Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-મૂલટીકા • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā

    ૫. પઞ્ચમનયો અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદવણ્ણના

    5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā

    ૧૯૩. અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદનિદ્દેસેપિ વુત્તનયેનેવ યથાનિદ્ધારિતધમ્મદસ્સનં વેદિતબ્બં. એત્થ ચ સસુખુમરૂપવિઞ્ઞાણસહિતધમ્મસમુદાયા યે તે દુક્ખસચ્ચઅનિદસ્સનઅપ્પટિઘઅચેતસિકાનુપાદાસદિસા સતિપિ એકેન દ્વીહિ વા સઙ્ગહેહિ કેસઞ્ચિ અસઙ્ગાહકત્તે તીહિપિ અસઙ્ગહેતબ્બસ્સ અભાવતો પરિપુણ્ણસઙ્ગહાસઙ્ગાહકા ન હોન્તિ, અબ્યાકતધમ્મસદિસા કેનચિ સઙ્ગહેન અસઙ્ગહેતબ્બભાવતો અસઙ્ગાહકા એવ ન હોન્તિ, તેન તે અસઙ્ગાહકભાવેન ન ઉદ્ધટા, ઇતરે પન તબ્બિપરિયાયેન ઉદ્ધટાતિ.

    193. Asaṅgahitenaasaṅgahitapadaniddesepi vuttanayeneva yathāniddhāritadhammadassanaṃ veditabbaṃ. Ettha ca sasukhumarūpaviññāṇasahitadhammasamudāyā ye te dukkhasaccaanidassanaappaṭighaacetasikānupādāsadisā satipi ekena dvīhi vā saṅgahehi kesañci asaṅgāhakatte tīhipi asaṅgahetabbassa abhāvato paripuṇṇasaṅgahāsaṅgāhakā na honti, abyākatadhammasadisā kenaci saṅgahena asaṅgahetabbabhāvato asaṅgāhakā eva na honti, tena te asaṅgāhakabhāvena na uddhaṭā, itare pana tabbipariyāyena uddhaṭāti.

    યં પન અટ્ઠકથાયં ‘‘તાદિસેન હિ પદેન નિબ્બાનં ખન્ધસઙ્ગહમત્તં ન ગચ્છેય્યા’’તિ વુત્તં, તં દુક્ખસચ્ચં સન્ધાય વુત્તં. અનિદસ્સનઅપ્પટિઘેસુ પન અસઙ્ગાહકેસુ નિબ્બાનં અન્તોગધં, ન ચ તદેવ તસ્સ અસઙ્ગાહકન્તિ. સદિસવિસ્સજ્જનાનં વસેન સમોધાનેત્વા કતેહિ સદ્ધિન્તિ એવં કતેહિ દુતિયપઞ્હાદીહિ સદ્ધિં પઠમપઞ્હનામરૂપપઞ્હાદયો સબ્બેપિ ચતુત્તિંસ હોન્તીતિ અત્થો. યં પુચ્છાય ઉદ્ધટં પદં, તદેવાતિ રૂપક્ખન્ધાદિવિસેસકપદં વદતિ, ન નિદ્ધારિતે પુચ્છિતબ્બધમ્મે. તે હિ લક્ખણતો દસ્સિતા, ન પદેન સરૂપતોતિ. તત્થ તદેવાતિ એવ-સદ્દેન ન તં કદાચિ સઙ્ગહિતેન અસઙ્ગહિતં ન હોતીતિ ઉદ્ધટસ્સેવ અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતભાવે નિયતતં અઞ્ઞસ્સ ચ અનિયતતં દસ્સેતીતિ વેદિતબ્બં. ‘‘તદેવ યેહિ અસઙ્ગહિત’’ન્તિ એત્થ હિ ‘‘નિયમતો’’તિ સક્કા વચનસેસો યોજેતુન્તિ. અથ વા તદેવાતિ પુચ્છાય ઉદ્ધટમેવ એવંપકારમેવ હુત્વા યેહિ અસઙ્ગહિતન્તિ તસ્સ પુચ્છાય ઉદ્ધટભાવેન એવં અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતભાવનિયમનત્થો એવ-સદ્દો, ન અઞ્ઞસ્સ અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતતાનિવારણત્થોતિ દટ્ઠબ્બો. પુચ્છાય ઉદ્ધટઞ્હિ અઞ્ઞસહિતં અસહિતઞ્ચ અસઙ્ગહિતેન અસઙ્ગહિતં હોતિ. રૂપક્ખન્ધાદીનિ હિ અઞ્ઞસહિતાનિ વિઞ્ઞાણક્ખન્ધાદીનિ અસહિતાનીતિ.

    Yaṃ pana aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tādisena hi padena nibbānaṃ khandhasaṅgahamattaṃ na gaccheyyā’’ti vuttaṃ, taṃ dukkhasaccaṃ sandhāya vuttaṃ. Anidassanaappaṭighesu pana asaṅgāhakesu nibbānaṃ antogadhaṃ, na ca tadeva tassa asaṅgāhakanti. Sadisavissajjanānaṃ vasena samodhānetvā katehi saddhinti evaṃ katehi dutiyapañhādīhi saddhiṃ paṭhamapañhanāmarūpapañhādayo sabbepi catuttiṃsa hontīti attho. Yaṃ pucchāya uddhaṭaṃ padaṃ, tadevāti rūpakkhandhādivisesakapadaṃ vadati, na niddhārite pucchitabbadhamme. Te hi lakkhaṇato dassitā, na padena sarūpatoti. Tattha tadevāti eva-saddena na taṃ kadāci saṅgahitena asaṅgahitaṃ na hotīti uddhaṭasseva asaṅgahitenaasaṅgahitabhāve niyatataṃ aññassa ca aniyatataṃ dassetīti veditabbaṃ. ‘‘Tadeva yehi asaṅgahita’’nti ettha hi ‘‘niyamato’’ti sakkā vacanaseso yojetunti. Atha vā tadevāti pucchāya uddhaṭameva evaṃpakārameva hutvā yehi asaṅgahitanti tassa pucchāya uddhaṭabhāvena evaṃ asaṅgahitenaasaṅgahitabhāvaniyamanattho eva-saddo, na aññassa asaṅgahitenaasaṅgahitatānivāraṇatthoti daṭṭhabbo. Pucchāya uddhaṭañhi aññasahitaṃ asahitañca asaṅgahitena asaṅgahitaṃ hoti. Rūpakkhandhādīni hi aññasahitāni viññāṇakkhandhādīni asahitānīti.

    અવસેસા સઙ્ગહિતાતિ ઇદં અવસેસા અસઙ્ગહિતા ન હોન્તીતિ એવં દટ્ઠબ્બં. તેહિપિ વિઞ્ઞાણધમ્મેહિ તે રૂપધમ્માવ તીહિ સઙ્ગહેહિ અસઙ્ગહિતાતિ પુચ્છાય ઉદ્ધટા તીહિપિ સઙ્ગહેહિ અસઙ્ગાહકા હુત્વા અસઙ્ગહિતાતિ અધિપ્પાયો. અનુદ્ધટા વેદનાદયોપિ હિ અસઙ્ગહિતા એવાતિ. એત્થ ચ પઠમે નયે વેદનાદયોપિ વિઞ્ઞાણેન અસઙ્ગહિતાતિ વુત્તા, દુતિયે રૂપધમ્માવાતિ અયં વિસેસો. વેદનાદયો હિ રૂપવિઞ્ઞાણેહેવ ખન્ધાદિસઙ્ગહેન અસઙ્ગહિતાતિ ઓળારિકરૂપેહિ વિઞ્ઞાણેન ચ તીહિપિ સઙ્ગહેહિ અસઙ્ગહિતાતિ અત્થો. રૂપેકદેસો હિ એત્થ રૂપગ્ગહણેન ગહિતોતિ.

    Avasesā saṅgahitāti idaṃ avasesā asaṅgahitā na hontīti evaṃ daṭṭhabbaṃ. Tehipi viññāṇadhammehi te rūpadhammāva tīhi saṅgahehi asaṅgahitāti pucchāya uddhaṭā tīhipi saṅgahehi asaṅgāhakā hutvā asaṅgahitāti adhippāyo. Anuddhaṭā vedanādayopi hi asaṅgahitā evāti. Ettha ca paṭhame naye vedanādayopi viññāṇena asaṅgahitāti vuttā, dutiye rūpadhammāvāti ayaṃ viseso. Vedanādayo hi rūpaviññāṇeheva khandhādisaṅgahena asaṅgahitāti oḷārikarūpehi viññāṇena ca tīhipi saṅgahehi asaṅgahitāti attho. Rūpekadeso hi ettha rūpaggahaṇena gahitoti.

    ૧૯૬. ચતુત્થપઞ્હે ચક્ખાયતનં વેદનાદીહિ ચતૂહીતિ એત્થ ચક્ખાયતનન્તિ એતેન પુચ્છાય ઉદ્ધટં અસઙ્ગાહકં દસ્સેતીતિ દટ્ઠબ્બં. ચક્ખાયતનેન પન અસઙ્ગહિતેન અસઙ્ગહિતાનિ દસ ઓળારિકાયતનાનિ ન ચક્ખાયતનમેવાતિ. ‘‘રૂપઞ્ચ ધમ્માયતન’’ન્તિઆદિના યેહિ ધમ્મેહિ તીહિપિ સઙ્ગહેહિ અસઙ્ગહિતં તં વિઞ્ઞાણમેવ હોતિ, અસઙ્ગહિતેન તેન અસઙ્ગહિતઞ્ચ વિઞ્ઞાણવજ્જં સબ્બં તેવ ધમ્મે ઉદાનેતિ. સદિસવિસ્સજ્જના હિ એકતો ઉદાનેત્વા દસ્સેતબ્બા. તત્થ પઠમેન રૂપક્ખન્ધેન સદિસવિસ્સજ્જનેસુ એકતો ઉદાનેત્વા દસ્સિતેસુ અઞ્ઞે વિસદિસવિસ્સજ્જના નયદાનેન દસ્સિતા હોન્તિ. તેનાહ ‘‘રૂપઞ્ચ ધમ્માયતનન્તિ…પે॰… અઞ્ઞેનાકારેન સઙ્ખિપિત્વા દસ્સિતા’’તિ. તત્થ દ્વે ભવાતિ અસઞ્ઞેકવોકારભવા. દ્વેતિ બાહિરુપાદાધમ્મે એવ સન્ધાય વુત્તં. યેન અસઙ્ગાહકેન અસઙ્ગહિતેન અસઙ્ગહિતં પુચ્છિતબ્બં વિસ્સજ્જિતબ્બઞ્ચ પરિચ્છિજ્જતિ, સો રૂપક્ખન્ધાદિકો તસ્સ પુચ્છાવિસ્સજ્જનાનઞ્ચ નિસ્સયભાવતો ‘‘વિસયો’’તિ વુત્તો, યથાદસ્સિતસ્સ પન ઉદ્દાનસ્સ નયદાનમત્તત્તા ‘‘નયો’’તિ વુત્તં. ‘‘દ્વેવીસનયો ચા’’તિપિ પાઠો, દ્વેવીસપદિકો એસ નયો ચાતિ અત્થો.

    196. Catutthapañhe cakkhāyatanaṃ vedanādīhi catūhīti ettha cakkhāyatananti etena pucchāya uddhaṭaṃ asaṅgāhakaṃ dassetīti daṭṭhabbaṃ. Cakkhāyatanena pana asaṅgahitena asaṅgahitāni dasa oḷārikāyatanāni na cakkhāyatanamevāti. ‘‘Rūpañca dhammāyatana’’ntiādinā yehi dhammehi tīhipi saṅgahehi asaṅgahitaṃ taṃ viññāṇameva hoti, asaṅgahitena tena asaṅgahitañca viññāṇavajjaṃ sabbaṃ teva dhamme udāneti. Sadisavissajjanā hi ekato udānetvā dassetabbā. Tattha paṭhamena rūpakkhandhena sadisavissajjanesu ekato udānetvā dassitesu aññe visadisavissajjanā nayadānena dassitā honti. Tenāha ‘‘rūpañca dhammāyatananti…pe… aññenākārena saṅkhipitvā dassitā’’ti. Tattha dve bhavāti asaññekavokārabhavā. Dveti bāhirupādādhamme eva sandhāya vuttaṃ. Yena asaṅgāhakena asaṅgahitena asaṅgahitaṃ pucchitabbaṃ vissajjitabbañca paricchijjati, so rūpakkhandhādiko tassa pucchāvissajjanānañca nissayabhāvato ‘‘visayo’’ti vutto, yathādassitassa pana uddānassa nayadānamattattā ‘‘nayo’’ti vuttaṃ. ‘‘Dvevīsanayo cā’’tipi pāṭho, dvevīsapadiko esa nayo cāti attho.

    પઞ્ચમનયઅસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Pañcamanayaasaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / ધાતુકથાપાળિ • Dhātukathāpāḷi / ૫. અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદનિદ્દેસો • 5. Asaṅgahitenaasaṅgahitapadaniddeso

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / અભિધમ્મપિટક (અટ્ઠકથા) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ૫. પઞ્ચમનયો અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદવણ્ણના • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-અનુટીકા • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ૫. પઞ્ચમનયો અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદવણ્ણના • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact