| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā |
પાળિમુત્તકવિનિચ્છયવણ્ણના
Pāḷimuttakavinicchayavaṇṇanā
છત્તદણ્ડગ્ગાહકં સલાકપઞ્જરન્તિ એત્થ યો પઞ્જરસલાકાનં મજ્ઝટ્ઠો બુન્દે પુથુલો અહિચ્છત્તકસદિસો અગ્ગે સછિદ્દો યત્થ દણ્ડન્તરં પવેસેત્વા છત્તં ગણ્હન્તિ, યો વા સયમેવ દીઘતાય ગહણદણ્ડો હોતિ, અયં છત્તદણ્ડો નામ, તસ્સ અપરિગળનત્થાય છત્તસલાકાનં મૂલપ્પદેસદણ્ડસ્સ સમન્તતો દળ્હપઞ્જરં કત્વા સુત્તેહિ વિનન્ધન્તિ, સો પદેસો છત્તદણ્ડગાહકસલાકપઞ્જરં નામ, તં વિનન્ધિતું વટ્ટતિ. ન વણ્ણમટ્ઠત્થાયાતિ ઇમિના થિરકરણત્થમેવ એકવણ્ણસુત્તેન વિનન્ધિયમાનં યદિ વણ્ણમટ્ઠં હોતિ, ન તત્થ દોસોતિ દસ્સેતિ. આરગ્ગેનાતિ નિખાદનમુખેન. દણ્ડબુન્દેતિ દણ્ડમૂલે કોટિયં. છત્તમણ્ડલિકન્તિ છત્તપઞ્જરે મણ્ડલાકારેન બદ્ધદણ્ડવલયં. ઉક્કિરિત્વાતિ નિન્નં, ઉન્નતં વા કત્વા.
Chattadaṇḍaggāhakaṃsalākapañjaranti ettha yo pañjarasalākānaṃ majjhaṭṭho bunde puthulo ahicchattakasadiso agge sachiddo yattha daṇḍantaraṃ pavesetvā chattaṃ gaṇhanti, yo vā sayameva dīghatāya gahaṇadaṇḍo hoti, ayaṃ chattadaṇḍo nāma, tassa aparigaḷanatthāya chattasalākānaṃ mūlappadesadaṇḍassa samantato daḷhapañjaraṃ katvā suttehi vinandhanti, so padeso chattadaṇḍagāhakasalākapañjaraṃ nāma, taṃ vinandhituṃ vaṭṭati. Na vaṇṇamaṭṭhatthāyāti iminā thirakaraṇatthameva ekavaṇṇasuttena vinandhiyamānaṃ yadi vaṇṇamaṭṭhaṃ hoti, na tattha dosoti dasseti. Āraggenāti nikhādanamukhena. Daṇḍabundeti daṇḍamūle koṭiyaṃ. Chattamaṇḍalikanti chattapañjare maṇḍalākārena baddhadaṇḍavalayaṃ. Ukkiritvāti ninnaṃ, unnataṃ vā katvā.
નાનાસુત્તકેહીતિ નાનાવણ્ણેહિ સુત્તેહિ. ઇદઞ્ચ તથા કરોન્તાનં વસેન વુત્તં, એકવણ્ણસુત્તકેનાપિ ન વટ્ટતિયેવ, ‘‘પકતિસૂચિકમ્મમેવ વટ્ટતી’’તિ હિ વુત્તં. પટ્ટમુખેતિ દ્વિન્નં પટ્ટાનં સઙ્ઘટિતટ્ઠાનં સન્ધાયેતં વુત્તં. પરિયન્તેતિ ચીવરપરિયન્તે, અનુવાતં સન્ધાયેતં વુત્તં. વેણિન્તિ વરકસીસાકારેન સિબ્બનં. સઙ્ખલિકન્તિ દિગુણસઙ્ખલિકાકારેન સિબ્બનં, વેણિં વા સઙ્ખલિકં વા કરોન્તીતિ પકતેન સમ્બન્ધો. અગ્ઘિયં નામ ચેતિયસણ્ઠાનં, યં અગ્ઘિયત્થમ્ભોતિ વદન્તિ. ઉક્કિરન્તીતિ ઉટ્ઠપેન્તિ. ચતુકોણમેવ વટ્ટતીતિ ગણ્ઠિકપાસકપટ્ટાનિ સન્ધાય વુત્તં. કોણસુત્તપિળકાતિ ગણ્ઠિકપાસકપટ્ટાનં કોણેહિ બહિ નિગ્ગતસુત્તાનં પિળકાકારેન ઠપિતકોટિયોતિ કેચિ વદન્તિ, તે પિળકે છિન્દિત્વા દુવિઞ્ઞેય્યા કાતબ્બાતિ તેસં અધિપ્પાયો. કેચિ પન ‘‘કોણસુત્તા ચ પિળકાતિ દ્વેયેવા’’તિ વદન્તિ, તેસં મતેન ગણ્ઠિકપાસકપટ્ટાનં કોણતો કોણેહિ નીહતસુત્તા કોણસુત્તા નામ. સમન્તતો પન પરિયન્તેન કતા ચતુરસ્સસુત્તા પિળકા નામ. તં દુવિધમ્પિ કેચિ ચીવરતો વિસું પઞ્ઞાયનત્થાય વિકારયુત્તં કરોન્તિ, તં નિસેધાય ‘‘દુવિઞ્ઞેય્યરૂપા વટ્ટન્તી’’તિ વુત્તં, ન પન સબ્બથા અચક્ખુગોચરભાવેન સિબ્બનત્થાય તથાસિબ્બનસ્સ અસક્કુણેય્યત્તા. યથા પકતિચીવરતો વિકારો ન પઞ્ઞાયતિ, એવં સિબ્બિતબ્બન્તિ અધિપ્પાયો. રજનકમ્મતો પુબ્બે પઞ્ઞાયમાનોપિ વિસેસો ચીવરે રત્તે એકવણ્ણતાય ન પઞ્ઞાયતીતિ આહ ‘‘ચીવરે રત્તે’’તિ. મણિનાતિ નીલમણિઆદિમટ્ઠપાસાણેન, અંસવદ્ધકકાયબન્ધનાદિકં પન અચીવરત્તા સઙ્ખાદીહિ ઘંસિતું વટ્ટતીતિ વદન્તિ. કણ્ણસુત્તકન્તિ ચીવરસ્સ દીઘતો તિરિયઞ્ચ સિબ્બિતાનં ચતૂસુ કણ્ણેસુ કોણેસુ ચ નિક્ખન્તાનં સુત્તસીસાનમેતં નામં, તં છિન્દિત્વાવ પારુપિતબ્બં, તેનાહ ‘‘રજિતકાલે છિન્દિતબ્બ’’ન્તિ. ભગવતા અનુઞ્ઞાતં એકં કણ્ણસુત્તમ્પિ અત્થિ, તં પન નામેન સદિસમ્પિ ઇતો અઞ્ઞમેવાતિ દસ્સેતું યં પનાતિઆદિ વુત્તં. લગ્ગનત્થાયાતિ ચીવરરજ્જુયં ચીવરબન્ધનત્થાય. ગણ્ઠિકેતિ દન્તાદિમયે. પીળકાતિ બિન્દું બિન્દું કત્વા ઉટ્ઠાપેતબ્બપીળકા.
Nānāsuttakehīti nānāvaṇṇehi suttehi. Idañca tathā karontānaṃ vasena vuttaṃ, ekavaṇṇasuttakenāpi na vaṭṭatiyeva, ‘‘pakatisūcikammameva vaṭṭatī’’ti hi vuttaṃ. Paṭṭamukheti dvinnaṃ paṭṭānaṃ saṅghaṭitaṭṭhānaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Pariyanteti cīvarapariyante, anuvātaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Veṇinti varakasīsākārena sibbanaṃ. Saṅkhalikanti diguṇasaṅkhalikākārena sibbanaṃ, veṇiṃ vā saṅkhalikaṃ vā karontīti pakatena sambandho. Agghiyaṃ nāma cetiyasaṇṭhānaṃ, yaṃ agghiyatthambhoti vadanti. Ukkirantīti uṭṭhapenti. Catukoṇameva vaṭṭatīti gaṇṭhikapāsakapaṭṭāni sandhāya vuttaṃ. Koṇasuttapiḷakāti gaṇṭhikapāsakapaṭṭānaṃ koṇehi bahi niggatasuttānaṃ piḷakākārena ṭhapitakoṭiyoti keci vadanti, te piḷake chinditvā duviññeyyā kātabbāti tesaṃ adhippāyo. Keci pana ‘‘koṇasuttā ca piḷakāti dveyevā’’ti vadanti, tesaṃ matena gaṇṭhikapāsakapaṭṭānaṃ koṇato koṇehi nīhatasuttā koṇasuttā nāma. Samantato pana pariyantena katā caturassasuttā piḷakā nāma. Taṃ duvidhampi keci cīvarato visuṃ paññāyanatthāya vikārayuttaṃ karonti, taṃ nisedhāya ‘‘duviññeyyarūpā vaṭṭantī’’ti vuttaṃ, na pana sabbathā acakkhugocarabhāvena sibbanatthāya tathāsibbanassa asakkuṇeyyattā. Yathā pakaticīvarato vikāro na paññāyati, evaṃ sibbitabbanti adhippāyo. Rajanakammato pubbe paññāyamānopi viseso cīvare ratte ekavaṇṇatāya na paññāyatīti āha ‘‘cīvare ratte’’ti. Maṇināti nīlamaṇiādimaṭṭhapāsāṇena, aṃsavaddhakakāyabandhanādikaṃ pana acīvarattā saṅkhādīhi ghaṃsituṃ vaṭṭatīti vadanti. Kaṇṇasuttakanti cīvarassa dīghato tiriyañca sibbitānaṃ catūsu kaṇṇesu koṇesu ca nikkhantānaṃ suttasīsānametaṃ nāmaṃ, taṃ chinditvāva pārupitabbaṃ, tenāha ‘‘rajitakāle chinditabba’’nti. Bhagavatā anuññātaṃ ekaṃ kaṇṇasuttampi atthi, taṃ pana nāmena sadisampi ito aññamevāti dassetuṃ yaṃ panātiādi vuttaṃ. Lagganatthāyāti cīvararajjuyaṃ cīvarabandhanatthāya. Gaṇṭhiketi dantādimaye. Pīḷakāti binduṃ binduṃ katvā uṭṭhāpetabbapīḷakā.
થાલકે વાતિ તમ્બાદિમયે પુગ્ગલિકે તિવિધેપિ કપ્પિયથાલકે. ન વટ્ટતીતિ મણિવણ્ણકરણપ્પયોગો ન વટ્ટતિ, તેલવણ્ણકરણત્થં પન વટ્ટતિ. પત્તમણ્ડલેતિ તિપુસીસાદિમયે. ‘‘ન, ભિક્ખવે, ચિત્તાનિ પત્તમણ્ડલાનિ ધારેતબ્બાનિ રૂપકાકિણ્ણાનિ ભિત્તિકમ્મકતાની’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૩) વુત્તત્તા ‘‘ભિત્તિકમ્મં ન વટ્ટતી’’તિ વુત્તં. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, મકરદન્તકં છિન્દિતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૩) વુત્તત્તા ‘‘મકરદન્તકં પન વટ્ટતી’’તિ વુત્તં, ઇદં પન પાળિયા લદ્ધમ્પિ ઇધ પાળિયા મુત્તત્તા પાળિમુત્તકનયે વુત્તં. એવમઞ્ઞમ્પિ ઈદિસં.
Thālake vāti tambādimaye puggalike tividhepi kappiyathālake. Na vaṭṭatīti maṇivaṇṇakaraṇappayogo na vaṭṭati, telavaṇṇakaraṇatthaṃ pana vaṭṭati. Pattamaṇḍaleti tipusīsādimaye. ‘‘Na, bhikkhave, cittāni pattamaṇḍalāni dhāretabbāni rūpakākiṇṇāni bhittikammakatānī’’ti (cūḷava. 253) vuttattā ‘‘bhittikammaṃ na vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, makaradantakaṃ chinditu’’nti (cūḷava. 253) vuttattā ‘‘makaradantakaṃ pana vaṭṭatī’’ti vuttaṃ, idaṃ pana pāḷiyā laddhampi idha pāḷiyā muttattā pāḷimuttakanaye vuttaṃ. Evamaññampi īdisaṃ.
લેખા ન વટ્ટતીતિ આરગ્ગેન દિન્નલેખાવ ન વટ્ટતિ, જાતિહિઙ્ગુલિકાદિવણ્ણેહિ કતલેખા વટ્ટતિ. છત્તમુખવટ્ટિયન્તિ ધમકરણસ્સ હત્થેન ગહણછત્તાકારસ્સ મુખવટ્ટિયં, ‘‘પરિસ્સાવનચોળબન્ધનટ્ઠાને’’તિ કેચિ.
Lekhā na vaṭṭatīti āraggena dinnalekhāva na vaṭṭati, jātihiṅgulikādivaṇṇehi katalekhā vaṭṭati. Chattamukhavaṭṭiyanti dhamakaraṇassa hatthena gahaṇachattākārassa mukhavaṭṭiyaṃ, ‘‘parissāvanacoḷabandhanaṭṭhāne’’ti keci.
દેડ્ડુભસીસન્તિ ઉદકસપ્પસીસં. અચ્છીનીતિ કુઞ્જરચ્છિસણ્ઠાનાનિ. એકમેવ વટ્ટતીતિ એત્થ એકરજ્જુકં દિગુણં તિગુણં કત્વાપિ બન્ધિતું ન વટ્ટતિ, એકમેવ પન સતવારમ્પિ સરીરં પરિક્ખિપિત્વા બન્ધિતું વટ્ટતિ, બહુરજ્જુકે એકતો કત્વા એકેન નિરન્તરં વેઠેત્વા કતં ‘‘બહુરજ્જુક’’ન્તિ ન વત્તબ્બં ‘‘વટ્ટતી’’તિ વુત્તત્તા, તં મુરજસઙ્ખં ન ગચ્છતીતિ વેદિતબ્બં. મુરજઞ્હિ નાનાવણ્ણેહિ સુત્તેહિ મુરજવટ્ટિસણ્ઠાનં વેઠેત્વા કતં, ઇદં પન મુરજં મદ્દવીણસઙ્ખાતં પામઙ્ગસણ્ઠાનઞ્ચ દસાસુ વટ્ટતિ ‘‘કાયબન્ધનસ્સ દસા જીરન્તિ; અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, મુરજં મદ્દવીણ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૮) વુત્તત્તા.
Deḍḍubhasīsanti udakasappasīsaṃ. Acchīnīti kuñjaracchisaṇṭhānāni. Ekameva vaṭṭatīti ettha ekarajjukaṃ diguṇaṃ tiguṇaṃ katvāpi bandhituṃ na vaṭṭati, ekameva pana satavārampi sarīraṃ parikkhipitvā bandhituṃ vaṭṭati, bahurajjuke ekato katvā ekena nirantaraṃ veṭhetvā kataṃ ‘‘bahurajjuka’’nti na vattabbaṃ ‘‘vaṭṭatī’’ti vuttattā, taṃ murajasaṅkhaṃ na gacchatīti veditabbaṃ. Murajañhi nānāvaṇṇehi suttehi murajavaṭṭisaṇṭhānaṃ veṭhetvā kataṃ, idaṃ pana murajaṃ maddavīṇasaṅkhātaṃ pāmaṅgasaṇṭhānañca dasāsu vaṭṭati ‘‘kāyabandhanassa dasā jīranti; anujānāmi, bhikkhave, murajaṃ maddavīṇa’’nti (cūḷava. 278) vuttattā.
વિધેતિ દસાપરિયોસાને થિરભાવાય દન્તવિસાણસુત્તાદીહિ કત્તબ્બે વિધે. અટ્ઠ મઙ્ગલાનિ નામ સઙ્ખો ચક્કં પુણ્ણકુમ્ભો ગયા સિરીવચ્છો અઙ્કુસો ધજં સોવત્તિકન્તિ વદન્તિ. મચ્છયુગળછત્તનન્દિયાવટ્ટાદિવસેનપિ વદન્તિ. પરિચ્છેદલેખામત્તન્તિ દન્તાદીહિ કતવિધસ્સ ઉભોસુ કોટીસુ કતપરિચ્છેદરાજિમત્તં.
Vidheti dasāpariyosāne thirabhāvāya dantavisāṇasuttādīhi kattabbe vidhe. Aṭṭha maṅgalāni nāma saṅkho cakkaṃ puṇṇakumbho gayā sirīvaccho aṅkuso dhajaṃ sovattikanti vadanti. Macchayugaḷachattanandiyāvaṭṭādivasenapi vadanti. Paricchedalekhāmattanti dantādīhi katavidhassa ubhosu koṭīsu kataparicchedarājimattaṃ.
‘‘ઉજુકમેવા’’તિ વુત્તત્તા ચતુરસ્સાદિસણ્ઠાનાપિ અઞ્જની વઙ્કગતિકા ન વટ્ટતિ. સિપાટિકાયાતિ વાસિઆદિભણ્ડનિક્ખિપનપસિબ્બકે. આરકણ્ટકં નામ પોત્થકાદિઅઅસઙ્ખારણત્થં કતદીઘમુખસત્થકન્તિ વદન્તિ. ‘‘ભમકારાનં દારુઆદિલિખનસત્થક’’ન્તિ કેચિ. વટ્ટમણિકન્તિ વટ્ટં કત્વા ઉટ્ઠપેતબ્બં પુપ્ફુળકં. અઞ્ઞન્તિ ઇમિના પિળકાદિં સઙ્ગણ્હાતિ. પિપ્ફલિકેતિ યં કિઞ્ચિ છેદનકે ખુદ્દકસત્થે. વલિતકન્તિ નખચ્છેદનકાલે દળ્હગ્ગહણત્થં વલીહિ યુત્તમેવ કરોન્તિ. તસ્મા તં વટ્ટતીતિ ઇમિના યં અઞ્ઞમ્પિ વિકારં દળ્હીકમ્માદિઅત્થાય કરોન્તિ, ન વણ્ણમટ્ઠત્થાય, તં વટ્ટતીતિ દીપિતં, તેન ચ કત્તરદણ્ડકોટિયં અઞ્ઞમઞ્ઞમ્પિ ઘટ્ટનેન સદ્દનિચ્છરણત્થાય કતં અયોવલયાદિકં સંયુત્તમ્પિ કપ્પિયતો ઉપપન્નં હોતિ. મણ્ડલન્તિ ઉત્તરારણિયા પવેસનત્થં આવાટમણ્ડલં હોતિ. ઉજુકમેવ બન્ધિતુન્તિ સમ્બન્ધો, ઉભોસુ વા પસ્સેસુ એકપસ્સે વાતિ વચનસેસો. વાસિદણ્ડસ્સ ઉભોસુ પસ્સેસુ દણ્ડકોટીનં અચલનત્થં બન્ધિતુન્તિ અત્થો.
‘‘Ujukamevā’’ti vuttattā caturassādisaṇṭhānāpi añjanī vaṅkagatikā na vaṭṭati. Sipāṭikāyāti vāsiādibhaṇḍanikkhipanapasibbake. Ārakaṇṭakaṃ nāma potthakādiaasaṅkhāraṇatthaṃ katadīghamukhasatthakanti vadanti. ‘‘Bhamakārānaṃ dāruādilikhanasatthaka’’nti keci. Vaṭṭamaṇikanti vaṭṭaṃ katvā uṭṭhapetabbaṃ pupphuḷakaṃ. Aññanti iminā piḷakādiṃ saṅgaṇhāti. Pipphaliketi yaṃ kiñci chedanake khuddakasatthe. Valitakanti nakhacchedanakāle daḷhaggahaṇatthaṃ valīhi yuttameva karonti. Tasmā taṃ vaṭṭatīti iminā yaṃ aññampi vikāraṃ daḷhīkammādiatthāya karonti, na vaṇṇamaṭṭhatthāya, taṃ vaṭṭatīti dīpitaṃ, tena ca kattaradaṇḍakoṭiyaṃ aññamaññampi ghaṭṭanena saddaniccharaṇatthāya kataṃ ayovalayādikaṃ saṃyuttampi kappiyato upapannaṃ hoti. Maṇḍalanti uttarāraṇiyā pavesanatthaṃ āvāṭamaṇḍalaṃ hoti. Ujukameva bandhitunti sambandho, ubhosu vā passesu ekapasse vāti vacanaseso. Vāsidaṇḍassa ubhosu passesu daṇḍakoṭīnaṃ acalanatthaṃ bandhitunti attho.
આમણ્ડસારકેતિ આમલકફલાનિ પિસિત્વા તેન કક્કેન કતતેલભાજને. તત્થ કિર પક્ખિત્તં તેલં સીતલં હોતિ. ભૂમત્થરણેતિ કટસારાદિમયે પરિકમ્મકતાય ભૂમિયા અત્થરિતબ્બઅત્થરણે. પાનીયઘટેતિ સબ્બં ભાજનવિકતિં સઙ્ગણ્હાતિ. સબ્બં…પે॰… વટ્ટતીતિ યથાવુત્તેસુ મઞ્ચાદીસુ ઇત્થિપુરિસરૂપમ્પિ વટ્ટતિ તેલભાજનેસુયેવ ઇત્થિપુરિસરૂપાનં પટિક્ખિત્તત્તા, તેલભાજનેન સહ અગણેત્વા વિસું મઞ્ચાદીનં ગહિતત્તા ચાતિ વદન્તિ, કિઞ્ચાપિ વદન્તિ, એતેસં પન મઞ્ચાદીનં હત્થેન આમસિતબ્બભણ્ડત્તા ઇત્થિરૂપમેવેત્થ ન વટ્ટતીતિ ગહેતબ્બં. અઞ્ઞેસન્તિ સીમસામિકાનં. રાજવલ્લભેહીતિ લજ્જીપેસલાદીનં ઉપોસથાદિઅન્તરાયકરા અલજ્જિનો ભિન્નલદ્ધિકા ચ ભિક્ખૂ અધિપ્પેતા તેહિ સહ ઉપોસથાદિકરણાયોગા, તેનેવ ‘‘સીમાયા’’તિ વુત્તં. તેસં લજ્જીપરિસાતિ તેસં સીમાસામિકાનં અનુબલં દાતું સમત્થા લજ્જીપરિસા. ભિક્ખૂહિ કતન્તિ યં અલજ્જીનં સેનાસનભેદનાદિકં લજ્જીભિક્ખૂહિ કતં, સબ્બઞ્ચેતં સુકતમેવ અલજ્જીનિગ્ગહત્થાય પવત્તિતબ્બતો.
Āmaṇḍasāraketi āmalakaphalāni pisitvā tena kakkena katatelabhājane. Tattha kira pakkhittaṃ telaṃ sītalaṃ hoti. Bhūmattharaṇeti kaṭasārādimaye parikammakatāya bhūmiyā attharitabbaattharaṇe. Pānīyaghaṭeti sabbaṃ bhājanavikatiṃ saṅgaṇhāti. Sabbaṃ…pe… vaṭṭatīti yathāvuttesu mañcādīsu itthipurisarūpampi vaṭṭati telabhājanesuyeva itthipurisarūpānaṃ paṭikkhittattā, telabhājanena saha agaṇetvā visuṃ mañcādīnaṃ gahitattā cāti vadanti, kiñcāpi vadanti, etesaṃ pana mañcādīnaṃ hatthena āmasitabbabhaṇḍattā itthirūpamevettha na vaṭṭatīti gahetabbaṃ. Aññesanti sīmasāmikānaṃ. Rājavallabhehīti lajjīpesalādīnaṃ uposathādiantarāyakarā alajjino bhinnaladdhikā ca bhikkhū adhippetā tehi saha uposathādikaraṇāyogā, teneva ‘‘sīmāyā’’ti vuttaṃ. Tesaṃ lajjīparisāti tesaṃ sīmāsāmikānaṃ anubalaṃ dātuṃ samatthā lajjīparisā. Bhikkhūhi katanti yaṃ alajjīnaṃ senāsanabhedanādikaṃ lajjībhikkhūhi kataṃ, sabbañcetaṃ sukatameva alajjīniggahatthāya pavattitabbato.
૮૮. અવજ્ઝાયન્તીતિ નીચતો ચિન્તેન્તિ. ઉજ્ઝાયનત્થોતિ ભિક્ખુનો થેય્યકમ્મનિન્દનત્થો ‘‘કથઞ્હિ નામ અદિન્નં આદિયિસ્સતી’’તિ, ન પન દારુ-સદ્દવિસેસનત્થો તસ્સ બહુવચનત્તા. વચનભેદેતિ એકવચનબહુવચનાનં ભેદે. સબ્બાવન્તન્તિ ભિક્ખુભિક્ખુનીઆદિસબ્બાવયવવન્તં. બિમ્બિસારોતિ તસ્સ નામન્તિ એત્થ બિમ્બીતિ સુવણ્ણં. તસ્મા સારસુવણ્ણસદિસવણ્ણતાય ‘‘બિમ્બિસારો’’તિ વુચ્ચતીતિ વેદિતબ્બં. પોરાણસત્થાનુરૂપં ઉપ્પાદિતો વીસતિમાસપ્પમાણઉત્તમસુવણ્ણગ્ઘનકો લક્ખણસમ્પન્નો નીલકહાપણોતિ વેદિતબ્બો. રુદ્રદામેન નામ કેનચિ ઉપ્પાદિતો રુદ્રદામકો. સો કિર નીલકહાપણસ્સ તિભાગં અગ્ઘતિ. યસ્મિં પન દેસે નીલકહાપણા ન સન્તિ, તત્થાપિ કાળકવિરહિતસ્સ નિદ્ધન્તસુવણ્ણસ્સ પઞ્ચમાસગ્ઘનકેન ભણ્ડેન પાદપરિચ્છેદો કાતબ્બો. તેનાતિ નીલકહાપણસ્સ ચતુત્થભાગભૂતેન. પારાજિકવત્થુમ્હિ વાતિઆદિ પારાજિકાનં સબ્બબુદ્ધેહિ પઞ્ઞત્તભાવેન વુત્તં, સઙ્ઘાદિસેસાદીસુ પન ઇતરાપત્તીસુપિ તબ્બત્થૂસુ ચ નાનત્તં નત્થેવ, કેવલં કેચિ સબ્બાકારેન પઞ્ઞપેન્તિ, કેચિ એકદેસેનાતિ એત્તકમેવ વિસેસો. ન હિ કદાચિપિ સમ્માસમ્બુદ્ધા યથાપરાધં અતિક્કમ્મ ઊનમધિકં વા સિક્ખાપદં પઞ્ઞપેન્તિ.
88.Avajjhāyantīti nīcato cintenti. Ujjhāyanatthoti bhikkhuno theyyakammanindanattho ‘‘kathañhi nāma adinnaṃ ādiyissatī’’ti, na pana dāru-saddavisesanattho tassa bahuvacanattā. Vacanabhedeti ekavacanabahuvacanānaṃ bhede. Sabbāvantanti bhikkhubhikkhunīādisabbāvayavavantaṃ. Bimbisāroti tassa nāmanti ettha bimbīti suvaṇṇaṃ. Tasmā sārasuvaṇṇasadisavaṇṇatāya ‘‘bimbisāro’’ti vuccatīti veditabbaṃ. Porāṇasatthānurūpaṃ uppādito vīsatimāsappamāṇauttamasuvaṇṇagghanako lakkhaṇasampanno nīlakahāpaṇoti veditabbo. Rudradāmena nāma kenaci uppādito rudradāmako. So kira nīlakahāpaṇassa tibhāgaṃ agghati. Yasmiṃ pana dese nīlakahāpaṇā na santi, tatthāpi kāḷakavirahitassa niddhantasuvaṇṇassa pañcamāsagghanakena bhaṇḍena pādaparicchedo kātabbo. Tenāti nīlakahāpaṇassa catutthabhāgabhūtena. Pārājikavatthumhi vātiādi pārājikānaṃ sabbabuddhehi paññattabhāvena vuttaṃ, saṅghādisesādīsu pana itarāpattīsupi tabbatthūsu ca nānattaṃ nattheva, kevalaṃ keci sabbākārena paññapenti, keci ekadesenāti ettakameva viseso. Na hi kadācipi sammāsambuddhā yathāparādhaṃ atikkamma ūnamadhikaṃ vā sikkhāpadaṃ paññapenti.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૨. દુતિયપારાજિકં • 2. Dutiyapārājikaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ૨. દુતિયપારાજિકં • 2. Dutiyapārājikaṃ
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / પાળિમુત્તકવિનિચ્છયવણ્ણના • Pāḷimuttakavinicchayavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / પાળિમુત્તકવિનિચ્છયવણ્ણના • Pāḷimuttakavinicchayavaṇṇanā
