Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-અનુટીકા • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā

    ૫. પઞ્ચમનયો અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદવણ્ણના

    5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā

    ૧૯૩. વુત્તનયેનાતિ યસ્મા સઙ્ગહપ્પવત્તિવિસેસવિરહિતો અસઙ્ગહિતધમ્મવિસેસનિસ્સિતો પઞ્ચમનયો, તસ્મા યો એત્થ કેનચિ અસઙ્ગહિતેન ધમ્મવિસેસેન પુન અસઙ્ગહિતો ધમ્મવિસેસો અસઙ્ગહિતેન અસઙ્ગહિતો અસઙ્ગહિતતાય પુચ્છિતબ્બો વિસ્સજ્જિતબ્બો ચ. તમેવ તાવ યથાનિદ્ધારિતં દસ્સેન્તો ‘‘રૂપક્ખન્ધેન યે ધમ્મા ખન્ધ…પે॰… અસઙ્ગહિતા, તેહિ ધમ્મેહિ યે ધમ્મા ખન્ધ…પે॰… અસઙ્ગહિતાતિ આહા’’તિ ચતુત્થનયે વુત્તનયાનુસારેન. યથાનિદ્ધારિતધમ્મદસ્સનન્તિ પાળિયં નિદ્ધારિતપ્પકારધમ્મદસ્સનં. સહ સુખુમરૂપેનાતિ સસુખુમરૂપં, તેન સુખુમરૂપેન સદ્ધિં ગહિતં વિઞ્ઞાણં, તેન સહિતધમ્મસમુદાયા સસુખુમ…પે॰… દાયા. કે પન તેતિ આહ ‘‘દુક્ખસચ્ચા’’તિઆદિ. કેસઞ્ચીતિ નિબ્બાનચક્ખાયતનાદીનં. તીહિપિ સઙ્ગહેહિ. પરિપુણ્ણસઙ્ગહેહિ તીહિપિ સઙ્ગહેહિ અસઙ્ગાહકા પરિપુણ્ણસઙ્ગહાસઙ્ગાહકા. અબ્યાકતધમ્મસદિસા નેવદસ્સનેનનભાવનાયપહાતબ્બનેવસેક્ખાનાસેક્ખાદયો. ઇતરેતિ રૂપક્ખન્ધાદયો. તબ્બિપરિયાયેનાતિ વુત્તવિપરિયાયેન, તીહિપિ સઙ્ગહેહિ અસઙ્ગહેતબ્બસ્સ અત્થિતાય પરિપુણ્ણસઙ્ગહાસઙ્ગાહકત્તાતિ અત્થો.

    193. Vuttanayenāti yasmā saṅgahappavattivisesavirahito asaṅgahitadhammavisesanissito pañcamanayo, tasmā yo ettha kenaci asaṅgahitena dhammavisesena puna asaṅgahito dhammaviseso asaṅgahitena asaṅgahito asaṅgahitatāya pucchitabbo vissajjitabbo ca. Tameva tāva yathāniddhāritaṃ dassento ‘‘rūpakkhandhena ye dhammā khandha…pe… asaṅgahitā, tehi dhammehi ye dhammā khandha…pe… asaṅgahitāti āhā’’ti catutthanaye vuttanayānusārena. Yathāniddhāritadhammadassananti pāḷiyaṃ niddhāritappakāradhammadassanaṃ. Saha sukhumarūpenāti sasukhumarūpaṃ, tena sukhumarūpena saddhiṃ gahitaṃ viññāṇaṃ, tena sahitadhammasamudāyā sasukhuma…pe… dāyā. Ke pana teti āha ‘‘dukkhasaccā’’tiādi. Kesañcīti nibbānacakkhāyatanādīnaṃ. Tīhipi saṅgahehi. Paripuṇṇasaṅgahehi tīhipi saṅgahehi asaṅgāhakā paripuṇṇasaṅgahāsaṅgāhakā. Abyākatadhammasadisā nevadassanenanabhāvanāyapahātabbanevasekkhānāsekkhādayo. Itareti rūpakkhandhādayo. Tabbipariyāyenāti vuttavipariyāyena, tīhipi saṅgahehi asaṅgahetabbassa atthitāya paripuṇṇasaṅgahāsaṅgāhakattāti attho.

    અસઙ્ગાહકેસુ નિબ્બાનં અન્તોગધં, તસ્મા તં અનિદસ્સનઅપ્પટિઘેહિ અસઙ્ગહેતબ્બં ન હોતીતિ અત્થો. તેનાહ ‘‘ન ચ તદેવ તસ્સ અસઙ્ગાહક’’ન્તિ. ‘‘વેદનાક્ખન્ધેન યે ધમ્મા’’તિઆદયો નવ પઞ્હા દુતિયપઞ્હાદયો, તે પઠમપઞ્હેન સદ્ધિં દસ, નામરૂપપઞ્હાદયો પન ચતુવીસતીતિ આહ ‘‘સબ્બેપિ ચતુત્તિંસ હોન્તી’’તિ. રૂપક્ખન્ધાદિવિસેસકપદન્તિ ‘‘રૂપક્ખન્ધેના’’તિઆદિના અસઙ્ગાહકત્તેન વિસેસકં રૂપક્ખન્ધાદિપદં. પુચ્છાયાતિ ચ પુચ્છનત્થન્તિ અત્થો. ‘‘રૂપક્ખન્ધેના’’તિઆદિ સબ્બમ્પિ વા વિઞ્ઞાપેતું ઇચ્છિતભાવેન વચનં પઞ્હભાવતો પુચ્છા. તેનાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘પઞ્હા પનેત્થ…પે॰… ચતુત્તિંસ હોન્તી’’તિ. તે હિ લક્ખણતો દસ્સિતાતિ તે નિદ્ધારિતધમ્મા તેનેવ અસઙ્ગહિતાસઙ્ગહિતતાય નિદ્ધારણસઙ્ખાતેન લક્ખણેન દસ્સિતા.

    Asaṅgāhakesu nibbānaṃ antogadhaṃ, tasmā taṃ anidassanaappaṭighehi asaṅgahetabbaṃ na hotīti attho. Tenāha ‘‘na ca tadeva tassa asaṅgāhaka’’nti. ‘‘Vedanākkhandhena ye dhammā’’tiādayo nava pañhā dutiyapañhādayo, te paṭhamapañhena saddhiṃ dasa, nāmarūpapañhādayo pana catuvīsatīti āha ‘‘sabbepi catuttiṃsa hontī’’ti. Rūpakkhandhādivisesakapadanti ‘‘rūpakkhandhenā’’tiādinā asaṅgāhakattena visesakaṃ rūpakkhandhādipadaṃ. Pucchāyāti ca pucchanatthanti attho. ‘‘Rūpakkhandhenā’’tiādi sabbampi vā viññāpetuṃ icchitabhāvena vacanaṃ pañhabhāvato pucchā. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pañhā panettha…pe… catuttiṃsa hontī’’ti. Te hi lakkhaṇato dassitāti te niddhāritadhammā teneva asaṅgahitāsaṅgahitatāya niddhāraṇasaṅkhātena lakkhaṇena dassitā.

    તદેવાતિ એવ-સદ્દેનાતિ ‘‘તદેવા’’તિ એત્થ એવ-સદ્દેન. ‘‘યં પુચ્છાય ઉદ્ધટં પદં, તં ખન્ધાદીહિ અસઙ્ગહિત’’ન્તિ એત્થ ‘‘ખન્ધાદીહેવા’’તિ અવધારણં નિપ્પયોજનં પકારન્તરસ્સ અભાવતો. ‘‘તીહિ અસઙ્ગહો’’તિ હિ વુત્તં. તથા ‘‘અસઙ્ગહિતમેવા’’તિ સઙ્ગહિતતાનિવત્તનસ્સ અનધિપ્પેતત્તા. તદેવાતિ પન ઇચ્છિતં ઉદ્ધટસ્સેવ અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતભાવસ્સ અવધારેતબ્બત્તાતિ દસ્સેન્તો ‘‘ન કદાચી’’તિઆદિમાહ. તત્થ અઞ્ઞસ્સાતિ અનુદ્ધટસ્સ. અનિયતતં દસ્સેતીતિ ઇદં અવધારણફલદસ્સનં. નિયમતોતિ સક્કા વચનસેસો યોજેતુન્તિ ઇદમ્પિ એવ-કારેન સિદ્ધમેવત્થં પાકટતરં કાતું વુત્તં. યતો હિ એવ-કારો, તતો અઞ્ઞત્થ નિયમોતિ. એવંપકારમેવાતિ પુચ્છાય ઉદ્ધટપ્પકારમેવ, યં પકારં પુચ્છાય ઉદ્ધટં, તંપકારમેવાતિ અત્થો. તસ્સાતિ અસઙ્ગહિતસ્સ. અઞ્ઞસ્સાતિ પુચ્છાય અનુદ્ધટપ્પકારસ્સ. એતેન યો પુચ્છાય ઉદ્ધટો તીહિપિ સઙ્ગહેહિ અસઙ્ગહિતો, તસ્સેવ ઇધ પુચ્છિતબ્બવિસ્સજ્જિતબ્બભાવો, ન અઞ્ઞસ્સાતિ દસ્સેતિ. તેનાહ ‘‘પુચ્છાય ઉદ્ધટઞ્હી’’તિઆદિ. આયતનધાતુસઙ્ગહવસેન ચેત્થ રૂપક્ખન્ધાદીનં અઞ્ઞસહિતતા, વિઞ્ઞાણક્ખન્ધાદીનં અસહિતતા ચ વેદિતબ્બા.

    Tadevāti eva-saddenāti ‘‘tadevā’’ti ettha eva-saddena. ‘‘Yaṃ pucchāya uddhaṭaṃ padaṃ, taṃ khandhādīhi asaṅgahita’’nti ettha ‘‘khandhādīhevā’’ti avadhāraṇaṃ nippayojanaṃ pakārantarassa abhāvato. ‘‘Tīhi asaṅgaho’’ti hi vuttaṃ. Tathā ‘‘asaṅgahitamevā’’ti saṅgahitatānivattanassa anadhippetattā. Tadevāti pana icchitaṃ uddhaṭasseva asaṅgahitenaasaṅgahitabhāvassa avadhāretabbattāti dassento ‘‘na kadācī’’tiādimāha. Tattha aññassāti anuddhaṭassa. Aniyatataṃ dassetīti idaṃ avadhāraṇaphaladassanaṃ. Niyamatoti sakkā vacanaseso yojetunti idampi eva-kārena siddhamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ vuttaṃ. Yato hi eva-kāro, tato aññattha niyamoti. Evaṃpakāramevāti pucchāya uddhaṭappakārameva, yaṃ pakāraṃ pucchāya uddhaṭaṃ, taṃpakāramevāti attho. Tassāti asaṅgahitassa. Aññassāti pucchāya anuddhaṭappakārassa. Etena yo pucchāya uddhaṭo tīhipi saṅgahehi asaṅgahito, tasseva idha pucchitabbavissajjitabbabhāvo, na aññassāti dasseti. Tenāha ‘‘pucchāya uddhaṭañhī’’tiādi. Āyatanadhātusaṅgahavasena cettha rūpakkhandhādīnaṃ aññasahitatā, viññāṇakkhandhādīnaṃ asahitatā ca veditabbā.

    અવસેસા વેદનાદયો તયો ખન્ધા નિબ્બાનઞ્ચ સકલેન રૂપક્ખન્ધેન તેસં સઙ્ગહો નત્થીતિ ‘‘સઙ્ગહિતા’’તિ ન સક્કા વત્તું, એકદેસેન પન સઙ્ગહો અત્થીતિ ‘‘અસઙ્ગહિતા ન હોન્તીતિ એવં દટ્ઠબ્બ’’ન્તિ આહ. ‘‘રૂપધમ્માવા’’તિ નિયમનં પુચ્છાય ઉદ્ધટભાવાપેક્ખન્તિ દસ્સેન્તો ‘‘પુચ્છાય…પે॰… અધિપ્પાયો’’તિ આહ. તેન વુત્તં ‘‘અનુદ્ધટા વેદનાદયોપિ હિ અસઙ્ગહિતા એવા’’તિ. એત્થાતિ એતસ્મિં પઞ્ચમનયનિદ્દેસે. પઠમે નયેતિ પઠમે અત્થવિકપ્પે. તથા દુતિયેતિ એત્થાપિ. રૂપવિઞ્ઞાણેહીતિ અસુખુમરૂપધમ્મેહિ વિઞ્ઞાણેન ચાતિ અયમેત્થ અધિપ્પાયોતિ દસ્સેન્તો ‘‘ઓળારિક…પે॰… અત્થો’’તિ આહ. કથં પન રૂપધમ્માતિ વુત્તે ઓળારિકરૂપસ્સેવ ગહણન્તિ આહ ‘‘રૂપેકદેસો હિ એત્થ રૂપગ્ગહણેન ગહિતો’’તિ.

    Avasesā vedanādayo tayo khandhā nibbānañca sakalena rūpakkhandhena tesaṃ saṅgaho natthīti ‘‘saṅgahitā’’ti na sakkā vattuṃ, ekadesena pana saṅgaho atthīti ‘‘asaṅgahitā na hontīti evaṃ daṭṭhabba’’nti āha. ‘‘Rūpadhammāvā’’ti niyamanaṃ pucchāya uddhaṭabhāvāpekkhanti dassento ‘‘pucchāya…pe… adhippāyo’’ti āha. Tena vuttaṃ ‘‘anuddhaṭā vedanādayopi hi asaṅgahitā evā’’ti. Etthāti etasmiṃ pañcamanayaniddese. Paṭhame nayeti paṭhame atthavikappe. Tathā dutiyeti etthāpi. Rūpaviññāṇehīti asukhumarūpadhammehi viññāṇena cāti ayamettha adhippāyoti dassento ‘‘oḷārika…pe… attho’’ti āha. Kathaṃ pana rūpadhammāti vutte oḷārikarūpasseva gahaṇanti āha ‘‘rūpekadeso hi ettha rūpaggahaṇena gahito’’ti.

    ૧૯૬. અસઙ્ગાહકન્તિ ‘‘ચક્ખાયતનેન…પે॰… અસઙ્ગહિતા’’તિ એવં અસઙ્ગાહકભાવેન વુત્તં પુચ્છિતબ્બવિસ્સજ્જેતબ્બભાવેન વુત્તમ્પિ કામં વેદનાદીહેવ ચતૂહિ અસઙ્ગહિતં, તં પન ન ચક્ખાયતનમેવાતિ દસ્સેતું ‘‘ચક્ખાયતનેન પના’’તિઆદિ વુત્તં. યેહિ ધમ્મેહીતિ ખન્ધાદીસુ યેહિ. સબ્બં ધમ્મજાતં તેવ રૂપાદિકે ધમ્મે ઉદાનેતિ પાળિયં. કસ્મા પનેતં ઉદાનેતીતિ આહ ‘‘સદિસવિસ્સજ્જના’’તિઆદિ. પઠમેન ઉદાનેન. દ્વેતિ ‘‘બાહિરા ઉપાદા દ્વે’’તિ એત્થ વુત્તં દ્વે-સદ્દં સન્ધાયાહ. તસ્સ અસઙ્ગહિતસ્સ. યથાદસ્સિતસ્સાતિ ‘‘રૂપ’’ન્તિઆદિના દસ્સિતપ્પકારસ્સ. ધમ્મન્વયઞાણુપ્પાદનં નયદાનં. ‘‘રૂપં ધમ્માયતન’’ન્તિઆદીનં પદાનં વસેન દ્વેવીસપદિકો એસ નયો.

    196. Asaṅgāhakanti ‘‘cakkhāyatanena…pe… asaṅgahitā’’ti evaṃ asaṅgāhakabhāvena vuttaṃ pucchitabbavissajjetabbabhāvena vuttampi kāmaṃ vedanādīheva catūhi asaṅgahitaṃ, taṃ pana na cakkhāyatanamevāti dassetuṃ ‘‘cakkhāyatanena panā’’tiādi vuttaṃ. Yehi dhammehīti khandhādīsu yehi. Sabbaṃ dhammajātaṃ teva rūpādike dhamme udāneti pāḷiyaṃ. Kasmā panetaṃ udānetīti āha ‘‘sadisavissajjanā’’tiādi. Paṭhamena udānena. Dveti ‘‘bāhirā upādā dve’’ti ettha vuttaṃ dve-saddaṃ sandhāyāha. Tassa asaṅgahitassa. Yathādassitassāti ‘‘rūpa’’ntiādinā dassitappakārassa. Dhammanvayañāṇuppādanaṃ nayadānaṃ. ‘‘Rūpaṃ dhammāyatana’’ntiādīnaṃ padānaṃ vasena dvevīsapadiko esa nayo.

    પઞ્ચમનયઅસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Pañcamanayaasaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / ધાતુકથાપાળિ • Dhātukathāpāḷi / ૫. અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદનિદ્દેસો • 5. Asaṅgahitenaasaṅgahitapadaniddeso

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / અભિધમ્મપિટક (અટ્ઠકથા) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ૫. પઞ્ચમનયો અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદવણ્ણના • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-મૂલટીકા • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ૫. પઞ્ચમનયો અસઙ્ગહિતેનઅસઙ્ગહિતપદવણ્ણના • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact