Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
૫. પઞ્ચમનયો અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદવણ્ણના
5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
૧૯૩. ઇદાનિ અસઙ્ગહિતેન અસઙ્ગહિતપદં ભાજેતું રૂપક્ખન્ધેનાતિઆદિ આરદ્ધં. તત્થ યં ખન્ધાદીહિ અસઙ્ગહિતેન ખન્ધાદિવસેન અસઙ્ગહિતં, પુન તસ્સેવ ખન્ધાદીહિ અસઙ્ગહં પુચ્છિત્વા વિસ્સજ્જનં કતં. તં પઞ્ચક્ખન્ધગ્ગાહકેસુ દુક્ખસચ્ચાદીસુ વિઞ્ઞાણેન સદ્ધિં સુખુમરૂપગ્ગાહકેસુ અનિદસ્સનઅપ્પટિઘાદીસુ ચ પદેસુ ન યુજ્જતિ. તાદિસેન હિ પદેન નિબ્બાનં ખન્ધસઙ્ગહમત્તં ન ગચ્છેય્ય. સેસા ખન્ધાદીહિ અસઙ્ગહિતધમ્મા નામ નત્થિ. તસ્મા તથારૂપાનિ પદાનિ ઇમસ્મિં વારે ન ગહિતાનિ. યાનિ પન પઞ્ચક્ખન્ધે વિઞ્ઞાણઞ્ચ સુખુમરૂપેન સદ્ધિં એકતો ન દીપેન્તિ, તાનિ ઇધ ગહિતાનિ. તેસં ઇદમુદ્દાનં –
193. Idāni asaṅgahitena asaṅgahitapadaṃ bhājetuṃ rūpakkhandhenātiādi āraddhaṃ. Tattha yaṃ khandhādīhi asaṅgahitena khandhādivasena asaṅgahitaṃ, puna tasseva khandhādīhi asaṅgahaṃ pucchitvā vissajjanaṃ kataṃ. Taṃ pañcakkhandhaggāhakesu dukkhasaccādīsu viññāṇena saddhiṃ sukhumarūpaggāhakesu anidassanaappaṭighādīsu ca padesu na yujjati. Tādisena hi padena nibbānaṃ khandhasaṅgahamattaṃ na gaccheyya. Sesā khandhādīhi asaṅgahitadhammā nāma natthi. Tasmā tathārūpāni padāni imasmiṃ vāre na gahitāni. Yāni pana pañcakkhandhe viññāṇañca sukhumarūpena saddhiṃ ekato na dīpenti, tāni idha gahitāni. Tesaṃ idamuddānaṃ –
‘‘સબ્બે ખન્ધા તથાયતનધાતુયો સચ્ચતો તયો;
‘‘Sabbe khandhā tathāyatanadhātuyo saccato tayo;
ઇન્દ્રિયાનિપિ સબ્બાનિ, તેવીસતિ પટિચ્ચતો.
Indriyānipi sabbāni, tevīsati paṭiccato.
‘‘પરતો સોળસ પદા, તેચત્તાલીસકં તિકે;
‘‘Parato soḷasa padā, tecattālīsakaṃ tike;
ગોચ્છકે સત્તતિ દ્વે ચ, સત્ત ચૂળન્તરે પદા.
Gocchake sattati dve ca, satta cūḷantare padā.
‘‘મહન્તરે પદા વુત્તા, અટ્ઠારસ તતો પરં;
‘‘Mahantare padā vuttā, aṭṭhārasa tato paraṃ;
અટ્ઠારસેવ ઞાતબ્બા, સેસા ઇધ ન ભાસિતા’’તિ.
Aṭṭhāraseva ñātabbā, sesā idha na bhāsitā’’ti.
પઞ્હા પનેત્થ સદિસવિસ્સજ્જનાનં વસેન સમોધાનેત્વા કતિહિ સદ્ધિં સબ્બેપિ ચતુત્તિંસ હોન્તિ. તત્થ યં પુચ્છાય ઉદ્ધટં પદં, તદેવ યેહિ ખન્ધાદીહિ અસઙ્ગહિતં, તે ધમ્મે સન્ધાય એકેન ખન્ધેનાતિઆદિ વુત્તં.
Pañhā panettha sadisavissajjanānaṃ vasena samodhānetvā katihi saddhiṃ sabbepi catuttiṃsa honti. Tattha yaṃ pucchāya uddhaṭaṃ padaṃ, tadeva yehi khandhādīhi asaṅgahitaṃ, te dhamme sandhāya ekena khandhenātiādi vuttaṃ.
તત્રાયં નયો – રૂપક્ખન્ધેન હિ ચત્તારો ખન્ધા નિબ્બાનઞ્ચ ખન્ધસઙ્ગહેન અસઙ્ગહિતા. આયતનધાતુસઙ્ગહેન પન ઠપેત્વા વિઞ્ઞાણં અવસેસા સઙ્ગહિતાતિ વિઞ્ઞાણમેવ તીહિપિ ખન્ધસઙ્ગહાદીહિ અસઙ્ગહિતં નામ. પુન તેન વિઞ્ઞાણેન સદ્ધિં નિબ્બાનેન ચત્તારો ખન્ધા ખન્ધાદિસઙ્ગહેન અસઙ્ગહિતા. તે સબ્બેપિ પુન વિઞ્ઞાણેનેવ ખન્ધાદિસઙ્ગહેન અસઙ્ગહિતાતિ એકેન ખન્ધેન, એકેનાયતનેન, સત્તહિ ધાતૂહિ અસઙ્ગહિતા નામ હોન્તિ. અથ વા – યદેતં રૂપક્ખન્ધેન વિઞ્ઞાણમેવ તીહિ ખન્ધાદિસઙ્ગહેહિ અસઙ્ગહિતં, તેહિપિ વિઞ્ઞાણધમ્મેહિ તે રૂપધમ્માવ તીહિ સઙ્ગહેહિ અસઙ્ગહિતા. પુન તે રૂપધમ્મા વિઞ્ઞાણેનેવ તીહિ સઙ્ગહેહિ અસઙ્ગહિતા. વિઞ્ઞાણઞ્ચ ખન્ધતો એકો વિઞ્ઞાણક્ખન્ધો હોતિ, આયતનતો એકં મનાયતનં, ધાતુતો સત્ત વિઞ્ઞાણધાતુયો. તસ્મા ‘‘એકેન ખન્ધેના’’તિઆદિ વુત્તં. ઇમિના ઉપાયેન સબ્બત્થ યં પુચ્છાય ઉદ્ધટં પદં, તદેવ યેહિ ધમ્મેહિ ખન્ધાદિવસેન અસઙ્ગહિતં, તેસં ધમ્માનં વસેન ખન્ધાદયો વેદિતબ્બા. તત્થ દુતિયપઞ્હે તાવ – રૂપવિઞ્ઞાણાનં વસેન વેદિતબ્બા. વેદનાદયો હિ રૂપવિઞ્ઞાણેહેવ ખન્ધાદિસઙ્ગહેન અસઙ્ગહિતા. તે ચ દ્વે ખન્ધા એકાદસાયતનાનિ સત્તરસ ધાતુયો હોન્તિ.
Tatrāyaṃ nayo – rūpakkhandhena hi cattāro khandhā nibbānañca khandhasaṅgahena asaṅgahitā. Āyatanadhātusaṅgahena pana ṭhapetvā viññāṇaṃ avasesā saṅgahitāti viññāṇameva tīhipi khandhasaṅgahādīhi asaṅgahitaṃ nāma. Puna tena viññāṇena saddhiṃ nibbānena cattāro khandhā khandhādisaṅgahena asaṅgahitā. Te sabbepi puna viññāṇeneva khandhādisaṅgahena asaṅgahitāti ekena khandhena, ekenāyatanena, sattahi dhātūhi asaṅgahitā nāma honti. Atha vā – yadetaṃ rūpakkhandhena viññāṇameva tīhi khandhādisaṅgahehi asaṅgahitaṃ, tehipi viññāṇadhammehi te rūpadhammāva tīhi saṅgahehi asaṅgahitā. Puna te rūpadhammā viññāṇeneva tīhi saṅgahehi asaṅgahitā. Viññāṇañca khandhato eko viññāṇakkhandho hoti, āyatanato ekaṃ manāyatanaṃ, dhātuto satta viññāṇadhātuyo. Tasmā ‘‘ekena khandhenā’’tiādi vuttaṃ. Iminā upāyena sabbattha yaṃ pucchāya uddhaṭaṃ padaṃ, tadeva yehi dhammehi khandhādivasena asaṅgahitaṃ, tesaṃ dhammānaṃ vasena khandhādayo veditabbā. Tattha dutiyapañhe tāva – rūpaviññāṇānaṃ vasena veditabbā. Vedanādayo hi rūpaviññāṇeheva khandhādisaṅgahena asaṅgahitā. Te ca dve khandhā ekādasāyatanāni sattarasa dhātuyo honti.
૧૯૫. તતિયપઞ્હે – વિઞ્ઞાણં રૂપાદીહિ ચતૂહિ અસઙ્ગહિતન્તિ તેસં વસેન ખન્ધાદયો વેદિતબ્બા.
195. Tatiyapañhe – viññāṇaṃ rūpādīhi catūhi asaṅgahitanti tesaṃ vasena khandhādayo veditabbā.
૧૯૬. ચતુત્થપઞ્હે – ચક્ખાયતનં વેદનાદીહિ ચતૂહીતિ ઇમિના નયેન સબ્બત્થ ખન્ધાદયો વેદિતબ્બા. પરિયોસાને – રૂપઞ્ચ ધમ્માયતનન્તિ ઉદ્દાનગાથાય દસ્સિતધમ્માયેવ અઞ્ઞેનાકારેન સઙ્ખિપિત્વા દસ્સિતાતિ.
196. Catutthapañhe – cakkhāyatanaṃ vedanādīhi catūhīti iminā nayena sabbattha khandhādayo veditabbā. Pariyosāne – rūpañca dhammāyatananti uddānagāthāya dassitadhammāyeva aññenākārena saṅkhipitvā dassitāti.
અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદવણ્ણના.
Asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / ધાતુકથાપાળિ • Dhātukathāpāḷi / ૫. અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદનિદ્દેસો • 5. Asaṅgahitenaasaṅgahitapadaniddeso
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-મૂલટીકા • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ૫. પઞ્ચમનયો અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદવણ્ણના • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-અનુટીકા • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ૫. પઞ્ચમનયો અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદવણ્ણના • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā