Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā

    પઞ્ચવગ્ગિયકથાવણ્ણના

    Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā

    ૧૦. આળારોતિ નામં. કાલામોતિ ગોત્તં. ભગવતોપિ ખો ઞાણં ઉદપાદીતિ કિં ઇદાનેવ ઉદપાદિ, નનુ બોધિમૂલે તેકાલિકા, કાલવિનિમુત્તા ચ સબ્બે ધમ્મા સબ્બાકારતો દિટ્ઠાતિ? સચ્ચં દિટ્ઠા, તથાપિ નામાદિવસેન અવિકપ્પિતા એકચિત્તક્ખણિકત્તા સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણસ્સ. ન હિ એકેન ચિત્તેન સબ્બધમ્માનં નામજાતિઆદિકં પચ્ચેકં અનન્તં વિભાગં વિકપ્પેતું સક્કા વિકપ્પાનં વિરુદ્ધાનં સહાનુપ્પત્તિતો, સબ્બવિકપ્પારહધમ્મદસ્સનમેવ પનાનેન સક્કા કાતું. યથા દિટ્ઠેસુ પન યથિચ્છિતાકારં આરબ્ભ વિકપ્પો ઉપ્પજ્જતિ ચક્ખુવિઞ્ઞાણેન દિટ્ઠે ચિત્તપટે વિય. ઇધાપિ આળારં નિસ્સાય આવજ્જનાનન્તરમેવ સબ્બાકારઞાણં ઉદપાદિ. ન કેવલઞ્ચ તં, અથ ખો પઞ્ચવગ્ગિયા એવ પઠમં ધમ્મં જાનિસ્સન્તિ, તપ્પમુખા ચ દેવતા, આળારો કાલં કત્વા આકિઞ્ચઞ્ઞાયતને, ઉદકો ચ નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતને નિબ્બત્તોતિ એવમાદિકં સબ્બમ્પિ નિસ્સાય ઞાણં ઉપ્પજ્જતિ એવ. તં પન ખણસમ્પત્તિયા દુલ્લભભાવં દસ્સેતું કમેન ઓલોકેત્વા દેવતાય વુત્તે ઞાણં વિય કત્વા વુત્તં. સદ્દગતિયા હિ બન્ધત્તા એકેન ઞાણેન ઞાતમ્પિ વુચ્ચમાનં કમેન ઞાતં વિય પટિભાતિ, દેવતાપિ ચ ભગવતા ઞાતમેવત્થં આરોચેસિ. તેનેવ ‘‘ભગવતોપિ ખો ઞાણં ઉદપાદી’’તિ વુત્તન્તિ દટ્ઠબ્બં. એવમઞ્ઞત્થાપિ ઈદિસેસુ ‘‘લોકં વોલોકેન્તો અસુકં અદ્દસ, તત્થ મયિ ગતે કિં ભવિસ્સતી’’તિ એવમાદિના સત્થુ હિતેસિતાસન્દસ્સનવસપ્પવત્તેસુ. સબ્બત્થ વચનગતિયં કમવુત્તિતે પઞ્ઞાયમાનેપિ એકેનેવ ઞાણેન સકલાવબોધો વેદિતબ્બો. બહુકારા ખો મે પઞ્ચવગ્ગિયાતિ ઉપકારસ્સાપિ વિજ્જમાનતં સન્ધાય વુત્તં, ન પન ધમ્મદેસનાય કારણત્તેન અનુપકારાનમ્પિ દેસનતો.

    10.Āḷāroti nāmaṃ. Kālāmoti gottaṃ. Bhagavatopi kho ñāṇaṃ udapādīti kiṃ idāneva udapādi, nanu bodhimūle tekālikā, kālavinimuttā ca sabbe dhammā sabbākārato diṭṭhāti? Saccaṃ diṭṭhā, tathāpi nāmādivasena avikappitā ekacittakkhaṇikattā sabbaññutaññāṇassa. Na hi ekena cittena sabbadhammānaṃ nāmajātiādikaṃ paccekaṃ anantaṃ vibhāgaṃ vikappetuṃ sakkā vikappānaṃ viruddhānaṃ sahānuppattito, sabbavikappārahadhammadassanameva panānena sakkā kātuṃ. Yathā diṭṭhesu pana yathicchitākāraṃ ārabbha vikappo uppajjati cakkhuviññāṇena diṭṭhe cittapaṭe viya. Idhāpi āḷāraṃ nissāya āvajjanānantarameva sabbākārañāṇaṃ udapādi. Na kevalañca taṃ, atha kho pañcavaggiyā eva paṭhamaṃ dhammaṃ jānissanti, tappamukhā ca devatā, āḷāro kālaṃ katvā ākiñcaññāyatane, udako ca nevasaññānāsaññāyatane nibbattoti evamādikaṃ sabbampi nissāya ñāṇaṃ uppajjati eva. Taṃ pana khaṇasampattiyā dullabhabhāvaṃ dassetuṃ kamena oloketvā devatāya vutte ñāṇaṃ viya katvā vuttaṃ. Saddagatiyā hi bandhattā ekena ñāṇena ñātampi vuccamānaṃ kamena ñātaṃ viya paṭibhāti, devatāpi ca bhagavatā ñātamevatthaṃ ārocesi. Teneva ‘‘bhagavatopi kho ñāṇaṃ udapādī’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Evamaññatthāpi īdisesu ‘‘lokaṃ volokento asukaṃ addasa, tattha mayi gate kiṃ bhavissatī’’ti evamādinā satthu hitesitāsandassanavasappavattesu. Sabbattha vacanagatiyaṃ kamavuttite paññāyamānepi ekeneva ñāṇena sakalāvabodho veditabbo. Bahukārā kho me pañcavaggiyāti upakārassāpi vijjamānataṃ sandhāya vuttaṃ, na pana dhammadesanāya kāraṇattena anupakārānampi desanato.

    ૧૧. અન્તરા ચ ગયં અન્તરા ચ બોધિન્તિ ગયાય, બોધિસ્સ ચ અન્તરે તિગાવુતે ઠાને.

    11.Antarā ca gayaṃ antarā ca bodhinti gayāya, bodhissa ca antare tigāvute ṭhāne.

    સબ્બાભિભૂતિ સબ્બં તેભૂમકધમ્મં અભિભવિત્વા ઠિતો. અનૂપલિત્તોતિ કિલેસલેપેન અલિત્તો. તતો એવ સબ્બઞ્જહો. તણ્હક્ખયે વિમુત્તોતિ તણ્હક્ખયે નિબ્બાને આરમ્મણકરણવસએન વિમુત્તો. એવં સયં સબ્બધમ્મે અત્તનાવ જાનિત્વા. કમુદ્દિસેય્યન્તિ કં અઞ્ઞં ‘‘અયં મે આચરિયો’’તિ ઉદ્દિસેય્યં.

    Sabbābhibhūti sabbaṃ tebhūmakadhammaṃ abhibhavitvā ṭhito. Anūpalittoti kilesalepena alitto. Tato eva sabbañjaho. Taṇhakkhaye vimuttoti taṇhakkhaye nibbāne ārammaṇakaraṇavasaena vimutto. Evaṃ sayaṃ sabbadhamme attanāva jānitvā. Kamuddiseyyanti kaṃ aññaṃ ‘‘ayaṃ me ācariyo’’ti uddiseyyaṃ.

    કાસિનં પુરન્તિ બારાણસિં. આહઞ્છન્તિ આહનિસ્સામિ. અમતાધિગમાય ઉગ્ઘોસનતો અમતદુન્દુભિન્તિ સત્થુ ધમ્મદેસના વુત્તા, ‘‘અમતભેરિં પહરિસ્સામી’’તિ ગચ્છામીતિ અત્થો.

    Kāsinaṃ puranti bārāṇasiṃ. Āhañchanti āhanissāmi. Amatādhigamāya ugghosanato amatadundubhinti satthu dhammadesanā vuttā, ‘‘amatabheriṃ paharissāmī’’ti gacchāmīti attho.

    અરહસિ અનન્તજિનોતિ અનન્તજિનોપિ ભવિતું યુત્તોતિ અત્થો. અનન્તઞાણતાય અનન્તો જિનો ચ, અનન્તેન વા ઞાણેન, અનન્તં વા દોસં જિતવા, ઉપ્પાદવયન્તરહિતતાય વા અનન્તં નિબ્બાનં અજિનિ કિલેસારયો મદ્દિત્વા ગણ્હીતિપિ અનન્તજિનો.

    Arahasi anantajinoti anantajinopi bhavituṃ yuttoti attho. Anantañāṇatāya ananto jino ca, anantena vā ñāṇena, anantaṃ vā dosaṃ jitavā, uppādavayantarahitatāya vā anantaṃ nibbānaṃ ajini kilesārayo madditvā gaṇhītipi anantajino.

    હુપેય્યાપીતિ એવમ્પિ ભવેય્ય, એવંવિધે રૂપકાયરતને ઈદિસેન ઞાણેન ભવિતબ્બન્તિ અધિપ્પાયો. એવં નામ કથનઞ્હિસ્સ ઉપનિસ્સયસમ્પન્નસ્સ અપરકાલે દુક્ખપ્પત્તસ્સ ભગવન્તં ઉપગમ્મ પબ્બજિત્વા મગ્ગફલપટિવેધાય પચ્ચયો જાતો. તથાહેસ ભગવા તેન સમાગમત્થં પદસાવ મગ્ગં પટિપજ્જિ.

    Hupeyyāpīti evampi bhaveyya, evaṃvidhe rūpakāyaratane īdisena ñāṇena bhavitabbanti adhippāyo. Evaṃ nāma kathanañhissa upanissayasampannassa aparakāle dukkhappattassa bhagavantaṃ upagamma pabbajitvā maggaphalapaṭivedhāya paccayo jāto. Tathāhesa bhagavā tena samāgamatthaṃ padasāva maggaṃ paṭipajji.

    ૧૨. બાહુલ્લિકોતિ પચ્ચયબાહુલ્લિકો. પધાનવિબ્ભન્તોતિ પધાનતો દુક્કરચરણતો પરિહીનો. નત્થિ એત્થ અગારિયં, અગારસ્સ હિતં કસિગોરક્ખાદિકમ્મન્તિ અનગારિયા, પબ્બજ્જા, તં અનગારિયં. પબ્બજન્તીતિ ઉપગચ્છન્તિ. તદનુત્તરન્તિ તં અનુત્તરં. બ્રહ્મચરિયપરિયોસાનન્તિ મગ્ગબ્રહ્મચરિયસ્સ પરિયોસાનં, અરહત્તફલન્તિ અત્થો. તસ્સ હિ અત્થાય કુલપુત્તા પબ્બજન્તિ. દિટ્ઠેવ ધમ્મેતિ ઇમસ્મિં પચ્ચક્ખે અત્તભાવે. સયન્તિ અપરપ્પચ્ચયા . અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વાતિ અત્તનોવ ઞાણેન પચ્ચક્ખં કત્વા. ઉપસમ્પજ્જાતિ પાપુણિત્વા.

    12.Bāhullikoti paccayabāhulliko. Padhānavibbhantoti padhānato dukkaracaraṇato parihīno. Natthi ettha agāriyaṃ, agārassa hitaṃ kasigorakkhādikammanti anagāriyā, pabbajjā, taṃ anagāriyaṃ. Pabbajantīti upagacchanti. Tadanuttaranti taṃ anuttaraṃ. Brahmacariyapariyosānanti maggabrahmacariyassa pariyosānaṃ, arahattaphalanti attho. Tassa hi atthāya kulaputtā pabbajanti. Diṭṭheva dhammeti imasmiṃ paccakkhe attabhāve. Sayanti aparappaccayā . Abhiññā sacchikatvāti attanova ñāṇena paccakkhaṃ katvā. Upasampajjāti pāpuṇitvā.

    ઇરિયાયાતિ દુક્કરઇરિયાય. ઉત્તરિમનુસ્સધમ્માતિઆદીસુ મનુસ્સધમ્મતો લોકિયઞાણતો ઉપરિ અરિયં કાતું અલં સમત્થો અલમરિયો. ઞાણદસ્સનવિસેસોતિ સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણસ્સ પુબ્બભાગં અધિપ્પેતં. નોતિ નુ. ભાસિતમેતન્તિ એવરૂપમેતં વાક્યભેદન્તિ અત્થો. તે ચ ‘‘યદિ એસ પધાનકાલે ‘અહં અરહા’તિ વદેય્ય, મયઞ્ચ સદ્દહામ, ન ચાનેન તદા વુત્તં. ઇદાનિ પન વિજ્જમાનમેવ ગુણં વદતી’’તિ એકપદેન સતિં લભિત્વા ‘‘બુદ્ધો જાતો’’તિ ઉપ્પન્નગારવા આવુસોવાદં પહાય ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’તિ આહંસુ. અઞ્ઞા ચિત્તન્તિ અઞ્ઞાય અરહત્તપ્પત્તિયા ચિત્તં.

    Iriyāyāti dukkarairiyāya. Uttarimanussadhammātiādīsu manussadhammato lokiyañāṇato upari ariyaṃ kātuṃ alaṃ samattho alamariyo. Ñāṇadassanavisesoti sabbaññutaññāṇassa pubbabhāgaṃ adhippetaṃ. Noti nu. Bhāsitametanti evarūpametaṃ vākyabhedanti attho. Te ca ‘‘yadi esa padhānakāle ‘ahaṃ arahā’ti vadeyya, mayañca saddahāma, na cānena tadā vuttaṃ. Idāni pana vijjamānameva guṇaṃ vadatī’’ti ekapadena satiṃ labhitvā ‘‘buddho jāto’’ti uppannagāravā āvusovādaṃ pahāya ‘‘no hetaṃ, bhante’’ti āhaṃsu. Aññā cittanti aññāya arahattappattiyā cittaṃ.

    ૧૩. અન્તાતિ કોટ્ઠાસા દ્વે ભાગા. કામેસુ કામસુખલ્લિકાનુયોગોતિ વત્થુકામેસુ કિલેસકામસુખસ્સ અનુભવો. કિલેસકામા એવ વા આમિસસુખેન અલ્લીયનતો કામસુખલ્લિકાતિ વુત્તાતિ દટ્ઠબ્બા. ગમ્મોતિ ગામવાસીનં સન્તકો. અત્તકિલમથાનુયોગોતિ અત્તનો કિલમથસ્સ કણ્ટકસેય્યાદિદુક્ખસ્સ અનુયોગો. ઉભો અન્તેતિ યથાવુત્તે લોભો વા સસ્સતો વા એકો અન્તો, દોસો વા ઉચ્છેદો વા એકોતિ વેદિતબ્બો.

    13.Antāti koṭṭhāsā dve bhāgā. Kāmesu kāmasukhallikānuyogoti vatthukāmesu kilesakāmasukhassa anubhavo. Kilesakāmā eva vā āmisasukhena allīyanato kāmasukhallikāti vuttāti daṭṭhabbā. Gammoti gāmavāsīnaṃ santako. Attakilamathānuyogoti attano kilamathassa kaṇṭakaseyyādidukkhassa anuyogo. Ubho anteti yathāvutte lobho vā sassato vā eko anto, doso vā ucchedo vā ekoti veditabbo.

    ચક્ખુકરણીતિઆદીસુ અત્તના સમ્પયુત્તઞાણચક્ખું કરોતીતિ ચક્ખુકરણી. દુતિયં તસ્સેવ વેવચનં. ઉપસમોતિ કિલેસુપસમો. અભિઞ્ઞા, સમ્બોધો ચ ચતુસચ્ચપટિવેધોવ. નિબ્બાનં અસઙ્ખતધાતુ. એતેસમ્પિ અત્થાય સંવત્તતીતિ પટિપદં થોમેતિ. સમ્માદિટ્ઠીતિ ઞાણં. સમ્માસઙ્કપ્પોતિ વિતક્કો. સેસં ધમ્મતો સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.

    Cakkhukaraṇītiādīsu attanā sampayuttañāṇacakkhuṃ karotīti cakkhukaraṇī. Dutiyaṃ tasseva vevacanaṃ. Upasamoti kilesupasamo. Abhiññā, sambodho ca catusaccapaṭivedhova. Nibbānaṃ asaṅkhatadhātu. Etesampi atthāya saṃvattatīti paṭipadaṃ thometi. Sammādiṭṭhīti ñāṇaṃ. Sammāsaṅkappoti vitakko. Sesaṃ dhammato suviññeyyameva.

    ૧૪. એવં ચત્તારોપિ મગ્ગે એકતો દસ્સેત્વા ઇદાનિ તેહિ મગ્ગેહિ પટિવિજ્ઝિતબ્બાનિ ચત્તારિ અરિયસચ્ચાનિ દસ્સેતું ‘‘ઇદં ખો પન, ભિક્ખવે’’તિઆદિમાહ. જાતિપિ દુક્ખાતિઆદીસુ તત્થ તત્થ ભવે નિબ્બત્તમાનાનં સત્તાનં સબ્બપઠમં રૂપારૂપધમ્મપ્પવત્તિ ઇધ જાતિ નામ, સા ચ તત્થ તત્થ ભવેસુ ઉપલબ્ભમાનાનં દુક્ખાદીનં વત્થુભાવતો દુક્ખા, એવં જરાદીસુ દુક્ખવત્થુકતાય દુક્ખતા વેદિતબ્બા. પઞ્ચુપાદાનક્ખન્ધા પન દુક્ખદુક્ખવિપરિણામદુક્ખસઙ્ખારદુક્ખવસેન દુક્ખા એવ. પોનોભવિકાતિ પુનબ્ભવકરણં પુનબ્ભવો ઉત્તરપદલોપેન, પુનબ્ભવો સીલમેતિસ્સાતિ પોનોભવિકા. નન્દિરાગસહગતાતિ એત્થ રૂપાદીસુ નન્દતિ પિયાયતીતિ નન્દી, સા એવ રાગોતિ નન્દિરાગોતિ ભાવપ્પધાનોયં નિદ્દેસો, નન્દિરાગત્તન્તિ અત્થો. તેન સહગતાનિ નન્દિરાગસહગતા. તત્ર તત્રાતિ તસ્મિં તસ્મિં ભવે. રૂપાદીસુ છસુ આરમ્મણેસુ કામસ્સાદનવસેન પવત્તા કામતણ્હા નામ. સસ્સતદિટ્ઠિયા સહ પવત્તા ભવતણ્હા. ઉચ્છેદદિટ્ઠિયા સહ પવત્તા વિભવતણ્હા. અસેસવિરાગનિરોધોતિઆદિના નિબ્બાનમેવ વુચ્ચતિ. તત્થ વિરજ્જનં વિગમનં વિરાગો. નિરુજ્ઝનં નિરોધો. ઉભયેનાપિ સુટ્ઠુ વિગમોવ વુચ્ચતિ. અસેસાયપિ તણ્હાય વિરાગો, નિરોધો ચ યેન હોતિ, સો અસેસવિરાગનિરોધો, નિબ્બાનમેવ. યસ્મા ચ તં આગમ્મ તણ્હં, વટ્ટઞ્ચ ચજન્તિ પટિનિસ્સજ્જન્તિ વિમુચ્ચન્તિ ન અલ્લીયન્તિ, તસ્મા ચાગો પટિનિસ્સગ્ગો મુત્તિ અનાલયોતિ વુચ્ચતિ.

    14. Evaṃ cattāropi magge ekato dassetvā idāni tehi maggehi paṭivijjhitabbāni cattāri ariyasaccāni dassetuṃ ‘‘idaṃ kho pana, bhikkhave’’tiādimāha. Jātipi dukkhātiādīsu tattha tattha bhave nibbattamānānaṃ sattānaṃ sabbapaṭhamaṃ rūpārūpadhammappavatti idha jāti nāma, sā ca tattha tattha bhavesu upalabbhamānānaṃ dukkhādīnaṃ vatthubhāvato dukkhā, evaṃ jarādīsu dukkhavatthukatāya dukkhatā veditabbā. Pañcupādānakkhandhā pana dukkhadukkhavipariṇāmadukkhasaṅkhāradukkhavasena dukkhā eva. Ponobhavikāti punabbhavakaraṇaṃ punabbhavo uttarapadalopena, punabbhavo sīlametissāti ponobhavikā. Nandirāgasahagatāti ettha rūpādīsu nandati piyāyatīti nandī, sā eva rāgoti nandirāgoti bhāvappadhānoyaṃ niddeso, nandirāgattanti attho. Tena sahagatāni nandirāgasahagatā. Tatra tatrāti tasmiṃ tasmiṃ bhave. Rūpādīsu chasu ārammaṇesu kāmassādanavasena pavattā kāmataṇhā nāma. Sassatadiṭṭhiyā saha pavattā bhavataṇhā. Ucchedadiṭṭhiyā saha pavattā vibhavataṇhā. Asesavirāganirodhotiādinā nibbānameva vuccati. Tattha virajjanaṃ vigamanaṃ virāgo. Nirujjhanaṃ nirodho. Ubhayenāpi suṭṭhu vigamova vuccati. Asesāyapi taṇhāya virāgo, nirodho ca yena hoti, so asesavirāganirodho, nibbānameva. Yasmā ca taṃ āgamma taṇhaṃ, vaṭṭañca cajanti paṭinissajjanti vimuccanti na allīyanti, tasmā cāgo paṭinissaggo mutti anālayoti vuccati.

    ૧૫. ચક્ખુન્તિઆદીનિ ઞાણવેવચનાનેવ.

    15.Cakkhuntiādīni ñāṇavevacanāneva.

    ૧૬. યાવકીવઞ્ચાતિ યત્તકં કાલં. તિપરિવટ્ટન્તિ સચ્ચઞાણ, કિચ્ચઞાણ, કતઞાણસઙ્ખાતાનં તિણ્ણં પરિવટ્ટાનં વસેન તિપરિવટ્ટં ઞાણદસ્સનં. એત્થ ચ ‘‘ઇદં દુક્ખં અરિયસચ્ચં, ઇદં દુક્ખસમુદય’’ન્તિ એવં ચતૂસુ સચ્ચેસુ યથાભૂતઞાણં સચ્ચઞાણં નામ. તેસુ એવ ‘‘પરિઞ્ઞેય્યં પહાતબ્બં સચ્છિકાતબ્બં ભાવેતબ્બ’’ન્તિ એવં કત્તબ્બકિચ્ચજાનનઞાણં કિચ્ચઞાણં નામ. ‘‘પરિઞ્ઞાતં પહીનં સચ્છિકતં ભાવિત’’ન્તિ તસ્સ કિચ્ચસ્સ કતભાવજાનનઞાણં કતઞાણં નામ. દ્વાદસાકારન્તિ તેસમેવ એકેકસ્મિં સચ્ચે તિણ્ણં તિણ્ણં આકારાનં વસેન દ્વાદસાકારં.

    16.Yāvakīvañcāti yattakaṃ kālaṃ. Tiparivaṭṭanti saccañāṇa, kiccañāṇa, katañāṇasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ parivaṭṭānaṃ vasena tiparivaṭṭaṃ ñāṇadassanaṃ. Ettha ca ‘‘idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ, idaṃ dukkhasamudaya’’nti evaṃ catūsu saccesu yathābhūtañāṇaṃ saccañāṇaṃ nāma. Tesu eva ‘‘pariññeyyaṃ pahātabbaṃ sacchikātabbaṃ bhāvetabba’’nti evaṃ kattabbakiccajānanañāṇaṃ kiccañāṇaṃ nāma. ‘‘Pariññātaṃ pahīnaṃ sacchikataṃ bhāvita’’nti tassa kiccassa katabhāvajānanañāṇaṃ katañāṇaṃ nāma. Dvādasākāranti tesameva ekekasmiṃ sacce tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ ākārānaṃ vasena dvādasākāraṃ.

    અભિસમ્બુદ્ધોતિ પચ્ચઞ્ઞાસિન્તિ અભિસમ્બુદ્ધો અરહત્તં પત્તોતિ એવં ન પટિજાનિં. યતો ચ ખોતિ યતો બોધિમૂલે નિસિન્નકાલતો પટ્ઠાય . અથાહન્તિ તતો પરં અહં. ઞાણઞ્ચ પન મેતિ પચ્ચવેક્ખણઞાણં સન્ધાય વદતિ. અકુપ્પા મેતિઆદિ તસ્સ પવત્તિઆકારદસ્સનં. તત્થ અકુપ્પા મે વિમુત્તીતિ અરહત્તફલં તસ્સ મગ્ગસઙ્ખાતકારણતો ચ આરમ્મણતો ચ અકુપ્પતા વેદિતબ્બા.

    Abhisambuddhoti paccaññāsinti abhisambuddho arahattaṃ pattoti evaṃ na paṭijāniṃ. Yato ca khoti yato bodhimūle nisinnakālato paṭṭhāya . Athāhanti tato paraṃ ahaṃ. Ñāṇañca pana meti paccavekkhaṇañāṇaṃ sandhāya vadati. Akuppā metiādi tassa pavattiākāradassanaṃ. Tattha akuppā me vimuttīti arahattaphalaṃ tassa maggasaṅkhātakāraṇato ca ārammaṇato ca akuppatā veditabbā.

    ઇમસ્મિં પન વેય્યાકરણસ્મિન્તિ નિગ્ગાથસુત્તે. ભઞ્ઞમાનેતિ ભણિયમાને. ધમ્મચક્ખુન્તિ ઇધ ચતુસચ્ચધમ્મેસુ ચક્ખુકિચ્ચકરણતો સોતાપત્તિમગ્ગો અધિપ્પેતો. યં કિઞ્ચીતિઆદિ નિબ્બાનારમ્મણત્તેપિ કિચ્ચવસેન અસમ્મોહતો પવત્તિદસ્સનત્થં વુત્તં.

    Imasmiṃ pana veyyākaraṇasminti niggāthasutte. Bhaññamāneti bhaṇiyamāne. Dhammacakkhunti idha catusaccadhammesu cakkhukiccakaraṇato sotāpattimaggo adhippeto. Yaṃ kiñcītiādi nibbānārammaṇattepi kiccavasena asammohato pavattidassanatthaṃ vuttaṃ.

    ૧૭. ધમ્મચક્કન્તિ પટિવેધઞાણધમ્મઞ્ચેવ દેસનાઞાણધમ્મઞ્ચ પવત્તનટ્ઠેન ચક્કન્તિ ધમ્મચક્કં . ઓભાસોતિ સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણાનુભાવેન પવત્તો ચિત્તપચ્ચયઉતુસમુટ્ઠાનો દસસહસ્સિલોકધાતું ફરિત્વા ઠિતો ઓભાસો.

    17.Dhammacakkanti paṭivedhañāṇadhammañceva desanāñāṇadhammañca pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ . Obhāsoti sabbaññutaññāṇānubhāvena pavatto cittapaccayautusamuṭṭhāno dasasahassilokadhātuṃ pharitvā ṭhito obhāso.

    ૧૮. દિટ્ઠો અરિયસચ્ચધમ્મો એતેનાતિ દિટ્ઠધમ્મો. એસ નયો સેસેસુપિ. અત્તનો પચ્ચક્ખતો અધિગતત્તા ન પરં પચ્ચેતિ, પરસ્સ સદ્ધાય એત્થ ન પવત્તતીતિ અપરપ્પચ્ચયો. એહિ ભિક્ખૂતિ એત્તકે વુત્તમત્તે પબ્બજ્જા, ઉપસમ્પદા ચ સિજ્ઝતિ, તેનેવ તત્થ ઇતિ-સદ્દેન પરિચ્છેદો દસ્સિતોતિ વદન્તિ. કેચિ પન ‘‘સમ્મા દુક્ખસ્સ અન્તકિરિયાયાતિ વચનપરિયોસાને એવ ઉપસમ્પદા સિજ્ઝતિ, અટ્ઠકથાયં પન ‘એહિ ભિક્ખૂતિ ભગવતો વચનેના’તિ ઇદં એહિભિક્ખુસદ્દોપલક્ખિતવચનં એહિભિક્ખુવચનન્તિઆદિપદવસેન વુત્તં મુસાવાદવગ્ગોતિઆદીસુ વિયા’’તિ વદન્તિ, તદેતં પઠમપારાજિકટ્ઠકથાયં ‘‘ભગવા હિ…પે॰… એહિ ભિક્ખુ, ચર બ્રહ્મચરિયં સમ્મા દુક્ખસ્સ અન્તકિરિયાયા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૧.૪૫ ભિક્ખૂપદભાજનીયવણ્ણના) ઇમિના વચનેન સમેતિ. યત્તકઞ્હિ ભગવતા નિયમેન વુચ્ચતિ, તત્તકં સબ્બમ્પિ અઙ્ગમેવ. સેક્ખપુથુજ્જનાનઞ્હિ એતં પરિપુણ્ણં વુચ્ચતિ, અસેક્ખાનં પન ‘‘ચર બ્રહ્મચરિય’’ન્તિ પરિયોસાનન્તિ દટ્ઠબ્બં સિક્ખત્તયસમિદ્ધિતો. લોકિયસમ્પદાહિ ઉપરિભૂતા સેટ્ઠભૂતા સમ્પદાતિ ઉપસમ્પદા.

    18. Diṭṭho ariyasaccadhammo etenāti diṭṭhadhammo. Esa nayo sesesupi. Attano paccakkhato adhigatattā na paraṃ pacceti, parassa saddhāya ettha na pavattatīti aparappaccayo. Ehi bhikkhūti ettake vuttamatte pabbajjā, upasampadā ca sijjhati, teneva tattha iti-saddena paricchedo dassitoti vadanti. Keci pana ‘‘sammā dukkhassa antakiriyāyāti vacanapariyosāne eva upasampadā sijjhati, aṭṭhakathāyaṃ pana ‘ehi bhikkhūti bhagavato vacanenā’ti idaṃ ehibhikkhusaddopalakkhitavacanaṃ ehibhikkhuvacanantiādipadavasena vuttaṃ musāvādavaggotiādīsu viyā’’ti vadanti, tadetaṃ paṭhamapārājikaṭṭhakathāyaṃ ‘‘bhagavā hi…pe… ehi bhikkhu, cara brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.45 bhikkhūpadabhājanīyavaṇṇanā) iminā vacanena sameti. Yattakañhi bhagavatā niyamena vuccati, tattakaṃ sabbampi aṅgameva. Sekkhaputhujjanānañhi etaṃ paripuṇṇaṃ vuccati, asekkhānaṃ pana ‘‘cara brahmacariya’’nti pariyosānanti daṭṭhabbaṃ sikkhattayasamiddhito. Lokiyasampadāhi uparibhūtā seṭṭhabhūtā sampadāti upasampadā.

    ૧૯-૨૧. નીહારભત્તોતિ ભિક્ખૂહિ ગામતો નીહરિત્વા દિન્નભત્તો. કલ્લં નૂતિ યુત્તં નુ. એતં મમાતિઆદિ યથાક્કમં તણ્હામાનદિટ્ઠિગાહાનં દસ્સનં.

    19-21.Nīhārabhattoti bhikkhūhi gāmato nīharitvā dinnabhatto. Kallaṃ nūti yuttaṃ nu. Etaṃ mamātiādi yathākkamaṃ taṇhāmānadiṭṭhigāhānaṃ dassanaṃ.

    ૨૨-૨૩. તસ્મા તિહાતિ એત્થ તિહાતિ નિપાતમત્તં, તસ્માતિ અત્થો. નિબ્બિન્દતીતિ વુટ્ઠાનગામિનિવિપસ્સનાવસેન ઉક્કણ્ઠતિ. વિરજ્જતીતિ ચતુન્નં મગ્ગાનં વસેન ન રજ્જતિ. વિમુચ્ચતીતિ ફલવસેન વિમુચ્ચતિ. વિમુત્તસ્મિન્તિઆદિ પચ્ચવેક્ખણઞાણદસ્સનં. બ્રહ્મચરિયન્તિ મગ્ગબ્રહ્મચરિયં. કરણીયં ચતૂસુ સચ્ચેસુ ચતૂહિ મગ્ગેહિ પચ્ચેકં કત્તબ્બં પરિઞ્ઞાદિવસેન સોળસવિધં કિચ્ચં. નાપરં ઇત્થત્તાયાતિ ઇત્થભાવાય સોળસકિચ્ચભાવાય, કિલેસક્ખયાય વા અપરં પુન મગ્ગભાવનાકિચ્ચં મે નત્થીતિ પજાનાતિ. અથ વા ઇત્થત્તાયાતિ ઇત્થભાવતો વત્તમાનક્ખન્ધસન્તાનતો અપરં ખન્ધસન્તાનં મય્હં ન ભવિસ્સતીતિ અત્થો.

    22-23.Tasmātihāti ettha tihāti nipātamattaṃ, tasmāti attho. Nibbindatīti vuṭṭhānagāminivipassanāvasena ukkaṇṭhati. Virajjatīti catunnaṃ maggānaṃ vasena na rajjati. Vimuccatīti phalavasena vimuccati. Vimuttasmintiādi paccavekkhaṇañāṇadassanaṃ. Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ. Karaṇīyaṃ catūsu saccesu catūhi maggehi paccekaṃ kattabbaṃ pariññādivasena soḷasavidhaṃ kiccaṃ. Nāparaṃ itthattāyāti itthabhāvāya soḷasakiccabhāvāya, kilesakkhayāya vā aparaṃ puna maggabhāvanākiccaṃ me natthīti pajānāti. Atha vā itthattāyāti itthabhāvato vattamānakkhandhasantānato aparaṃ khandhasantānaṃ mayhaṃ na bhavissatīti attho.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi / ૬. પઞ્ચવગ્ગિયકથા • 6. Pañcavaggiyakathā

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / પઞ્ચવગ્ગિયકથા • Pañcavaggiyakathā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / પઞ્ચવગ્ગિયકથાવણ્ણના • Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૬. પઞ્ચવગ્ગિયકથા • 6. Pañcavaggiyakathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact