃ antarārāme ṭhitassa passato anāpatti, passissāmīti vihārato vihāraṃ gacchantassa āpattiyeva. Āsanasālāyaṃ nisinno passati, anāpatti. Passissāmīti uṭṭhahitvā gacchato āpatti, vīthiyaṃ ṭhatvā gīvaṃ parivattetvā passatopi āpattiyeva. Salākabhattādīnaṃ vā atthāya aññena vā kenaci karaṇīyena gantvā gataṭṭhāne passati vā suṇāti vā, anāpatti. Āpadāsu tādisena upaddavena upadduto samajjaṭṭhānaṃ pavisati, evaṃ pavisitvā passantassa suṇantassa vā anāpatti. ‘‘Cetiyassa upahāraṃ detha upāsakā’’ti vattumpi, ‘‘tumhākaṃ cetiyassa upahāraṃ karomā’’ti vutte sampaṭicchitumpi na labhati. ‘‘Tumhākaṃ cetiyassa upaṭṭhānaṃ karomā’’ti vutte pana ‘‘upaṭṭhānakaraṇaṃ nāma sundara’’nti vattuṃ vaṭṭati.
૨૬. ‘‘ન, ભિક્ખવે, અત્તનો અઙ્ગજાતં છેતબ્બં, યો છિન્દેય્ય, આપત્તિ થુલ્લચ્ચયસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૧) વચનતો અઙ્ગજાતં (ચૂળવ॰ ૨૫૧) છિન્દન્તસ્સ થુલ્લચ્ચયં, અઞ્ઞં પન કણ્ણનાસાઅઙ્ગુલિઆદિં યં કિઞ્ચિ છિન્દન્તસ્સ તાદિસં વા દુક્ખં ઉપ્પાદેન્તસ્સ દુક્કટં. અહિકીટદટ્ઠાદીસુ પન અઞ્ઞાબાધપચ્ચયા વા લોહિતં વા મોચેન્તસ્સ છિન્દન્તસ્સ વા અનાપત્તિ.
26. ‘‘Na, bhikkhave, attano aṅgajātaṃ chetabbaṃ, yo chindeyya, āpatti thullaccayassā’’ti (cūḷava. 251) vacanato aṅgajātaṃ (cūḷava. 251) chindantassa thullaccayaṃ, aññaṃ pana kaṇṇanāsāaṅguliādiṃ yaṃ kiñci chindantassa tādisaṃ vā dukkhaṃ uppādentassa dukkaṭaṃ. Ahikīṭadaṭṭhādīsu pana aññābādhapaccayā vā lohitaṃ vā mocentassa chindantassa vā anāpatti.
૨૭. ‘‘ન, ભિક્ખવે, ગિહીનં ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મં ઇદ્ધિપાટિહારિયં દસ્સેતબ્બં, યો દસ્સેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૨) વચનતો ગિહીનં વિકુબ્બનિદ્ધિં દસ્સેતું ન વટ્ટતિ, અધિટ્ઠાનિદ્ધિ પન અપ્પટિક્ખિત્તા.
27. ‘‘Na, bhikkhave, gihīnaṃ uttarimanussadhammaṃ iddhipāṭihāriyaṃ dassetabbaṃ, yo dasseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 252) vacanato gihīnaṃ vikubbaniddhiṃ dassetuṃ na vaṭṭati, adhiṭṭhāniddhi pana appaṭikkhittā.
૨૮. ‘‘ન, ભિક્ખવે, સોવણ્ણમયો પત્તો ધારેતબ્બો…પે॰… ન રૂપિયમયો…પે॰… ન મણિમયો…પે॰… ન વેળુરિયમયો…પે॰… ન ફલિકમયો…પે॰… ન કંસમયો…પે॰… ન કાચમયો…પે॰… ન તિપુમયો …પે॰… ન સીસમયો…પે॰… ન તમ્બલોહમયો પત્તો ધારેતબ્બો, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૨) વચનતો સુવણ્ણમયાદિપત્તો ન વટ્ટતિ. સચેપિ ગિહી ભત્તગ્ગે સુવણ્ણતટ્ટિકાદીસુ બ્યઞ્જનં કત્વા ઉપનામેન્તિ, આમસિતુમ્પિ ન વટ્ટતિ. ફલિકમયકાચમયકંસમયાનિ પન તટ્ટિકાદીનિ ભાજનાનિ પુગ્ગલિકપરિભોગેનેવ ન વટ્ટન્તિ, સઙ્ઘિકપરિભોગેન વા ગિહિવિકટાનિ વા વટ્ટન્તિ. તમ્બલોહમયોપિ પત્તોયેવ ન વટ્ટતિ, થાલકં પન વટ્ટતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, દ્વે પત્તે અયોપત્તં મત્તિકાપત્ત’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૨) દ્વેયેવ ચ પત્તા અનુઞ્ઞાતા.
28. ‘‘Na, bhikkhave, sovaṇṇamayo patto dhāretabbo…pe… na rūpiyamayo…pe… na maṇimayo…pe… na veḷuriyamayo…pe… na phalikamayo…pe… na kaṃsamayo…pe… na kācamayo…pe… na tipumayo …pe… na sīsamayo…pe… na tambalohamayo patto dhāretabbo, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 252) vacanato suvaṇṇamayādipatto na vaṭṭati. Sacepi gihī bhattagge suvaṇṇataṭṭikādīsu byañjanaṃ katvā upanāmenti, āmasitumpi na vaṭṭati. Phalikamayakācamayakaṃsamayāni pana taṭṭikādīni bhājanāni puggalikaparibhogeneva na vaṭṭanti, saṅghikaparibhogena vā gihivikaṭāni vā vaṭṭanti. Tambalohamayopi pattoyeva na vaṭṭati, thālakaṃ pana vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, dve patte ayopattaṃ mattikāpatta’’nti (cūḷava. 252) dveyeva ca pattā anuññātā.
‘‘ન, ભિક્ખવે, તુમ્બકટાહે પિણ્ડાય ચરિતબ્બં, યો ચરેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૫) વચનતો લાબુકટાહં પરિહરિતું ન વટ્ટતિ, તં લભિત્વા પન તાવકાલિકં પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. ઘટિકટાહેપિ એસેવ નયો.
‘‘Na, bhikkhave, tumbakaṭāhe piṇḍāya caritabbaṃ, yo careyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 255) vacanato lābukaṭāhaṃ pariharituṃ na vaṭṭati, taṃ labhitvā pana tāvakālikaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭati. Ghaṭikaṭāhepi eseva nayo.
‘‘ન , ભિક્ખવે, છવસીસપત્તો ધારેતબ્બો, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૫) વચનતો છવસીસમયોપિ પત્તો ન વટ્ટતિ.
‘‘Na , bhikkhave, chavasīsapatto dhāretabbo, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 255) vacanato chavasīsamayopi patto na vaṭṭati.
‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, પત્તાધારક’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૪) વચનતો ભૂમિદારુદણ્ડવઅલવેત્તાદીહિ કતે ભૂમિઆધારકે દારુદણ્ડઆધારકે ચ પત્તં ઠપેતું વટ્ટતિ. એત્થ ચ ‘‘ભૂમિઆધારકે તયો દણ્ડાધારકે દ્વે પત્તે ઉપરૂપરિ ઠપેતું વટ્ટતી’’તિ કુરુન્દિયં વુત્તં. મહાઅટ્ઠકથાયં પન વુત્તં ‘‘ભૂમિઆધારકે તિણ્ણં પત્તાનં અનોકાસો, દ્વે ઠપેતું વટ્ટતિ. દારુઆધારકદણ્ડાધારકેસુપિ સુસજ્જિતેસુ એસેવ નયો. ભમકોટિસદિસો પન દારુઆધારકો તીહિ દણ્ડકેહિ બદ્ધો, દણ્ડાધારકો ચ એકસ્સપિ પત્તસ્સ અનોકાસો, તત્થ ઠપેત્વાપિ હત્થેન ગહેત્વાવ નિસીદિતબ્બં, ભૂમિયં પન નિક્કુજ્જિત્વા એકમેવ ઠપેતબ્બ’’ન્તિ.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pattādhāraka’’nti (cūḷava. 254) vacanato bhūmidārudaṇḍavaalavettādīhi kate bhūmiādhārake dārudaṇḍaādhārake ca pattaṃ ṭhapetuṃ vaṭṭati. Ettha ca ‘‘bhūmiādhārake tayo daṇḍādhārake dve patte uparūpari ṭhapetuṃ vaṭṭatī’’ti kurundiyaṃ vuttaṃ. Mahāaṭṭhakathāyaṃ pana vuttaṃ ‘‘bhūmiādhārake tiṇṇaṃ pattānaṃ anokāso, dve ṭhapetuṃ vaṭṭati. Dāruādhārakadaṇḍādhārakesupi susajjitesu eseva nayo. Bhamakoṭisadiso pana dāruādhārako tīhi daṇḍakehi baddho, daṇḍādhārako ca ekassapi pattassa anokāso, tattha ṭhapetvāpi hatthena gahetvāva nisīditabbaṃ, bhūmiyaṃ pana nikkujjitvā ekameva ṭhapetabba’’nti.
‘‘ન, ભિક્ખવે, મિડ્ઢન્તે પત્તો નિક્ખિપિતબ્બો, યો નિક્ખિપેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૪) વચનતો આલિન્દકમિડ્ઢિકાદીનં અન્તે ઠપેતું ન વટ્ટતિ. સચે પન પરિવત્તેત્વા તત્થેવ પતિટ્ઠાતિ, એવરૂપાય વિત્થિણ્ણાય મિડ્ઢિકાય ઠપેતું વટ્ટતિ.
‘‘Na, bhikkhave, miḍḍhante patto nikkhipitabbo, yo nikkhipeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 254) vacanato ālindakamiḍḍhikādīnaṃ ante ṭhapetuṃ na vaṭṭati. Sace pana parivattetvā tattheva patiṭṭhāti, evarūpāya vitthiṇṇāya miḍḍhikāya ṭhapetuṃ vaṭṭati.
‘‘ન, ભિક્ખવે, પરિભણ્ડન્તે પત્તો નિક્ખિપિતબ્બો, યો નિક્ખિપેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૪) વચનતો બાહિરપસ્સે કતાય તનુકમિડ્ઢિકાય અન્તેપિ એસેવ નયો. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ચોળક’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૪) વચનતો ચોળકં પત્થરિત્વા તત્થ ઠપેતું વટ્ટતિ. તસ્મિં પન અસતિ કટસારકે વા તટ્ટિકાય વા મત્તિકાય વા પરિભણ્ડકતાય ભૂમિયા યત્થ ન દુસ્સતિ, તથારૂપાય વાલિકાય વા ઠપેતું વટ્ટતિ. પંસુરજાદીસુ પન ખરભૂમિયં વા ઠપેન્તસ્સ દુક્કટં.
‘‘Na, bhikkhave, paribhaṇḍante patto nikkhipitabbo, yo nikkhipeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 254) vacanato bāhirapasse katāya tanukamiḍḍhikāya antepi eseva nayo. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, coḷaka’’nti (cūḷava. 254) vacanato coḷakaṃ pattharitvā tattha ṭhapetuṃ vaṭṭati. Tasmiṃ pana asati kaṭasārake vā taṭṭikāya vā mattikāya vā paribhaṇḍakatāya bhūmiyā yattha na dussati, tathārūpāya vālikāya vā ṭhapetuṃ vaṭṭati. Paṃsurajādīsu pana kharabhūmiyaṃ vā ṭhapentassa dukkaṭaṃ.
‘‘ન, ભિક્ખવે, પત્તો લગ્ગેતબ્બો, યો લગ્ગેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૪) વચનતો નાગદન્તાદીસુ યત્થ કત્થચિ લગ્ગેતું ન વટ્ટતિ, ચીવરવંસેપિ બન્ધિત્વા ઠપેતું ન વટ્ટતિ.
‘‘Na, bhikkhave, patto laggetabbo, yo laggeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 254) vacanato nāgadantādīsu yattha katthaci laggetuṃ na vaṭṭati, cīvaravaṃsepi bandhitvā ṭhapetuṃ na vaṭṭati.
‘‘ન, ભિક્ખવે, મઞ્ચે પત્તો નિક્ખિપિતબ્બો, યો નિક્ખિપેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૪) વચનતો ભણ્ડકટ્ઠપનત્થમેવ વા કતં હોતુ નિસીદનસયનત્થં વા, યત્થ કત્થચિ મઞ્ચે વા પીઠે વા ઠપેન્તસ્સ દુક્કટં, અઞ્ઞેન પન ભણ્ડકેન સદ્ધિં બન્ધિત્વા ઠપેતું, અટનિયં બન્ધિત્વા ઓલમ્બિતું વા વટ્ટતિ, બન્ધિત્વાપિ ઉપરિ ઠપેતું ન વટ્ટતિયેવ. સચે પન મઞ્ચો વા પીઠં વા ઉક્ખિપિત્વા ચીવરવંસાદીસુ અટ્ટકચ્છન્નેન ઠપિતં હોતિ, તત્થ ઠપેતું વટ્ટતિ. અંસવટ્ટનકેન અંસકૂટે લગ્ગેત્વા અઙ્કે ઠપેતું વટ્ટતિ, છત્તે ભત્તપૂરોપિ અંસકૂટે લગ્ગિતપત્તોપિ ઠપેતું ન વટ્ટતિ. ભણ્ડકેન પન સદ્ધિં બન્ધિત્વા અટ્ટકં કત્વા વા ઠપિતે યો કોચિ ઠપેતું વટ્ટતિ.
‘‘Na, bhikkhave, mañce patto nikkhipitabbo, yo nikkhipeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 254) vacanato bhaṇḍakaṭṭhapanatthameva vā kataṃ hotu nisīdanasayanatthaṃ vā, yattha katthaci mañce vā pīṭhe vā ṭhapentassa dukkaṭaṃ, aññena pana bhaṇḍakena saddhiṃ bandhitvā ṭhapetuṃ, aṭaniyaṃ bandhitvā olambituṃ vā vaṭṭati, bandhitvāpi upari ṭhapetuṃ na vaṭṭatiyeva. Sace pana mañco vā pīṭhaṃ vā ukkhipitvā cīvaravaṃsādīsu aṭṭakacchannena ṭhapitaṃ hoti, tattha ṭhapetuṃ vaṭṭati. Aṃsavaṭṭanakena aṃsakūṭe laggetvā aṅke ṭhapetuṃ vaṭṭati, chatte bhattapūropi aṃsakūṭe laggitapattopi ṭhapetuṃ na vaṭṭati. Bhaṇḍakena pana saddhiṃ bandhitvā aṭṭakaṃ katvā vā ṭhapite yo koci ṭhapetuṃ vaṭṭati.
‘‘ન, ભિક્ખવે, પત્તહત્થેન કવાટં પણામેતબ્બં, યો પણામેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૫) વચનતો પત્તહત્થેન કવાટં ન પણામેતબ્બં. એત્થ ચ ન કેવલં યસ્સ પત્તો હત્થે, સો એવ પત્તહત્થો. ન કેવલઞ્ચ કવાટમેવ પણામેતું ન લભતિ, અપિચ ખો પન હત્થે વા પિટ્ઠિપાદે વા યત્થ યત્થચિ સરીરાવયવે પત્તસ્મિં સતિ હત્થેન વા પાદેન વા સીસેન વા યેન કેનચિ સરીરાવયવેન કવાટં વા પણામેતું ઘટિકં વા ઉક્ખિપિતું સૂચિં વા કુઞ્ચિકાય અવાપુરિતું ન લભતિ, અંસકૂટે પન પત્તં લગ્ગેત્વા યથાસુખં અવાપુરિતું લભતિ.
‘‘Na, bhikkhave, pattahatthena kavāṭaṃ paṇāmetabbaṃ, yo paṇāmeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 255) vacanato pattahatthena kavāṭaṃ na paṇāmetabbaṃ. Ettha ca na kevalaṃ yassa patto hatthe, so eva pattahattho. Na kevalañca kavāṭameva paṇāmetuṃ na labhati, apica kho pana hatthe vā piṭṭhipāde vā yattha yatthaci sarīrāvayave pattasmiṃ sati hatthena vā pādena vā sīsena vā yena kenaci sarīrāvayavena kavāṭaṃ vā paṇāmetuṃ ghaṭikaṃ vā ukkhipituṃ sūciṃ vā kuñcikāya avāpurituṃ na labhati, aṃsakūṭe pana pattaṃ laggetvā yathāsukhaṃ avāpurituṃ labhati.
‘‘ન, ભિક્ખવે, ચલકાનિ વા અટ્ઠિકાનિ વા ઉચ્છિટ્ઠોદકં વા પત્તેન નીહરિતબ્બં, યો નીહરેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૫) વચનતો ચલકાદીનિ પત્તેન નીહરિતું ન વટ્ટતિ. એત્થ ચ ચલકાનીતિ ચબ્બેત્વા અપવિદ્ધામિસાનિ. અટ્ઠિકાનીતિ મચ્છમંસઅઅકાનિ. ઉચ્છિટ્ઠોદકન્તિ મુખવિક્ખાલિતોદકં. એતેસુ યં કિઞ્ચિ પત્તેન નીહરન્તસ્સ દુક્કટં. પત્તં પટિગ્ગહં કત્વા હત્થં ધોવિતુમ્પિ ન લભતિ. હત્થધોતપાદધોતઉદકમ્પિ પત્તે આકિરિત્વા નીહરિતું ન વટ્ટતિ, અનુચ્છિટ્ઠં સુદ્ધપત્તં ઉચ્છિટ્ઠહત્થેન ગણ્હિતું ન વટ્ટતિ, વામહત્થેન પનેત્થ ઉદકં આસિઞ્ચિત્વા એકં ઉદકગણ્ડુસં ગહેત્વા ઉચ્છિટ્ઠહત્થેન ગણ્હિતું વટ્ટતિ. એત્તાવતાપિ હિ સો ઉચ્છિટ્ઠપત્તો હોતિ, હત્થં પન બહિઉદકેન વિક્ખાલેત્વા ગહેતું વટ્ટતિ. મચ્છમંસફલાફલાદીનિ ચ ખાદન્તો યં તત્થ અટ્ઠિં વા ચલકં વા છડ્ડેતુકામો હોતિ, તં પત્તે ઠપેતું ન લભતિ. યં પન પટિખાદિતુકામો હોતિ, તં પત્તે ઠપેતું લભતિ. અટ્ઠિકકણ્ટકાદીનિ તત્થેવ કત્વા હત્થેન લુઞ્ચિત્વા ખાદિતું વટ્ટતિ. મુખતો નીહટં પન યં કિઞ્ચિ પુન ખાદિતુકામો પત્તે ઠપેતું ન લભતિ, સિઙ્ગિવેરનાળિકેરખણ્ડાદીનિ ડંસિત્વા પુન ઠપેતું લભતિ.
‘‘Na, bhikkhave, calakāni vā aṭṭhikāni vā ucchiṭṭhodakaṃ vā pattena nīharitabbaṃ, yo nīhareyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 255) vacanato calakādīni pattena nīharituṃ na vaṭṭati. Ettha ca calakānīti cabbetvā apaviddhāmisāni. Aṭṭhikānīti macchamaṃsaaakāni. Ucchiṭṭhodakanti mukhavikkhālitodakaṃ. Etesu yaṃ kiñci pattena nīharantassa dukkaṭaṃ. Pattaṃ paṭiggahaṃ katvā hatthaṃ dhovitumpi na labhati. Hatthadhotapādadhotaudakampi patte ākiritvā nīharituṃ na vaṭṭati, anucchiṭṭhaṃ suddhapattaṃ ucchiṭṭhahatthena gaṇhituṃ na vaṭṭati, vāmahatthena panettha udakaṃ āsiñcitvā ekaṃ udakagaṇḍusaṃ gahetvā ucchiṭṭhahatthena gaṇhituṃ vaṭṭati. Ettāvatāpi hi so ucchiṭṭhapatto hoti, hatthaṃ pana bahiudakena vikkhāletvā gahetuṃ vaṭṭati. Macchamaṃsaphalāphalādīni ca khādanto yaṃ tattha aṭṭhiṃ vā calakaṃ vā chaḍḍetukāmo hoti, taṃ patte ṭhapetuṃ na labhati. Yaṃ pana paṭikhāditukāmo hoti, taṃ patte ṭhapetuṃ labhati. Aṭṭhikakaṇṭakādīni tattheva katvā hatthena luñcitvā khādituṃ vaṭṭati. Mukhato nīhaṭaṃ pana yaṃ kiñci puna khāditukāmo patte ṭhapetuṃ na labhati, siṅgiveranāḷikerakhaṇḍādīni ḍaṃsitvā puna ṭhapetuṃ labhati.
૨૯. ‘‘ન ચ, ભિક્ખવે, સબ્બપંસુકૂલિકેન ભવિતબ્બં, યો ભવેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૫) વચનતો સબ્બપંસુકૂલિકેન ન ભવિતબ્બં. એત્થ પન ચીવરઞ્ચ મઞ્ચપીઠઞ્ચ પંસુકૂલં વટ્ટતિ, અજ્ઝોહરણીયં પન દિન્નમેવ ગહેતબ્બં.
29. ‘‘Na ca, bhikkhave, sabbapaṃsukūlikena bhavitabbaṃ, yo bhaveyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 255) vacanato sabbapaṃsukūlikena na bhavitabbaṃ. Ettha pana cīvarañca mañcapīṭhañca paṃsukūlaṃ vaṭṭati, ajjhoharaṇīyaṃ pana dinnameva gahetabbaṃ.
૩૦. ‘‘ન , ભિક્ખવે, અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપન્નેન ભિક્ખુના પરિસ્સાવનં યાચિયમાનેન ન દાતબ્બં, યો ન દદેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૯) વચનતો અપરિસ્સાવનકસ્સ (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૫૯) યાચમાનસ્સ પરિસ્સાવનં અદાતું ન વટ્ટતિ. યો પન અત્તનો હત્થે પરિસ્સાવને વિજ્જમાનેપિ યાચતિ, તસ્સ ન અકામા દાતબ્બં.
30. ‘‘Na , bhikkhave, addhānamaggappaṭipannena bhikkhunā parissāvanaṃ yāciyamānena na dātabbaṃ, yo na dadeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 259) vacanato aparissāvanakassa (cūḷava. aṭṭha. 259) yācamānassa parissāvanaṃ adātuṃ na vaṭṭati. Yo pana attano hatthe parissāvane vijjamānepi yācati, tassa na akāmā dātabbaṃ.
‘‘ન ચ, ભિક્ખવે, અપરિસ્સાવનકેન ભિક્ખુના અદ્ધાનમગ્ગો પટિપજ્જિતબ્બો, યો પટિપજ્જેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૯) વચનતો અપરિસ્સાવનકેન મગ્ગો ન ગન્તબ્બો. સચેપિ ન હોતિ પરિસ્સાવનં વા ધમ્મકરણં વા, સઙ્ઘાટિકણ્ણો અધિટ્ઠાતબ્બો ‘‘ઇમિના પરિસ્સાવેત્વા પિવિસ્સામી’’તિ.
‘‘Na ca, bhikkhave, aparissāvanakena bhikkhunā addhānamaggo paṭipajjitabbo, yo paṭipajjeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 259) vacanato aparissāvanakena maggo na gantabbo. Sacepi na hoti parissāvanaṃ vā dhammakaraṇaṃ vā, saṅghāṭikaṇṇo adhiṭṭhātabbo ‘‘iminā parissāvetvā pivissāmī’’ti.
‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, દણ્ડપરિસ્સાવન’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૯) વચનતો દણ્ડપરિસ્સાવનમ્પિ વટ્ટતિ. દણ્ડપરિસ્સાવનં નામ યત્થ રજકાનં ખારપરિસ્સાવનં વિય ચતૂસુ પાદેસુ બદ્ધનિસ્સેણિકાય સાટકં બન્ધિત્વા મજ્ઝે દણ્ડકે ઉદકં આસિઞ્ચન્તિ, તં ઉભોપિ કોટ્ઠાસે પૂરેત્વા પરિસ્સાવતિ.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, daṇḍaparissāvana’’nti (cūḷava. 259) vacanato daṇḍaparissāvanampi vaṭṭati. Daṇḍaparissāvanaṃ nāma yattha rajakānaṃ khāraparissāvanaṃ viya catūsu pādesu baddhanisseṇikāya sāṭakaṃ bandhitvā majjhe daṇḍake udakaṃ āsiñcanti, taṃ ubhopi koṭṭhāse pūretvā parissāvati.
‘‘અનુજાનામિ , ભિક્ખવે, ઓત્થરક’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૯) વચનતો ઓત્થરકં પરિસ્સાવનમ્પિ વટ્ટતિ. ઓત્થરકં નામ યં ઉદકે ઓત્થરિત્વા ઘટકેન ઉદકં ગણ્હન્તિ, તઞ્હિ ચતૂસુ દણ્ડકેસુ વત્થં બન્ધિત્વા ઉદકે ચત્તારો ખાણુકે નિખનિત્વા તેસુ બન્ધિત્વા સબ્બપરિયન્તે ઉદકતો મોચેત્વા મજ્ઝે ઓત્થરિત્વા ઘટેન ઉદકં ગણ્હન્તિ.
‘‘Anujānāmi , bhikkhave, ottharaka’’nti (cūḷava. 259) vacanato ottharakaṃ parissāvanampi vaṭṭati. Ottharakaṃ nāma yaṃ udake ottharitvā ghaṭakena udakaṃ gaṇhanti, tañhi catūsu daṇḍakesu vatthaṃ bandhitvā udake cattāro khāṇuke nikhanitvā tesu bandhitvā sabbapariyante udakato mocetvā majjhe ottharitvā ghaṭena udakaṃ gaṇhanti.
૩૧. ‘‘ન, ભિક્ખવે, નગ્ગેન નગ્ગો અભિવાદેતબ્બો, યો અભિવાદેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિઆદિવચનતો (ચૂળવ॰ ૨૬૧) ન નગ્ગેન નગ્ગો અભિવાદેતબ્બો, ન નગ્ગેન અભિવાદેતબ્બં, ન નગ્ગેન નગ્ગો અભિવાદાપેતબ્બો, ન નગ્ગેન અભિવાદાપેતબ્બં, ન નગ્ગેન નગ્ગસ્સ પરિકમ્મં કાતબ્બં, ન નગ્ગેન નગ્ગસ્સ દાતબ્બં, ન નગ્ગેન પટિગ્ગહેતબ્બં, ન નગ્ગેન ખાદિતબ્બં, ન નગ્ગેન ભુઞ્જિતબ્બં, ન નગ્ગેન સાયિતબ્બં, ન નગ્ગેન પાતબ્બં.
31. ‘‘Na, bhikkhave, naggena naggo abhivādetabbo, yo abhivādeyya, āpatti dukkaṭassā’’tiādivacanato (cūḷava. 261) na naggena naggo abhivādetabbo, na naggena abhivādetabbaṃ, na naggena naggo abhivādāpetabbo, na naggena abhivādāpetabbaṃ, na naggena naggassa parikammaṃ kātabbaṃ, na naggena naggassa dātabbaṃ, na naggena paṭiggahetabbaṃ, na naggena khāditabbaṃ, na naggena bhuñjitabbaṃ, na naggena sāyitabbaṃ, na naggena pātabbaṃ.
‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, તિસ્સો પટિચ્છાદિયો જન્તાઘરપટિચ્છાદિં ઉદકપટિચ્છાદિં વત્થપટિચ્છાદિ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૧) વચનતો તિસ્સો પટિચ્છાદિયો વટ્ટન્તિ. એત્થ ચ જન્તાઘરપટિચ્છાદિ ઉદકપટિચ્છાદિ ચ પરિકમ્મં કરોન્તસ્સેવ વટ્ટતિ, સેસેસુ અભિવાદનાદીસુ ન વટ્ટતિ. વત્થપટિચ્છાદિ પન સબ્બકમ્મેસુ વટ્ટતિ.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, tisso paṭicchādiyo jantāgharapaṭicchādiṃ udakapaṭicchādiṃ vatthapaṭicchādi’’nti (cūḷava. 261) vacanato tisso paṭicchādiyo vaṭṭanti. Ettha ca jantāgharapaṭicchādi udakapaṭicchādi ca parikammaṃ karontasseva vaṭṭati, sesesu abhivādanādīsu na vaṭṭati. Vatthapaṭicchādi pana sabbakammesu vaṭṭati.
૩૨. ‘‘ન , ભિક્ખવે, પુપ્ફાભિકિણ્ણેસુ સયનેસુ સયિતબ્બં, યો સસેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૪) વચનતો પુપ્ફેહિ સન્થતેસુ સયનેસુ ન સયિતબ્બં, ગન્ધગન્ધં પન ગહેત્વા કવાટે પઞ્ચઙ્ગુલિં દાતું વટ્ટતિ પુપ્ફં ગહેત્વા વિહારે એકમન્તં નિક્ખિપિતું.
32. ‘‘Na , bhikkhave, pupphābhikiṇṇesu sayanesu sayitabbaṃ, yo saseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 264) vacanato pupphehi santhatesu sayanesu na sayitabbaṃ, gandhagandhaṃ pana gahetvā kavāṭe pañcaṅguliṃ dātuṃ vaṭṭati pupphaṃ gahetvā vihāre ekamantaṃ nikkhipituṃ.
૩૩. ‘‘ન, ભિક્ખવે, આસિત્તકૂપધાને ભુઞ્જિતબ્બં, યો ભુઞ્જેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૪) વચનતો આસિત્તકૂપધાને ઠપેત્વા ન ભુઞ્જિતબ્બં. આસિત્તકૂપધાનન્તિ તમ્બલોહેન વા રજતેન વા કતાય પેળાય એતં અધિવચનં, પટિક્ખિત્તત્તા પન દારુમયાપિ ન વટ્ટતિ.
33. ‘‘Na, bhikkhave, āsittakūpadhāne bhuñjitabbaṃ, yo bhuñjeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 264) vacanato āsittakūpadhāne ṭhapetvā na bhuñjitabbaṃ. Āsittakūpadhānanti tambalohena vā rajatena vā katāya peḷāya etaṃ adhivacanaṃ, paṭikkhittattā pana dārumayāpi na vaṭṭati.
૩૪. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, મળોરિક’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૪) વચનતો મળોરિકાય ઠપેત્વા ભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. મળોરિકાતિ દણ્ડાધારકો વુચ્ચતિ. યટ્ઠિઆધારકપણ્ણાધારકપચ્છિકપીઠાદીનિપિ એત્થેવ પવિટ્ઠાનિ. આધારકસઙ્ખેપગમનતો હિ પટ્ઠાય છિદ્દં વિદ્ધમ્પિ અવિદ્ધમ્પિ વટ્ટતિયેવ.
34. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, maḷorika’’nti (cūḷava. 264) vacanato maḷorikāya ṭhapetvā bhuñjituṃ vaṭṭati. Maḷorikāti daṇḍādhārako vuccati. Yaṭṭhiādhārakapaṇṇādhārakapacchikapīṭhādīnipi ettheva paviṭṭhāni. Ādhārakasaṅkhepagamanato hi paṭṭhāya chiddaṃ viddhampi aviddhampi vaṭṭatiyeva.
૩૫. ‘‘ન , ભિક્ખવે, એકભાજને ભુઞ્જિતબ્બં, યો ભુઞ્જેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ(ચૂળવ॰ ૨૬૪) આદિવચનતો ન એકભાજને ભુઞ્જિતબ્બં, ન એકથાલકે પાતબ્બં. સચે પન એકો ભિક્ખુ ભાજનતો ફલં વા પૂપં વા ગહેત્વા ગચ્છતિ, તસ્મિં અપગતે ઇતરસ્સ સેસકં ભુઞ્જિતું વટ્ટતિ, ઇતરસ્સપિ તસ્મિં ખીણે પુન ગહેતું વટ્ટતિ.
35. ‘‘Na , bhikkhave, ekabhājane bhuñjitabbaṃ, yo bhuñjeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti(cūḷava. 264) ādivacanato na ekabhājane bhuñjitabbaṃ, na ekathālake pātabbaṃ. Sace pana eko bhikkhu bhājanato phalaṃ vā pūpaṃ vā gahetvā gacchati, tasmiṃ apagate itarassa sesakaṃ bhuñjituṃ vaṭṭati, itarassapi tasmiṃ khīṇe puna gahetuṃ vaṭṭati.
‘‘ન, ભિક્ખવે, એકમઞ્ચે તુવટ્ટિતબ્બં, યો તુવટ્ટેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ(ચૂળવ॰ ૨૬૪) આદિવચનતો ન એકમઞ્ચે નિપજ્જિતબ્બં, ન એકત્થરણે નિપજ્જિતબ્બં. વવત્થાનં પન દસ્સેત્વા મજ્ઝે કાસાવં વા કત્તરયટ્ઠિં વા અન્તમસો કાયબન્ધનમ્પિ ઠપેત્વા નિપજ્જન્તાનં અનાપત્તિ. એકપાવુરણેહિ એકત્થરણપાવુરણેહિ ચ ન નિપજ્જિતબ્બં. એકં અત્થરણઞ્ચેવ પાવુરણઞ્ચ એતેસન્તિ એકત્થરણપાવુરણા. સંહારિમાનં પાવારત્થરણકટસારકાદીનં એકં અન્તં અત્થરિત્વા એકં પારુપિત્વા નિપજ્જન્તાનમેતં અધિવચનં.
‘‘Na, bhikkhave, ekamañce tuvaṭṭitabbaṃ, yo tuvaṭṭeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti(cūḷava. 264) ādivacanato na ekamañce nipajjitabbaṃ, na ekattharaṇe nipajjitabbaṃ. Vavatthānaṃ pana dassetvā majjhe kāsāvaṃ vā kattarayaṭṭhiṃ vā antamaso kāyabandhanampi ṭhapetvā nipajjantānaṃ anāpatti. Ekapāvuraṇehi ekattharaṇapāvuraṇehi ca na nipajjitabbaṃ. Ekaṃ attharaṇañceva pāvuraṇañca etesanti ekattharaṇapāvuraṇā. Saṃhārimānaṃ pāvārattharaṇakaṭasārakādīnaṃ ekaṃ antaṃ attharitvā ekaṃ pārupitvā nipajjantānametaṃ adhivacanaṃ.
૩૬. ‘‘ન, ભિક્ખવે, ચેલપ્પટિકા અક્કમિતબ્બા, યો અક્કમેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૮) વચનતો ન ચેલસન્થારો અક્કમિતબ્બો, ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ગિહીનં મઙ્ગલત્થાય યાચિયમાનેન ચેલપ્પટિકં અક્કમિતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૮) વચનતો પન કાચિ ઇત્થી (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૬૮) અપગતગબ્ભા વા હોતિ ગરુગબ્ભા વા, એવરૂપેસુ ઠાનેસુ મઙ્ગલત્થાય યાચિયમાનેન અક્કમિતું વટ્ટતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ધોતપાદકં અક્કમિતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૮) વચનતો પાદધોવનટ્ઠાને ધોતેહિ પાદેહિ અક્કમનત્થાય અત્થતપચ્ચત્થરણં અક્કમિતું વટ્ટતિ.
36. ‘‘Na, bhikkhave, celappaṭikā akkamitabbā, yo akkameyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 268) vacanato na celasanthāro akkamitabbo, ‘‘anujānāmi, bhikkhave, gihīnaṃ maṅgalatthāya yāciyamānena celappaṭikaṃ akkamitu’’nti (cūḷava. 268) vacanato pana kāci itthī (cūḷava. aṭṭha. 268) apagatagabbhā vā hoti garugabbhā vā, evarūpesu ṭhānesu maṅgalatthāya yāciyamānena akkamituṃ vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, dhotapādakaṃ akkamitu’’nti (cūḷava. 268) vacanato pādadhovanaṭṭhāne dhotehi pādehi akkamanatthāya atthatapaccattharaṇaṃ akkamituṃ vaṭṭati.
૩૭. ‘‘ન, ભિક્ખવે, કતકં પરિભુઞ્જિતબ્બં, યો પરિભુઞ્જેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૯) વચનતો કતકં ન વટ્ટતિ. કતકં નામ પદુમકણ્ણિકાકારં પાદઘંસનત્થં કણ્ટકે ઉટ્ઠાપેત્વા કતં. તં વટ્ટં વા હોતુ ચતુરસ્સાદિભેદં વા, બાહુલિકાનુયોગત્તા પટિક્ખિત્તમેવ, નેવ પટિગ્ગહેતું, ન પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, તિસ્સો પાદઘંસનિયો સક્ખરં કથલં સમુદ્દફેણક’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૯) વચનતો સક્ખરાદીહિ પાદઘંસનં વટ્ટતિ. સક્ખરાતિ પાસાણો વુચ્ચતિ, પાસાણફેણકોપિ વટ્ટતિયેવ.
37. ‘‘Na, bhikkhave, katakaṃ paribhuñjitabbaṃ, yo paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 269) vacanato katakaṃ na vaṭṭati. Katakaṃ nāma padumakaṇṇikākāraṃ pādaghaṃsanatthaṃ kaṇṭake uṭṭhāpetvā kataṃ. Taṃ vaṭṭaṃ vā hotu caturassādibhedaṃ vā, bāhulikānuyogattā paṭikkhittameva, neva paṭiggahetuṃ, na paribhuñjituṃ vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, tisso pādaghaṃsaniyo sakkharaṃ kathalaṃ samuddapheṇaka’’nti (cūḷava. 269) vacanato sakkharādīhi pādaghaṃsanaṃ vaṭṭati. Sakkharāti pāsāṇo vuccati, pāsāṇapheṇakopi vaṭṭatiyeva.
૩૮. ‘‘ન , ભિક્ખવે, ચામરિબીજની ધારેતબ્બા, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૯) વચનતો ચામરિવાલેહિ કતબીજની ન વટ્ટતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, મકસબીજનિં. અનુજાનામિ ભિક્ખવે તિસ્સો બીજનિયો વાકમયં ઉસીરમયં મોરપિઞ્છમયં. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, વિધૂપનઞ્ચ તાલવણ્ટઞ્ચા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૯) વચનતો મકસબીજનીઆદિ વટ્ટતિ. તત્થ વિધૂપનન્તિ બીજની વુચ્ચતિ. તાલવણ્ટં પન તાલપણ્ણેહિ વા કતં હોતુ વેળુદન્તવિલીવેહિ વા મોરપિઞ્છેહિ વા ચમ્મવિકતીહિ વા, સબ્બં વટ્ટતિ. મકસબીજની દન્તમયવિસાણમયદણ્ડકાપિ વટ્ટતિ. વાકમયબીજનિયા કેતકપારોહકુન્તાલપણ્ણાદિમયાપિ સઙ્ગહિતા.
38. ‘‘Na , bhikkhave, cāmaribījanī dhāretabbā, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 269) vacanato cāmarivālehi katabījanī na vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, makasabījaniṃ. Anujānāmi bhikkhave tisso bījaniyo vākamayaṃ usīramayaṃ morapiñchamayaṃ. Anujānāmi, bhikkhave, vidhūpanañca tālavaṇṭañcā’’ti (cūḷava. 269) vacanato makasabījanīādi vaṭṭati. Tattha vidhūpananti bījanī vuccati. Tālavaṇṭaṃ pana tālapaṇṇehi vā kataṃ hotu veḷudantavilīvehi vā morapiñchehi vā cammavikatīhi vā, sabbaṃ vaṭṭati. Makasabījanī dantamayavisāṇamayadaṇḍakāpi vaṭṭati. Vākamayabījaniyā ketakapārohakuntālapaṇṇādimayāpi saṅgahitā.
૩૯. ‘‘ન, ભિક્ખવે, છત્તં ધારેતબ્બં, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ગિલાનસ્સ છત્ત’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૦) વચનતો અગિલાનેન છત્તં ન ધારેતબ્બં. યસ્સ પન કાયડાહો વા પિત્તકોપો વા હોતિ ચક્ખુ વા દુબ્બલં, અઞ્ઞો વા કોચિ આબાધો વિના છત્તેન ઉપ્પજ્જતિ, તસ્સ ગામે વા અરઞ્ઞે વા છત્તં વટ્ટતિ. વસ્સે પન ચીવરગુત્તત્થમ્પિ વાળમિગચોરભયેસુ અત્તગુત્તત્થમ્પિ વટ્ટતિ, એકપણ્ણચ્છત્તં પન સબ્બત્થેવ વટ્ટતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અગિલાનેનપિ આરામે આરામૂપચારે છત્તં ધારેતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૦) વચનતો પન અગિલાનસ્સપિ આરામઆરામૂપચારેસુ છત્તં ધારેતું વટ્ટતિ.
39. ‘‘Na, bhikkhave, chattaṃ dhāretabbaṃ, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, gilānassa chatta’’nti (cūḷava. 270) vacanato agilānena chattaṃ na dhāretabbaṃ. Yassa pana kāyaḍāho vā pittakopo vā hoti cakkhu vā dubbalaṃ, añño vā koci ābādho vinā chattena uppajjati, tassa gāme vā araññe vā chattaṃ vaṭṭati. Vasse pana cīvaraguttatthampi vāḷamigacorabhayesu attaguttatthampi vaṭṭati, ekapaṇṇacchattaṃ pana sabbattheva vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, agilānenapi ārāme ārāmūpacāre chattaṃ dhāretu’’nti (cūḷava. 270) vacanato pana agilānassapi ārāmaārāmūpacāresu chattaṃ dhāretuṃ vaṭṭati.
૪૦. ‘‘ન, ભિક્ખવે, દીઘા નખા ધારેતબ્બા, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ , ભિક્ખવે, મંસપ્પમાણેન નખં છિન્દિતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૪) વચનતો દીઘા નખા છિન્દિતબ્બા. ‘‘ન, ભિક્ખવે, વીસતિમટ્ઠં કારાપેતબ્બં, યો કારાપેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, મલમત્તં અપકડ્ઢિતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૪) વચનતો વીસતિપિ નખે લિખિતમટ્ઠે કારાપેતું ન વટ્ટતિ, નખતો મલમત્તં પન અપકડ્ઢિતું વટ્ટતિ.
40. ‘‘Na, bhikkhave, dīghā nakhā dhāretabbā, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi , bhikkhave, maṃsappamāṇena nakhaṃ chinditu’’nti (cūḷava. 274) vacanato dīghā nakhā chinditabbā. ‘‘Na, bhikkhave, vīsatimaṭṭhaṃ kārāpetabbaṃ, yo kārāpeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, malamattaṃ apakaḍḍhitu’’nti (cūḷava. 274) vacanato vīsatipi nakhe likhitamaṭṭhe kārāpetuṃ na vaṭṭati, nakhato malamattaṃ pana apakaḍḍhituṃ vaṭṭati.
‘‘ન, ભિક્ખવે, સમ્બાધે લોમં સંહરાપેતબ્બં, યો સંહરાપેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, આબાધપચ્ચયા સમ્બાધે લોમં સંહરાપેતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૫) વચનતો ગણ્ડવણાદિઆબાધં વિના સમ્બાધે લોમં સંહરાપેતું ન વટ્ટતિ. ‘‘ન, ભિક્ખવે, દીઘં નાસિકાલોમં ધારેતબ્બં, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૫) વચનતો સણ્ડાસેન નાસિકાલોમં સંહરાપેતું વટ્ટતિ. સક્ખરાદીહિ નાસિકાલોમં ગાહાપનેપિ આપત્તિ નત્થિ, અનુરક્ખણત્થં પન ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સણ્ડાસ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૫) સણ્ડાસો અનુઞ્ઞાતો. ‘‘ન, ભિક્ખવે, પલિતં ગાહાપેતબ્બં, યો ગાહાપેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૫) વચનતો પલિતં ગાહાપેતું ન વટ્ટતિ. યં પન ભમુકાય વા નલાટે વા દાઠિકાય વા ઉગ્ગન્ત્વા બીભચ્છં હુત્વા ઠિતં, તાદિસં લોમં પલિતં વા અપલિતં વા ગાહાપેતું વટ્ટતિ.
‘‘Na, bhikkhave, sambādhe lomaṃ saṃharāpetabbaṃ, yo saṃharāpeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, ābādhapaccayā sambādhe lomaṃ saṃharāpetu’’nti (cūḷava. 275) vacanato gaṇḍavaṇādiābādhaṃ vinā sambādhe lomaṃ saṃharāpetuṃ na vaṭṭati. ‘‘Na, bhikkhave, dīghaṃ nāsikālomaṃ dhāretabbaṃ, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 275) vacanato saṇḍāsena nāsikālomaṃ saṃharāpetuṃ vaṭṭati. Sakkharādīhi nāsikālomaṃ gāhāpanepi āpatti natthi, anurakkhaṇatthaṃ pana ‘‘anujānāmi, bhikkhave, saṇḍāsa’’nti (cūḷava. 275) saṇḍāso anuññāto. ‘‘Na, bhikkhave, palitaṃ gāhāpetabbaṃ, yo gāhāpeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 275) vacanato palitaṃ gāhāpetuṃ na vaṭṭati. Yaṃ pana bhamukāya vā nalāṭe vā dāṭhikāya vā uggantvā bībhacchaṃ hutvā ṭhitaṃ, tādisaṃ lomaṃ palitaṃ vā apalitaṃ vā gāhāpetuṃ vaṭṭati.
૪૧. ‘‘ન, ભિક્ખવે, અકાયબન્ધનેન ગામો પવિસિતબ્બો, યો પવિસેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૮) વચનતો અકાયબન્ધનેન ગામો ન પવિસિતબ્બો, અબન્ધિત્વા નિક્ખમન્તેન યત્થ સરતિ, તત્થ બન્ધિતબ્બં. ‘‘આસનસાલાય બન્ધિસ્સામી’’તિ ગન્તું વટ્ટતિ, સરિત્વા યાવ ન બન્ધતિ, ન તાવ પિણ્ડાય ચરિતબ્બં.
41. ‘‘Na, bhikkhave, akāyabandhanena gāmo pavisitabbo, yo paviseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 278) vacanato akāyabandhanena gāmo na pavisitabbo, abandhitvā nikkhamantena yattha sarati, tattha bandhitabbaṃ. ‘‘Āsanasālāya bandhissāmī’’ti gantuṃ vaṭṭati, saritvā yāva na bandhati, na tāva piṇḍāya caritabbaṃ.
૪૨. ‘‘ન, ભિક્ખવે, ગિહિનિવત્થં નિવાસેતબ્બં, યો નિવાસેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ(ચૂળવ॰ ૨૮૦) આદિવચનતો હત્થિસોણ્ડાદિવસેન ગિહિનિવત્થં ન નિવાસેતબ્બં, સેતપટપારુતાદિવસેન ન ગિહિપારુતં પારુપિતબ્બં, મલ્લકમ્મકરાદયો વિય કચ્છં બન્ધિત્વા ન નિવાસેતબ્બં. એવં નિવાસેતું ગિલાનસ્સપિ મગ્ગપ્પટિપન્નસ્સપિ ન વટ્ટતિ. યમ્પિ મગ્ગં ગચ્છન્તા એકં વા દ્વે વા કોણે ઉક્ખિપિત્વા અન્તરવાસકસ્સ ઉપરિ લગ્ગન્તિ, અન્તો વા એકં કાસાવં તથા નિવાસેત્વા બહિ અપરં નિવાસેન્તિ, સબ્બં ન વટ્ટતિ. ગિલાનો પન અન્તોકાસાવસ્સ ઓવટ્ટિકં દસ્સેત્વા અપરં ઉપરિ નિવાસેતું લભતિ, અગિલાનેન દ્વે નિવાસેન્તેન સગુણં કત્વા નિવાસેતબ્બાનિ.
42. ‘‘Na, bhikkhave, gihinivatthaṃ nivāsetabbaṃ, yo nivāseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti(cūḷava. 280) ādivacanato hatthisoṇḍādivasena gihinivatthaṃ na nivāsetabbaṃ, setapaṭapārutādivasena na gihipārutaṃ pārupitabbaṃ, mallakammakarādayo viya kacchaṃ bandhitvā na nivāsetabbaṃ. Evaṃ nivāsetuṃ gilānassapi maggappaṭipannassapi na vaṭṭati. Yampi maggaṃ gacchantā ekaṃ vā dve vā koṇe ukkhipitvā antaravāsakassa upari lagganti, anto vā ekaṃ kāsāvaṃ tathā nivāsetvā bahi aparaṃ nivāsenti, sabbaṃ na vaṭṭati. Gilāno pana antokāsāvassa ovaṭṭikaṃ dassetvā aparaṃ upari nivāsetuṃ labhati, agilānena dve nivāsentena saguṇaṃ katvā nivāsetabbāni.
૪૩. ‘‘ન , ભિક્ખવે, ઉભતોકાજં હરિતબ્બં, યો હરેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૮૧) વચનતો ઉભતોકાજં હરિતું ન વટ્ટતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, એકતોકાજં અન્તરાકાજં સીસભારં ખન્ધભારં કટિભારં ઓલમ્બક’’ન્તિ વચનતો એકતોકાજાદિં હરિતું વટ્ટતિ.
43. ‘‘Na , bhikkhave, ubhatokājaṃ haritabbaṃ, yo hareyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 281) vacanato ubhatokājaṃ harituṃ na vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ekatokājaṃ antarākājaṃ sīsabhāraṃ khandhabhāraṃ kaṭibhāraṃ olambaka’’nti vacanato ekatokājādiṃ harituṃ vaṭṭati.
૪૪. ‘‘ન, ભિક્ખવે, દીઘં દન્તકટ્ઠં ખાદિતબ્બં, યો ખાદેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૮૨) વચનતો ન દીઘં દન્તકટ્ઠં ખાદિતબ્બં. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અટ્ઠઙ્ગુલપરમં દન્તકટ્ઠં. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ચતુરઙ્ગુલપચ્છિમં દન્તકટ્ઠ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૮૨) વચનતો મનુસ્સાનં પમાણઙ્ગુલેન અટ્ઠઙ્ગુલપરમં ચતુરઙ્ગુલપચ્છિમઞ્ચ દન્તકટ્ઠં ખાદિતબ્બં.
44. ‘‘Na, bhikkhave, dīghaṃ dantakaṭṭhaṃ khāditabbaṃ, yo khādeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 282) vacanato na dīghaṃ dantakaṭṭhaṃ khāditabbaṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, aṭṭhaṅgulaparamaṃ dantakaṭṭhaṃ. Anujānāmi, bhikkhave, caturaṅgulapacchimaṃ dantakaṭṭha’’nti (cūḷava. 282) vacanato manussānaṃ pamāṇaṅgulena aṭṭhaṅgulaparamaṃ caturaṅgulapacchimañca dantakaṭṭhaṃ khāditabbaṃ.
૪૫. ‘‘ન, ભિક્ખવે, રુક્ખો અભિરુહિતબ્બો, યો અભિરુહેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સતિ કરણીયે પોરિસં રુક્ખં અભિરુહિતું આપદાસુ યાવદત્થ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૮૪) વચનતો ન રુક્ખં અભિરુહિતબ્બં, સુક્ખકટ્ઠગહણાદિકિચ્ચે પન સતિ પુરિસપ્પમાણં અભિરુહિતું વટ્ટતિ. આપદાસૂતિ વાળમિગાદયો વા દિસ્વા મગ્ગમૂળ્હો વા દિસા ઓલોકેતુકામો હુત્વા દવડાહં વા ઉદકોઘં વા આગચ્છન્તં દિસ્વા અતિઉચ્ચમ્પિ રુક્ખં આરોહિતું વટ્ટતિ.
45. ‘‘Na, bhikkhave, rukkho abhiruhitabbo, yo abhiruheyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, sati karaṇīye porisaṃ rukkhaṃ abhiruhituṃ āpadāsu yāvadattha’’nti (cūḷava. 284) vacanato na rukkhaṃ abhiruhitabbaṃ, sukkhakaṭṭhagahaṇādikicce pana sati purisappamāṇaṃ abhiruhituṃ vaṭṭati. Āpadāsūti vāḷamigādayo vā disvā maggamūḷho vā disā oloketukāmo hutvā davaḍāhaṃ vā udakoghaṃ vā āgacchantaṃ disvā atiuccampi rukkhaṃ ārohituṃ vaṭṭati.
૪૬. ‘‘ન, ભિક્ખવે, બુદ્ધવચનં છન્દસો આરોપેતબ્બં, યો આરોપેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સકાય નિરુત્તિયા બુદ્ધવચનં પરિયાપુણિતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૮૫) વચનતો વેદં વિય બુદ્ધવચનં સક્કટભાસાય વાચનામગ્ગં આરોચેતું ન વટ્ટતિ, સકાય પન માગધિકાય નિરુત્તિયા પરિયાપુણિતબ્બં.
46. ‘‘Na, bhikkhave, buddhavacanaṃ chandaso āropetabbaṃ, yo āropeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, sakāya niruttiyā buddhavacanaṃ pariyāpuṇitu’’nti (cūḷava. 285) vacanato vedaṃ viya buddhavacanaṃ sakkaṭabhāsāya vācanāmaggaṃ ārocetuṃ na vaṭṭati, sakāya pana māgadhikāya niruttiyā pariyāpuṇitabbaṃ.
૪૭. ‘‘ન, ભિક્ખવે, લોકાયતં પરિયાપુણિતબ્બં, યો પરિયાપુણેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ(ચઊળવ॰ ૨૮૬) આદિવચનતો લોકાયતસઙ્ખાતં ‘‘સબ્બં ઉચ્છિટ્ઠં, સબ્બં અનુચ્છિટ્ઠં, સેતો કાકો, કાળો બકો ઇમિના ચ ઇમિના ચ કારણેના’’તિ એવમાદિનિરત્થકકારણપટિસંયુત્તં તિત્થિયસત્થં નેવ પરિયાપુણિતબ્બં, ન પરસ્સ વાચેતબ્બં. ન ચ તિરચ્છાનવિજ્જા પરિયાપુણિતબ્બા, ન પરસ્સ વાચેતબ્બા.
47. ‘‘Na, bhikkhave, lokāyataṃ pariyāpuṇitabbaṃ, yo pariyāpuṇeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti(caūḷava. 286) ādivacanato lokāyatasaṅkhātaṃ ‘‘sabbaṃ ucchiṭṭhaṃ, sabbaṃ anucchiṭṭhaṃ, seto kāko, kāḷo bako iminā ca iminā ca kāraṇenā’’ti evamādiniratthakakāraṇapaṭisaṃyuttaṃ titthiyasatthaṃ neva pariyāpuṇitabbaṃ, na parassa vācetabbaṃ. Na ca tiracchānavijjā pariyāpuṇitabbā, na parassa vācetabbā.
૪૮. ‘‘ન, ભિક્ખવે, ખિપિતે ‘જીવા’તિ વત્તબ્બો, યો વદેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ , ભિક્ખવે, ગિહીનં ‘જીવથ ભન્તે’તિ વુચ્ચમાનેન ‘ચિરં જીવા’તિ વત્તુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૮૮) વચનતો ખિપિતે ‘‘જીવા’’તિ ન વત્તબ્બં, ગિહિના પન ‘‘જીવથા’’તિ વુચ્ચમાનેન ‘‘ચિરં જીવા’’તિ વત્તું વટ્ટતિ.
48. ‘‘Na, bhikkhave, khipite ‘jīvā’ti vattabbo, yo vadeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi , bhikkhave, gihīnaṃ ‘jīvatha bhante’ti vuccamānena ‘ciraṃ jīvā’ti vattu’’nti (cūḷava. 288) vacanato khipite ‘‘jīvā’’ti na vattabbaṃ, gihinā pana ‘‘jīvathā’’ti vuccamānena ‘‘ciraṃ jīvā’’ti vattuṃ vaṭṭati.
૪૯. ‘‘ન, ભિક્ખવે, લસુણં ખાદિતબ્બં, યો ખાદેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, આબાધપચ્ચયા લસુણં ખાદિતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૮૯) વચનતો આબાધં વિના લસુણં ખાદિતું ન વટ્ટતિ, સૂપસમ્પાકાદીસુ (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૭૯૭) પક્ખિત્તં પન વટ્ટતિ. તઞ્હિ પચ્ચમાનેસુ મુગ્ગસૂપાદીસુ વા મચ્છમંસવિકતિયા વા તેલે વા બદરસાળવાદીસુ વા અમ્બિલસાકાદીસુ વા ઉત્તરિભઙ્ગેસુ વા યત્થ કત્થચિ અન્તમસો યાગુભત્તેપિ પક્ખિત્તં વટ્ટતિ.
49. ‘‘Na, bhikkhave, lasuṇaṃ khāditabbaṃ, yo khādeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, ābādhapaccayā lasuṇaṃ khāditu’’nti (cūḷava. 289) vacanato ābādhaṃ vinā lasuṇaṃ khādituṃ na vaṭṭati, sūpasampākādīsu (pāci. aṭṭha. 797) pakkhittaṃ pana vaṭṭati. Tañhi paccamānesu muggasūpādīsu vā macchamaṃsavikatiyā vā tele vā badarasāḷavādīsu vā ambilasākādīsu vā uttaribhaṅgesu vā yattha katthaci antamaso yāgubhattepi pakkhittaṃ vaṭṭati.
૫૦. ‘‘ન, ભિક્ખવે, અધોતેહિ પાદેહિ સેનાસનં અક્કમિતબ્બં, યો અક્કમેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૩૨૪) વચનતો અધોતેહિ પાદેહિ મઞ્ચપીઠાદિસેનાસનં પરિકમ્મકતા વા ભૂમિ ન અક્કમિતબ્બા. ‘‘ન, ભિક્ખવે, અલ્લેહિ પાદેહિ સેનાસનં અક્કમિતબ્બં, યો અક્કમેય્ય આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૩૨૪) વચનતો યેહિ (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૨૪) અક્કન્તટ્ઠાને ઉદકં પઞ્ઞાયતિ, એવરૂપેહિ અલ્લપાદેહિ પરિભણ્ડકતા ભૂમિ વા સેનાસનં વા ન અક્કમિતબ્બં. સચે પન ઉદકસિનેહમત્તમેવ પઞ્ઞાયતિ, ન ઉદકં, વટ્ટતિ. પાદપુઞ્છનિં પન અલ્લપાદેહિપિ અક્કમિતું વટ્ટતિયેવ. ‘‘ન, ભિક્ખવે, સઉપાહનેન સેનાસનં અક્કમિતબ્બં, યો અક્કમેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૩૨૪) વચનતો ધોતપાદેહિ અક્કમિતબ્બટ્ઠાનં સઉપાહનેન અક્કમિતું ન વટ્ટતિ.
50. ‘‘Na, bhikkhave, adhotehi pādehi senāsanaṃ akkamitabbaṃ, yo akkameyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 324) vacanato adhotehi pādehi mañcapīṭhādisenāsanaṃ parikammakatā vā bhūmi na akkamitabbā. ‘‘Na, bhikkhave, allehi pādehi senāsanaṃ akkamitabbaṃ, yo akkameyya āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 324) vacanato yehi (cūḷava. aṭṭha. 324) akkantaṭṭhāne udakaṃ paññāyati, evarūpehi allapādehi paribhaṇḍakatā bhūmi vā senāsanaṃ vā na akkamitabbaṃ. Sace pana udakasinehamattameva paññāyati, na udakaṃ, vaṭṭati. Pādapuñchaniṃ pana allapādehipi akkamituṃ vaṭṭatiyeva. ‘‘Na, bhikkhave, saupāhanena senāsanaṃ akkamitabbaṃ, yo akkameyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 324) vacanato dhotapādehi akkamitabbaṭṭhānaṃ saupāhanena akkamituṃ na vaṭṭati.
‘‘ન, ભિક્ખવે, પરિકમ્મકતાય ભૂમિયા નિટ્ઠુભિતબ્બં, યો નિટ્ઠુભેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૩૨૪) વચનતો પરિકમ્મકતાય ભૂમિયા ન નિટ્ઠુભિતબ્બં. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ખેળમલ્લક’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૩૨૪) એવં અનુઞ્ઞાતે ખેળમલ્લકે નિટ્ઠુભિતબ્બં. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ચોળકેન પલિવેઠેતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૩૨૪) વચનતો સુધાભૂમિયા વા પરિભણ્ડભૂમિયા વા મઞ્ચપીઠં નિક્ખિપન્તેન સચે તટ્ટિકા વા કટસારકો વા નત્થિ, ચોળકેન મઞ્ચપીઠાનં પાદા વેઠેતબ્બા, તસ્મિં અસતિ પણ્ણમ્પિ અત્થરિતું વટ્ટતિ, કિઞ્ચિ અનત્થરિત્વા ઠપેન્તસ્સ પન દુક્કટં. યદિ પન તત્થ નેવાસિકા અનત્થતાય ભૂમિયાપિ ઠપેન્તિ, અધોતપાદેહિપિ વળઞ્જેન્તિ, તથેવ વળઞ્જેતું વટ્ટતિ.
‘‘Na, bhikkhave, parikammakatāya bhūmiyā niṭṭhubhitabbaṃ, yo niṭṭhubheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 324) vacanato parikammakatāya bhūmiyā na niṭṭhubhitabbaṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, kheḷamallaka’’nti (cūḷava. 324) evaṃ anuññāte kheḷamallake niṭṭhubhitabbaṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, coḷakena paliveṭhetu’’nti (cūḷava. 324) vacanato sudhābhūmiyā vā paribhaṇḍabhūmiyā vā mañcapīṭhaṃ nikkhipantena sace taṭṭikā vā kaṭasārako vā natthi, coḷakena mañcapīṭhānaṃ pādā veṭhetabbā, tasmiṃ asati paṇṇampi attharituṃ vaṭṭati, kiñci anattharitvā ṭhapentassa pana dukkaṭaṃ. Yadi pana tattha nevāsikā anatthatāya bhūmiyāpi ṭhapenti, adhotapādehipi vaḷañjenti, tatheva vaḷañjetuṃ vaṭṭati.
‘‘ન , ભિક્ખવે, પરિકમ્મકતા ભિત્તિ અપસ્સેતબ્બા, યો અપસ્સેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૩૨૪) વચનતો પરિકમ્મકતા ભિત્તિ સેતભિત્તિ વા હોતુ ચિત્તકમ્મકતા વા, ન અપસ્સેતબ્બા. ન કેવલઞ્ચ ભિત્તિમેવ, દ્વારમ્પિ વાતપાનમ્પિ અપસ્સેનફલકમ્પિ પાસાણત્થમ્ભમ્પિ રુક્ખત્થમ્ભમ્પિ ચીવરેન વા યેન કેનચિ અપ્પટિચ્છાદેત્વા અપસ્સિતું ન લભતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે , પચ્ચત્થરિત્વા નિપજ્જિતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૩૨૫) વચનતો પન ધોતપાદેહિ અક્કમિતબ્બં, પરિભણ્ડકતં ભૂમિં વા ભૂમત્થરણં સેનાસનં વા સઙ્ઘિકમઞ્ચપીઠં વા અત્તનો સન્તકેન પચ્ચત્થરણેન પચ્ચત્થરિત્વાવ નિપજ્જિતબ્બં. સચે નિદ્દાયતોપિ પચ્ચત્થરણે સઙ્કુટિતે કોચિ સરીરાવયવો મઞ્ચં વા પીઠં વા ફુસતિ, આપત્તિયેવ, લોમેસુ પન ફુસન્તેસુ લોમગણનાય આપત્તિયો. પરિભોગસીસેન અપસ્સયન્તસ્સપિ એસેવ નયો. હત્થતલપાદતલેહિ પન ફુસિતું અક્કમિતું વા વટ્ટતિ, મઞ્ચં વા પીઠં વા હરન્તસ્સ કાયે પટિહઞ્ઞતિ, અનાપત્તિ.
‘‘Na , bhikkhave, parikammakatā bhitti apassetabbā, yo apasseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 324) vacanato parikammakatā bhitti setabhitti vā hotu cittakammakatā vā, na apassetabbā. Na kevalañca bhittimeva, dvārampi vātapānampi apassenaphalakampi pāsāṇatthambhampi rukkhatthambhampi cīvarena vā yena kenaci appaṭicchādetvā apassituṃ na labhati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave , paccattharitvā nipajjitu’’nti (cūḷava. 325) vacanato pana dhotapādehi akkamitabbaṃ, paribhaṇḍakataṃ bhūmiṃ vā bhūmattharaṇaṃ senāsanaṃ vā saṅghikamañcapīṭhaṃ vā attano santakena paccattharaṇena paccattharitvāva nipajjitabbaṃ. Sace niddāyatopi paccattharaṇe saṅkuṭite koci sarīrāvayavo mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā phusati, āpattiyeva, lomesu pana phusantesu lomagaṇanāya āpattiyo. Paribhogasīsena apassayantassapi eseva nayo. Hatthatalapādatalehi pana phusituṃ akkamituṃ vā vaṭṭati, mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā harantassa kāye paṭihaññati, anāpatti.
૫૧. ‘‘દસયિમે, ભિક્ખવે, અવન્દિયા. પુરેઉપસમ્પન્નેન પચ્છુપસમ્પન્નો અવન્દિયો, અનુપસમ્પન્નો અવન્દિયો, નાનાસંવાસકો વુડ્ઢતરો અધમ્મવાદી અવન્દિયો, માતુગામો અવન્દિયો, પણ્ડકો અવન્દિયો, પારિવાસિકો અવન્દિયો, મૂલાયપટિકસ્સનારહો અવન્દિયો, માનત્તારહો અવન્દિયો, માનત્તચારિકો અવન્દિયો, અબ્ભાનારહો અવન્દિયો’’તિ (ચૂળવ॰ ૩૧૨) વચનતો ઇમે દસ અવન્દિયાતિ વેદિતબ્બા.
51. ‘‘Dasayime, bhikkhave, avandiyā. Pureupasampannena pacchupasampanno avandiyo, anupasampanno avandiyo, nānāsaṃvāsako vuḍḍhataro adhammavādī avandiyo, mātugāmo avandiyo, paṇḍako avandiyo, pārivāsiko avandiyo, mūlāyapaṭikassanāraho avandiyo, mānattāraho avandiyo, mānattacāriko avandiyo, abbhānāraho avandiyo’’ti (cūḷava. 312) vacanato ime dasa avandiyāti veditabbā.
‘‘પચ્છુપસમ્પન્નેન પુરેઉપસમ્પન્નો વન્દિયો, નાનાસંવાસકો વુડ્ઢતરો ધમ્મવાદી વન્દિયો, તથાગતો અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વન્દિયો’’તિ (ચૂળવ॰ ૩૧૨) – વચનતો ઇમે તયો વન્દિતબ્બા.
‘‘Pacchupasampannena pureupasampanno vandiyo, nānāsaṃvāsako vuḍḍhataro dhammavādī vandiyo, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho vandiyo’’ti (cūḷava. 312) – vacanato ime tayo vanditabbā.
૫૨. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, તીણિ તૂલાનિ રુક્ખતૂલં લતાતૂલં પોટકીતૂલ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૯૭) વચનતો ઇમાનિ તીણિ તૂલાનિ કપ્પિયાનિ. તત્થ (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૯૭) રુક્ખતૂલન્તિ સિમ્બલિરુક્ખાદીનં યેસં કેસઞ્ચિ રુક્ખાનં તૂલં. લતાતૂલન્તિ ખીરવલ્લિઆદીનં યાસં કાસઞ્ચિ વલ્લીનં તૂલં. પોટકીતૂલન્તિ પોટકીતિણાદીનં યેસં કેસઞ્ચિ તિણજાતિકાનં અન્તમસો ઉચ્છુનળાદીનમ્પિ તૂલં. એતેહિ તીહિ સબ્બભૂતગામા સઙ્ગહિતા હોન્તિ. રુક્ખવલ્લિતિણજાતિયો હિ મુઞ્ચિત્વા અઞ્ઞો ભૂતગામો નામ નત્થિ, તસ્મા યસ્સ કસ્સચિ ભૂતગામસ્સ તૂલં બિમ્બોહને વટ્ટતિ. ભિસિં પન પાપુણિત્વા સબ્બમેતં અકપ્પિયતૂલન્તિ વુચ્ચતિ. ન કેવલઞ્ચ બિમ્બોહને એતં તૂલમેવ, હંસમોરાદીનં સબ્બસકુણાનં સીહાદીનં સબ્બચતુપ્પદાનઞ્ચ લોમમ્પિ વટ્ટતિ, પિયઙ્ગુપુપ્ફબકુલપુપ્ફાદીનં પન યં કિઞ્ચિ પુપ્ફં ન વટ્ટતિ. તમાલપત્તં સુદ્ધમેવ ન વટ્ટતિ, મિસ્સકં પન વટ્ટતિ, ભિસીનં અનુઞ્ઞાતં પઞ્ચવિધં ઉણ્ણાદિતૂલમ્પિ વટ્ટતિ.
52. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, tīṇi tūlāni rukkhatūlaṃ latātūlaṃ poṭakītūla’’nti (cūḷava. 297) vacanato imāni tīṇi tūlāni kappiyāni. Tattha (cūḷava. aṭṭha. 297) rukkhatūlanti simbalirukkhādīnaṃ yesaṃ kesañci rukkhānaṃ tūlaṃ. Latātūlanti khīravalliādīnaṃ yāsaṃ kāsañci vallīnaṃ tūlaṃ. Poṭakītūlanti poṭakītiṇādīnaṃ yesaṃ kesañci tiṇajātikānaṃ antamaso ucchunaḷādīnampi tūlaṃ. Etehi tīhi sabbabhūtagāmā saṅgahitā honti. Rukkhavallitiṇajātiyo hi muñcitvā añño bhūtagāmo nāma natthi, tasmā yassa kassaci bhūtagāmassa tūlaṃ bimbohane vaṭṭati. Bhisiṃ pana pāpuṇitvā sabbametaṃ akappiyatūlanti vuccati. Na kevalañca bimbohane etaṃ tūlameva, haṃsamorādīnaṃ sabbasakuṇānaṃ sīhādīnaṃ sabbacatuppadānañca lomampi vaṭṭati, piyaṅgupupphabakulapupphādīnaṃ pana yaṃ kiñci pupphaṃ na vaṭṭati. Tamālapattaṃ suddhameva na vaṭṭati, missakaṃ pana vaṭṭati, bhisīnaṃ anuññātaṃ pañcavidhaṃ uṇṇāditūlampi vaṭṭati.
૫૩. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, પઞ્ચ ભિસિયો ઉણ્ણભિસિં ચોળભિસિં વાકભિસિં તિણભિસિં પણ્ણભિસિ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૯૭) વચનતો પઞ્ચહિ ઉણ્ણાદીહિ પૂરિતા પઞ્ચ ભિસિયો અનુઞ્ઞાતા. તૂલગણનાય હિ એતાસં ગણના વુત્તા. તત્થ ઉણ્ણગ્ગહણેન ન કેવલં એળકલોમમેવ ગહિતં, ઠપેત્વા પન મનુસ્સલોમં યં કિઞ્ચિ કપ્પિયાકપ્પિયમંસજાતીનં પક્ખિચતુપ્પદાનં લોમં સબ્બં ઇધ ઉણ્ણગ્ગહણેનેવ ગહિતં. તસ્મા છન્નં ચીવરાનં છન્નં અનુલોમચીવરાનઞ્ચ અઞ્ઞતરેન ભિસિચ્છવિં કત્વા તં સબ્બં પક્ખિપિત્વા ભિસિં કાતું વટ્ટતિ. એળકલોમાનિ પન અપક્ખિપિત્વા કમ્બલમેવ ચતુગ્ગુણં પઞ્ચગુણં વા પક્ખિપિત્વા કતાપિ ઉણ્ણભિસિસઙ્ખ્યમેવ ગચ્છતિ.
53. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañca bhisiyo uṇṇabhisiṃ coḷabhisiṃ vākabhisiṃ tiṇabhisiṃ paṇṇabhisi’’nti (cūḷava. 297) vacanato pañcahi uṇṇādīhi pūritā pañca bhisiyo anuññātā. Tūlagaṇanāya hi etāsaṃ gaṇanā vuttā. Tattha uṇṇaggahaṇena na kevalaṃ eḷakalomameva gahitaṃ, ṭhapetvā pana manussalomaṃ yaṃ kiñci kappiyākappiyamaṃsajātīnaṃ pakkhicatuppadānaṃ lomaṃ sabbaṃ idha uṇṇaggahaṇeneva gahitaṃ. Tasmā channaṃ cīvarānaṃ channaṃ anulomacīvarānañca aññatarena bhisicchaviṃ katvā taṃ sabbaṃ pakkhipitvā bhisiṃ kātuṃ vaṭṭati. Eḷakalomāni pana apakkhipitvā kambalameva catugguṇaṃ pañcaguṇaṃ vā pakkhipitvā katāpi uṇṇabhisisaṅkhyameva gacchati.
ચોળભિસિઆદીસુ યં કિઞ્ચિ નવચોળં વા પુરાણચોળં વા સંહરિત્વા અન્તો પક્ખિપિત્વા વા કતા ચોળભિસિ. યં કિઞ્ચિ વાકં પક્ખિપિત્વા કતા વાકભિસિ. યં કિઞ્ચિ તિણં પક્ખિપિત્વા કતા તિણભિસિ. અઞ્ઞત્ર સુદ્ધતમાલપત્તા યં કિઞ્ચિ પણ્ણં પક્ખિપિત્વા કતા પણ્ણભિસીતિ વેદિતબ્બા. તમાલપત્તં પન અઞ્ઞેન મિસ્સમેવ વટ્ટતિ. સુદ્ધં ન વટ્ટતિ. યં પનેતં ઉણ્ણાદિપઞ્ચવિધં તૂલં ભિસિયં વટ્ટતિ, તં મસૂરકેપિ વટ્ટતીતિ કુરુન્દિયં વુત્તં. એતેન મસૂરકં પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતીતિ સિદ્ધં હોતિ. ભિસિયા પમાણનિયમો નત્થિ, મઞ્ચભિસિ પીઠભિસિ ભૂમત્થરણભિસિ ચઙ્કમનભિસિ પાદપુઞ્છનભિસીતિ એતાસં અનુરૂપતો સલ્લક્ખેત્વા અત્તનો રુચિવસેન પમાણં કાતબ્બં. બિમ્બોહનં પન પમાણયુત્તમેવ વટ્ટતિ.
Coḷabhisiādīsu yaṃ kiñci navacoḷaṃ vā purāṇacoḷaṃ vā saṃharitvā anto pakkhipitvā vā katā coḷabhisi. Yaṃ kiñci vākaṃ pakkhipitvā katā vākabhisi. Yaṃ kiñci tiṇaṃ pakkhipitvā katā tiṇabhisi. Aññatra suddhatamālapattā yaṃ kiñci paṇṇaṃ pakkhipitvā katā paṇṇabhisīti veditabbā. Tamālapattaṃ pana aññena missameva vaṭṭati. Suddhaṃ na vaṭṭati. Yaṃ panetaṃ uṇṇādipañcavidhaṃ tūlaṃ bhisiyaṃ vaṭṭati, taṃ masūrakepi vaṭṭatīti kurundiyaṃ vuttaṃ. Etena masūrakaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭatīti siddhaṃ hoti. Bhisiyā pamāṇaniyamo natthi, mañcabhisi pīṭhabhisi bhūmattharaṇabhisi caṅkamanabhisi pādapuñchanabhisīti etāsaṃ anurūpato sallakkhetvā attano rucivasena pamāṇaṃ kātabbaṃ. Bimbohanaṃ pana pamāṇayuttameva vaṭṭati.
૫૪. ‘‘ન, ભિક્ખવે, અડ્ઢકાયિકાનિ બિમ્બોહનાનિ ધારેતબ્બાનિ, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૯૭) યેસુ કટિતો પટ્ઠાય યાવ સીસં ઉપદહન્તિ, તાદિસાનિ ઉપડ્ઢકાયપ્પમાણાનિ બિમ્બોહનાનિ પટિક્ખિપિત્વા ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સીસપ્પમાણં બિમ્બોહન’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૯૭) સીસપ્પમાણં અનુઞ્ઞાતં. સીસપ્પમાણં નામ યસ્સ વિત્થારતો તીસુ કણ્ણેસુ દ્વિન્નં કણ્ણાનં અન્તરં મિનિયમાનં વિદત્થિ ચેવ ચતુરઙ્ગુલઞ્ચ હોતિ, મજ્ઝટ્ઠાનં મુટ્ઠિરતનં હોતિ. ‘‘દીઘતો પન દિયડ્ઢરતનં વા દ્વિરતનં વા’’તિ કુરુન્દિયં વુત્તં. અયં સીસપ્પમાણસ્સ ઉક્કટ્ઠપરિચ્છેદો, ઇતો ઉદ્ધં ન વટ્ટતિ, હેટ્ઠા વટ્ટતિ . અગિલાનસ્સ સીસૂપધાનઞ્ચ પાદૂપધાનઞ્ચાતિ દ્વયમેવ વટ્ટતિ, ગિલાનસ્સ બિમ્બોહનાનિ સન્થરિત્વા ઉપરિ પચ્ચત્થરણં દત્વા નિપજ્જિતુમ્પિ વટ્ટતિ. ‘‘યાનિ પન ભિસીનં અનુઞ્ઞાતાનિ પઞ્ચ કપ્પિયતૂલાનિ, તેહિ બિમ્બોહનં મહન્તમ્પિ વટ્ટતી’’તિ ફુસ્સદેવત્થેરો આહ. વિનયધરઉપતિસ્સત્થેરો પન ‘‘બિમ્બોહનં કરિસ્સામીતિ કપ્પિયતૂલં વા અકપ્પિયતૂલં વા પક્ખિપિત્વા કરોન્તસ્સ પમાણમેવ વટ્ટતી’’તિ આહ.
54. ‘‘Na, bhikkhave, aḍḍhakāyikāni bimbohanāni dhāretabbāni, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 297) yesu kaṭito paṭṭhāya yāva sīsaṃ upadahanti, tādisāni upaḍḍhakāyappamāṇāni bimbohanāni paṭikkhipitvā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, sīsappamāṇaṃ bimbohana’’nti (cūḷava. 297) sīsappamāṇaṃ anuññātaṃ. Sīsappamāṇaṃ nāma yassa vitthārato tīsu kaṇṇesu dvinnaṃ kaṇṇānaṃ antaraṃ miniyamānaṃ vidatthi ceva caturaṅgulañca hoti, majjhaṭṭhānaṃ muṭṭhiratanaṃ hoti. ‘‘Dīghato pana diyaḍḍharatanaṃ vā dviratanaṃ vā’’ti kurundiyaṃ vuttaṃ. Ayaṃ sīsappamāṇassa ukkaṭṭhaparicchedo, ito uddhaṃ na vaṭṭati, heṭṭhā vaṭṭati . Agilānassa sīsūpadhānañca pādūpadhānañcāti dvayameva vaṭṭati, gilānassa bimbohanāni santharitvā upari paccattharaṇaṃ datvā nipajjitumpi vaṭṭati. ‘‘Yāni pana bhisīnaṃ anuññātāni pañca kappiyatūlāni, tehi bimbohanaṃ mahantampi vaṭṭatī’’ti phussadevatthero āha. Vinayadharaupatissatthero pana ‘‘bimbohanaṃ karissāmīti kappiyatūlaṃ vā akappiyatūlaṃ vā pakkhipitvā karontassa pamāṇameva vaṭṭatī’’ti āha.
૫૫. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, આસન્દિક’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૯૭) વચનતો ચતુરસ્સપીઠસઙ્ખાતો આસન્દિકો વટ્ટતિ, સો ચ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ઉચ્ચકમ્પિ આસન્દિક’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૯૭) વચનતો અટ્ઠઙ્ગુલતો ઉચ્ચપાદકોપિ વટ્ટતિ. એકતોભાગેન દીઘપીઠમેવ હિ અટ્ઠઙ્ગુલતો ઉચ્ચપાદકં ન વટ્ટતિ, તસ્મા ચતુરસ્સપીઠં પમાણાતિક્કન્તમ્પિ વટ્ટતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સત્તઙ્ગ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૯૭) વચનતો તીસુ દિસાસુ અપસ્સયં કત્વા કતમઞ્ચોપિ વટ્ટતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ઉચ્ચકમ્પિ સત્તઙ્ગ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૯૭) વચનતો અયમ્પિ પમાણાતિક્કન્તો ચ વટ્ટતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ભદ્દપીઠ’’ન્તિઆદિના (ચૂળવ॰ ૨૯૭) પાળિયં અનુઞ્ઞાતં વેત્તમયપીઠં પિલોતિકાબદ્ધપીઠં દારુપટ્ટિકાય ઉપરિ પાદે ઠપેત્વા ભોજનફલકં વિય કતં એળકપાદપીઠં આમલકાકારેન યોજિતં બહુપાદકં આમણ્ડકવટ્ટિકપીઠં પલાલપીઠં ફલકપીઠઞ્ચ પાળિયં અનાગતઞ્ચ અઞ્ઞમ્પિ યં કિઞ્ચિ દારુમયપીઠં વટ્ટતિ.
55. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, āsandika’’nti (cūḷava. 297) vacanato caturassapīṭhasaṅkhāto āsandiko vaṭṭati, so ca ‘‘anujānāmi, bhikkhave, uccakampi āsandika’’nti (cūḷava. 297) vacanato aṭṭhaṅgulato uccapādakopi vaṭṭati. Ekatobhāgena dīghapīṭhameva hi aṭṭhaṅgulato uccapādakaṃ na vaṭṭati, tasmā caturassapīṭhaṃ pamāṇātikkantampi vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sattaṅga’’nti (cūḷava. 297) vacanato tīsu disāsu apassayaṃ katvā katamañcopi vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, uccakampi sattaṅga’’nti (cūḷava. 297) vacanato ayampi pamāṇātikkanto ca vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, bhaddapīṭha’’ntiādinā (cūḷava. 297) pāḷiyaṃ anuññātaṃ vettamayapīṭhaṃ pilotikābaddhapīṭhaṃ dārupaṭṭikāya upari pāde ṭhapetvā bhojanaphalakaṃ viya kataṃ eḷakapādapīṭhaṃ āmalakākārena yojitaṃ bahupādakaṃ āmaṇḍakavaṭṭikapīṭhaṃ palālapīṭhaṃ phalakapīṭhañca pāḷiyaṃ anāgatañca aññampi yaṃ kiñci dārumayapīṭhaṃ vaṭṭati.
‘‘ન, ભિક્ખવે, ઉચ્ચે મઞ્ચે સયિતબ્બં, યો સયેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૯૭) વચનતો પમણાતિક્કન્તે મઞ્ચે સયન્તસ્સ દુક્કટં, તં પન કરોન્તસ્સ કારાપેન્તસ્સ ચ છેદનકં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞેન કતં પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જન્તેન છિન્દિત્વા પરિભુઞ્જિતબ્બં. સચે ન છિન્દિતુકામો હોતિ, ભૂમિયં નિખનિત્વા પમાણં ઉપરિ દસ્સેતિ, ઉત્તાનકં વા કત્વા પરિભુઞ્જતિ, ઉક્ખિપિત્વા તુલાસઙ્ઘાટે ઠપેત્વા અટ્ટં કત્વા પરિભુઞ્જતિ, વટ્ટતિ. ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઉચ્ચા મઞ્ચપટિપાદકા ધારેતબ્બા, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અટ્ઠઙ્ગુલપરમં મઞ્ચપટિપાદક’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૯૭) વચનતો મનુસ્સાનં પમાણઙ્ગુલેન અટ્ઠઙ્ગુલપરમોવ મઞ્ચપટિપાદકો વટ્ટતિ, તતો ઉદ્ધં ન વટ્ટતિ.
‘‘Na, bhikkhave, ucce mañce sayitabbaṃ, yo sayeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 297) vacanato pamaṇātikkante mañce sayantassa dukkaṭaṃ, taṃ pana karontassa kārāpentassa ca chedanakaṃ pācittiyaṃ. Aññena kataṃ paṭilabhitvā paribhuñjantena chinditvā paribhuñjitabbaṃ. Sace na chinditukāmo hoti, bhūmiyaṃ nikhanitvā pamāṇaṃ upari dasseti, uttānakaṃ vā katvā paribhuñjati, ukkhipitvā tulāsaṅghāṭe ṭhapetvā aṭṭaṃ katvā paribhuñjati, vaṭṭati. ‘‘Na, bhikkhave, uccā mañcapaṭipādakā dhāretabbā, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, aṭṭhaṅgulaparamaṃ mañcapaṭipādaka’’nti (cūḷava. 297) vacanato manussānaṃ pamāṇaṅgulena aṭṭhaṅgulaparamova mañcapaṭipādako vaṭṭati, tato uddhaṃ na vaṭṭati.
૫૬. ‘‘ન , ભિક્ખવે, ઉચ્ચાસયનમહાસયનાનિ ધારેતબ્બાનિ, સેય્યથિદં, આસન્દિ પલ્લઙ્કો ગોનકો ચિત્તકો પટિકા પટલિકા તૂલિકા વિકતિકા ઉદ્દલોમિ એકન્તલોમિ કટ્ટિસ્સં કોસેય્યં કુત્તકં હત્થત્થરં અસ્સત્થરં રથત્થરં અજિનપવેણી કદલિમિગપવરપચ્ચત્થરણં સઉત્તરચ્છદં ઉભતોલોહિતકૂપધાનં, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૨૫૪) વચનતો ઉચ્ચાસયનમહાસયનાનિ ન વટ્ટન્તિ. તત્થ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૫૪) ઉચ્ચાસયનં નામ પમાણાતિક્કન્તં મઞ્ચં. મહાસયનં નામ અકપ્પિયત્થરણં. આસન્દિઆદીસુ આસન્દીતિ પમાણાતિક્કન્તાસનં. પલ્લઙ્કોતિ પાદેસુ વાળરૂપાનિ ઠપેત્વા કતો. ગોનકોતિ દીઘલોમકો મહાકોજવો. ચતુરઙ્ગુલાધિકાનિ કિર તસ્સ લોમાનિ. ચિત્તકોતિ રતનચિત્રઉણ્ણામયત્થરકો. પટિકાતિ ઉણ્ણામયો સેતત્થરકો. પટલિકાતિ ઘનપુપ્ફકો ઉણ્ણામયલોમત્થરકો, યો ‘‘આમલકપટો’’તિપિ વુચ્ચતિ. તૂલિકાતિ પકતિતૂલિકાયેવ. વિકતિકાતિ સીહબ્યગ્ઘાદિરૂપવિચિત્રો ઉણ્ણામયત્થરકો. ઉદ્દલોમીતિ એકતો ઉગ્ગતલોમં ઉણ્ણામયત્થરણં. એકન્તલોમીતિ ઉભતો ઉગ્ગતલોમં ઉણ્ણામયત્થરણં. કટ્ટિસ્સન્તિ રતનપરિસિબ્બિતં કોસેય્યકટ્ટિસ્સમયં પચ્ચત્થરણં. કોસેય્યન્તિ રતનપરિસિબ્બિતં કોસિયસુત્તમયં પચ્ચત્થરણં, સુદ્ધકોસેય્યં પન વટ્ટતિ.
56. ‘‘Na , bhikkhave, uccāsayanamahāsayanāni dhāretabbāni, seyyathidaṃ, āsandi pallaṅko gonako cittako paṭikā paṭalikā tūlikā vikatikā uddalomi ekantalomi kaṭṭissaṃ koseyyaṃ kuttakaṃ hatthattharaṃ assattharaṃ rathattharaṃ ajinapaveṇī kadalimigapavarapaccattharaṇaṃ sauttaracchadaṃ ubhatolohitakūpadhānaṃ, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 254) vacanato uccāsayanamahāsayanāni na vaṭṭanti. Tattha (mahāva. aṭṭha. 254) uccāsayanaṃ nāma pamāṇātikkantaṃ mañcaṃ. Mahāsayanaṃ nāma akappiyattharaṇaṃ. Āsandiādīsu āsandīti pamāṇātikkantāsanaṃ. Pallaṅkoti pādesu vāḷarūpāni ṭhapetvā kato. Gonakoti dīghalomako mahākojavo. Caturaṅgulādhikāni kira tassa lomāni. Cittakoti ratanacitrauṇṇāmayattharako. Paṭikāti uṇṇāmayo setattharako. Paṭalikāti ghanapupphako uṇṇāmayalomattharako, yo ‘‘āmalakapaṭo’’tipi vuccati. Tūlikāti pakatitūlikāyeva. Vikatikāti sīhabyagghādirūpavicitro uṇṇāmayattharako. Uddalomīti ekato uggatalomaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ. Ekantalomīti ubhato uggatalomaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ. Kaṭṭissanti ratanaparisibbitaṃ koseyyakaṭṭissamayaṃ paccattharaṇaṃ. Koseyyanti ratanaparisibbitaṃ kosiyasuttamayaṃ paccattharaṇaṃ, suddhakoseyyaṃ pana vaṭṭati.
કુત્તકન્તિ સોળસન્નં નાટકિત્થીનં ઠત્વા નચ્ચનયોગ્ગં ઉણ્ણામયત્થરણં. હત્થત્થરઅસ્સત્થરા હત્થિઅસ્સપિટ્ઠીસુ અત્થરણકઅત્થરણા એવ. રથત્થરેપિ એસેવ નયો. અજિનપવેણીતિ અજિનચમ્મેહિ મઞ્ચપ્પમાણેન સિબ્બિત્વા કતા પવેણી. કદલિમિગપવરપચ્ચત્થરણન્તિ કદલિમિગચમ્મં નામ અત્થિ, તેન કતં પવરપચ્ચત્થરણન્તિ અત્થો. તં કિર સેતવત્થસ્સ ઉપરિ કદલિમિગચમ્મં પત્થરિત્વા સિબ્બિત્વા કરોન્તિ. સઉત્તરચ્છદન્તિ સહ ઉત્તરચ્છદેન, ઉપરિબદ્ધેન રત્તવિતાનેન સદ્ધિન્તિ અત્થો. સેતવિતાનમ્પિ હેટ્ઠા અકપ્પિયપચ્ચત્થરણે સતિ ન વટ્ટતિ, અસતિ પન વટ્ટતિ. ઉભતોલોહિતકૂપધાનન્તિ સીસૂપધાનઞ્ચ પાદૂપધાનઞ્ચાતિ મઞ્ચસ્સ ઉભતોલોહિતકૂપધાનં, એતં ન કપ્પતિ. યં પન એકમેવ ઉપધાનં ઉભોસુ પસ્સેસુ રત્તં વા હોતુ પદુમવણ્ણં વા વિચિત્રં વા, સચે પમાણયુત્તં, વટ્ટતિ, મહાઉપધાનં પન પટિક્ખિત્તં. ગોનકાદીનિ (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૨૦) સઙ્ઘિકવિહારે વા પુગ્ગલિકવિહારે વા મઞ્ચપીઠકેસુ અત્થરિત્વા પરિભુઞ્જિતું ન વટ્ટન્તિ, ધમ્માસને પન ગિહિવિકતનીહારેન લબ્ભન્તિ, તત્રાપિ નિપજ્જિતું ન વટ્ટતિ.
Kuttakanti soḷasannaṃ nāṭakitthīnaṃ ṭhatvā naccanayoggaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ. Hatthattharaassattharā hatthiassapiṭṭhīsu attharaṇakaattharaṇā eva. Rathattharepi eseva nayo. Ajinapaveṇīti ajinacammehi mañcappamāṇena sibbitvā katā paveṇī. Kadalimigapavarapaccattharaṇanti kadalimigacammaṃ nāma atthi, tena kataṃ pavarapaccattharaṇanti attho. Taṃ kira setavatthassa upari kadalimigacammaṃ pattharitvā sibbitvā karonti. Sauttaracchadanti saha uttaracchadena, uparibaddhena rattavitānena saddhinti attho. Setavitānampi heṭṭhā akappiyapaccattharaṇe sati na vaṭṭati, asati pana vaṭṭati. Ubhatolohitakūpadhānanti sīsūpadhānañca pādūpadhānañcāti mañcassa ubhatolohitakūpadhānaṃ, etaṃ na kappati. Yaṃ pana ekameva upadhānaṃ ubhosu passesu rattaṃ vā hotu padumavaṇṇaṃ vā vicitraṃ vā, sace pamāṇayuttaṃ, vaṭṭati, mahāupadhānaṃ pana paṭikkhittaṃ. Gonakādīni (cūḷava. aṭṭha. 320) saṅghikavihāre vā puggalikavihāre vā mañcapīṭhakesu attharitvā paribhuñjituṃ na vaṭṭanti, dhammāsane pana gihivikatanīhārena labbhanti, tatrāpi nipajjituṃ na vaṭṭati.
‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ઠપેત્વા તીણિ આસન્દિં પલ્લઙ્કં તૂલિકં ગિહિવિકતં અભિનિસીદિતું, ન ત્વેવ અભિનિપજ્જિતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૩૧૪) – વચનતો આસન્દાદિત્તયં ઠપેત્વા અવસેસેસુ ગોનકાદીસુ ગિહિવિકતેસુ ધમ્માસને વા ભત્તગ્ગે વા અન્તરઘરે વા નિસીદિતું વટ્ટતિ, નિપજ્જિતું ન વટ્ટતિ. તૂલોનદ્ધં પન મઞ્ચપીઠં ભત્તગ્ગે અન્તરઘરેયેવ નિસીદિતું વટ્ટતિ, તત્થાપિ નિપજ્જિતું વટ્ટતિ. તૂલોનદ્ધં પન મઞ્ચપીઠં કારાપેન્તસ્સપિ ઉદ્દાલનકં પાચિત્તિયં.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ṭhapetvā tīṇi āsandiṃ pallaṅkaṃ tūlikaṃ gihivikataṃ abhinisīdituṃ, na tveva abhinipajjitu’’nti (cūḷava. 314) – vacanato āsandādittayaṃ ṭhapetvā avasesesu gonakādīsu gihivikatesu dhammāsane vā bhattagge vā antaraghare vā nisīdituṃ vaṭṭati, nipajjituṃ na vaṭṭati. Tūlonaddhaṃ pana mañcapīṭhaṃ bhattagge antaraghareyeva nisīdituṃ vaṭṭati, tatthāpi nipajjituṃ vaṭṭati. Tūlonaddhaṃ pana mañcapīṭhaṃ kārāpentassapi uddālanakaṃ pācittiyaṃ.
‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ઓનદ્ધમઞ્ચં ઓનદ્ધપીઠ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૯૭) વચનતો પન ચમ્માદીહિ ઓનદ્ધં મઞ્ચપીઠં વટ્ટતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, પાવારં. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, કોસેય્યપાવારં. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, કોજવં. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, કમ્બલ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૩૭-૩૩૮) – વચનતો પાવારાદીનિ સઙ્ઘિકાનિ વા હોન્તુ પુગ્ગલિકાનિ વા, યથાસુખં વિહારે વા અન્તરઘરે વા યત્થ કત્થચિ પરિભુઞ્જિતું વટ્ટન્તિ. કોજવં પનેત્થ પકતિકોજવમેવ વટ્ટતિ, મહાપિટ્ઠિયકોજવં ન વટ્ટતિ.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, onaddhamañcaṃ onaddhapīṭha’’nti (cūḷava. 297) vacanato pana cammādīhi onaddhaṃ mañcapīṭhaṃ vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pāvāraṃ. Anujānāmi, bhikkhave, koseyyapāvāraṃ. Anujānāmi, bhikkhave, kojavaṃ. Anujānāmi, bhikkhave, kambala’’nti (mahāva. 337-338) – vacanato pāvārādīni saṅghikāni vā hontu puggalikāni vā, yathāsukhaṃ vihāre vā antaraghare vā yattha katthaci paribhuñjituṃ vaṭṭanti. Kojavaṃ panettha pakatikojavameva vaṭṭati, mahāpiṭṭhiyakojavaṃ na vaṭṭati.
‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સબ્બં પાસાદપરિભોગ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૩૨૦) વચનતો સુવણ્ણરજતાદિવિચિત્રાનિ (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૨૦) કવાટાનિ મઞ્ચપીઠાનિ તાલવણ્ટાનિ સુવણ્ણરજતયોનિ પાનીયઘટપાનીયસરાવાનિ, યં કિઞ્ચિ ચિત્તકમ્મકતં, સબ્બં સેનાસનપરિભોગે વટ્ટતિ. ‘‘પાસાદસ્સ દાસિદાસં ખેત્તવત્થું ગોમહિંસં દેમા’’તિ વદન્તિ, પાટેક્કં ગહણકિચ્ચં નત્થિ, પાસાદે પટિગ્ગહિતે પટિગ્ગહિતમેવ હોતિ.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sabbaṃ pāsādaparibhoga’’nti (cūḷava. 320) vacanato suvaṇṇarajatādivicitrāni (cūḷava. aṭṭha. 320) kavāṭāni mañcapīṭhāni tālavaṇṭāni suvaṇṇarajatayoni pānīyaghaṭapānīyasarāvāni, yaṃ kiñci cittakammakataṃ, sabbaṃ senāsanaparibhoge vaṭṭati. ‘‘Pāsādassa dāsidāsaṃ khettavatthuṃ gomahiṃsaṃ demā’’ti vadanti, pāṭekkaṃ gahaṇakiccaṃ natthi, pāsāde paṭiggahite paṭiggahitameva hoti.
‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, એકપલાસિકં ઉપાહનં… ન, ભિક્ખવે, દિગુણા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન તિગુણા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન ગુણઙ્ગુણૂપાહના ધારેતબ્બા… યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૨૪૫) – વચનતો એકપટલાયેવ ઉપાહના વટ્ટતિ, દ્વિપટલા પન તિપટલા ન વટ્ટતિયેવ. ગુણઙ્ગુણૂપાહના (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૪૫) નામ ચતુપટલતો પટ્ઠાય વુચ્ચતિ, સા પન મજ્ઝિમદેસેયેવ ન વટ્ટતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સબ્બપચ્ચન્તિમેસુ જનપદેસુ ગુણઙ્ગુણૂપાહન’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૫૯) – વચનતો પચ્ચન્તિમેસુ જનપદેસુ ગુણઙ્ગુણૂપાહના નવા વા હોતુ પરિભુત્તા વા, વટ્ટતિ. મજ્ઝિમદેસે પન ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ઓમુક્કં ગુણઙ્ગુણૂપાહનં. ન, ભિક્ખવે, નવા ગુણઙ્ગુણૂપાહના ધારેતબ્બા, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૨૪૭) વચનતો પટિમુઞ્ચિત્વા અપનીતા પરિભુત્તાયેવ ગુણઙ્ગુણૂપાહના વટ્ટતિ, અપરિભુત્તા પટિક્ખિત્તાયેવ. એકપટલા પન પરિભુત્તા વા હોતુ અપરિભુત્તા વા, સબ્બત્થ વટ્ટતિ. એત્થ ચ મનુસ્સચમ્મં ઠપેત્વા યેન કેનચિ ચમ્મેન કતા ઉપાહના વટ્ટતિ. ઉપાહનકોસકસત્થકકોસકકુઞ્ચિકકોસકેસુપિ એસેવ નયો.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ekapalāsikaṃ upāhanaṃ… na, bhikkhave, diguṇā upāhanā dhāretabbā… na tiguṇā upāhanā dhāretabbā… na guṇaṅguṇūpāhanā dhāretabbā… yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 245) – vacanato ekapaṭalāyeva upāhanā vaṭṭati, dvipaṭalā pana tipaṭalā na vaṭṭatiyeva. Guṇaṅguṇūpāhanā (mahāva. aṭṭha. 245) nāma catupaṭalato paṭṭhāya vuccati, sā pana majjhimadeseyeva na vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sabbapaccantimesu janapadesu guṇaṅguṇūpāhana’’nti (mahāva. 259) – vacanato paccantimesu janapadesu guṇaṅguṇūpāhanā navā vā hotu paribhuttā vā, vaṭṭati. Majjhimadese pana ‘‘anujānāmi, bhikkhave, omukkaṃ guṇaṅguṇūpāhanaṃ. Na, bhikkhave, navā guṇaṅguṇūpāhanā dhāretabbā, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 247) vacanato paṭimuñcitvā apanītā paribhuttāyeva guṇaṅguṇūpāhanā vaṭṭati, aparibhuttā paṭikkhittāyeva. Ekapaṭalā pana paribhuttā vā hotu aparibhuttā vā, sabbattha vaṭṭati. Ettha ca manussacammaṃ ṭhapetvā yena kenaci cammena katā upāhanā vaṭṭati. Upāhanakosakasatthakakosakakuñcikakosakesupi eseva nayo.
‘‘ન , ભિક્ખવે, સબ્બનીલિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન સબ્બપીતિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન સબ્બલોહિતિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન સબ્બમઞ્જિટ્ઠિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન સબ્બકણ્હા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન સબ્બમહારઙ્ગરત્તા ઉપાહના ધારેતબ્બા. ન સબ્બમહાનામરત્તા ઉપાહના ધારેતબ્બા, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૨૪૬) – વચનતો સબ્બનીલિકાદિ ઉપાહના ન વટ્ટતિ. એત્થ ચ નીલિકા ઉમાપુપ્ફવણ્ણા હોતિ. પીતિકા કણિકારપુપ્ફવણ્ણા… લોહિતિકા જયસુમનપુપ્ફવણ્ણા… મઞ્જિટ્ઠિકા મઞ્જિટ્ઠવણ્ણા એવ… કણ્હા અદ્દારિટ્ઠકવણ્ણા… મહારઙ્ગરત્તા સતપદિપિટ્ઠિવણ્ણા… મહાનામરત્તા સમ્ભિન્નવણ્ણા હોતિ પણ્ડુપલાસવણ્ણા. કુરુન્દિયં પન ‘‘પદુમપુપ્ફવણ્ણા’’તિ વુત્તં. એતાસુ યં કિઞ્ચિ લભિત્વા રજનં ચોળકેન પુઞ્છિત્વા વણ્ણં ભિન્દિત્વા ધારેતું વટ્ટતિ, અપ્પમત્તકેપિ ભિન્ને વટ્ટતિયેવ.
‘‘Na , bhikkhave, sabbanīlikā upāhanā dhāretabbā… na sabbapītikā upāhanā dhāretabbā… na sabbalohitikā upāhanā dhāretabbā… na sabbamañjiṭṭhikā upāhanā dhāretabbā… na sabbakaṇhā upāhanā dhāretabbā… na sabbamahāraṅgarattā upāhanā dhāretabbā. Na sabbamahānāmarattā upāhanā dhāretabbā, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 246) – vacanato sabbanīlikādi upāhanā na vaṭṭati. Ettha ca nīlikā umāpupphavaṇṇā hoti. Pītikā kaṇikārapupphavaṇṇā… lohitikā jayasumanapupphavaṇṇā… mañjiṭṭhikā mañjiṭṭhavaṇṇā eva… kaṇhā addāriṭṭhakavaṇṇā… mahāraṅgarattā satapadipiṭṭhivaṇṇā… mahānāmarattā sambhinnavaṇṇā hoti paṇḍupalāsavaṇṇā. Kurundiyaṃ pana ‘‘padumapupphavaṇṇā’’ti vuttaṃ. Etāsu yaṃ kiñci labhitvā rajanaṃ coḷakena puñchitvā vaṇṇaṃ bhinditvā dhāretuṃ vaṭṭati, appamattakepi bhinne vaṭṭatiyeva.
‘‘ન, ભિક્ખવે, નીલકવદ્ધિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન પીતકવદ્ધિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન લોહિતકવદ્ધિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન મઞ્જિટ્ઠિકવદ્ધિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન કણ્હવદ્ધિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન મહારઙ્ગરત્તવદ્ધિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન મહાનામરત્તવદ્ધિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૨૪૬) – વચનતો યાસં વદ્ધાયેવ નીલાદિવણ્ણા હોન્તિ, તાપિ ન વટ્ટન્તિ, વણ્ણભેદં પન કત્વા ધારેતું વટ્ટતિ.
‘‘Na, bhikkhave, nīlakavaddhikā upāhanā dhāretabbā… na pītakavaddhikā upāhanā dhāretabbā… na lohitakavaddhikā upāhanā dhāretabbā… na mañjiṭṭhikavaddhikā upāhanā dhāretabbā… na kaṇhavaddhikā upāhanā dhāretabbā… na mahāraṅgarattavaddhikā upāhanā dhāretabbā… na mahānāmarattavaddhikā upāhanā dhāretabbā… yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 246) – vacanato yāsaṃ vaddhāyeva nīlādivaṇṇā honti, tāpi na vaṭṭanti, vaṇṇabhedaṃ pana katvā dhāretuṃ vaṭṭati.
‘‘ન, ભિક્ખવે, ખલ્લકબદ્ધા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન પુટબદ્ધા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન પાલિગુણ્ઠિમા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન તૂલપુણ્ણિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન તિત્તિરપત્તિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન મેણ્ડવિસાણવદ્ધિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન અજવિસાણવદ્ધિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન વિચ્છિકાળિકા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન મોરપિઞ્છપરિસિબ્બિતા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન ચિત્રા ઉપાહના ધારેતબ્બા, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૨૪૬) – વચનતો ખલ્લકબદ્ધાદિ ઉપાહનાપિ ન વટ્ટતિ. તત્થ ખલ્લકબદ્ધાતિ પણ્હિપિધાનત્થં તલે ખલ્લકં બન્ધિત્વા કતા. પુટબદ્ધાતિ યોનકઉપાહના વુચ્ચતિ, યા યાવ જઙ્ઘતો સબ્બપાદં પટિચ્છાદેતિ. પાલિગુણ્ઠિમાતિ પલિગુણ્ઠિત્વા કતા, ઉપરિ પાદમત્તમેવ પટિચ્છાદેતિ, ન જઙ્ઘં. તૂલપુણ્ણિકાતિ તૂલપિચુના પૂરેત્વા કતા. તિત્તિરપત્તિકાતિ તિત્તિરપત્તસદિસા વિચિત્રબદ્ધા. મેણ્ડવિસાણવદ્ધિકાતિ કણ્ણિકટ્ઠાને મેણ્ડકસિઙ્ગસણ્ઠાને વદ્ધે યોજેત્વા કતા. અજવિસાણવદ્ધિકાદીસુપિ એસેવ નયો, વિચ્છિકાળિકાપિ તત્થેવ વિચ્છિકનઙ્ગુટ્ઠસણ્ઠાને વદ્ધે યોજેત્વા કતા. મોરપિઞ્છપરિસિબ્બિતાતિ તલેસુ વા વદ્ધેસુ વા મોરપિઞ્છેહિ સુત્તકસદિસેહિ પરિસિબ્બિતા. ચિત્રાતિ વિચિત્રા. એતાસુ યં કિઞ્ચિ લભિત્વા સચે તાનિ ખલ્લકાદીનિ અપનેત્વા સક્કા હોન્તિ વળઞ્જિતું, વળઞ્જેતબ્બા. તેસુ પન સતિ વળઞ્જન્તસ્સ દુક્કટં.
‘‘Na, bhikkhave, khallakabaddhā upāhanā dhāretabbā… na puṭabaddhā upāhanā dhāretabbā… na pāliguṇṭhimā upāhanā dhāretabbā… na tūlapuṇṇikā upāhanā dhāretabbā… na tittirapattikā upāhanā dhāretabbā… na meṇḍavisāṇavaddhikā upāhanā dhāretabbā… na ajavisāṇavaddhikā upāhanā dhāretabbā… na vicchikāḷikā upāhanā dhāretabbā… na morapiñchaparisibbitā upāhanā dhāretabbā… na citrā upāhanā dhāretabbā, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 246) – vacanato khallakabaddhādi upāhanāpi na vaṭṭati. Tattha khallakabaddhāti paṇhipidhānatthaṃ tale khallakaṃ bandhitvā katā. Puṭabaddhāti yonakaupāhanā vuccati, yā yāva jaṅghato sabbapādaṃ paṭicchādeti. Pāliguṇṭhimāti paliguṇṭhitvā katā, upari pādamattameva paṭicchādeti, na jaṅghaṃ. Tūlapuṇṇikāti tūlapicunā pūretvā katā. Tittirapattikāti tittirapattasadisā vicitrabaddhā. Meṇḍavisāṇavaddhikāti kaṇṇikaṭṭhāne meṇḍakasiṅgasaṇṭhāne vaddhe yojetvā katā. Ajavisāṇavaddhikādīsupi eseva nayo, vicchikāḷikāpi tattheva vicchikanaṅguṭṭhasaṇṭhāne vaddhe yojetvā katā. Morapiñchaparisibbitāti talesu vā vaddhesu vā morapiñchehi suttakasadisehi parisibbitā. Citrāti vicitrā. Etāsu yaṃ kiñci labhitvā sace tāni khallakādīni apanetvā sakkā honti vaḷañjituṃ, vaḷañjetabbā. Tesu pana sati vaḷañjantassa dukkaṭaṃ.
‘‘ન, ભિક્ખવે, સીહચમ્મપરિક્ખટા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન બ્યગ્ઘચમ્મપરિક્ખટા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન દીપિચમ્મપરિક્ખટા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન અજિનચમ્મપરિક્ખટા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન ઉદ્દચમ્મપરિક્ખટા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન મજ્જારચમ્મપરિક્ખટા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન કાળકચમ્મપરિક્ખટા ઉપાહના ધારેતબ્બા… ન લુવકચમ્મપરિક્ખટા ઉપાહના ધારેતબ્બા, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૨૪૬) – વચનતો સીહચમ્માદિપરિક્ખટાપિ ઉપાહના ન વટ્ટતિ. તત્થ સીહચમ્મપરિક્ખટા નામ પરિયન્તેસુ ચીવરે અનુવાતં વિય સીહચમ્મં યોજેત્વા કતા. એસ નયો સબ્બત્થ. લુવકચમ્મપરિક્ખટાતિ પક્ખિબિળાલચમ્મપરિક્ખટા. એતાસુપિ યા કાચિ તં ચમ્મં અપનેત્વા ધારેતબ્બા.
‘‘Na, bhikkhave, sīhacammaparikkhaṭā upāhanā dhāretabbā… na byagghacammaparikkhaṭā upāhanā dhāretabbā… na dīpicammaparikkhaṭā upāhanā dhāretabbā… na ajinacammaparikkhaṭā upāhanā dhāretabbā… na uddacammaparikkhaṭā upāhanā dhāretabbā… na majjāracammaparikkhaṭā upāhanā dhāretabbā… na kāḷakacammaparikkhaṭā upāhanā dhāretabbā… na luvakacammaparikkhaṭā upāhanā dhāretabbā, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 246) – vacanato sīhacammādiparikkhaṭāpi upāhanā na vaṭṭati. Tattha sīhacammaparikkhaṭā nāma pariyantesu cīvare anuvātaṃ viya sīhacammaṃ yojetvā katā. Esa nayo sabbattha. Luvakacammaparikkhaṭāti pakkhibiḷālacammaparikkhaṭā. Etāsupi yā kāci taṃ cammaṃ apanetvā dhāretabbā.
‘‘ન, ભિક્ખવે, કટ્ઠપાદુકા ધારેતબ્બા… ન તાલપત્તપાદુકા… ન વેળુપત્તપાદુકા, ન તિણપાદુકા… ન મુઞ્જપાદુકા, ન પબ્બજપાદુકા… ન હિન્તાલપાદુકા, ન કમલપાદુકા… ન કમ્બલપાદુકા… ન સોવણ્ણપાદુકા… ન રૂપિયમયા પાદુકા… ન મણિમયા… ન વેળુરિયમયા… ન ફલિકમયા … ન કંસમયા… ન કાચમયા… ન તિપુમયા… ન સીસમયા… ન તમ્બલોહમયા… ન કાચિ સઙ્કમનીયા પાદુકા ધારેતબ્બા, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૨૫૦-૨૫૧) – વચનતો યેન કેનચિ તિણેન વા અઞ્ઞેન વા કતા યા કાચિ સઙ્કમનીયા પાદુકા ન ધારેતબ્બા. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, તિસ્સો પાદુકા ધુવટ્ઠાનિયા અસઙ્કમનીયાયો, વચ્ચપાદુકં પસ્સાવપાદુકં આચમનપાદુક’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૫૧) – વચનતો પન ભૂમિયં સુપ્પતિટ્ઠિતા નિચ્ચલા અસંહારિયા વચ્ચપાદુકાદી તિસ્સો પાદુકા પરિભુઞ્જિતું વટ્ટન્તિ.
‘‘Na, bhikkhave, kaṭṭhapādukā dhāretabbā… na tālapattapādukā… na veḷupattapādukā, na tiṇapādukā… na muñjapādukā, na pabbajapādukā… na hintālapādukā, na kamalapādukā… na kambalapādukā… na sovaṇṇapādukā… na rūpiyamayā pādukā… na maṇimayā… na veḷuriyamayā… na phalikamayā … na kaṃsamayā… na kācamayā… na tipumayā… na sīsamayā… na tambalohamayā… na kāci saṅkamanīyā pādukā dhāretabbā, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 250-251) – vacanato yena kenaci tiṇena vā aññena vā katā yā kāci saṅkamanīyā pādukā na dhāretabbā. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, tisso pādukā dhuvaṭṭhāniyā asaṅkamanīyāyo, vaccapādukaṃ passāvapādukaṃ ācamanapāduka’’nti (mahāva. 251) – vacanato pana bhūmiyaṃ suppatiṭṭhitā niccalā asaṃhāriyā vaccapādukādī tisso pādukā paribhuñjituṃ vaṭṭanti.
‘‘ન, ભિક્ખવે, સઉપાહનેન ગામો પવિસિતબ્બો, યો પવિસેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૨૫૯) વચનતો સઉપાહનેન ગામો ન પવિસિતબ્બો. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ગિલાનેન ભિક્ખુના સઉપાહનેન ગામં પવિસિતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૫૬) વચનતો પન યસ્સ પાદા વા ફાલિતા પાદખીલા વા આબાધો પાદા વા દુક્ખા હોન્તિ, યો ન સક્કોતિ અનુપાહનો ગામં પવિસિતું, એવરૂપેન ગિલાનેન સઉપાહનેન ગામં પવિસિતું વટ્ટતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અજ્ઝારામે ઉપાહનં ધારેતું ઉક્કં પદીપં કત્તરદણ્ડ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૪૯) વચનતો અજ્ઝારામે અગિલાનસ્સપિ ઉપાહનં ધારેતું વટ્ટતિ.
‘‘Na, bhikkhave, saupāhanena gāmo pavisitabbo, yo paviseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 259) vacanato saupāhanena gāmo na pavisitabbo. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, gilānena bhikkhunā saupāhanena gāmaṃ pavisitu’’nti (mahāva. 256) vacanato pana yassa pādā vā phālitā pādakhīlā vā ābādho pādā vā dukkhā honti, yo na sakkoti anupāhano gāmaṃ pavisituṃ, evarūpena gilānena saupāhanena gāmaṃ pavisituṃ vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ajjhārāme upāhanaṃ dhāretuṃ ukkaṃ padīpaṃ kattaradaṇḍa’’nti (mahāva. 249) vacanato ajjhārāme agilānassapi upāhanaṃ dhāretuṃ vaṭṭati.
‘‘ન, ભિક્ખવે, આચરિયેસુ આચરિયમત્તેસુ ઉપજ્ઝાયેસુ ઉપજ્ઝાયમત્તેસુ અનુપાહનેસુ ચઙ્કમમાનેસુ સઉપાહનેન ચઙ્કમિતબ્બં, યો ચઙ્કમેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૨૪૮) – વચનતો આચરિયાદીસુ અનુપાહનેસુ ચઙ્કમન્તેસુ સઉપાહનેન ન ચઙ્કમિતબ્બં. એત્થ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૪૮) ચ પબ્બજ્જાચરિયો ઉપસમ્પદાચરિયો નિસ્સયાચરિયો ઉદ્દેસાચરિયોતિ ઇમે ચત્તારોપિ ઇધ આચરિયા એવ. અવસ્સિકસ્સ છબ્બસ્સો આચરિયમત્તો. સો હિ ચતુવસ્સકાલે તં નિસ્સાય વચ્છતિ. એવં એકવસ્સસ્સ સત્તવસ્સો, દુવસ્સસ્સ અટ્ઠવસ્સો, તિવસ્સસ્સ નવવસ્સો, ચતુવસ્સસ્સ દસવસ્સોતિ ઇમેપિ આચરિયમત્તા એવ. ઉપજ્ઝાયસ્સ સન્દિટ્ઠસમ્ભત્તા પન સહાયભિક્ખૂ, યે વા પન કેચિ દસવસ્સેહિ મહન્તતરા, તે સબ્બેપિ ઉપજ્ઝાયમત્તા નામ. એત્તકેસુ ભિક્ખૂસુ અનુપાહનેસુ ચઙ્કમન્તેસુ સઉપાહનસ્સ ચઙ્કમતો આપત્તિ.
‘‘Na, bhikkhave, ācariyesu ācariyamattesu upajjhāyesu upajjhāyamattesu anupāhanesu caṅkamamānesu saupāhanena caṅkamitabbaṃ, yo caṅkameyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 248) – vacanato ācariyādīsu anupāhanesu caṅkamantesu saupāhanena na caṅkamitabbaṃ. Ettha (mahāva. aṭṭha. 248) ca pabbajjācariyo upasampadācariyo nissayācariyo uddesācariyoti ime cattāropi idha ācariyā eva. Avassikassa chabbasso ācariyamatto. So hi catuvassakāle taṃ nissāya vacchati. Evaṃ ekavassassa sattavasso, duvassassa aṭṭhavasso, tivassassa navavasso, catuvassassa dasavassoti imepi ācariyamattā eva. Upajjhāyassa sandiṭṭhasambhattā pana sahāyabhikkhū, ye vā pana keci dasavassehi mahantatarā, te sabbepi upajjhāyamattā nāma. Ettakesu bhikkhūsu anupāhanesu caṅkamantesu saupāhanassa caṅkamato āpatti.
‘‘ન , ભિક્ખવે, મહાચમ્માનિ ધારેતબ્બાનિ સીહચમ્મં બ્યગ્ઘચમ્મં દીપિચમ્મં, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ’’. ‘‘ન, ભિક્ખવે, ગોચમ્મં ધારેતબ્બં, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ’’. ‘‘ન, ભિક્ખવે, કિઞ્ચિ ચમ્મં ધારેતબ્બં, યો ધારેય્ય, આપત્તિદુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૨૫૫) – વચનતો મજ્ઝિમદેસે સીહચમ્માદિ યં કિઞ્ચિ ચમ્મં ગહેત્વા પરિહરિતું ન વટ્ટતિ. સીહચમ્માદીનઞ્ચ પરિહરણેયેવ પટિક્ખેપો કતો. ભૂમત્થરણવસેન પન અઞ્ઞત્થ અનીહરન્તેન યં કિઞ્ચિ ચમ્મં પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ.
‘‘Na , bhikkhave, mahācammāni dhāretabbāni sīhacammaṃ byagghacammaṃ dīpicammaṃ, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa’’. ‘‘Na, bhikkhave, gocammaṃ dhāretabbaṃ, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa’’. ‘‘Na, bhikkhave, kiñci cammaṃ dhāretabbaṃ, yo dhāreyya, āpattidukkaṭassā’’ti (mahāva. 255) – vacanato majjhimadese sīhacammādi yaṃ kiñci cammaṃ gahetvā pariharituṃ na vaṭṭati. Sīhacammādīnañca pariharaṇeyeva paṭikkhepo kato. Bhūmattharaṇavasena pana aññattha anīharantena yaṃ kiñci cammaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭati.
‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સબ્બપચ્ચન્તિમેસુ જનપદેસુ ચમ્માનિ અત્થરણાનિ એળકચમ્મં અજચમ્મં મિગચમ્મ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૫૯) વચનકો પન પચ્ચન્તિમેસુ જનપદેસુ યં કિઞ્ચિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૫૯) એળકચમ્મઞ્ચ અજચમ્મઞ્ચ અત્થરિત્વા નિપજ્જિતું વા નિસીદિતું વા વટ્ટતિ. મિગચમ્મે એણિમિગો વાતમિગો પસદમિગો કુરુઙ્ગમિગો મિગમાતુકો રોહિતમિગોતિ એતેસંયેવ ચમ્માનિ વટ્ટન્તિ, અઞ્ઞેસં પન –
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sabbapaccantimesu janapadesu cammāni attharaṇāni eḷakacammaṃ ajacammaṃ migacamma’’nti (mahāva. 259) vacanako pana paccantimesu janapadesu yaṃ kiñci (mahāva. aṭṭha. 259) eḷakacammañca ajacammañca attharitvā nipajjituṃ vā nisīdituṃ vā vaṭṭati. Migacamme eṇimigo vātamigo pasadamigo kuruṅgamigo migamātuko rohitamigoti etesaṃyeva cammāni vaṭṭanti, aññesaṃ pana –
મક્કટો કાળસીહો ચ, સરભો કદલીમિગો;
Makkaṭo kāḷasīho ca, sarabho kadalīmigo;
યે ચ વાળમિગા કેચિ, તેસં ચમ્મં ન વટ્ટતિ.
Ye ca vāḷamigā keci, tesaṃ cammaṃ na vaṭṭati.
તત્થ વાળમિગાતિ સીહબ્યગ્ઘઅચ્છતરચ્છા. ન કેવલઞ્ચ એતેયેવ, યેસં વા પન ચમ્મં વટ્ટતીતિ વુત્તં, તે ઠપેત્વા અવસેસા અન્તમસો ગોમહિંસસસબિળારાદયોપિ સબ્બે ઇમસ્મિં અત્થે ‘‘વાળમિગા’’ત્વેવ વેદિતબ્બા. એતેસઞ્હિ સબ્બેસં પન ચમ્મં ન વટ્ટતિ.
Tattha vāḷamigāti sīhabyagghaacchataracchā. Na kevalañca eteyeva, yesaṃ vā pana cammaṃ vaṭṭatīti vuttaṃ, te ṭhapetvā avasesā antamaso gomahiṃsasasabiḷārādayopi sabbe imasmiṃ atthe ‘‘vāḷamigā’’tveva veditabbā. Etesañhi sabbesaṃ pana cammaṃ na vaṭṭati.
‘‘ન, ભિક્ખવે, યાનેન યાયિતબ્બં, યો યાયેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ગિલાનસ્સ યાન’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૫૩) વચનતો અગિલાનેન ભિક્ખુના યાનેન ન ગન્તબ્બં. કતરં પન યાનં કપ્પતિ, કતરં ન કપ્પતીતિ? ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, પુરિસયુત્તં હત્થવટ્ટકં. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સિવિકં પાટઙ્કિ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૫૩) વચનતો પુરિસયુત્તં હત્થવટ્ટકં સિવિકા પાટઙ્કી ચ વટ્ટતિ. એત્થ ચ પુરિસયુત્તં ઇત્થિસારથિ વા હોતુ પુરિસસારથિ વા, વટ્ટતિ, ધેનુયુત્તં પન ન વટ્ટતિ. હત્થવટ્ટકં પન ઇત્થિયો વા વટ્ટેન્તુ પુરિસા વા, વટ્ટતિયેવ.
‘‘Na, bhikkhave, yānena yāyitabbaṃ, yo yāyeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, gilānassa yāna’’nti (mahāva. 253) vacanato agilānena bhikkhunā yānena na gantabbaṃ. Kataraṃ pana yānaṃ kappati, kataraṃ na kappatīti? ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, purisayuttaṃ hatthavaṭṭakaṃ. Anujānāmi, bhikkhave, sivikaṃ pāṭaṅki’’nti (mahāva. 253) vacanato purisayuttaṃ hatthavaṭṭakaṃ sivikā pāṭaṅkī ca vaṭṭati. Ettha ca purisayuttaṃ itthisārathi vā hotu purisasārathi vā, vaṭṭati, dhenuyuttaṃ pana na vaṭṭati. Hatthavaṭṭakaṃ pana itthiyo vā vaṭṭentu purisā vā, vaṭṭatiyeva.
૫૭. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અહતાનં દુસ્સાનં અહતકપ્પાનં દિગુણં સઙ્ઘાટિં એકચ્ચિયં ઉત્તરાસઙ્ગં એકચ્ચિયં અન્તરવાસકં, ઉતુદ્ધટાનં દુસ્સાનં ચતુગ્ગુણં સઙ્ઘાટિં દિગુણં ઉત્તરાસઙ્ગં દિગુણં અન્તરવાસકં, પંસુકૂલે યાવદત્થં, પાપણિકે ઉસ્સાહો કરણીયો’’તિ (મહાવ॰ ૩૪૮) વચનતો અધોતાનં (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૪૮) એકવારં ધોતાનઞ્ચ વત્થાનં દુપટ્ટા સઙ્ઘાટિ કાતબ્બા, ઉત્તરાસઙ્ગો અન્તરવાસકો ચ એકપટ્ટો કાતબ્બો. ઉતુદ્ધટાનં પન હતવત્થાનં પિલોતિકાનં સઙ્ઘાટિ ચતુગ્ગુણા કાતબ્બા, ઉત્તરાસઙ્ગો અન્તરવાસકો ચ દુપટ્ટો કાતબ્બો, પંસુકૂલે પન યથારુચિ કાતબ્બં. અન્તરાપણતો પતિતપિલોતિકચીવરેપિ ઉસ્સાહો કરણીયો, પરિયેસના કાતબ્બા, પરિચ્છેદો પન નત્થિ, પટ્ટસતમ્પિ વટ્ટતિ. સબ્બમિદં સાદિયન્તસ્સ ભિક્ખુનો વુત્તં. તીસુ પન ચીવરેસુ દ્વે વા એકં વા છિન્દિત્વા કાતબ્બં. સચે નપ્પહોતિ, આગન્તુકપત્તં દાતબ્બં. આગન્તુકપત્તઞ્હિ અપ્પહોનકે અનુઞ્ઞાતં. વુત્તઞ્હેતં –
57. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ahatānaṃ dussānaṃ ahatakappānaṃ diguṇaṃ saṅghāṭiṃ ekacciyaṃ uttarāsaṅgaṃ ekacciyaṃ antaravāsakaṃ, utuddhaṭānaṃ dussānaṃ catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ diguṇaṃ uttarāsaṅgaṃ diguṇaṃ antaravāsakaṃ, paṃsukūle yāvadatthaṃ, pāpaṇike ussāho karaṇīyo’’ti (mahāva. 348) vacanato adhotānaṃ (mahāva. aṭṭha. 348) ekavāraṃ dhotānañca vatthānaṃ dupaṭṭā saṅghāṭi kātabbā, uttarāsaṅgo antaravāsako ca ekapaṭṭo kātabbo. Utuddhaṭānaṃ pana hatavatthānaṃ pilotikānaṃ saṅghāṭi catugguṇā kātabbā, uttarāsaṅgo antaravāsako ca dupaṭṭo kātabbo, paṃsukūle pana yathāruci kātabbaṃ. Antarāpaṇato patitapilotikacīvarepi ussāho karaṇīyo, pariyesanā kātabbā, paricchedo pana natthi, paṭṭasatampi vaṭṭati. Sabbamidaṃ sādiyantassa bhikkhuno vuttaṃ. Tīsu pana cīvaresu dve vā ekaṃ vā chinditvā kātabbaṃ. Sace nappahoti, āgantukapattaṃ dātabbaṃ. Āgantukapattañhi appahonake anuññātaṃ. Vuttañhetaṃ –
‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, દ્વે છિન્નકાનિ એકં અચ્છિન્નકન્તિ. દ્વે છિન્નકાનિ એકં અચ્છિન્નકં નપ્પહોતિ. ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, દ્વે અચ્છિન્નકાનિ એકં છિન્નકન્તિ. દ્વે અચ્છિન્નકાનિ એકં છિન્નકં નપ્પહોતિ. ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અન્વાધિકમ્પિ આરોપેતું. ન ચ, ભિક્ખવે, સબ્બં અચ્છિન્નકં ધારેતબ્બં, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૩૬૦).
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, dve chinnakāni ekaṃ acchinnakanti. Dve chinnakāni ekaṃ acchinnakaṃ nappahoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, dve acchinnakāni ekaṃ chinnakanti. Dve acchinnakāni ekaṃ chinnakaṃ nappahoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, anvādhikampi āropetuṃ. Na ca, bhikkhave, sabbaṃ acchinnakaṃ dhāretabbaṃ, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 360).
તસ્મા સચે પહોતિ આગન્તુકપત્તં, ન વટ્ટતિ, છિન્દિતબ્બમેવ.
Tasmā sace pahoti āgantukapattaṃ, na vaṭṭati, chinditabbameva.
‘‘ન, ભિક્ખવે, પોત્થકો નિવાસેતબ્બો, યો નિવાસેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ન, ભિક્ખવે, સબ્બનીલકાનિ ચીવરાનિ ધારેતબ્બાનિ… ન સબ્બપીતકાનિ… ન સબ્બલોહિતકાનિ… ન સબ્બમઞ્જિટ્ઠકાનિ… ન સબ્બકણ્હાનિ… ન સબ્બમહારઙ્ગરત્તાનિ… ન સબ્બમહાનામરત્તાનિ… ન અચ્છિન્નદસાનિ… ન દીઘદસાનિ… ન પુપ્ફદસાનિ… ન ફલદસાનિ ચીવરાનિ ધારેતબ્બાનિ… ન કઞ્ચુકં… ન તિરીટકં… ન વેઠનં ધારેતબ્બં, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૩૭૧-૩૭૨) – વચનતો પોત્થકાદીનિ ન ધારેતબ્બાનિ. તત્થ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૭૧-૩૭૨) પોત્થકોતિ મકચિમયો વુચ્ચતિ, અક્કદુસ્સકદલિદુસ્સએરકદુસ્સાનિપિ પોત્થકગતિકાનેવ. સબ્બનીલકાદીનિ રજનં ધોવિત્વા પુન રજિત્વા ધારેતબ્બાનિ. ન સક્કા ચે હોન્તિ ધોવિતું, પચ્ચત્થરણાનિ વા કાતબ્બાનિ. તિપટ્ટચીવરસ્સ વા મજ્ઝે દાતબ્બાનિ. તેસં વણ્ણનાનત્તં ઉપાહનાસુ વુત્તનયમેવ. અચ્છિન્નદસદીઘદસાનિ દસા છિન્દિત્વા ધારેતબ્બાનિ. કઞ્ચુકં લભિત્વા ફાલેત્વા રજિત્વા પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. વેઠનેપિ એસેવ નયો. તિરીટકં પન રુક્ખચ્છલ્લિમયં, તં પાદપુઞ્છનિં કાતું વટ્ટતિ.
‘‘Na, bhikkhave, potthako nivāsetabbo, yo nivāseyya, āpatti dukkaṭassa. Na, bhikkhave, sabbanīlakāni cīvarāni dhāretabbāni… na sabbapītakāni… na sabbalohitakāni… na sabbamañjiṭṭhakāni… na sabbakaṇhāni… na sabbamahāraṅgarattāni… na sabbamahānāmarattāni… na acchinnadasāni… na dīghadasāni… na pupphadasāni… na phaladasāni cīvarāni dhāretabbāni… na kañcukaṃ… na tirīṭakaṃ… na veṭhanaṃ dhāretabbaṃ, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 371-372) – vacanato potthakādīni na dhāretabbāni. Tattha (mahāva. aṭṭha. 371-372) potthakoti makacimayo vuccati, akkadussakadalidussaerakadussānipi potthakagatikāneva. Sabbanīlakādīni rajanaṃ dhovitvā puna rajitvā dhāretabbāni. Na sakkā ce honti dhovituṃ, paccattharaṇāni vā kātabbāni. Tipaṭṭacīvarassa vā majjhe dātabbāni. Tesaṃ vaṇṇanānattaṃ upāhanāsu vuttanayameva. Acchinnadasadīghadasāni dasā chinditvā dhāretabbāni. Kañcukaṃ labhitvā phāletvā rajitvā paribhuñjituṃ vaṭṭati. Veṭhanepi eseva nayo. Tirīṭakaṃ pana rukkhacchallimayaṃ, taṃ pādapuñchaniṃ kātuṃ vaṭṭati.
૫૮. ‘‘ન, ભિક્ખવે, અધમ્મકમ્મં કાતબ્બં, યો કરેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અધમ્મકમ્મે કયિરમાને પટિક્કોસિતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૧૫૪) વચનતો અધમ્મકમ્મં ન કાતબ્બં, કયિરમાનઞ્ચ નિવારેતબ્બં. નિવારેન્તેહિ ચ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ચતૂહિ પઞ્ચહિ પટિક્કોસિતું, દ્વીહિ તીહિ દિટ્ઠિં આવિકાતું, એકેન અધિટ્ઠાતું ‘ન મેતં ખમતી’’તિ (મહાવ॰ ૧૫૪) વચનતો યત્થ નિવારેન્તસ્સ ભિક્ખુનો ઉપદ્દવં કરોન્તિ, તત્થ એકકેન ન નિવારેતબ્બં. સચે ચત્તારો પઞ્ચ વા હોન્તિ, નિવારેતબ્બં. સચે પન દ્વે વા તયો વા હોન્તિ, ‘‘અધમ્મકમ્મં ઇદં, ન મેતં ખમતી’’તિ એવં અઞ્ઞસ્સ સન્તિકે અત્તનો દિટ્ઠિ આવિકાતબ્બા. સચે એકોવ હોતિ, ‘‘ન મેતં ખમતી’’તિ અધિટ્ઠાતબ્બં. સબ્બઞ્ચેતં તેસં અનુપદ્દવત્થાય વુત્તં.
58. ‘‘Na, bhikkhave, adhammakammaṃ kātabbaṃ, yo kareyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, adhammakamme kayiramāne paṭikkositu’’nti (mahāva. 154) vacanato adhammakammaṃ na kātabbaṃ, kayiramānañca nivāretabbaṃ. Nivārentehi ca ‘‘anujānāmi, bhikkhave, catūhi pañcahi paṭikkosituṃ, dvīhi tīhi diṭṭhiṃ āvikātuṃ, ekena adhiṭṭhātuṃ ‘na metaṃ khamatī’’ti (mahāva. 154) vacanato yattha nivārentassa bhikkhuno upaddavaṃ karonti, tattha ekakena na nivāretabbaṃ. Sace cattāro pañca vā honti, nivāretabbaṃ. Sace pana dve vā tayo vā honti, ‘‘adhammakammaṃ idaṃ, na metaṃ khamatī’’ti evaṃ aññassa santike attano diṭṭhi āvikātabbā. Sace ekova hoti, ‘‘na metaṃ khamatī’’ti adhiṭṭhātabbaṃ. Sabbañcetaṃ tesaṃ anupaddavatthāya vuttaṃ.
૫૯. ‘‘ન, ભિક્ખવે, અનોકાસકતો ભિક્ખુ આપત્તિયા ચોદેતબ્બો, યો ચોદેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૧૫૩) વચનતો ચોદેન્તેન ‘‘કરોતુ મે આયસ્મા ઓકાસં, અહં તં વત્તુકામો’’તિ એવં ઓકાસં કારાપેત્વા ચોદેતબ્બો. અધિપ્પાયભેદો પનેત્થ વેદિતબ્બો (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૩૮૯). અયઞ્હિ અધિપ્પાયો નામ ચાવનાધિપ્પાયો અક્કોસાધિપ્પાયો કમ્માધિપ્પાયો વુટ્ઠાનાધિપ્પાયો ઉપોસથપવારણટ્ઠપનાધિપ્પાયો અનુવિજ્જનાધિપ્પાયો ધમ્મકથાધિપ્પાયોતિ અનેકવિધો. તત્થ પુરિમેસુ ચતૂસુ અધિપ્પાયેસુ ઓકાસં અકારાપેન્તસ્સ દુક્કટં, ઓકાસં કારાપેત્વાપિ સમ્મુખા અમૂલકેન પારાજિકેન ચોદેન્તસ્સ સઙ્ઘાદિસેસો, અમૂલકેન સઙ્ઘાદિસેસેન ચોદેન્તસ્સ પાચિત્તિયં, અમૂલિકાય આચારવિપત્તિયા ચોદેન્તસ્સ દુક્કટં, અક્કોસાધિપ્પાયેન વદન્તસ્સ પાચિત્તિયં. અસમ્મુખા પન સત્તહિપિ આપત્તિક્ખન્ધેહિ વદન્તસ્સ દુક્કટં, અસમ્મુખા એવ સત્તવિધમ્પિ કમ્મં કરોન્તસ્સ દુક્કટમેવ. કુરુન્દિયં પન ‘‘વુટ્ઠાનાધિપ્પાયેન ‘ત્વં ઇમં નામ આપત્તિં આપન્નો, તં પટિકરોહી’તિ વદન્તસ્સ ઓકાસકિચ્ચં નત્થી’’તિ વુત્તં. ઉપોસથપવારણં ઠપેન્તસ્સપિ ઓકાસકમ્મં નત્થિ, ઠપનખેત્તં પન જાનિતબ્બં ‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો, અજ્જુપોસથો પન્નરસો, યદિ સઙ્ઘસ્સ પત્તકલ્લં, સઙ્ઘો ઉપોસથં કરે’’તિ.
59. ‘‘Na, bhikkhave, anokāsakato bhikkhu āpattiyā codetabbo, yo codeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 153) vacanato codentena ‘‘karotu me āyasmā okāsaṃ, ahaṃ taṃ vattukāmo’’ti evaṃ okāsaṃ kārāpetvā codetabbo. Adhippāyabhedo panettha veditabbo (mahāva. aṭṭha. 2.389). Ayañhi adhippāyo nāma cāvanādhippāyo akkosādhippāyo kammādhippāyo vuṭṭhānādhippāyo uposathapavāraṇaṭṭhapanādhippāyo anuvijjanādhippāyo dhammakathādhippāyoti anekavidho. Tattha purimesu catūsu adhippāyesu okāsaṃ akārāpentassa dukkaṭaṃ, okāsaṃ kārāpetvāpi sammukhā amūlakena pārājikena codentassa saṅghādiseso, amūlakena saṅghādisesena codentassa pācittiyaṃ, amūlikāya ācāravipattiyā codentassa dukkaṭaṃ, akkosādhippāyena vadantassa pācittiyaṃ. Asammukhā pana sattahipi āpattikkhandhehi vadantassa dukkaṭaṃ, asammukhā eva sattavidhampi kammaṃ karontassa dukkaṭameva. Kurundiyaṃ pana ‘‘vuṭṭhānādhippāyena ‘tvaṃ imaṃ nāma āpattiṃ āpanno, taṃ paṭikarohī’ti vadantassa okāsakiccaṃ natthī’’ti vuttaṃ. Uposathapavāraṇaṃ ṭhapentassapi okāsakammaṃ natthi, ṭhapanakhettaṃ pana jānitabbaṃ ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, ajjuposatho pannaraso, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho uposathaṃ kare’’ti.
એતસ્મિઞ્હિ રે-કારે અનતિક્કન્તેયેવ ઠપેતું લબ્ભતિ, તતો પરં પન ય્ય-કારે પત્તે ન લબ્ભતિ. એસ નયો પવારણાય.
Etasmiñhi re-kāre anatikkanteyeva ṭhapetuṃ labbhati, tato paraṃ pana yya-kāre patte na labbhati. Esa nayo pavāraṇāya.
અનુવિજ્જકસ્સપિ ઓસટે વત્થુસ્મિં ‘‘અત્થેતં તવા’’તિ અનુવિજ્જનાધિપ્પાયેન વદન્તસ્સ ઓકાસકમ્મં નત્થિ. ધમ્મકથિકસ્સપિ ધમ્માસને નિસીદિત્વા ‘‘યો ઇદઞ્ચિદઞ્ચ કરોતિ, અયં ભિક્ખુ અસ્સમણો’’તિઆદિના નયેન અનોદિસ્સ ધમ્મં કથેન્તસ્સ ઓકાસકમ્મં નત્થિ. સચે પન ઓદિસ્સ નિયમેત્વા ‘‘અસુકો ચ અસુકો ચ અસ્સમણો અનુપાસકો’’તિ કથેતિ, ધમ્માસનતો ઓરોહિત્વા આપત્તિં દેસેત્વા ગન્તબ્બં. ‘‘ન, ભિક્ખવે, સુદ્ધાનં ભિક્ખૂનં અનાપત્તિકાનં અવત્થુસ્મિં અકારણે ઓકાસો કારાપેતબ્બો, યો કારાપેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૧૫૩) વચનતો સુદ્ધાનં ભિક્ખૂનં અકારણે વત્થુસ્મિં ઓકાસો ન કારેતબ્બો. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, પુગ્ગલં તુલયિત્વા ઓકાસં કાતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૧૫૩) વચનતો ‘‘ભૂતમેવ નુ ખો આપત્તિં વદતિ, અભૂત’’ન્તિ એવં ઉપપરિક્ખિત્વા ઓકાસો કાતબ્બો.
Anuvijjakassapi osaṭe vatthusmiṃ ‘‘atthetaṃ tavā’’ti anuvijjanādhippāyena vadantassa okāsakammaṃ natthi. Dhammakathikassapi dhammāsane nisīditvā ‘‘yo idañcidañca karoti, ayaṃ bhikkhu assamaṇo’’tiādinā nayena anodissa dhammaṃ kathentassa okāsakammaṃ natthi. Sace pana odissa niyametvā ‘‘asuko ca asuko ca assamaṇo anupāsako’’ti katheti, dhammāsanato orohitvā āpattiṃ desetvā gantabbaṃ. ‘‘Na, bhikkhave, suddhānaṃ bhikkhūnaṃ anāpattikānaṃ avatthusmiṃ akāraṇe okāso kārāpetabbo, yo kārāpeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 153) vacanato suddhānaṃ bhikkhūnaṃ akāraṇe vatthusmiṃ okāso na kāretabbo. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, puggalaṃ tulayitvā okāsaṃ kātu’’nti (mahāva. 153) vacanato ‘‘bhūtameva nu kho āpattiṃ vadati, abhūta’’nti evaṃ upaparikkhitvā okāso kātabbo.
૬૦. ‘‘ન, ભિક્ખવે, સદ્ધાદેય્યં વિનિપાતેતબ્બં, યો વિનિપાતેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૩૬૧) વચનતો સદ્ધાદેય્યં ન વિનિપાતેતબ્બં. ઠપેત્વા માતાપિતરો (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૬૧) સેસઞાતીનં દેન્તોપિ વિનિપાતેતિયેવ, માતાપિતરો પન રજ્જે ઠિતાપિ પત્થયન્તિ, દાતબ્બં.
60. ‘‘Na, bhikkhave, saddhādeyyaṃ vinipātetabbaṃ, yo vinipāteyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 361) vacanato saddhādeyyaṃ na vinipātetabbaṃ. Ṭhapetvā mātāpitaro (mahāva. aṭṭha. 361) sesañātīnaṃ dentopi vinipātetiyeva, mātāpitaro pana rajje ṭhitāpi patthayanti, dātabbaṃ.
૬૧. ‘‘ન , ભિક્ખવે, સન્તરુત્તરેન ગામો પવિસિતબ્બો, યો પવિસેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૩૬૨) વચનતો સન્તરુત્તરેન ગામો ન પવિસિતબ્બો.
61. ‘‘Na , bhikkhave, santaruttarena gāmo pavisitabbo, yo paviseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 362) vacanato santaruttarena gāmo na pavisitabbo.
૬૨. ‘‘પઞ્ચિમે, ભિક્ખવે, પચ્ચયા સઙ્ઘાટિયા નિક્ખેપાય. ગિલાનો વા હોતિ, વસ્સિકસઙ્કેતં વા હોતિ, નદીપારગતં વા હોતિ, અગ્ગળગુત્તિવિહારો વા હોતિ, અત્થતકથિનં વા હોતિ. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચ પચ્ચયા સઙ્ઘાટિયા નિક્ખેપાયા’’તિ (મહાવ॰ ૩૬૨) – વચનતો પન ગહેત્વા ગન્તું અસમત્થો ગિલાનો વા હોતિ, વસ્સિકસઙ્કેતાદીસુ વા અઞ્ઞતરં કારણં, એવરૂપેસુ પચ્ચયેસુ સઙ્ઘાટિં અગ્ગળગુત્તિવિહારે ઠપેત્વા સન્તરુત્તરેન ગન્તું વટ્ટતિ. સબ્બેસ્વેવ હિ એતેસુ ગિલાનવસ્સિકસઙ્કેતનદીપારગમનઅત્થતકથિનભાવેસુ અગ્ગળગુત્તિયેવ પમાણં, ગુત્તે એવ વિહારે નિક્ખિપિત્વા બહિ ગન્તું વટ્ટતિ, નાગુત્તે. આરઞ્ઞકસ્સ પન વિહારો ન સુગુત્તો હોતિ, તેન ભણ્ડુક્ખલિકાય પક્ખિપિત્વા પાસાણસુસિરરુક્ખસુસિરાદીસુ સુપટિચ્છન્નેસુ ઠપેત્વા ગન્તબ્બં. ઉત્તરાસઙ્ગઅન્તરવાસકાનં નિક્ખેપેપિ ઇમેયેવ પઞ્ચ પચ્ચયા વેદિતબ્બા.
62. ‘‘Pañcime, bhikkhave, paccayā saṅghāṭiyā nikkhepāya. Gilāno vā hoti, vassikasaṅketaṃ vā hoti, nadīpāragataṃ vā hoti, aggaḷaguttivihāro vā hoti, atthatakathinaṃ vā hoti. Ime kho, bhikkhave, pañca paccayā saṅghāṭiyā nikkhepāyā’’ti (mahāva. 362) – vacanato pana gahetvā gantuṃ asamattho gilāno vā hoti, vassikasaṅketādīsu vā aññataraṃ kāraṇaṃ, evarūpesu paccayesu saṅghāṭiṃ aggaḷaguttivihāre ṭhapetvā santaruttarena gantuṃ vaṭṭati. Sabbesveva hi etesu gilānavassikasaṅketanadīpāragamanaatthatakathinabhāvesu aggaḷaguttiyeva pamāṇaṃ, gutte eva vihāre nikkhipitvā bahi gantuṃ vaṭṭati, nāgutte. Āraññakassa pana vihāro na sugutto hoti, tena bhaṇḍukkhalikāya pakkhipitvā pāsāṇasusirarukkhasusirādīsu supaṭicchannesu ṭhapetvā gantabbaṃ. Uttarāsaṅgaantaravāsakānaṃ nikkhepepi imeyeva pañca paccayā veditabbā.
૬૩. ‘‘ન, ભિક્ખવે, સમ્બાધસ્સ સામન્તા દ્વઙ્ગુલા સત્થકમ્મં વા વત્થિકમ્મં વા કારાપેતબ્બં, યો કારાપેય્ય, આપત્તિ થુલ્લચ્ચયસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૨૭૯) વચનતો યથાપરિચ્છિન્ને ઓકાસે (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૭૯) યેન કેનચિ સત્થેન વા સૂચિયા વા કણ્ટકેન વા સત્તિકાય વા પાસાણસક્ખલિકાય વા નખેન વા છિન્દનં વા ફાલનં વા વિજ્ઝનં વા લેખનં વા ન કાતબ્બં, સબ્બઞ્હેતં સત્થકમ્મમેવ હોતિ. યેન કેનચિ પન ચમ્મેન વા વત્થેન વા વત્થિપીળનમ્પિ ન કાતબ્બં, સબ્બઞ્હેતં વત્થિકમ્મમેવ હોતિ. એત્થ ચ ‘‘સમ્બાધસ્સ સામન્તા દ્વઙ્ગુલા’’તિ ઇદં સત્થકમ્મંયેવ સન્ધાય વુત્તં, વત્થિકમ્મં પન સમ્બાધેયેવ પટિક્ખિત્તં. તત્થ પન ખારં વા દાતું યેન કેનચિ રજ્જુકેન વા બન્ધિતું વટ્ટતિ, યદિ તેન છિજ્જતિ, સુચ્છિન્નં. અણ્ડવુડ્ઢિરોગેપિ સત્થકમ્મં ન વટ્ટતિ, તસ્મા ‘‘અણ્ડં ફાલેત્વા બીજાનિ ઉદ્ધરિત્વા અરોગં કરિસ્સામી’’તિ ન કાતબ્બં, અગ્ગિતાપનભેસજ્જલેપનેસુ પન પટિક્ખેપો નત્થિ. વચ્ચમગ્ગે ભેસજ્જમક્ખિતા આદાનવટ્ટિ વા વેળુનાળિકા વા વટ્ટતિ, યાય ખારકમ્મં વા કરોન્તિ, તેલં વા પવેસેન્તિ.
63. ‘‘Na, bhikkhave, sambādhassa sāmantā dvaṅgulā satthakammaṃ vā vatthikammaṃ vā kārāpetabbaṃ, yo kārāpeyya, āpatti thullaccayassā’’ti (mahāva. 279) vacanato yathāparicchinne okāse (mahāva. aṭṭha. 279) yena kenaci satthena vā sūciyā vā kaṇṭakena vā sattikāya vā pāsāṇasakkhalikāya vā nakhena vā chindanaṃ vā phālanaṃ vā vijjhanaṃ vā lekhanaṃ vā na kātabbaṃ, sabbañhetaṃ satthakammameva hoti. Yena kenaci pana cammena vā vatthena vā vatthipīḷanampi na kātabbaṃ, sabbañhetaṃ vatthikammameva hoti. Ettha ca ‘‘sambādhassa sāmantā dvaṅgulā’’ti idaṃ satthakammaṃyeva sandhāya vuttaṃ, vatthikammaṃ pana sambādheyeva paṭikkhittaṃ. Tattha pana khāraṃ vā dātuṃ yena kenaci rajjukena vā bandhituṃ vaṭṭati, yadi tena chijjati, succhinnaṃ. Aṇḍavuḍḍhirogepi satthakammaṃ na vaṭṭati, tasmā ‘‘aṇḍaṃ phāletvā bījāni uddharitvā arogaṃ karissāmī’’ti na kātabbaṃ, aggitāpanabhesajjalepanesu pana paṭikkhepo natthi. Vaccamagge bhesajjamakkhitā ādānavaṭṭi vā veḷunāḷikā vā vaṭṭati, yāya khārakammaṃ vā karonti, telaṃ vā pavesenti.
૬૪. ‘‘ન, ભિક્ખવે, નહાપિતપુબ્બેન ખુરભણ્ડં પરિહરિતબ્બં, યો પરિહરેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૩૦૩) વચનતો નહાપિતપુબ્બેન (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૦૩) ખુરભણ્ડં ગહેત્વા પરિહરિતું ન વટ્ટતિ, અઞ્ઞસ્સ સન્તકેન પન કેસે છેદેતું વટ્ટતિ. સચે વેતનં ગહેત્વા છિન્દતિ, ન વટ્ટતિ. યો અનહાપિતપુબ્બો, તસ્સેવ પરિહરિતું વટ્ટતિ, તં વા અઞ્ઞં વા ગહેત્વા કેસે છેદેતુમ્પિ વટ્ટતિ.
64. ‘‘Na, bhikkhave, nahāpitapubbena khurabhaṇḍaṃ pariharitabbaṃ, yo parihareyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 303) vacanato nahāpitapubbena (mahāva. aṭṭha. 303) khurabhaṇḍaṃ gahetvā pariharituṃ na vaṭṭati, aññassa santakena pana kese chedetuṃ vaṭṭati. Sace vetanaṃ gahetvā chindati, na vaṭṭati. Yo anahāpitapubbo, tasseva pariharituṃ vaṭṭati, taṃ vā aññaṃ vā gahetvā kese chedetumpi vaṭṭati.
૬૫. ‘‘સઙ્ઘિકાનિ , ભિક્ખવે, બીજાનિ પુગ્ગલિકાય ભૂમિયા રોપિતાનિ ભાગં દત્વા પરિભુઞ્જિતબ્બાનિ. પુગ્ગલિકાનિ બીજાનિ સઙ્ઘિકાય ભૂમિયા રોપિતાનિ ભાગં દત્વા પરિભુઞ્જિતબ્બાની’’તિ (મહાવ॰ ૩૦૪) – વચનતો પુગ્ગલિકાય ભૂમિયા સઙ્ઘિકેસુ બીજેસુ રોપિતેસુ સઙ્ઘિકાય ભૂમિયા વા પુગ્ગલિકેસુ બીજેસુ રોપિતેસુ દસમભાગં દત્વા પરિભુઞ્જિતબ્બં. ઇદં કિર જમ્બુદીપે પોરાણકચારિત્તં, તસ્મા દસ કોટ્ઠાસે કત્વા એકો કોટ્ઠાસો ભૂમિસામિકાનં દાતબ્બો.
65. ‘‘Saṅghikāni , bhikkhave, bījāni puggalikāya bhūmiyā ropitāni bhāgaṃ datvā paribhuñjitabbāni. Puggalikāni bījāni saṅghikāya bhūmiyā ropitāni bhāgaṃ datvā paribhuñjitabbānī’’ti (mahāva. 304) – vacanato puggalikāya bhūmiyā saṅghikesu bījesu ropitesu saṅghikāya bhūmiyā vā puggalikesu bījesu ropitesu dasamabhāgaṃ datvā paribhuñjitabbaṃ. Idaṃ kira jambudīpe porāṇakacārittaṃ, tasmā dasa koṭṭhāse katvā eko koṭṭhāso bhūmisāmikānaṃ dātabbo.
૬૬. ‘‘સન્તિ, ભિક્ખવે, મગ્ગા કન્તારા અપ્પોદકા અપ્પભક્ખા, ન સુકરા અપાથેય્યેન ગન્તું. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, પાથેય્યં પરિયેસિતું. તણ્ડુલો તણ્ડુલત્થિકેન, મુગ્ગો મુગ્ગત્થિકેન, માસો માસત્થિકેન, લોણં લોણત્થિકેન, ગુળો ગુળત્થિકેન, તેલં તેલત્થિકેન, સપ્પિ સપ્પિત્થિકેના’’તિ (મહાવ॰ ૨૯૯) – વચનતો તાદિસં કન્તારં નિત્થરન્તેન પાથેય્યં પરિયેસિતું વટ્ટતિ. કથં પન પરિયેસિતબ્બન્તિ? સચે (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૯૬) કેચિસયમેવ ઞત્વા દેન્તિ, ઇચ્ચેતં કુસલં. નો ચે દેન્તિ, ઞાતિપવારિતટ્ઠાનતો વા ભિક્ખાચારવત્તેન વા પરિયેસિતબ્બં. તથા અલભન્તેન અઞ્ઞાતિકઅપ્પવારિતટ્ઠાનતો યાચિત્વાપિ ગહેતબ્બં. એકદિવસેન ગમનીયે મગ્ગે એકભત્તત્થાય પરિયેસિતબ્બં. દીઘે અદ્ધાને યત્તકેન કન્તારં નિત્થરતિ, તત્તકં પરિયેસિતબ્બં.
66. ‘‘Santi, bhikkhave, maggā kantārā appodakā appabhakkhā, na sukarā apātheyyena gantuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, pātheyyaṃ pariyesituṃ. Taṇḍulo taṇḍulatthikena, muggo muggatthikena, māso māsatthikena, loṇaṃ loṇatthikena, guḷo guḷatthikena, telaṃ telatthikena, sappi sappitthikenā’’ti (mahāva. 299) – vacanato tādisaṃ kantāraṃ nittharantena pātheyyaṃ pariyesituṃ vaṭṭati. Kathaṃ pana pariyesitabbanti? Sace (mahāva. aṭṭha. 296) kecisayameva ñatvā denti, iccetaṃ kusalaṃ. No ce denti, ñātipavāritaṭṭhānato vā bhikkhācāravattena vā pariyesitabbaṃ. Tathā alabhantena aññātikaappavāritaṭṭhānato yācitvāpi gahetabbaṃ. Ekadivasena gamanīye magge ekabhattatthāya pariyesitabbaṃ. Dīghe addhāne yattakena kantāraṃ nittharati, tattakaṃ pariyesitabbaṃ.
૬૭. ‘‘યં, ભિક્ખવે, મયા ‘ઇદં ન કપ્પતી’તિ અપ્પટિક્ખિત્તં, તઞ્ચે અકપ્પિયં અનુલોમેતિ, કપ્પિયં પટિબાહતિ, તં વો ન કપ્પતિ. યં, ભિક્ખવે, મયા ‘ઇદં ન કપ્પતી’તિ અપ્પટિક્ખિત્તં, તઞ્ચે કપ્પિયં અનુલોમેતિ, અકપ્પિયં પટિબાહતિ, તં વો કપ્પતિ. યં, ભિક્ખવે, મયા ‘ઇદં કપ્પતી’તિ અનનુઞ્ઞાતં, તઞ્ચે અકપ્પિયં અનુલોમેતિ, કપ્પિયં પટિબાહતિ, તં વો ન કપ્પતિ. યં, ભિક્ખવે, મયા ‘ઇદં કપ્પતી’તિ અનનુઞ્ઞાતં, તઞ્ચે કપ્પિયં અનુલોમેતિ, અકપ્પિયં પટિબાહતિ, તં વો કપ્પતી’’તિ (મહાવ॰ ૩૦૫) – ઇમે ચત્તારો મહાપદેસે ભગવા ભિક્ખૂનં નયગ્ગહણત્થાય આહ. તત્થ ધમ્મસઙ્ગાહકત્થેરા સુત્તં ગહેત્વા પરિમદ્દન્તા ઇદં અદ્દસંસુ. ‘‘ઠપેત્વા ધઞ્ઞફલરસ’’ન્તિ સત્ત ધઞ્ઞરસાનિ ‘‘પચ્છાભત્તં ન કપ્પતી’’તિ પટિક્ખિત્તાનિ . તાલનાળિકેરપનસલબુજઅલાબુકુમ્ભણ્ડપુસ્સફલતિપુસફલએળાલુકાનિ નવ મહાફલાનિ સબ્બઞ્ચ અપરણ્ણં ધઞ્ઞગતિકમેવ. તં કિઞ્ચાપિ ન પટિક્ખિત્તં , અથ ખો અકપ્પિયં અનુલોમેતિ, તસ્મા પચ્છાભત્તં ન કપ્પતિ. અટ્ઠ પાનાનિ અનુઞ્ઞાતાનિ, અવસેસાનિ વેત્તતિન્તિણિકમાતુલુઙ્ગકપિટ્ઠકોસમ્બકરમન્દાદિખુદ્દકફલપાનાનિ અટ્ઠપાનગતિકાનેવ. તાનિ કિઞ્ચાપિ ન અનુઞ્ઞાતાનિ, અથ ખો કપ્પિયં અનુલોમેન્તિ, તસ્મા કપ્પન્તિ. ઠપેત્વા હિ સાનુલોમં ધઞ્ઞફલરસં અઞ્ઞં ફલપાનં નામ અકપ્પિયં નત્થિ, સબ્બં યામકાલિકંયેવાતિ કુરુન્દિયં વુત્તં.
67. ‘‘Yaṃ, bhikkhave, mayā ‘idaṃ na kappatī’ti appaṭikkhittaṃ, tañce akappiyaṃ anulometi, kappiyaṃ paṭibāhati, taṃ vo na kappati. Yaṃ, bhikkhave, mayā ‘idaṃ na kappatī’ti appaṭikkhittaṃ, tañce kappiyaṃ anulometi, akappiyaṃ paṭibāhati, taṃ vo kappati. Yaṃ, bhikkhave, mayā ‘idaṃ kappatī’ti ananuññātaṃ, tañce akappiyaṃ anulometi, kappiyaṃ paṭibāhati, taṃ vo na kappati. Yaṃ, bhikkhave, mayā ‘idaṃ kappatī’ti ananuññātaṃ, tañce kappiyaṃ anulometi, akappiyaṃ paṭibāhati, taṃ vo kappatī’’ti (mahāva. 305) – ime cattāro mahāpadese bhagavā bhikkhūnaṃ nayaggahaṇatthāya āha. Tattha dhammasaṅgāhakattherā suttaṃ gahetvā parimaddantā idaṃ addasaṃsu. ‘‘Ṭhapetvā dhaññaphalarasa’’nti satta dhaññarasāni ‘‘pacchābhattaṃ na kappatī’’ti paṭikkhittāni . Tālanāḷikerapanasalabujaalābukumbhaṇḍapussaphalatipusaphalaeḷālukāni nava mahāphalāni sabbañca aparaṇṇaṃ dhaññagatikameva. Taṃ kiñcāpi na paṭikkhittaṃ , atha kho akappiyaṃ anulometi, tasmā pacchābhattaṃ na kappati. Aṭṭha pānāni anuññātāni, avasesāni vettatintiṇikamātuluṅgakapiṭṭhakosambakaramandādikhuddakaphalapānāni aṭṭhapānagatikāneva. Tāni kiñcāpi na anuññātāni, atha kho kappiyaṃ anulomenti, tasmā kappanti. Ṭhapetvā hi sānulomaṃ dhaññaphalarasaṃ aññaṃ phalapānaṃ nāma akappiyaṃ natthi, sabbaṃ yāmakālikaṃyevāti kurundiyaṃ vuttaṃ.
ભગવતા – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, છ ચીવરાનિ ખોમં કપ્પાસિકં કોસેય્યં કમ્બલં સાણં ભઙ્ગ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૩૯) છ ચીવરાનિ અનુઞ્ઞાતાનિ, ધમ્મસઙ્ગાહકત્થેરેહિ તેસં અનુલોમાનિ દુકૂલં પત્તુણ્ણં ચીનપટ્ટં સોમારપટ્ટં ઇદ્ધિમયં દેવદત્તિયન્તિ અપરાનિ છ અનુઞ્ઞાતાનિ. તત્થ પત્તુણ્ણન્તિ પત્તુણ્ણદેસે પાણકેહિ સઞ્જાતવત્થં. દ્વે પટાનિ દેસનામેનેવ વુત્તાનિ. તીણિ કોસેય્યસ્સ અનુલોમાનિ, દુકૂલં સાણસ્સ, ઇતરાનિ દ્વે કપ્પાસિકસ્સ વા સબ્બેસં વા.
Bhagavatā – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, cha cīvarāni khomaṃ kappāsikaṃ koseyyaṃ kambalaṃ sāṇaṃ bhaṅga’’nti (mahāva. 339) cha cīvarāni anuññātāni, dhammasaṅgāhakattherehi tesaṃ anulomāni dukūlaṃ pattuṇṇaṃ cīnapaṭṭaṃ somārapaṭṭaṃ iddhimayaṃ devadattiyanti aparāni cha anuññātāni. Tattha pattuṇṇanti pattuṇṇadese pāṇakehi sañjātavatthaṃ. Dve paṭāni desanāmeneva vuttāni. Tīṇi koseyyassa anulomāni, dukūlaṃ sāṇassa, itarāni dve kappāsikassa vā sabbesaṃ vā.
ભગવતા એકાદસ પત્તે પટિક્ખિપિત્વા દ્વે પત્તા અનુઞ્ઞાતા લોહપત્તો ચ મત્તિકાપત્તો ચ. લોહથાલકં મત્તિકાથાલકં તમ્બલોહથાલકન્તિ તેસંયેવ અનુલોમાનિ. ભગવતા તયો તુમ્બા અનુઞ્ઞાતા લોહતુમ્બો કટ્ઠતુમ્બો ફલતુમ્બોતિ. કુણ્ડિકા કઞ્ચનકો ઉદકતુમ્બોતિ તેસંયેવ અનુલોમાનિ. કુરુન્દિયં પન ‘‘પાનીયસઙ્ખપાનીયસરાવકાનં એતે અનુલોમા’’તિ વુત્તં. પટ્ટિકા સૂકરન્તન્તિ દ્વે કાયબન્ધનાનિ અનુઞ્ઞાતાનિ. દુસ્સપટ્ટેન રજ્જુકેન ચ કતકાયબન્ધનાનિ તેસંયેવ અનુલોમાનિ. સેતચ્છત્તં કિલઞ્જચ્છત્તં પણ્ણચ્છત્તન્તિ તીણિ છત્તાનિ અનુઞ્ઞાતાનિ. એકપણ્ણચ્છત્તં તેસંયેવ અનુલોમન્તિ ઇમિના નયેન પાળિઞ્ચ અટ્ઠકથઞ્ચ અનુપેક્ખિત્વા અઞ્ઞાનિપિ કપ્પિયાકપ્પિયાનં અનુલોમાનિ વિનયધરેન વેદિતબ્બાનિ.
Bhagavatā ekādasa patte paṭikkhipitvā dve pattā anuññātā lohapatto ca mattikāpatto ca. Lohathālakaṃ mattikāthālakaṃ tambalohathālakanti tesaṃyeva anulomāni. Bhagavatā tayo tumbā anuññātā lohatumbo kaṭṭhatumbo phalatumboti. Kuṇḍikā kañcanako udakatumboti tesaṃyeva anulomāni. Kurundiyaṃ pana ‘‘pānīyasaṅkhapānīyasarāvakānaṃ ete anulomā’’ti vuttaṃ. Paṭṭikā sūkarantanti dve kāyabandhanāni anuññātāni. Dussapaṭṭena rajjukena ca katakāyabandhanāni tesaṃyeva anulomāni. Setacchattaṃ kilañjacchattaṃ paṇṇacchattanti tīṇi chattāni anuññātāni. Ekapaṇṇacchattaṃ tesaṃyeva anulomanti iminā nayena pāḷiñca aṭṭhakathañca anupekkhitvā aññānipi kappiyākappiyānaṃ anulomāni vinayadharena veditabbāni.
૬૮. વિનયધરો (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૪૩૮) ચ પુગ્ગલો વિનયપરિયત્તિમૂલકે પઞ્ચાનિસંસે છાનિસંસે સત્તાનિસંસે અટ્ઠાનિસંસે નવાનિસંસે દસાનિસંસે એકાદસાનિસંસે લભતિ. કતમે પઞ્ચાનિસંસે લભતિ? અત્તનો સીલક્ખન્ધગુત્તિઆદિકે. વુત્તઞ્હેતં –
68. Vinayadharo (pāci. aṭṭha. 438) ca puggalo vinayapariyattimūlake pañcānisaṃse chānisaṃse sattānisaṃse aṭṭhānisaṃse navānisaṃse dasānisaṃse ekādasānisaṃse labhati. Katame pañcānisaṃse labhati? Attano sīlakkhandhaguttiādike. Vuttañhetaṃ –
‘‘પઞ્ચિમે, ભિક્ખવે, આનિસંસા વિનયધરે પુગ્ગલે. અત્તનો સીલક્ખન્ધો સુગુત્તો હોતિ સુરક્ખિતો, કુક્કુચ્ચપકતાનં પટિસરણં હોતિ, વિસારદો સઙ્ઘમજ્ઝે વોહરતિ, પચ્ચત્થિકે સહધમ્મેન સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગણ્હાતિ, સદ્ધમ્મટ્ઠિતિયા પટિપન્નો હોતી’’તિ (પરિ॰ ૩૨૫).
‘‘Pañcime, bhikkhave, ānisaṃsā vinayadhare puggale. Attano sīlakkhandho sugutto hoti surakkhito, kukkuccapakatānaṃ paṭisaraṇaṃ hoti, visārado saṅghamajjhe voharati, paccatthike sahadhammena suniggahitaṃ niggaṇhāti, saddhammaṭṭhitiyā paṭipanno hotī’’ti (pari. 325).
કથમસ્સ અત્તનો સીલક્ખન્ધો સુગુત્તો હોતિ સુરક્ખિતો? ઇધેકચ્ચો ભિક્ખુ આપત્તિં આપજ્જન્તો છહાકારેહિ આપજ્જતિ અલજ્જિતા, અઞ્ઞાણતા, કુક્કુચ્ચપકતતા, અકપ્પિયે કપ્પિયસઞ્ઞિતા, કપ્પિયે અકપ્પિયસઞ્ઞિતા, સતિસમ્મોસા. કથં અલજ્જિતાય આપજ્જતિ? અકપ્પિયભાવં જાનન્તોયેવ મદ્દિત્વા વીતિક્કમં કરોતિ. વુત્તમ્પિ ચેતં –
Kathamassa attano sīlakkhandho sugutto hoti surakkhito? Idhekacco bhikkhu āpattiṃ āpajjanto chahākārehi āpajjati alajjitā, aññāṇatā, kukkuccapakatatā, akappiye kappiyasaññitā, kappiye akappiyasaññitā, satisammosā. Kathaṃ alajjitāya āpajjati? Akappiyabhāvaṃ jānantoyeva madditvā vītikkamaṃ karoti. Vuttampi cetaṃ –
‘‘સઞ્ચિચ્ચ આપત્તિં આપજ્જતિ, આપત્તિં પરિગૂહતિ;
‘‘Sañcicca āpattiṃ āpajjati, āpattiṃ parigūhati;
અગતિગમનઞ્ચ ગચ્છતિ, એદિસો વુચ્ચતિ અલજ્જિપુગ્ગલો’’તિ. (પરિ॰ ૩૫૯);
Agatigamanañca gacchati, ediso vuccati alajjipuggalo’’ti. (pari. 359);
કથં અઞ્ઞાણતાય આપજ્જતિ? અઞ્ઞાણપુગ્ગલો હિ મન્દો મોમૂહો કત્તબ્બાકત્તબ્બં અજાનન્તો અકત્તબ્બં કરોતિ, કત્તબ્બં વિરાધેતિ. એવં અઞ્ઞાણતાય આપજ્જતિ. કથં કુક્કુચ્ચપકતતાય આપજ્જતિ? કપ્પિયાકપ્પિયં નિસ્સાય કુક્કુચ્ચે ઉપ્પન્ને વિનયધરં પુચ્છિત્વા કપ્પિયં ચે, કત્તબ્બં સિયા, અકપ્પિયં ચે, ન કત્તબ્બં, અયં પન ‘‘વટ્ટતી’’તિ મદ્દિત્વા વીતિક્કમતિયેવ. એવં કુક્કુચ્ચપકતતાય આપજ્જતિ.
Kathaṃ aññāṇatāya āpajjati? Aññāṇapuggalo hi mando momūho kattabbākattabbaṃ ajānanto akattabbaṃ karoti, kattabbaṃ virādheti. Evaṃ aññāṇatāya āpajjati. Kathaṃ kukkuccapakatatāya āpajjati? Kappiyākappiyaṃ nissāya kukkucce uppanne vinayadharaṃ pucchitvā kappiyaṃ ce, kattabbaṃ siyā, akappiyaṃ ce, na kattabbaṃ, ayaṃ pana ‘‘vaṭṭatī’’ti madditvā vītikkamatiyeva. Evaṃ kukkuccapakatatāya āpajjati.
કથં અકપ્પિયે કપ્પિયસઞ્ઞિતાય આપજ્જતિ? અચ્છમંસં ‘‘સૂકરમંસ’’ન્તિ ખાદતિ, દીપિમંસં ‘‘મિગમંસ’’ન્તિ ખાદતિ, અકપ્પિયભોજનં ‘‘કપ્પિયભોજન’’ન્તિ ભુઞ્જતિ, વિકાલે કાલસઞ્ઞાય ભુઞ્જતિ, અકપ્પિયપાનકં ‘‘કપ્પિયપાનક’’ન્તિ પિવતિ. એવં અકપ્પિયે કપ્પિયસઞ્ઞિતાય આપજ્જતિ. કથં કપ્પિયે અકપ્પિયસઞ્ઞિતાય આપજ્જતિ? સૂકરમંસં ‘‘અચ્છમંસ’’ન્તિ ખાદતિ, મિગમંસં ‘‘દીપિમંસ’’ન્તિ ખાદતિ, કપ્પિયભોજનં ‘‘અકપ્પિયભોજન’’ન્તિ ભુઞ્જતિ, કાલે વિકાલસઞ્ઞાય ભુઞ્જતિ, કપ્પિયપાનકં ‘‘અકપ્પિયપાનક’’ન્તિ પિવતિ. એવં કપ્પિયે અકપ્પિયસઞ્ઞિતાય આપજ્જતિ. કથં સતિસમ્મોસા આપજ્જતિ? સહસેય્યચીવરવિપ્પવાસભેસજ્જચીવરકાલાતિક્કમનપચ્ચયા આપત્તિં સતિસમ્મોસા આપજ્જતિ. એવમિધેકચ્ચો ભિક્ખુ ઇમેહિ છહિ આકારેહિ આપત્તિં આપજ્જતિ.
Kathaṃ akappiye kappiyasaññitāya āpajjati? Acchamaṃsaṃ ‘‘sūkaramaṃsa’’nti khādati, dīpimaṃsaṃ ‘‘migamaṃsa’’nti khādati, akappiyabhojanaṃ ‘‘kappiyabhojana’’nti bhuñjati, vikāle kālasaññāya bhuñjati, akappiyapānakaṃ ‘‘kappiyapānaka’’nti pivati. Evaṃ akappiye kappiyasaññitāya āpajjati. Kathaṃ kappiye akappiyasaññitāya āpajjati? Sūkaramaṃsaṃ ‘‘acchamaṃsa’’nti khādati, migamaṃsaṃ ‘‘dīpimaṃsa’’nti khādati, kappiyabhojanaṃ ‘‘akappiyabhojana’’nti bhuñjati, kāle vikālasaññāya bhuñjati, kappiyapānakaṃ ‘‘akappiyapānaka’’nti pivati. Evaṃ kappiye akappiyasaññitāya āpajjati. Kathaṃ satisammosā āpajjati? Sahaseyyacīvaravippavāsabhesajjacīvarakālātikkamanapaccayā āpattiṃ satisammosā āpajjati. Evamidhekacco bhikkhu imehi chahi ākārehi āpattiṃ āpajjati.
વિનયધરો પન ઇમેહિ છહાકારેહિ આપત્તિં ન આપજ્જતિ. કથં લજ્જિતાય નાપજ્જતિ? સો હિ ‘‘પસ્સથ ભો, અયં કપ્પિયાકપ્પિયં જાનન્તોયેવ પણ્ણત્તિવીતિક્કમં કરોતી’’તિ ઇમં પરૂપવાદં રક્ખન્તોપિ નાપજ્જતિ. એવં લજ્જિતાય નાપજ્જતિ, સહસા આપન્નમ્પિ દેસનાગામિનિં દેસેત્વા વુટ્ઠાનગામિનિયા વુટ્ઠહિત્વા સુદ્ધન્તે પતિટ્ઠાતિ. તતો –
Vinayadharo pana imehi chahākārehi āpattiṃ na āpajjati. Kathaṃ lajjitāya nāpajjati? So hi ‘‘passatha bho, ayaṃ kappiyākappiyaṃ jānantoyeva paṇṇattivītikkamaṃ karotī’’ti imaṃ parūpavādaṃ rakkhantopi nāpajjati. Evaṃ lajjitāya nāpajjati, sahasā āpannampi desanāgāminiṃ desetvā vuṭṭhānagāminiyā vuṭṭhahitvā suddhante patiṭṭhāti. Tato –
‘‘સઞ્ચિચ્ચ આપત્તિં નાપજ્જતિ, આપત્તિં ન પરિગૂહતિ;
‘‘Sañcicca āpattiṃ nāpajjati, āpattiṃ na parigūhati;
અગતિગમનઞ્ચ ન ગચ્છતિ, એદિસો વુચ્ચતિ લજ્જિપુગ્ગલો’’તિ. (પરિ॰ ૩૫૯) –
Agatigamanañca na gacchati, ediso vuccati lajjipuggalo’’ti. (pari. 359) –
ઇમસ્મિં લજ્જિભાવે પતિટ્ઠિતોવ હોતિ.
Imasmiṃ lajjibhāve patiṭṭhitova hoti.
કથં ઞાણતાય નાપજ્જતિ? સો હિ કપ્પિયાકપ્પિયં જાનાતિ, તસ્મા કપ્પિયંયેવ કરોતિ, અકપ્પિયં ન કરોતિ. એવં ઞાણતાય નાપજ્જતિ. કથં અકુક્કુચ્ચપકતતાય નાપજ્જતિ? કપ્પિયાકપ્પિયં નિસ્સાય કુક્કુચ્ચે ઉપ્પન્ને વત્થું ઓલોકેત્વા માતિકં પદભાજનં અન્તરાપત્તિં અનાપત્તિં ઓલોકેત્વા કપ્પિયં ચે હોતિ, કરોતિ, અકપ્પિયં ચે, ન કરોતિ. એવં અકુક્કુચ્ચપકતતાય નાપજ્જતિ. કથં અકપ્પિયે કપ્પિયસઞ્ઞિતાદીહિ નાપજ્જતિ? સો હિ કપ્પિયાકપ્પિયં જાનાતિ, તસ્મા અકપ્પિયે કપ્પિયસઞ્ઞી ન હોતિ, કપ્પિયે અકપ્પિયસઞ્ઞી ન હોતિ, સુપ્પતિટ્ઠિતા ચસ્સ સતિ હોતિ, અધિટ્ઠાતબ્બં અધિટ્ઠેતિ, વિકપ્પેતબ્બં વિકપ્પેતિ. ઇતિ ઇમેહિ છહિ આકારેહિ આપત્તિં નાપજ્જતિ. અનાપજ્જન્તો અખણ્ડસીલો હોતિ, પરિસુદ્ધસીલો હોતિ. એવમસ્સ અત્તનો સીલક્ખન્ધો સુગુત્તો હોતિ સુરક્ખિતો.
Kathaṃ ñāṇatāya nāpajjati? So hi kappiyākappiyaṃ jānāti, tasmā kappiyaṃyeva karoti, akappiyaṃ na karoti. Evaṃ ñāṇatāya nāpajjati. Kathaṃ akukkuccapakatatāya nāpajjati? Kappiyākappiyaṃ nissāya kukkucce uppanne vatthuṃ oloketvā mātikaṃ padabhājanaṃ antarāpattiṃ anāpattiṃ oloketvā kappiyaṃ ce hoti, karoti, akappiyaṃ ce, na karoti. Evaṃ akukkuccapakatatāya nāpajjati. Kathaṃ akappiye kappiyasaññitādīhi nāpajjati? So hi kappiyākappiyaṃ jānāti, tasmā akappiye kappiyasaññī na hoti, kappiye akappiyasaññī na hoti, suppatiṭṭhitā cassa sati hoti, adhiṭṭhātabbaṃ adhiṭṭheti, vikappetabbaṃ vikappeti. Iti imehi chahi ākārehi āpattiṃ nāpajjati. Anāpajjanto akhaṇḍasīlo hoti, parisuddhasīlo hoti. Evamassa attano sīlakkhandho sugutto hoti surakkhito.
કથં કુક્કુચ્ચપકતાનં પટિસરણં હોતિ? તિરોરટ્ઠેસુ તિરોજનપદેસુ ચ ઉપ્પન્નકુક્કુચ્ચા ભિક્ખૂ ‘‘અસુકસ્મિં કિર વિહારે વિનયધરો વસતી’’તિ દૂરતોવ તસ્સ સન્તિકં આગન્ત્વા કુક્કુચ્ચં પુચ્છન્તિ. સો તેહિ કતસ્સ કમ્મસ્સ વત્થું ઓલોકેત્વા આપત્તાનાપત્તિગરુકલહુકાદિભેદં સલ્લક્ખેત્વા દેસનાગામિનિં દેસાપેત્વા, વુટ્ઠાનગામિનિયા વુટ્ઠાપેત્વા સુદ્ધન્તે પતિટ્ઠાપેતિ. એવં કુક્કુચ્ચપકતાનં પટિસરણં હોતિ.
Kathaṃ kukkuccapakatānaṃ paṭisaraṇaṃ hoti? Tiroraṭṭhesu tirojanapadesu ca uppannakukkuccā bhikkhū ‘‘asukasmiṃ kira vihāre vinayadharo vasatī’’ti dūratova tassa santikaṃ āgantvā kukkuccaṃ pucchanti. So tehi katassa kammassa vatthuṃ oloketvā āpattānāpattigarukalahukādibhedaṃ sallakkhetvā desanāgāminiṃ desāpetvā, vuṭṭhānagāminiyā vuṭṭhāpetvā suddhante patiṭṭhāpeti. Evaṃ kukkuccapakatānaṃ paṭisaraṇaṃ hoti.
વિસારદો સઙ્ઘમજ્ઝે વોહરતીતિ અવિનયધરસ્સ હિ સઙ્ઘમજ્ઝે કથેન્તસ્સ ભયં સારજ્જં ઓક્કમતિ, વિનયધરસ્સ તં ન હોતિ. કસ્મા? ‘‘એવં કથેન્તસ્સ દોસો હોતિ, એવં ન દોસો’’તિ ઞત્વા કથનતો.
Visāradosaṅghamajjhe voharatīti avinayadharassa hi saṅghamajjhe kathentassa bhayaṃ sārajjaṃ okkamati, vinayadharassa taṃ na hoti. Kasmā? ‘‘Evaṃ kathentassa doso hoti, evaṃ na doso’’ti ñatvā kathanato.
પચ્ચત્થિકે સહધમ્મેન સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગણ્હાતીતિ એત્થ દ્વિધા પચ્ચત્થિકા નામ અત્તપચ્ચત્થિકા ચ સાસનપચ્ચત્થિકા ચ. તત્થ મેત્તિયભૂમજકા ચ ભિક્ખૂ વડ્ઢો ચ લિચ્છવી અમૂલકેન અન્તિમવત્થુના ચોદેસું, ઇમે અત્તપચ્ચત્થિકા નામ. યે પન અઞ્ઞેપિ દુસ્સીલા પાપધમ્મા , સબ્બેતે અત્તપચ્ચત્થિકા. વિપરીતદસ્સના પન અરિટ્ઠભિક્ખુકણ્ટકસામણેરવેસાલિકવજ્જિપુત્તકા પરૂપહારઅઞ્ઞાણકઙ્ખાવિતરણાદિવાદા મહાસઙ્ઘિકાદયો ચ અબુદ્ધસાસનં ‘‘બુદ્ધસાસન’’ન્તિ વત્વા કતપગ્ગહા સાસનપચ્ચત્થિકા નામ. તે સબ્બેપિ સહધમ્મેન સહકારણેન વચનેન યથા તં અસદ્ધમ્મં પતિટ્ઠાપેતું ન સક્કોન્તિ, એવં સુનિગ્ગહિતં કત્વા નિગ્ગણ્હાતિ.
Paccatthike sahadhammena suniggahitaṃ niggaṇhātīti ettha dvidhā paccatthikā nāma attapaccatthikā ca sāsanapaccatthikā ca. Tattha mettiyabhūmajakā ca bhikkhū vaḍḍho ca licchavī amūlakena antimavatthunā codesuṃ, ime attapaccatthikā nāma. Ye pana aññepi dussīlā pāpadhammā , sabbete attapaccatthikā. Viparītadassanā pana ariṭṭhabhikkhukaṇṭakasāmaṇeravesālikavajjiputtakā parūpahāraaññāṇakaṅkhāvitaraṇādivādā mahāsaṅghikādayo ca abuddhasāsanaṃ ‘‘buddhasāsana’’nti vatvā katapaggahā sāsanapaccatthikā nāma. Te sabbepi sahadhammena sahakāraṇena vacanena yathā taṃ asaddhammaṃ patiṭṭhāpetuṃ na sakkonti, evaṃ suniggahitaṃ katvā niggaṇhāti.
સદ્ધમ્મટ્ઠિતિયા પટિપન્નો હોતીતિ એત્થ પન તિવિધો સદ્ધમ્મો પરિયત્તિપટિપત્તિઅધિગમવસેન. તત્થ તેપિટકં બુદ્ધવચનં પરિયત્તિસદ્ધમ્મો નામ. તેરસ ધુતગુણા ચુદ્દસ ખન્ધકવત્તાનિ દ્વેઅસીતિ મહાવત્તાનીતિ અયં પટિપત્તિસદ્ધમ્મો નામ. ચત્તારો મગ્ગા ચ ચત્તારિ ફલાનિ ચ, અયં અધિગમસદ્ધમ્મો નામ.
Saddhammaṭṭhitiyā paṭipanno hotīti ettha pana tividho saddhammo pariyattipaṭipattiadhigamavasena. Tattha tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ pariyattisaddhammo nāma. Terasa dhutaguṇā cuddasa khandhakavattāni dveasīti mahāvattānīti ayaṃ paṭipattisaddhammo nāma. Cattāro maggā ca cattāri phalāni ca, ayaṃ adhigamasaddhammo nāma.
તત્થ કેચિ થેરા ‘‘યો વો, આનન્દ, મયા ધમ્મો ચ વિનયો ચ દેસિતો પઞ્ઞત્તો, સો વો મમચ્ચયેન સત્થા’’તિ ઇમિના સુત્તેન (દી॰ નિ॰ ૨.૨૧૬) ‘‘સાસનસ્સ પરિયત્તિ મૂલ’’ન્તિ વદન્તિ. કેચિ થેરા ‘‘ઇમે ચ સુભદ્દ ભિક્ખૂ સમ્મા વિહરેય્યું, અસુઞ્ઞો લોકો અરહન્તેહિ અસ્સા’’તિ ઇમિના સુત્તેન (દી॰ નિ॰ ૨.૨૧૪) ‘‘સાસનસ્સ પટિપત્તિ મૂલ’’ન્તિ વત્વા ‘‘યાવ પઞ્ચ ભિક્ખૂ સમ્માપટિપન્ના સંવિજ્જન્તિ, તાવ સાસનં ઠિતં હોતી’’તિ આહંસુ. ઇતરે પન થેરા ‘‘પરિયત્તિયા અન્તરહિતાય સુપ્પટિપન્નસ્સપિ ધમ્માભિસમયો નત્થી’’તિ વત્વા આહંસુ ‘‘સચેપિ પઞ્ચ ભિક્ખૂ ચત્તારિ પારાજિકાનિ રક્ખકા હોન્તિ, તે સદ્ધે કુલપુત્તે પબ્બાજેત્વા પચ્ચન્તિમે જનપદે ઉપસમ્પાદેત્વા દસવગ્ગં ગણં પૂરેત્વા મજ્ઝિમજનપદે ઉપસમ્પદં કરિસ્સન્તિ, એતેનુપાયેન વીસતિવગ્ગં સઙ્ઘં પૂરેત્વા અત્તનોપિ અબ્ભાનકમ્મં કત્વા સાસનં વુદ્ધિં વિરૂળ્હિં ગમયિસ્સન્તિ. એવમયં વિનયધરો તિવિધસ્સપિ સદ્ધમ્મસ્સ ચિરટ્ઠિતિયા પટિપન્નો હોતી’’તિ. એવમયં વિનયધરો ઇમે તાવ પઞ્ચાનિસંસે પટિલભતીતિ વેદિતબ્બો.
Tattha keci therā ‘‘yo vo, ānanda, mayā dhammo ca vinayo ca desito paññatto, so vo mamaccayena satthā’’ti iminā suttena (dī. ni. 2.216) ‘‘sāsanassa pariyatti mūla’’nti vadanti. Keci therā ‘‘ime ca subhadda bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’’ti iminā suttena (dī. ni. 2.214) ‘‘sāsanassa paṭipatti mūla’’nti vatvā ‘‘yāva pañca bhikkhū sammāpaṭipannā saṃvijjanti, tāva sāsanaṃ ṭhitaṃ hotī’’ti āhaṃsu. Itare pana therā ‘‘pariyattiyā antarahitāya suppaṭipannassapi dhammābhisamayo natthī’’ti vatvā āhaṃsu ‘‘sacepi pañca bhikkhū cattāri pārājikāni rakkhakā honti, te saddhe kulaputte pabbājetvā paccantime janapade upasampādetvā dasavaggaṃ gaṇaṃ pūretvā majjhimajanapade upasampadaṃ karissanti, etenupāyena vīsativaggaṃ saṅghaṃ pūretvā attanopi abbhānakammaṃ katvā sāsanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ gamayissanti. Evamayaṃ vinayadharo tividhassapi saddhammassa ciraṭṭhitiyā paṭipanno hotī’’ti. Evamayaṃ vinayadharo ime tāva pañcānisaṃse paṭilabhatīti veditabbo.
કતમે છાનિસંસે લભતીતિ? તસ્સાધેય્યો ઉપોસથો પવારણા સઙ્ઘકમ્મં પબ્બજ્જા ઉપસમ્પદા, નિસ્સયં દેતિ, સામણેરં ઉપટ્ઠાપેતિ. યેપિ ઇમે ચાતુદ્દસિકો, પન્નરસિકો, સામગ્ગિઉપોસથો, સઙ્ઘે ઉપોસથો, ગણે ઉપોસથો, પુગ્ગલે ઉપોસથો, સુત્તુદ્દેસો, પારિસુદ્ધિ, અધિટ્ઠાનઉપોસથોતિ નવ ઉપોસથા, સબ્બે તે વિનયધરાયત્તા, યાપિ ચ ઇમા ચાતુદ્દસિકા, પન્નરસિકા, સામગ્ગિપવારણા, સઙ્ઘે પવારણા, ગણે પવારણા, પુગ્ગલે પવારણા, તેવાચિકા પવારણા , દ્વેવાચિકા પવારણા, સમાનવસ્સિકા પવારણાતિ નવ પવારણા, તાપિ વિનયધરાયત્તા એવ, તસ્સ સન્તકા, સો તાસં સામી.
Katame chānisaṃse labhatīti? Tassādheyyo uposatho pavāraṇā saṅghakammaṃ pabbajjā upasampadā, nissayaṃ deti, sāmaṇeraṃ upaṭṭhāpeti. Yepi ime cātuddasiko, pannarasiko, sāmaggiuposatho, saṅghe uposatho, gaṇe uposatho, puggale uposatho, suttuddeso, pārisuddhi, adhiṭṭhānauposathoti nava uposathā, sabbe te vinayadharāyattā, yāpi ca imā cātuddasikā, pannarasikā, sāmaggipavāraṇā, saṅghe pavāraṇā, gaṇe pavāraṇā, puggale pavāraṇā, tevācikā pavāraṇā , dvevācikā pavāraṇā, samānavassikā pavāraṇāti nava pavāraṇā, tāpi vinayadharāyattā eva, tassa santakā, so tāsaṃ sāmī.
યાનિપિ ઇમાનિ અપલોકનકમ્મં ઞત્તિકમ્મં ઞત્તિદુતિયકમ્મં ઞત્તિચતુત્થકમ્મન્તિ ચત્તારિ સઙ્ઘકમ્માનિ, યા ચાયં ઉપજ્ઝાયેન હુત્વા કુલપુત્તાનં પબ્બજ્જા ચ ઉપસમ્પદા ચ કાતબ્બા, અયમ્પિ વિનયધરાયત્તાવ. ન હિ અઞ્ઞો દ્વિપિટકધરોપિ એવં કાતું લભતિ, સો એવ નિસ્સયં દેતિ, સામણેરં ઉપટ્ઠાપેતિ, અઞ્ઞો નેવ નિસ્સયં દાતું લભતિ, ન સામણેરં ઉપટ્ઠાપેતું. તેનેવ ‘‘ન, ભિક્ખવે, એકેન દ્વે સામણેરા ઉપટ્ઠાપેતબ્બા, યો ઉપટ્ઠાપેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૧૦૧) પટિક્ખિપિત્વા પુન અનુજાનન્તેનપિ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, બ્યત્તેન ભિક્ખુના એકેન દ્વે સામણેરે ઉપટ્ઠાપેતું, યાવતકે વા પન ઉસ્સહતિ ઓવદિતું અનુસાસિતું, તાવતકે ઉપટ્ઠાપેતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૧૦૫) બ્યત્તસ્સેવ સામણેરુપટ્ઠાપનં અનુઞ્ઞાતં. સામણેરુપટ્ઠાપનં પચ્ચાસીસન્તો પન વિનયધરસ્સ સન્તિકે ઉપજ્ઝં ગાહાપેત્વા વત્તપટિપત્તિં સાદિતું લભતિ. એત્થ ચ નિસ્સયદાનઞ્ચેવ સામણેરુપટ્ઠાનઞ્ચ એકમઙ્ગં. ઇતિ ઇમેસુ છસુ આનિસંસેસુ એકેન સદ્ધિં પુરિમાનિ પઞ્ચ છ હોન્તિ. દ્વીહિ સદ્ધિં સત્ત, તીહિ સદ્ધિં અટ્ઠ, ચતૂહિ સદ્ધિં નવ, પઞ્ચહિ સદ્ધિં દસ, સબ્બેહિપેતેહિ સદ્ધિં એકાદસાતિ એવં વિનયધરો પુગ્ગલો પઞ્ચ છ સત્ત અટ્ઠ નવ દસ એકાદસ ચ આનિસંસે લભતીતિ વેદિતબ્બો.
Yānipi imāni apalokanakammaṃ ñattikammaṃ ñattidutiyakammaṃ ñatticatutthakammanti cattāri saṅghakammāni, yā cāyaṃ upajjhāyena hutvā kulaputtānaṃ pabbajjā ca upasampadā ca kātabbā, ayampi vinayadharāyattāva. Na hi añño dvipiṭakadharopi evaṃ kātuṃ labhati, so eva nissayaṃ deti, sāmaṇeraṃ upaṭṭhāpeti, añño neva nissayaṃ dātuṃ labhati, na sāmaṇeraṃ upaṭṭhāpetuṃ. Teneva ‘‘na, bhikkhave, ekena dve sāmaṇerā upaṭṭhāpetabbā, yo upaṭṭhāpeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 101) paṭikkhipitvā puna anujānantenapi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, byattena bhikkhunā ekena dve sāmaṇere upaṭṭhāpetuṃ, yāvatake vā pana ussahati ovadituṃ anusāsituṃ, tāvatake upaṭṭhāpetu’’nti (mahāva. 105) byattasseva sāmaṇerupaṭṭhāpanaṃ anuññātaṃ. Sāmaṇerupaṭṭhāpanaṃ paccāsīsanto pana vinayadharassa santike upajjhaṃ gāhāpetvā vattapaṭipattiṃ sādituṃ labhati. Ettha ca nissayadānañceva sāmaṇerupaṭṭhānañca ekamaṅgaṃ. Iti imesu chasu ānisaṃsesu ekena saddhiṃ purimāni pañca cha honti. Dvīhi saddhiṃ satta, tīhi saddhiṃ aṭṭha, catūhi saddhiṃ nava, pañcahi saddhiṃ dasa, sabbehipetehi saddhiṃ ekādasāti evaṃ vinayadharo puggalo pañca cha satta aṭṭha nava dasa ekādasa ca ānisaṃse labhatīti veditabbo.
મહાનિસંસમિચ્ચેવં , કોસલ્લં વિનયે સદા;
Mahānisaṃsamiccevaṃ , kosallaṃ vinaye sadā;
પત્થેન્તેનેત્થ કાતબ્બો, અભિયોગો પુનપ્પુનન્તિ.
Patthentenettha kātabbo, abhiyogo punappunanti.
ઇતિ પાળિમુત્તકવિનયવિનિચ્છયસઙ્ગહે
Iti pāḷimuttakavinayavinicchayasaṅgahe
પકિણ્ણકવિનિચ્છયકથા સમત્તા.
Pakiṇṇakavinicchayakathā samattā.
નિટ્ઠિતો ચાયં પાળિમુત્તકવિનયવિનિચ્છયસઙ્ગહો.
Niṭṭhito cāyaṃ pāḷimuttakavinayavinicchayasaṅgaho.
નિગમનકથા
Nigamanakathā
અજ્ઝેસિતો નરિન્દેન, સોહં પરક્કમબાહુના;
Ajjhesito narindena, sohaṃ parakkamabāhunā;
સદ્ધમ્મટ્ઠિતિકામેન, સાસનુજ્જોતકારિના.
Saddhammaṭṭhitikāmena, sāsanujjotakārinā.
તેનેવ કારિતે રમ્મે, પાસાદસતમણ્ડિતે;
Teneva kārite ramme, pāsādasatamaṇḍite;
નાનાદુમગણાકિણ્ણે, ભાવનાભિરતાલયે.
Nānādumagaṇākiṇṇe, bhāvanābhiratālaye.
સીતલૂદકસમ્પન્ને, વસં જેતવને ઇમં;
Sītalūdakasampanne, vasaṃ jetavane imaṃ;
વિનયસઙ્ગહં સારં, અકાસિ યોગિનં હિતં.
Vinayasaṅgahaṃ sāraṃ, akāsi yoginaṃ hitaṃ.
યં સિદ્ધં ઇમિના પુઞ્ઞં, યઞ્ચઞ્ઞં પસુતં મયા;
Yaṃ siddhaṃ iminā puññaṃ, yañcaññaṃ pasutaṃ mayā;
એતેન પુઞ્ઞકમ્મેન, દુતિયે અત્તસમ્ભવે.
Etena puññakammena, dutiye attasambhave.
તાવતિંસે પમોદેન્તો, સીલાચારગુણે રતો;
Tāvatiṃse pamodento, sīlācāraguṇe rato;
અલગ્ગો પઞ્ચકામેસુ, પત્વાન પઠમં ફલં.
Alaggo pañcakāmesu, patvāna paṭhamaṃ phalaṃ.
અન્તિમે અત્તભાવમ્હિ, મેત્તેય્યં મુનિપુઙ્ગવં;
Antime attabhāvamhi, metteyyaṃ munipuṅgavaṃ;
લોકગ્ગપુગ્ગલં નાથં, સબ્બસત્તહિતે રતં.
Lokaggapuggalaṃ nāthaṃ, sabbasattahite rataṃ.
દિસ્વાન તસ્સ ધીરસ્સ, સુત્વા સદ્ધમ્મદેસનં;
Disvāna tassa dhīrassa, sutvā saddhammadesanaṃ;
અધિગન્ત્વા ફલં અગ્ગં, સોભેય્યં જિનસાસનન્તિ.
Adhigantvā phalaṃ aggaṃ, sobheyyaṃ jinasāsananti.
વિનયસઙ્ગહ-અટ્ઠકથા નિટ્ઠિતા.
Vinayasaṅgaha-aṭṭhakathā niṭṭhitā.
