| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પુગ્ગલપઞ્ઞત્તિપાળિ • Puggalapaññattipāḷi |
૫. પઞ્ચકપુગ્ગલપઞ્ઞત્તિ
5. Pañcakapuggalapaññatti
૧૯૧. તત્ર ય્વાયં પુગ્ગલો આરભતિ ચ વિપ્પટિસારી ચ હોતિ, તઞ્ચ ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં યથાભૂતં નપ્પજાનાતિ, યત્થસ્સ તે ઉપ્પન્ના પાપકા અકુસલા ધમ્મા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ , સો એવમસ્સ વચનીયો – ‘‘આયસ્મતો ખો આરમ્ભજા 1 આસવા સંવિજ્જન્તિ, વિપ્પટિસારજા આસવા પવડ્ઢન્તિ. સાધુ વતાયસ્મા આરમ્ભજે આસવે પહાય વિપ્પટિસારજે આસવે પટિવિનોદેત્વા ચિત્તં પઞ્ઞઞ્ચ ભાવેતુ. એવમાયસ્મા અમુના પઞ્ચમેન પુગ્ગલેન સમસમો ભવિસ્સતી’’તિ.
191. Tatra yvāyaṃ puggalo ārabhati ca vippaṭisārī ca hoti, tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti , so evamassa vacanīyo – ‘‘āyasmato kho ārambhajā 2 āsavā saṃvijjanti, vippaṭisārajā āsavā pavaḍḍhanti. Sādhu vatāyasmā ārambhaje āsave pahāya vippaṭisāraje āsave paṭivinodetvā cittaṃ paññañca bhāvetu. Evamāyasmā amunā pañcamena puggalena samasamo bhavissatī’’ti.
તત્ર ય્વાયં પુગ્ગલો આરભતિ ન વિપ્પટિસારી હોતિ, તઞ્ચ ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં યથાભૂતં નપ્પજાનાતિ, યત્થસ્સ તે ઉપ્પન્ના પાપકા અકુસલા ધમ્મા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ, સો એવમસ્સ વચનીયો – ‘‘આયસ્મતો ખો આરમ્ભજા આસવા સંવિજ્જન્તિ, વિપ્પટિસારજા આસવા નપ્પવડ્ઢન્તિ. સાધુ વતાયસ્મા આરમ્ભજે આસવે પહાય ચિત્તં પઞ્ઞઞ્ચ ભાવેતુ. એવમાયસ્મા અમુના પઞ્ચમેન પુગ્ગલેન સમસમો ભવિસ્સતી’’તિ.
Tatra yvāyaṃ puggalo ārabhati na vippaṭisārī hoti, tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti, so evamassa vacanīyo – ‘‘āyasmato kho ārambhajā āsavā saṃvijjanti, vippaṭisārajā āsavā nappavaḍḍhanti. Sādhu vatāyasmā ārambhaje āsave pahāya cittaṃ paññañca bhāvetu. Evamāyasmā amunā pañcamena puggalena samasamo bhavissatī’’ti.
તત્ર ય્વાયં પુગ્ગલો ન આરભતિ વિપ્પટિસારી હોતિ, તઞ્ચ ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં યથાભૂતં નપ્પજાનાતિ, યત્થસ્સ તે ઉપ્પન્ના પાપકા અકુસલા ધમ્મા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ, સો એવમસ્સ વચનીયો – ‘‘આયસ્મતો ખો આરમ્ભજા આસવા ન સંવિજ્જન્તિ, વિપ્પટિસારજા આસવા પવડ્ઢન્તિ. સાધુ વતાયસ્મા વિપ્પટિસારજે આસવે પટિવિનોદેત્વા ચિત્તં પઞ્ઞઞ્ચ ભાવેતુ. એવમાયસ્મા અમુના પઞ્ચમેન પુગ્ગલેન સમસમો ભવિસ્સતી’’તિ.
Tatra yvāyaṃ puggalo na ārabhati vippaṭisārī hoti, tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti, so evamassa vacanīyo – ‘‘āyasmato kho ārambhajā āsavā na saṃvijjanti, vippaṭisārajā āsavā pavaḍḍhanti. Sādhu vatāyasmā vippaṭisāraje āsave paṭivinodetvā cittaṃ paññañca bhāvetu. Evamāyasmā amunā pañcamena puggalena samasamo bhavissatī’’ti.
તત્ર ય્વાયં પુગ્ગલો ન આરભતિ ન વિપ્પટિસારી હોતિ, તઞ્ચ ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં યથાભૂતં નપ્પજાનાતિ, યત્થસ્સ તે પાપકા અકુસલા ધમ્મા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ, સો એવમસ્સ વચનીયો – ‘‘આયસ્મતો ખો આરમ્ભજા આસવા ન સંવિજ્જન્તિ, વિપ્પટિસારજા આસવા નપ્પવડ્ઢન્તિ. સાધુ વતાયસ્મા ચિત્તં પઞ્ઞઞ્ચ ભાવેતુ. એવમાયસ્મા અમુના પઞ્ચમેન પુગ્ગલેન સમસમો ભવિસ્સતી’’તિ. ઇમે ચત્તારો પુગ્ગલા અમુના પઞ્ચમેન પુગ્ગલેન એવં ઓવદિયમાના એવં અનુસાસિયમાના અનુપુબ્બેન આસવાનં ખયં પાપુણન્તિ.
Tatra yvāyaṃ puggalo na ārabhati na vippaṭisārī hoti, tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, yatthassa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti, so evamassa vacanīyo – ‘‘āyasmato kho ārambhajā āsavā na saṃvijjanti, vippaṭisārajā āsavā nappavaḍḍhanti. Sādhu vatāyasmā cittaṃ paññañca bhāvetu. Evamāyasmā amunā pañcamena puggalena samasamo bhavissatī’’ti. Ime cattāro puggalā amunā pañcamena puggalena evaṃ ovadiyamānā evaṃ anusāsiyamānā anupubbena āsavānaṃ khayaṃ pāpuṇanti.
૧૯૨. કથઞ્ચ પુગ્ગલો દત્વા અવજાનાતિ? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો યસ્સ પુગ્ગલસ્સ દેતિ ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારં, તસ્સ એવં હોતિ – ‘‘અહં દમ્મિ, અયં 3 પટિગ્ગણ્હાતી’’તિ, તમેનં દત્વા અવજાનાતિ. એવં પુગ્ગલો દત્વા અવજાનાતિ.
192. Kathañca puggalo datvā avajānāti? Idhekacco puggalo yassa puggalassa deti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ, tassa evaṃ hoti – ‘‘ahaṃ dammi, ayaṃ 4 paṭiggaṇhātī’’ti, tamenaṃ datvā avajānāti. Evaṃ puggalo datvā avajānāti.
કથઞ્ચ પુગ્ગલો સંવાસેન અવજાનાતિ? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો યેન પુગ્ગલેન સદ્ધિં સંવસતિ દ્વે વા તીણિ વા વસ્સાનિ, તમેનં સંવાસેન અવજાનાતિ. એવં પુગ્ગલો સંવાસેન અવજાનાતિ.
Kathañca puggalo saṃvāsena avajānāti? Idhekacco puggalo yena puggalena saddhiṃ saṃvasati dve vā tīṇi vā vassāni, tamenaṃ saṃvāsena avajānāti. Evaṃ puggalo saṃvāsena avajānāti.
કથઞ્ચ પુગ્ગલો આધેય્યમુખો હોતિ? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો પરસ્સ વણ્ણે વા અવણ્ણે વા ભાસિયમાને ખિપ્પઞ્ઞેવ અધિમુચ્ચિતા હોતિ. એવં પુગ્ગલો આધેય્યમુખો હોતિ .
Kathañca puggalo ādheyyamukho hoti? Idhekacco puggalo parassa vaṇṇe vā avaṇṇe vā bhāsiyamāne khippaññeva adhimuccitā hoti. Evaṃ puggalo ādheyyamukho hoti .
કથઞ્ચ પુગ્ગલો લોલો હોતિ? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો ઇત્તરસદ્ધો હોતિ ઇત્તરભત્તી ઇત્તરપેમો ઇત્તરપ્પસાદો. એવં પુગ્ગલો લોલો હોતિ.
Kathañca puggalo lolo hoti? Idhekacco puggalo ittarasaddho hoti ittarabhattī ittarapemo ittarappasādo. Evaṃ puggalo lolo hoti.
કથઞ્ચ પુગ્ગલો મન્દો મોમૂહો હોતિ? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો કુસલાકુસલે ધમ્મે ન જાનાતિ, સાવજ્જાનવજ્જે ધમ્મે ન જાનાતિ, હીનપ્પણીતે ધમ્મે ન જાનાતિ, કણ્હસુક્કસપ્પટિભાગે ધમ્મે ન જાનાતિ. એવં પુગ્ગલો મન્દો મોમૂહો હોતિ.
Kathañca puggalo mando momūho hoti? Idhekacco puggalo kusalākusale dhamme na jānāti, sāvajjānavajje dhamme na jānāti, hīnappaṇīte dhamme na jānāti, kaṇhasukkasappaṭibhāge dhamme na jānāti. Evaṃ puggalo mando momūho hoti.
૧૯૩. તત્થ કતમે પઞ્ચ યોધાજીવૂપમા પુગ્ગલા? પઞ્ચ યોધાજીવા – ઇધેકચ્ચો યોધાજીવો રજગ્ગઞ્ઞેવ દિસ્વા સંસીદતિ વિસીદતિ ન સન્થમ્ભતિ 5 ન સક્કોતિ સઙ્ગામં ઓતરિતું. એવરૂપોપિ ઇધેકચ્ચો યોધાજીવો હોતિ. અયં પઠમો યોધાજીવો સન્તો સંવિજ્જમાનો લોકસ્મિં.
193. Tattha katame pañca yodhājīvūpamā puggalā? Pañca yodhājīvā – idhekacco yodhājīvo rajaggaññeva disvā saṃsīdati visīdati na santhambhati 6 na sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ. Evarūpopi idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṃ paṭhamo yodhājīvo santo saṃvijjamāno lokasmiṃ.
પુન ચપરં ઇધેકચ્ચો યોધાજીવો સહતિ રજગ્ગં, અપિ ચ ખો ધજગ્ગઞ્ઞેવ દિસ્વા સંસીદતિ વિસીદતિ ન સન્થમ્ભતિ ન સક્કોતિ સઙ્ગામં ઓતરિતું. એવરૂપોપિ ઇધેકચ્ચો યોધાજીવો હોતિ. અયં દુતિયો યોધાજીવો સન્તો સંવિજ્જમાનો લોકસ્મિં.
Puna caparaṃ idhekacco yodhājīvo sahati rajaggaṃ, api ca kho dhajaggaññeva disvā saṃsīdati visīdati na santhambhati na sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ. Evarūpopi idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṃ dutiyo yodhājīvo santo saṃvijjamāno lokasmiṃ.
પુન ચપરં ઇધેકચ્ચો યોધાજીવો સહતિ રજગ્ગં સહતિ ધજગ્ગં, અપિ ચ ખો ઉસ્સારણઞ્ઞેવ 7 સુત્વા સંસીદતિ વિસીદતિ ન સન્થમ્ભતિ ન સક્કોતિ સઙ્ગામં ઓતરિતું. એવરૂપોપિ ઇધેકચ્ચો યોધાજીવો હોતિ. અયં તતિયો યોધાજીવો સન્તો સંવિજ્જમાનો લોકસ્મિં.
Puna caparaṃ idhekacco yodhājīvo sahati rajaggaṃ sahati dhajaggaṃ, api ca kho ussāraṇaññeva 8 sutvā saṃsīdati visīdati na santhambhati na sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ. Evarūpopi idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṃ tatiyo yodhājīvo santo saṃvijjamāno lokasmiṃ.
પુન ચપરં ઇધેકચ્ચો યોધાજીવો સહતિ રજગ્ગં સહતિ ધજગ્ગં સહતિ ઉસ્સારણં, અપિ ચ ખો સમ્પહારે હઞ્ઞતિ બ્યાપજ્જતિ. એવરૂપોપિ ઇધેકચ્ચો યોધાજીવો હોતિ. અયં ચતુત્થો યોધાજીવો સન્તો સંવિજ્જમાનો લોકસ્મિં.
Puna caparaṃ idhekacco yodhājīvo sahati rajaggaṃ sahati dhajaggaṃ sahati ussāraṇaṃ, api ca kho sampahāre haññati byāpajjati. Evarūpopi idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṃ catuttho yodhājīvo santo saṃvijjamāno lokasmiṃ.
પુન ચપરં ઇધેકચ્ચો યોધાજીવો સહતિ રજગ્ગં સહતિ ધજગ્ગં સહતિ ઉસ્સારણં સહતિ સમ્પહારં. સો તં સઙ્ગામં અભિવિજિનિત્વા વિજિતસઙ્ગામો તમેવ સઙ્ગામસીસં અજ્ઝાવસતિ. એવરૂપોપિ ઇધેકચ્ચો યોધાજીવો હોતિ. અયં પઞ્ચમો યોધાજીવો સન્તો સંવિજ્જમાનો લોકસ્મિં. ઇમે પઞ્ચ યોધાજીવા સન્તો સંવિજ્જમાના લોકસ્મિં.
Puna caparaṃ idhekacco yodhājīvo sahati rajaggaṃ sahati dhajaggaṃ sahati ussāraṇaṃ sahati sampahāraṃ. So taṃ saṅgāmaṃ abhivijinitvā vijitasaṅgāmo tameva saṅgāmasīsaṃ ajjhāvasati. Evarūpopi idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṃ pañcamo yodhājīvo santo saṃvijjamāno lokasmiṃ. Ime pañca yodhājīvā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ.
૧૯૪. એવમેવં પઞ્ચિમે યોધાજીવૂપમા પુગ્ગલા સન્તો સંવિજ્જમાના ભિક્ખૂસુ. કતમે પઞ્ચ? ઇધેકચ્ચો ભિક્ખુ રજગ્ગઞ્ઞેવ દિસ્વા સંસીદતિ વિસીદતિ ન સન્થમ્ભતિ ન સક્કોતિ બ્રહ્મચરિયં સન્ધારેતું 9, સિક્ખાદુબ્બલ્યં આવિકત્વા 10 સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ. કિમસ્સ રજગ્ગસ્મિં? ઇધ ભિક્ખુ સુણાતિ – ‘‘અસુકસ્મિં નામ ગામે વા નિગમે વા ઇત્થી વા કુમારી વા અભિરૂપા દસ્સનીયા પાસાદિકા પરમાય વણ્ણપોક્ખરતાય સમન્નાગતા’’તિ. સો તં સુત્વા સંસીદતિ વિસીદતિ ન સન્થમ્ભતિ ન સક્કોતિ બ્રહ્મચરિયં સન્ધારેતું, સિક્ખાદુબ્બલ્યં આવિકત્વા સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ. ઇદમસ્સ રજગ્ગસ્મિં.
194. Evamevaṃ pañcime yodhājīvūpamā puggalā santo saṃvijjamānā bhikkhūsu. Katame pañca? Idhekacco bhikkhu rajaggaññeva disvā saṃsīdati visīdati na santhambhati na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ 11, sikkhādubbalyaṃ āvikatvā 12 sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Kimassa rajaggasmiṃ? Idha bhikkhu suṇāti – ‘‘asukasmiṃ nāma gāme vā nigame vā itthī vā kumārī vā abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā’’ti. So taṃ sutvā saṃsīdati visīdati na santhambhati na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhādubbalyaṃ āvikatvā sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Idamassa rajaggasmiṃ.
સેય્યથાપિ સો યોધાજીવો રજગ્ગઞ્ઞેવ દિસ્વા સંસીદતિ વિસીદતિ ન સન્થમ્ભતિ ન સક્કોતિ સઙ્ગામં ઓતરિતું, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો. એવરૂપોપિ ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો હોતિ. અયં પઠમો યોધાજીવૂપમો પુગ્ગલો સન્તો સંવિજ્જમાનો ભિક્ખૂસુ.
Seyyathāpi so yodhājīvo rajaggaññeva disvā saṃsīdati visīdati na santhambhati na sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ, tathūpamo ayaṃ puggalo. Evarūpopi idhekacco puggalo hoti. Ayaṃ paṭhamo yodhājīvūpamo puggalo santo saṃvijjamāno bhikkhūsu.
૧૯૫. પુન ચપરં ઇધેકચ્ચો ભિક્ખુ સહતિ રજગ્ગં, અપિ ચ ખો ધજગ્ગઞ્ઞેવ દિસ્વા સંસીદતિ વિસીદતિ ન સન્થમ્ભતિ ન સક્કોતિ બ્રહ્મચરિયં સન્ધારેતું, સિક્ખાદુબ્બલ્યં આવિકત્વા સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ. કિમસ્સ ધજગ્ગસ્મિં? ઇધ ભિક્ખુ ન હેવ ખો સુણાતિ – ‘‘અસુકસ્મિં નામ ગામે વા નિગમે વા ઇત્થી વા કુમારી વા અભિરૂપા દસ્સનીયા પાસાદિકા પરમાય વણ્ણપોક્ખરતાય સમન્નાગતા’’તિ, અપિ ચ ખો સામં 13 પસ્સતિ ઇત્થિં વા કુમારિં વા અભિરૂપં દસ્સનીયં પાસાદિકં પરમાય વણ્ણપોક્ખરતાય સમન્નાગતં. સો તં દિસ્વા સંસીદતિ વિસીદતિ ન સન્થમ્ભતિ ન સક્કોતિ બ્રહ્મચરિયં સન્ધારેતું, સિક્ખાદુબ્બલ્યં આવિકત્વા સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ. ઇદમસ્સ ધજગ્ગસ્મિં.
195. Puna caparaṃ idhekacco bhikkhu sahati rajaggaṃ, api ca kho dhajaggaññeva disvā saṃsīdati visīdati na santhambhati na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhādubbalyaṃ āvikatvā sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Kimassa dhajaggasmiṃ? Idha bhikkhu na heva kho suṇāti – ‘‘asukasmiṃ nāma gāme vā nigame vā itthī vā kumārī vā abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā’’ti, api ca kho sāmaṃ 14 passati itthiṃ vā kumāriṃ vā abhirūpaṃ dassanīyaṃ pāsādikaṃ paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgataṃ. So taṃ disvā saṃsīdati visīdati na santhambhati na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhādubbalyaṃ āvikatvā sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Idamassa dhajaggasmiṃ.
સેય્યથાપિ સો યોધાજીવો સહતિ રજગ્ગં, અપિ ચ ખો ધજગ્ગઞ્ઞેવ દિસ્વા સંસીદતિ વિસીદતિ ન સન્થમ્ભતિ ન સક્કોતિ સઙ્ગામં ઓતરિતું, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો. એવરૂપોપિ ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો હોતિ. અયં દુતિયો યોધાજીવૂપમો પુગ્ગલો સન્તો સંવિજ્જમાનો ભિક્ખૂસુ.
Seyyathāpi so yodhājīvo sahati rajaggaṃ, api ca kho dhajaggaññeva disvā saṃsīdati visīdati na santhambhati na sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ, tathūpamo ayaṃ puggalo. Evarūpopi idhekacco puggalo hoti. Ayaṃ dutiyo yodhājīvūpamo puggalo santo saṃvijjamāno bhikkhūsu.
૧૯૬. પુન ચપરં ઇધેકચ્ચો ભિક્ખુ સહતિ રજગ્ગં સહતિ ધજગ્ગં, અપિ ચ ખો ઉસ્સારણઞ્ઞેવ સુત્વા સંસીદતિ વિસીદતિ ન સન્થમ્ભતિ ન સક્કોતિ બ્રહ્મચરિયં સન્ધારેતું, સિક્ખાદુબ્બલ્યં આવિકત્વા સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ. કિમસ્સ ઉસ્સારણાય? ઇધ ભિક્ખું અરઞ્ઞગતં વા રુક્ખમૂલગતં વા સુઞ્ઞાગારગતં વા માતુગામો ઉપસઙ્કમિત્વા ઊહસતિ 15 ઉલ્લપતિ ઉજ્જગ્ઘતિ ઉપ્પણ્ડેતિ. સો માતુગામેન ઊહસિયમાનો ઉલ્લપિયમાનો ઉજ્જગ્ઘિયમાનો ઉપ્પણ્ડિયમાનો સંસીદતિ વિસીદતિ ન સન્થમ્ભતિ ન સક્કોતિ બ્રહ્મચરિયં સન્ધારેતું, સિક્ખાદુબ્બલ્યં આવિકત્વા સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ. ઇદમસ્સ ઉસ્સારણાય.
196. Puna caparaṃ idhekacco bhikkhu sahati rajaggaṃ sahati dhajaggaṃ, api ca kho ussāraṇaññeva sutvā saṃsīdati visīdati na santhambhati na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhādubbalyaṃ āvikatvā sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Kimassa ussāraṇāya? Idha bhikkhuṃ araññagataṃ vā rukkhamūlagataṃ vā suññāgāragataṃ vā mātugāmo upasaṅkamitvā ūhasati 16 ullapati ujjagghati uppaṇḍeti. So mātugāmena ūhasiyamāno ullapiyamāno ujjagghiyamāno uppaṇḍiyamāno saṃsīdati visīdati na santhambhati na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhādubbalyaṃ āvikatvā sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Idamassa ussāraṇāya.
સેય્યથાપિ સો યોધાજીવો સહતિ રજગ્ગં સહતિ ધજગ્ગં, અપિ ચ ખો ઉસ્સારણઞ્ઞેવ સુત્વા સંસીદતિ વિસીદતિ ન સન્થમ્ભતિ ન સક્કોતિ સઙ્ગામં ઓતરિતું, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો. એવરૂપોપિ ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો હોતિ. અયં તતિયો યોધાજીવૂપમો પુગ્ગલો સન્તો સંવિજ્જમાનો ભિક્ખૂસુ.
Seyyathāpi so yodhājīvo sahati rajaggaṃ sahati dhajaggaṃ, api ca kho ussāraṇaññeva sutvā saṃsīdati visīdati na santhambhati na sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ, tathūpamo ayaṃ puggalo. Evarūpopi idhekacco puggalo hoti. Ayaṃ tatiyo yodhājīvūpamo puggalo santo saṃvijjamāno bhikkhūsu.
૧૯૭. પુન ચપરં ઇધેકચ્ચો ભિક્ખુ સહતિ રજગ્ગં સહતિ ધજગ્ગં સહતિ ઉસ્સારણં, અપિ ચ ખો સમ્પહારે હઞ્ઞતિ બ્યાપજ્જતિ. કિમસ્સ સમ્પહારસ્મિં? ઇધ ભિક્ખું અરઞ્ઞગતં વા રુક્ખમૂલગતં વા સુઞ્ઞાગારગતં વા માતુગામો ઉપસઙ્કમિત્વા અભિનિસીદતિ અભિનિપજ્જતિ અજ્ઝોત્થરતિ. સો માતુગામેન અભિનિસીદિયમાનો અભિનિપજ્જિયમાનો અજ્ઝોત્થરિયમાનો સિક્ખં અપ્પચ્ચક્ખાય દુબ્બલ્યં અનાવિકત્વા મેથુનં ધમ્મં પટિસેવતિ. ઇદમસ્સ સમ્પહારસ્મિં.
197. Puna caparaṃ idhekacco bhikkhu sahati rajaggaṃ sahati dhajaggaṃ sahati ussāraṇaṃ, api ca kho sampahāre haññati byāpajjati. Kimassa sampahārasmiṃ? Idha bhikkhuṃ araññagataṃ vā rukkhamūlagataṃ vā suññāgāragataṃ vā mātugāmo upasaṅkamitvā abhinisīdati abhinipajjati ajjhottharati. So mātugāmena abhinisīdiyamāno abhinipajjiyamāno ajjhotthariyamāno sikkhaṃ appaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā methunaṃ dhammaṃ paṭisevati. Idamassa sampahārasmiṃ.
સેય્યથાપિ સો યોધાજીવો સહતિ રજગ્ગં સહતિ ધજગ્ગં સહતિ ઉસ્સારણં, અપિ ચ ખો સમ્પહારે હઞ્ઞતિ બ્યાપજ્જતિ, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો. એવરૂપોપિ ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો હોતિ. અયં ચતુત્થો યોધાજીવૂપમો પુગ્ગલો સન્તો સંવિજ્જમાનો ભિક્ખૂસુ.
Seyyathāpi so yodhājīvo sahati rajaggaṃ sahati dhajaggaṃ sahati ussāraṇaṃ, api ca kho sampahāre haññati byāpajjati, tathūpamo ayaṃ puggalo. Evarūpopi idhekacco puggalo hoti. Ayaṃ catuttho yodhājīvūpamo puggalo santo saṃvijjamāno bhikkhūsu.
૧૯૮. પુન ચપરં ઇધેકચ્ચો ભિક્ખુ સહતિ રજગ્ગં સહતિ ધજગ્ગં સહતિ ઉસ્સારણં સહતિ સમ્પહારં. સો તં સઙ્ગામં અભિવિજિનિત્વા વિજિતસઙ્ગામો તમેવ સઙ્ગામસીસં અજ્ઝાવસતિ. કિમસ્સ સઙ્ગામવિજયસ્મિં? ઇધ ભિક્ખું અરઞ્ઞગતં વા રુક્ખમૂલગતં વા સુઞ્ઞાગારગતં વા માતુગામો ઉપસઙ્કમિત્વા અભિનિસીદતિ અભિનિપજ્જતિ અજ્ઝોત્થરતિ. સો માતુગામેન અભિનિસીદિયમાનો અભિનિપજ્જિયમાનો અજ્ઝોત્થરિયમાનો વિનિવેઠેત્વા વિનિમોચેત્વા યેન કામં પક્કમતિ.
198. Puna caparaṃ idhekacco bhikkhu sahati rajaggaṃ sahati dhajaggaṃ sahati ussāraṇaṃ sahati sampahāraṃ. So taṃ saṅgāmaṃ abhivijinitvā vijitasaṅgāmo tameva saṅgāmasīsaṃ ajjhāvasati. Kimassa saṅgāmavijayasmiṃ? Idha bhikkhuṃ araññagataṃ vā rukkhamūlagataṃ vā suññāgāragataṃ vā mātugāmo upasaṅkamitvā abhinisīdati abhinipajjati ajjhottharati. So mātugāmena abhinisīdiyamāno abhinipajjiyamāno ajjhotthariyamāno viniveṭhetvā vinimocetvā yena kāmaṃ pakkamati.
સો વિવિત્તં સેનાસનં ભજતિ અરઞ્ઞં રુક્ખમૂલં પબ્બતં કન્દરં ગિરિગુહં સુસાનં વનપત્થં અબ્ભોકાસં પલાલપુઞ્જં. સો અરઞ્ઞગતો વા રુક્ખમૂલગતો વા સુઞ્ઞાગારગતો વા નિસીદતિ પલ્લઙ્કં આભુજિત્વા ઉજું કાયં પણિધાય પરિમુખં સતિં ઉપટ્ઠપેત્વા. સો અભિજ્ઝં લોકે પહાય વિગતાભિજ્ઝેન ચેતસા વિહરતિ, અભિજ્ઝાય ચિત્તં પરિસોધેતિ; બ્યાપાદપદોસં પહાય અબ્યાપન્નચિત્તો વિહરતિ, સબ્બપાણભૂતહિતાનુકમ્પી બ્યાપાદપદોસા ચિત્તં પરિસોધેતિ; થિનમિદ્ધં પહાય વિગતથિનમિદ્ધો વિહરતિ આલોકસઞ્ઞી સતો સમ્પજાનો, થિનમિદ્ધા ચિત્તં પરિસોધેતિ; ઉદ્ધચ્ચકુક્કુચ્ચં પહાય અનુદ્ધતો વિહરતિ અજ્ઝત્તં વૂપસન્તચિત્તો, ઉદ્ધચ્ચકુક્કુચ્ચા ચિત્તં પરિસોધેતિ; વિચિકિચ્છં પહાય તિણ્ણવિચિકિચ્છો વિહરતિ અકથંકથી કુસલેસુ ધમ્મેસુ, વિચિકિચ્છાય ચિત્તં પરિસોધેતિ.
So vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ. So araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṃ parisodheti; byāpādapadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati, sabbapāṇabhūtahitānukampī byāpādapadosā cittaṃ parisodheti; thinamiddhaṃ pahāya vigatathinamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno, thinamiddhā cittaṃ parisodheti; uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto, uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti; vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṃkathī kusalesu dhammesu, vicikicchāya cittaṃ parisodheti.
સો ઇમે પઞ્ચ નીવરણે પહાય ચેતસો ઉપક્કિલેસે પઞ્ઞાય દુબ્બલીકરણે વિવિચ્ચેવ કામેહિ વિવિચ્ચ અકુસલેહિ ધમ્મેહિ સવિતક્કં સવિચારં વિવેકજં પીતિસુખં પઠમં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ; વિતક્કવિચારાનં વૂપસમા દુતિયં ઝાનં…પે॰… તતિયં ઝાનં…પે॰… ચતુત્થં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ.
So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; vitakkavicārānaṃ vūpasamā dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
સો એવં સમાહિતે ચિત્તે પરિસુદ્ધે પરિયોદાતે અનઙ્ગણે વિગતૂપક્કિલેસે મુદુભૂતે કમ્મનિયે ઠિતે આનેઞ્જપ્પત્તે આસવાનં ખયઞાણાય ચિત્તં અભિનિન્નામેતિ. સો ‘‘ઇદં દુક્ખ’’ન્તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખસમુદયો’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખનિરોધો’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘ઇમે આસવા’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં આસવસમુદયો’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ , ‘‘અયં આસવનિરોધો’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં આસવનિરોધગામિની પટિપદા’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ.
So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ime āsavā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ āsavasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti , ‘‘ayaṃ āsavanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
તસ્સ એવં જાનતો એવં પસ્સતો કામાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ, ભવાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ, અવિજ્જાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ. વિમુત્તસ્મિં વિમુત્તમિતિ ઞાણં હોતિ. ‘‘ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’’તિ પજાનાતિ. ઇદમસ્સ સઙ્ગામવિજયસ્મિં. સેય્યથાપિ સો યોધાજીવો સહતિ રજગ્ગં સહતિ ધજગ્ગં સહતિ ઉસ્સારણં સહતિ સમ્પહારં, સો તં સઙ્ગામં અભિવિજિનિત્વા વિજિતસઙ્ગામો તમેવ સઙ્ગામસીસં અજ્ઝાવસતિ, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો. એવરૂપોપિ ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો હોતિ. અયં પઞ્ચમો યોધાજીવૂપમો પુગ્ગલો સન્તો સંવિજ્જમાનો ભિક્ખૂસુ. ઇમે પઞ્ચ યોધાજીવૂપમા પુગ્ગલા સન્તો સંવિજ્જમાના ભિક્ખૂસુ.
Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti. ‘‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānāti. Idamassa saṅgāmavijayasmiṃ. Seyyathāpi so yodhājīvo sahati rajaggaṃ sahati dhajaggaṃ sahati ussāraṇaṃ sahati sampahāraṃ, so taṃ saṅgāmaṃ abhivijinitvā vijitasaṅgāmo tameva saṅgāmasīsaṃ ajjhāvasati, tathūpamo ayaṃ puggalo. Evarūpopi idhekacco puggalo hoti. Ayaṃ pañcamo yodhājīvūpamo puggalo santo saṃvijjamāno bhikkhūsu. Ime pañca yodhājīvūpamā puggalā santo saṃvijjamānā bhikkhūsu.
૧૯૯. તત્થ કતમે પઞ્ચ પિણ્ડપાતિકા? મન્દત્તા મોમૂહત્તા પિણ્ડપાતિકો હોતિ, પાપિચ્છો ઇચ્છાપકતો પિણ્ડપાતિકો હોતિ, ઉમ્માદા ચિત્તવિક્ખેપા પિણ્ડપાતિકો હોતિ, ‘‘વણ્ણિતં બુદ્ધેહિ બુદ્ધસાવકેહી’’તિ પિણ્ડપાતિકો હોતિ, અપિ ચ અપ્પિચ્છતંયેવ 17 નિસ્સાય સન્તુટ્ઠિંયેવ નિસ્સાય સલ્લેખંયેવ નિસ્સાય ઇદમત્થિતંયેવ 18 નિસ્સાય પિણ્ડપાતિકો હોતિ. તત્ર ય્વાયં પિણ્ડપાતિકો અપ્પિચ્છતંયેવ નિસ્સાય સન્તુટ્ઠિંયેવ નિસ્સાય સલ્લેખંયેવ નિસ્સાય ઇદમત્થિતંયેવ નિસ્સાય પિણ્ડપાતિકો, અયં ઇમેસં પઞ્ચન્નં પિણ્ડપાતિકાનં અગ્ગો ચ સેટ્ઠો ચ પામોક્ખો 19 ચ ઉત્તમો ચ પવરો ચ.
199. Tattha katame pañca piṇḍapātikā? Mandattā momūhattā piṇḍapātiko hoti, pāpiccho icchāpakato piṇḍapātiko hoti, ummādā cittavikkhepā piṇḍapātiko hoti, ‘‘vaṇṇitaṃ buddhehi buddhasāvakehī’’ti piṇḍapātiko hoti, api ca appicchataṃyeva 20 nissāya santuṭṭhiṃyeva nissāya sallekhaṃyeva nissāya idamatthitaṃyeva 21 nissāya piṇḍapātiko hoti. Tatra yvāyaṃ piṇḍapātiko appicchataṃyeva nissāya santuṭṭhiṃyeva nissāya sallekhaṃyeva nissāya idamatthitaṃyeva nissāya piṇḍapātiko, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ piṇḍapātikānaṃ aggo ca seṭṭho ca pāmokkho 22 ca uttamo ca pavaro ca.
સેય્યથાપિ નામ ગવા ખીરં, ખીરમ્હા દધિ, દધિમ્હા નવનીતં 23, નવનીતમ્હા સપ્પિ, સપ્પિમ્હા સપ્પિમણ્ડો, સપ્પિમણ્ડં તત્થ અગ્ગમક્ખાયતિ; એવમેવં ય્વાયં પિણ્ડપાતિકો અપ્પિચ્છતંયેવ નિસ્સાય સન્તુટ્ઠિંયેવ નિસ્સાય સલ્લેખંયેવ નિસ્સાય ઇદમત્થિતંયેવ નિસ્સાય પિણ્ડપાતિકો હોતિ, અયં ઇમેસં પઞ્ચન્નં પિણ્ડપાતિકાનં અગ્ગો ચ સેટ્ઠો ચ પામોક્ખો ચ ઉત્તમો ચ પવરો ચ. ઇમે પઞ્ચ પિણ્ડપાતિકા.
Seyyathāpi nāma gavā khīraṃ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṃ 24, navanītamhā sappi, sappimhā sappimaṇḍo, sappimaṇḍaṃ tattha aggamakkhāyati; evamevaṃ yvāyaṃ piṇḍapātiko appicchataṃyeva nissāya santuṭṭhiṃyeva nissāya sallekhaṃyeva nissāya idamatthitaṃyeva nissāya piṇḍapātiko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ piṇḍapātikānaṃ aggo ca seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro ca. Ime pañca piṇḍapātikā.
૨૦૦. તત્થ કતમે પઞ્ચ ખલુપચ્છાભત્તિકા…પે॰… પઞ્ચ એકાસનિકા…પે॰… પઞ્ચ પંસુકૂલિકા…પે॰… પઞ્ચ તેચીવરિકા…પે॰… પઞ્ચ આરઞ્ઞિકા…પે॰… પઞ્ચ રુક્ખમૂલિકા …પે॰… પઞ્ચ અબ્ભોકાસિકા…પે॰… પઞ્ચ નેસજ્જિકા…પે॰… પઞ્ચ યથાસન્થતિકા…પે॰….
200. Tattha katame pañca khalupacchābhattikā…pe… pañca ekāsanikā…pe… pañca paṃsukūlikā…pe… pañca tecīvarikā…pe… pañca āraññikā…pe… pañca rukkhamūlikā …pe… pañca abbhokāsikā…pe… pañca nesajjikā…pe… pañca yathāsanthatikā…pe….
૨૦૧. તત્થ કતમે પઞ્ચ સોસાનિકા? મન્દત્તા મોમૂહત્તા સોસાનિકો હોતિ, પાપિચ્છો ઇચ્છાપકતો સોસાનિકો હોતિ, ઉમ્માદા ચિત્તવિક્ખેપા સોસાનિકો હોતિ, ‘‘વણ્ણિતં બુદ્ધેહિ બુદ્ધસાવકેહી’’તિ સોસાનિકો હોતિ, અપિ ચ અપ્પિચ્છતંયેવ નિસ્સાય સન્તુટ્ઠિંયેવ નિસ્સાય સલ્લેખંયેવ નિસ્સાય ઇદમત્થિતંયેવ નિસ્સાય સોસાનિકો હોતિ. તત્ર ય્વાયં સોસાનિકો અપ્પિચ્છતંયેવ નિસ્સાય સન્તુટ્ઠિંયેવ નિસ્સાય સલ્લેખંયેવ નિસ્સાય ઇદમત્થિતંયેવ નિસ્સાય સોસાનિકો, અયં ઇમેસં પઞ્ચન્નં સોસાનિકાનં અગ્ગો ચ સેટ્ઠો ચ પામોક્ખો ચ ઉત્તમો ચ પવરો ચ.
201. Tattha katame pañca sosānikā? Mandattā momūhattā sosāniko hoti, pāpiccho icchāpakato sosāniko hoti, ummādā cittavikkhepā sosāniko hoti, ‘‘vaṇṇitaṃ buddhehi buddhasāvakehī’’ti sosāniko hoti, api ca appicchataṃyeva nissāya santuṭṭhiṃyeva nissāya sallekhaṃyeva nissāya idamatthitaṃyeva nissāya sosāniko hoti. Tatra yvāyaṃ sosāniko appicchataṃyeva nissāya santuṭṭhiṃyeva nissāya sallekhaṃyeva nissāya idamatthitaṃyeva nissāya sosāniko, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ sosānikānaṃ aggo ca seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro ca.
સેય્યથાપિ નામ ગવા ખીરં, ખીરમ્હા દધિ, દધિમ્હા નવનીતં, નવનીતમ્હા સપ્પિ, સપ્પિમ્હા સપ્પિમણ્ડો, સપ્પિમણ્ડં તત્થ અગ્ગમક્ખાયતિ; એવમેવં ય્વાયં સોસાનિકો અપ્પિચ્છતંયેવ નિસ્સાય સન્તુટ્ઠિંયેવ નિસ્સાય સલ્લેખંયેવ નિસ્સાય ઇદમત્થિતંયેવ નિસ્સાય સોસાનિકો હોતિ, અયં ઇમેસં પઞ્ચન્નં સોસાનિકાનં અગ્ગો ચ સેટ્ઠો ચ પામોક્ખો ચ ઉત્તમો ચ પવરો ચ. ઇમે પઞ્ચ સોસાનિકા.
Seyyathāpi nāma gavā khīraṃ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṃ, navanītamhā sappi, sappimhā sappimaṇḍo, sappimaṇḍaṃ tattha aggamakkhāyati; evamevaṃ yvāyaṃ sosāniko appicchataṃyeva nissāya santuṭṭhiṃyeva nissāya sallekhaṃyeva nissāya idamatthitaṃyeva nissāya sosāniko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ sosānikānaṃ aggo ca seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro ca. Ime pañca sosānikā.
પઞ્ચકનિદ્દેસો.
Pañcakaniddeso.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / અભિધમ્મપિટક (અટ્ઠકથા) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ૫. પઞ્ચકનિદ્દેસવણ્ણના • 5. Pañcakaniddesavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-મૂલટીકા • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ૫. પઞ્ચકનિદ્દેસવણ્ણના • 5. Pañcakaniddesavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-અનુટીકા • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ૫. પઞ્ચકનિદ્દેસવણ્ણના • 5. Pañcakaniddesavaṇṇanā
