Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૧૦. પારાપરિયત્થેરગાથાવણ્ણના

    10. Pārāpariyattheragāthāvaṇṇanā

    સમણસ્સ અહુ ચિન્તાતિઆદિકા આયસ્મતો પારાપરિયત્થેરસ્સ ગાથા. ઇમસ્સ વત્થુ હેટ્ઠા આગતમેવ. તા ચ ગાથા સત્થરિ ધરન્તે અત્તનો પુથુજ્જનકાલે મનચ્છટ્ઠાનં ઇન્દ્રિયાનં નિગ્ગણ્હનચિન્તાય પકાસનવસેન ભાસિતા. ઇમા પન અપરભાગે સત્થરિ પરિનિબ્બુતે અત્તનો ચ પરિનિબ્બાને ઉપટ્ઠિતે તદા આયતિઞ્ચ ભિક્ખૂનં ઉદ્ધમ્મપટિપત્તિયા પકાસનવસેન ભાસિતા. તત્થ –

    Samaṇassaahu cintātiādikā āyasmato pārāpariyattherassa gāthā. Imassa vatthu heṭṭhā āgatameva. Tā ca gāthā satthari dharante attano puthujjanakāle manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ niggaṇhanacintāya pakāsanavasena bhāsitā. Imā pana aparabhāge satthari parinibbute attano ca parinibbāne upaṭṭhite tadā āyatiñca bhikkhūnaṃ uddhammapaṭipattiyā pakāsanavasena bhāsitā. Tattha –

    ૯૨૦.

    920.

    ‘‘સમણસ્સ અહુ ચિન્તા, પુપ્ફિતમ્હિ મહાવને;

    ‘‘Samaṇassa ahu cintā, pupphitamhi mahāvane;

    એકગ્ગસ્સ નિસિન્નસ્સ, પવિવિત્તસ્સ ઝાયિનો’’તિ. –

    Ekaggassa nisinnassa, pavivittassa jhāyino’’ti. –

    અયં ગાથા સઙ્ગીતિકારેહિ ઠપિતા. તસ્સત્થો હેટ્ઠા વુત્તનયોવ. અયં પન સમ્બન્ધો – સત્થરિ અગ્ગસાવકેસુ એકચ્ચેસુ મહાથેરેસુ ચ પરિનિબ્બુતેસુ અતીતસત્થુકે પાવચને સુબ્બચેસુ સિક્ખાકામેસુ ભિક્ખૂસુ દુલ્લભેસુ, દુબ્બચેસુ મિચ્છાપટિપત્તિબહુલેસુ ભિક્ખૂસુ ચ જાતેસુ સુપુપ્ફિતે મહન્તે સાલવને નિસિન્નસ્સ પવિવિત્તસ્સ એકગ્ગસ્સ ઝાયનસીલસ્સ, સમિતપાપતાય સમણસ્સ, પારાપરિયત્થેરસ્સ પટિપત્તિં નિસ્સાય ચિન્તા વીમંસા અહોસીતિ ઇતરા –

    Ayaṃ gāthā saṅgītikārehi ṭhapitā. Tassattho heṭṭhā vuttanayova. Ayaṃ pana sambandho – satthari aggasāvakesu ekaccesu mahātheresu ca parinibbutesu atītasatthuke pāvacane subbacesu sikkhākāmesu bhikkhūsu dullabhesu, dubbacesu micchāpaṭipattibahulesu bhikkhūsu ca jātesu supupphite mahante sālavane nisinnassa pavivittassa ekaggassa jhāyanasīlassa, samitapāpatāya samaṇassa, pārāpariyattherassa paṭipattiṃ nissāya cintā vīmaṃsā ahosīti itarā –

    ૯૨૧.

    921.

    ‘‘અઞ્ઞથા લોકનાથમ્હિ, તિટ્ઠન્તે પુરિસુત્તમે;

    ‘‘Aññathā lokanāthamhi, tiṭṭhante purisuttame;

    ઇરિયં આસિ ભિક્ખૂનં, અઞ્ઞથા દાનિ દિસ્સતિ.

    Iriyaṃ āsi bhikkhūnaṃ, aññathā dāni dissati.

    ૯૨૨.

    922.

    ‘‘સીતવાતપરિત્તાણં, હિરિકોપીનછાદનં;

    ‘‘Sītavātaparittāṇaṃ, hirikopīnachādanaṃ;

    મત્તટ્ઠિયં અભુઞ્જિંસુ, સન્તુટ્ઠા ઇતરીતરે.

    Mattaṭṭhiyaṃ abhuñjiṃsu, santuṭṭhā itarītare.

    ૯૨૩.

    923.

    ‘‘પણીતં યદિ વા લૂખં, અપ્પં વા યદિ વા બહું;

    ‘‘Paṇītaṃ yadi vā lūkhaṃ, appaṃ vā yadi vā bahuṃ;

    યાપનત્થં અભુઞ્જિંસુ, અગિદ્ધા નાધિમુચ્છિતા.

    Yāpanatthaṃ abhuñjiṃsu, agiddhā nādhimucchitā.

    ૯૨૪.

    924.

    ‘‘જીવિતાનં પરિક્ખારે, ભેસજ્જે અથ પચ્ચયે;

    ‘‘Jīvitānaṃ parikkhāre, bhesajje atha paccaye;

    ન બાળ્હં ઉસ્સુકા આસું, યથા તે આસવક્ખયે.

    Na bāḷhaṃ ussukā āsuṃ, yathā te āsavakkhaye.

    ૯૨૫.

    925.

    ‘‘અરઞ્ઞે રુક્ખમૂલેસુ, કન્દરાસુ ગુહાસુ ચ;

    ‘‘Araññe rukkhamūlesu, kandarāsu guhāsu ca;

    વિવેકમનુબ્રૂહન્તા, વિહંસુ તપ્પરાયણા.

    Vivekamanubrūhantā, vihaṃsu tapparāyaṇā.

    ૯૨૬.

    926.

    ‘‘નીચા નિવિટ્ઠા સુભરા, મુદૂ અથદ્ધમાનસા;

    ‘‘Nīcā niviṭṭhā subharā, mudū athaddhamānasā;

    અબ્યાસેકા અમુખરા, અત્થચિન્તાવસાનુગા.

    Abyāsekā amukharā, atthacintāvasānugā.

    ૯૨૭.

    927.

    ‘‘તતો પાસાદિકં આસિ, ગતં ભુત્તં નિસેવિતં;

    ‘‘Tato pāsādikaṃ āsi, gataṃ bhuttaṃ nisevitaṃ;

    સિનિદ્ધા તેલધારાવ, અહોસિ ઇરિયાપથો.

    Siniddhā teladhārāva, ahosi iriyāpatho.

    ૯૨૮.

    928.

    ‘‘સબ્બાસવપરિક્ખીણા , મહાઝાયી મહાહિતા;

    ‘‘Sabbāsavaparikkhīṇā , mahājhāyī mahāhitā;

    નિબ્બુતા દાનિ તે થેરા, પરિત્તા દાનિ તાદિસા.

    Nibbutā dāni te therā, parittā dāni tādisā.

    ૯૨૯.

    929.

    ‘‘કુસલાનઞ્ચ ધમ્માનં, પઞ્ઞાય ચ પરિક્ખયા;

    ‘‘Kusalānañca dhammānaṃ, paññāya ca parikkhayā;

    સબ્બાકારવરૂપેતં, લુજ્જતે જિનસાસનં.

    Sabbākāravarūpetaṃ, lujjate jinasāsanaṃ.

    ૯૩૦.

    930.

    ‘‘પાપકાનઞ્ચ ધમ્માનં, કિલેસાનઞ્ચ યો ઉતુ;

    ‘‘Pāpakānañca dhammānaṃ, kilesānañca yo utu;

    ઉપટ્ઠિતા વિવેકાય, યે ચ સદ્ધમ્મસેસકા.

    Upaṭṭhitā vivekāya, ye ca saddhammasesakā.

    ૯૩૧.

    931.

    ‘‘તે કિલેસા પવડ્ઢન્તા, આવિસન્તિ બહું જનં;

    ‘‘Te kilesā pavaḍḍhantā, āvisanti bahuṃ janaṃ;

    કીળન્તિ મઞ્ઞે બાલેહિ, ઉમ્મત્તેહિવ રક્ખસા.

    Kīḷanti maññe bālehi, ummattehiva rakkhasā.

    ૯૩૨.

    932.

    ‘‘કિલેસેહાભિભૂતા તે, તેન તેન વિધાવિતા;

    ‘‘Kilesehābhibhūtā te, tena tena vidhāvitā;

    નરા કિલેસવત્થૂસુ, સસઙ્ગામેવ ઘોસિતે.

    Narā kilesavatthūsu, sasaṅgāmeva ghosite.

    ૯૩૩.

    933.

    ‘‘પરિચ્ચજિત્વા સદ્ધમ્મં, અઞ્ઞમઞ્ઞેહિ ભણ્ડરે;

    ‘‘Pariccajitvā saddhammaṃ, aññamaññehi bhaṇḍare;

    દિટ્ઠિગતાનિ અન્વેન્તા, ઇદં સેય્યોતિ મઞ્ઞરે.

    Diṭṭhigatāni anventā, idaṃ seyyoti maññare.

    ૯૩૪.

    934.

    ‘‘ધનઞ્ચ પુત્તં ભરિયઞ્ચ, છડ્ડયિત્વાન નિગ્ગતા;

    ‘‘Dhanañca puttaṃ bhariyañca, chaḍḍayitvāna niggatā;

    કટચ્છુભિક્ખહેતૂપિ, અકિચ્છાનિ નિસેવરે.

    Kaṭacchubhikkhahetūpi, akicchāni nisevare.

    ૯૩૫.

    935.

    ‘‘ઉદરાવદેહકં ભુત્વા, સયન્તુત્તાનસેય્યકા;

    ‘‘Udarāvadehakaṃ bhutvā, sayantuttānaseyyakā;

    કથા વડ્ઢેન્તિ પટિબુદ્ધા, યા કથા સત્થુગરહિતા.

    Kathā vaḍḍhenti paṭibuddhā, yā kathā satthugarahitā.

    ૯૩૬.

    936.

    ‘‘સબ્બકારુકસિપ્પાનિ, ચિત્તિં કત્વાન સિક્ખરે;

    ‘‘Sabbakārukasippāni, cittiṃ katvāna sikkhare;

    અવૂપસન્તા અજ્ઝત્તં, સામઞ્ઞત્થોતિઅચ્છતિ.

    Avūpasantā ajjhattaṃ, sāmaññatthotiacchati.

    ૯૩૭.

    937.

    ‘‘મત્તિકં તેલચુણ્ણઞ્ચ, ઉદકાસનભોજનં;

    ‘‘Mattikaṃ telacuṇṇañca, udakāsanabhojanaṃ;

    ગિહીનં ઉપનામેન્તિ, આકઙ્ખન્તા બહુત્તરં.

    Gihīnaṃ upanāmenti, ākaṅkhantā bahuttaraṃ.

    ૯૩૮.

    938.

    ‘‘દન્તપોનં કપિત્થઞ્ચ, પુપ્ફં ખાદનિયાનિ ચ;

    ‘‘Dantaponaṃ kapitthañca, pupphaṃ khādaniyāni ca;

    પિણ્ડપાતે ચ સમ્પન્ને, અમ્બે આમલકાનિ ચ.

    Piṇḍapāte ca sampanne, ambe āmalakāni ca.

    ૯૩૯.

    939.

    ‘‘ભેસજ્જેસુ યથા વેજ્જા, કિચ્ચાકિચ્ચે યથા ગિહી;

    ‘‘Bhesajjesu yathā vejjā, kiccākicce yathā gihī;

    ગણિકાવ વિભૂસાયં, ઇસ્સરે ખત્તિયા યથા.

    Gaṇikāva vibhūsāyaṃ, issare khattiyā yathā.

    ૯૪૦.

    940.

    ‘‘નેકતિકા વઞ્ચનિકા, કૂટસક્ખી અપાટુકા;

    ‘‘Nekatikā vañcanikā, kūṭasakkhī apāṭukā;

    બહૂહિ પરિકપ્પેહિ, આમિસં પરિભુઞ્જરે.

    Bahūhi parikappehi, āmisaṃ paribhuñjare.

    ૯૪૧.

    941.

    ‘‘લેસકપ્પે પરિયાયે, પરિકપ્પેનુધાવિતા;

    ‘‘Lesakappe pariyāye, parikappenudhāvitā;

    જીવિકત્થા ઉપાયેન, સઙ્કડ્ઢન્તિ બહું ધનં.

    Jīvikatthā upāyena, saṅkaḍḍhanti bahuṃ dhanaṃ.

    ૯૪૨.

    942.

    ‘‘ઉપટ્ઠાપેન્તિ પરિસં, કમ્મતો નો ચ ધમ્મતો;

    ‘‘Upaṭṭhāpenti parisaṃ, kammato no ca dhammato;

    ધમ્મં પરેસં દેસેન્તિ, લાભતો નો ચ અત્થતો.

    Dhammaṃ paresaṃ desenti, lābhato no ca atthato.

    ૯૪૩.

    943.

    ‘‘સઙ્ઘલાભસ્સ ભણ્ડન્તિ, સઙ્ઘતો પરિબાહિરા;

    ‘‘Saṅghalābhassa bhaṇḍanti, saṅghato paribāhirā;

    પરલાભોપજીવન્તા, અહિરીકા ન લજ્જરે.

    Paralābhopajīvantā, ahirīkā na lajjare.

    ૯૪૪.

    944.

    ‘‘નાનુયુત્તા તથા એકે, મુણ્ડા સઙ્ઘાટિપારુતા;

    ‘‘Nānuyuttā tathā eke, muṇḍā saṅghāṭipārutā;

    સમ્ભાવનંયેવિચ્છન્તિ, લાભસક્કારમુચ્છિતા.

    Sambhāvanaṃyevicchanti, lābhasakkāramucchitā.

    ૯૪૫.

    945.

    ‘‘એવં નાનપ્પયાતમ્હિ, ન દાનિ સુકરં તથા;

    ‘‘Evaṃ nānappayātamhi, na dāni sukaraṃ tathā;

    અફુસિતં વા ફુસિતું, ફુસિતં વાનુરક્ખિતું.

    Aphusitaṃ vā phusituṃ, phusitaṃ vānurakkhituṃ.

    ૯૪૬.

    946.

    ‘‘યથા કણ્ટકટ્ઠાનમ્હિ, ચરેય્ય અનુપાહનો;

    ‘‘Yathā kaṇṭakaṭṭhānamhi, careyya anupāhano;

    સતિં ઉપટ્ઠપેત્વાન, એવં ગામે મુની ચરે.

    Satiṃ upaṭṭhapetvāna, evaṃ gāme munī care.

    ૯૪૭.

    947.

    ‘‘સરિત્વા પુબ્બકે યોગી, તેસં વત્તમનુસ્સરં;

    ‘‘Saritvā pubbake yogī, tesaṃ vattamanussaraṃ;

    કિઞ્ચાપિ પચ્છિમો કાલો, ફુસેય્ય અમતં પદં.

    Kiñcāpi pacchimo kālo, phuseyya amataṃ padaṃ.

    ૯૪૮.

    948.

    ‘‘ઇદં વત્વા સાલવને, સમણો ભાવિતિન્દ્રિયો;

    ‘‘Idaṃ vatvā sālavane, samaṇo bhāvitindriyo;

    બ્રાહ્મણો પરિનિબ્બાયી, ઇસિ ખીણપુનબ્ભવો’’તિ. –

    Brāhmaṇo parinibbāyī, isi khīṇapunabbhavo’’ti. –

    ઇમા ગાથા થેરેનેવ ભાસિતા.

    Imā gāthā thereneva bhāsitā.

    તત્થ ઇરિયં આસિ ભિક્ખૂનન્તિ પુરિસુત્તમે લોકનાથમ્હિ સમ્માસમ્બુદ્ધે તિટ્ઠન્તે ધરન્તે એતરહિ પટિપત્તિભાવતો. અઞ્ઞથા અઞ્ઞેન પકારેન ભિક્ખૂનં ઇરિયં ચરિતં અહોસિ યથાનુસિટ્ઠં પટિપત્તિભાવતો. અઞ્ઞથા દાનિ દિસ્સતીતિ ઇદાનિ પન તતો અઞ્ઞથા ભિક્ખૂનં ઇરિયં દિસ્સતિ અયાથાવપટિપત્તિભાવતોતિ અધિપ્પાયો .

    Tattha iriyaṃ āsi bhikkhūnanti purisuttame lokanāthamhi sammāsambuddhe tiṭṭhante dharante etarahi paṭipattibhāvato. Aññathā aññena pakārena bhikkhūnaṃ iriyaṃ caritaṃ ahosi yathānusiṭṭhaṃ paṭipattibhāvato. Aññathā dāni dissatīti idāni pana tato aññathā bhikkhūnaṃ iriyaṃ dissati ayāthāvapaṭipattibhāvatoti adhippāyo .

    ઇદાનિ સત્થરિ ધરન્તે યેનાકારેન ભિક્ખૂનં પટિપત્તિ અહોસિ, તં તાવ દસ્સેતું ‘‘સીતવાતપરિત્તાણ’’ન્તિઆદિ વુત્તં. તત્થ મત્તટ્ઠિયન્તિ તં મત્તં પયોજનં. યાવદેવ સીતવાતપરિત્તાણં, યાવદેવ હિરીકોપીનપટિચ્છાદનં કત્વા ચીવરં પરિભુઞ્જિંસુ. કથં? સન્તુટ્ઠા ઇતરીતરે યસ્મિં તસ્મિં હીને પણીતે વા યથાલદ્ધે પચ્ચયે સન્તોસં આપન્ના.

    Idāni satthari dharante yenākārena bhikkhūnaṃ paṭipatti ahosi, taṃ tāva dassetuṃ ‘‘sītavātaparittāṇa’’ntiādi vuttaṃ. Tattha mattaṭṭhiyanti taṃ mattaṃ payojanaṃ. Yāvadeva sītavātaparittāṇaṃ, yāvadeva hirīkopīnapaṭicchādanaṃ katvā cīvaraṃ paribhuñjiṃsu. Kathaṃ? Santuṭṭhā itarītare yasmiṃ tasmiṃ hīne paṇīte vā yathāladdhe paccaye santosaṃ āpannā.

    પણીતન્તિ ઉળારં સપ્પિઆદિના સંસટ્ઠં, તદભાવેન લૂખં. અપ્પન્તિ, ચતુપઞ્ચાલોપમત્તમ્પિ. બહું યાપનત્થં અભુઞ્જિંસૂતિ પણીતં બહું ભુઞ્જન્તાપિ યાપનમત્તમેવ આહારં ભુઞ્જિંસુ. તતો એવ અગિદ્ધા ગેધં અનાપન્ના. નાધિમુચ્છિતા ન અજ્ઝોસિતા અક્ખબ્ભઞ્જનં વિય સાકટિકા, વણલેપનં વિય વણિનો અભુઞ્જિંસુ.

    Paṇītanti uḷāraṃ sappiādinā saṃsaṭṭhaṃ, tadabhāvena lūkhaṃ. Appanti, catupañcālopamattampi. Bahuṃ yāpanatthaṃ abhuñjiṃsūti paṇītaṃ bahuṃ bhuñjantāpi yāpanamattameva āhāraṃ bhuñjiṃsu. Tato eva agiddhā gedhaṃ anāpannā. Nādhimucchitā na ajjhositā akkhabbhañjanaṃ viya sākaṭikā, vaṇalepanaṃ viya vaṇino abhuñjiṃsu.

    જીવિતાનં પરિક્ખારે, ભેસજ્જે અથ પચ્ચયેપિ જીવિતાનં પવત્તિયા પરિક્ખારભૂતે ભેસજ્જસઙ્ખાતે પચ્ચયે ગિલાનપચ્ચયે. યથા તેતિ યથા તે પુરિમકા ભિક્ખૂ આસવક્ખયે ઉસ્સુકા યુત્તા આસું, તથા તે રોગાભિભૂતાપિ ગિલાનપચ્ચયે બાળ્હં અતિવિય ઉસ્સુકા નાહેસુન્તિ અત્થો.

    Jīvitānaṃparikkhāre, bhesajje atha paccayepi jīvitānaṃ pavattiyā parikkhārabhūte bhesajjasaṅkhāte paccaye gilānapaccaye. Yathā teti yathā te purimakā bhikkhū āsavakkhaye ussukā yuttā āsuṃ, tathā te rogābhibhūtāpi gilānapaccaye bāḷhaṃ ativiya ussukā nāhesunti attho.

    તપ્પરાયણાતિ વિવેકપરાયણા વિવેકપોણા. એવં ચતૂહિ ગાથાહિ ચતુપચ્ચયસન્તોસં ભાવનાભિરતિઞ્ચ દસ્સેન્તેન તેસં અરિયવંસપટિપદા દસ્સિતા.

    Tapparāyaṇāti vivekaparāyaṇā vivekapoṇā. Evaṃ catūhi gāthāhi catupaccayasantosaṃ bhāvanābhiratiñca dassentena tesaṃ ariyavaṃsapaṭipadā dassitā.

    નીચાતિ ‘‘મયં પંસુકૂલિકા પિણ્ડપાતિકા’’તિ અત્તુક્કંસનપરવમ્ભનાનિ અકત્વા નીચવુત્તિનો, નિવાતવુત્તિનોતિ અત્થો. નિવિટ્ઠાતિ સાસને નિવિટ્ઠસદ્ધા. સુભરાતિ અપ્પિચ્છતાદિભાવેન સુપોસા. મુદૂતિ વત્તપટિપત્તિયં સકલે ચ બ્રહ્મચરિયે મુદૂ, સુપરિકમ્મકતસુવણ્ણં વિય વિનિયોગક્ખમા. મુદૂતિ વા અભાકુટિકા ઉત્તાનમુખા પુપ્ફિતમુખેન પટિસન્થારવુત્તિનો, સુતિત્થં વિય સુખાવહાતિ વુત્તં હોતિ. અથદ્ધમાનસાતિ અકથિનચિત્તા તેન સુબ્બચભાવમાહ. અબ્યાસેકાતિ સતિવિપ્પવાસાભાવતો કિલેસબ્યાસેકરહિતા, અન્તરન્તરા તણ્હાદિટ્ઠિમાનાદીહિ અવોકિણ્ણાતિ અત્થો. અમુખરાતિ ન મુખરા, ન મુખેન ખરા વચીપાગબ્ભિયરહિતાતિ વા અત્થો. અત્થચિન્તાવસાનુગાતિ હિતચિન્તાવસાનુગાહિતચિન્તાવસિકા, અત્તનો પરેસઞ્ચ હિતચિન્તમેવ અનુપરિવત્તનકા.

    Nīcāti ‘‘mayaṃ paṃsukūlikā piṇḍapātikā’’ti attukkaṃsanaparavambhanāni akatvā nīcavuttino, nivātavuttinoti attho. Niviṭṭhāti sāsane niviṭṭhasaddhā. Subharāti appicchatādibhāvena suposā. Mudūti vattapaṭipattiyaṃ sakale ca brahmacariye mudū, suparikammakatasuvaṇṇaṃ viya viniyogakkhamā. Mudūti vā abhākuṭikā uttānamukhā pupphitamukhena paṭisanthāravuttino, sutitthaṃ viya sukhāvahāti vuttaṃ hoti. Athaddhamānasāti akathinacittā tena subbacabhāvamāha. Abyāsekāti sativippavāsābhāvato kilesabyāsekarahitā, antarantarā taṇhādiṭṭhimānādīhi avokiṇṇāti attho. Amukharāti na mukharā, na mukhena kharā vacīpāgabbhiyarahitāti vā attho. Atthacintāvasānugāti hitacintāvasānugāhitacintāvasikā, attano paresañca hitacintameva anuparivattanakā.

    તતોતિ તસ્મા નીચવુત્તાદિહેતુ. પાસાદિકન્તિ પસાદજનિકં પટિપત્તિં પસ્સન્તાનં સુણન્તાનઞ્ચ પસાદાવહં. ગતન્તિ અભિક્કન્તપટિક્કન્તપરિવત્તનાદિગમનં. ગતન્તિ વા કાયવાચાપવત્તિ. ભુત્તન્તિ ચતુપચ્ચયપરિભોગો. નિસેવિતન્તિ ગોચરનિસેવનં. સિનિદ્ધા તેલધારાવાતિ યથા અનિવત્તિતા કુસલજનાભિસિઞ્ચિતા સવન્તી તેલધારા અવિચ્છિન્ના સિનિદ્ધા મટ્ઠા દસ્સનીયા પાસાદિકા હોતિ, એવં તેસં આકપ્પસમ્પન્નાનં ઇરિયાપથો અચ્છિદ્દો સણ્હો મટ્ઠો દસ્સનીયો પાસાદિકો અહોસિ.

    Tatoti tasmā nīcavuttādihetu. Pāsādikanti pasādajanikaṃ paṭipattiṃ passantānaṃ suṇantānañca pasādāvahaṃ. Gatanti abhikkantapaṭikkantaparivattanādigamanaṃ. Gatanti vā kāyavācāpavatti. Bhuttanti catupaccayaparibhogo. Nisevitanti gocaranisevanaṃ. Siniddhāteladhārāvāti yathā anivattitā kusalajanābhisiñcitā savantī teladhārā avicchinnā siniddhā maṭṭhā dassanīyā pāsādikā hoti, evaṃ tesaṃ ākappasampannānaṃ iriyāpatho acchiddo saṇho maṭṭho dassanīyo pāsādiko ahosi.

    મહાઝાયીતિ મહન્તેહિ ઝાનેહિ ઝાયનસીલા, મહન્તં વા નિબ્બાનં ઝાયન્તીતિ મહાઝાયી. તતો એવ મહાહિતા, મહન્તેહિ હિતેહિ સમન્નાગતાતિ અત્થો. તે થેરાતિ તે યથાવુત્તપ્પકારા પટિપત્તિપરાયણા થેરા ઇદાનિ પરિનિબ્બુતાતિ અત્થો. પરિત્તા દાનિ તાદિસાતિ ઇદાનિ પચ્છિમે કાલે તાદિસા તથારૂપા થેરા પરિત્તા અપ્પકા કતિપયા એવાતિ વુત્તં હોતિ.

    Mahājhāyīti mahantehi jhānehi jhāyanasīlā, mahantaṃ vā nibbānaṃ jhāyantīti mahājhāyī. Tato eva mahāhitā, mahantehi hitehi samannāgatāti attho. Te therāti te yathāvuttappakārā paṭipattiparāyaṇā therā idāni parinibbutāti attho. Parittā dāni tādisāti idāni pacchime kāle tādisā tathārūpā therā parittā appakā katipayā evāti vuttaṃ hoti.

    કુસલાનઞ્ચ ધમ્માનન્તિ વિવટ્ટસ્સ ઉપનિસ્સયભૂતાનં વિમોક્ખસમ્ભારાનં અનવજ્જધમ્માનં. પઞ્ઞાય ચાતિ તથારૂપાય પઞ્ઞાય ચ. પરિક્ખયાતિ અભાવતો અનુપ્પત્તિતો. કામઞ્ચેત્થ પઞ્ઞાપિ સિયા અનવજ્જધમ્મા, બહુકારભાવદસ્સનત્થં પનસ્સા વિસું ગહણં યથા પુઞ્ઞઞાણસમ્ભારાતિ. સબ્બાકારવરૂપેતન્તિ આદિકલ્યાણતાદીહિ સબ્બેહિ આકારવરેહિ પકારવિસેસેહિ ઉપેતં યુત્તં જિનસ્સ ભગવતો સાસનં લુજ્જતિ વિનસ્સતીતિ અત્થો.

    Kusalānañcadhammānanti vivaṭṭassa upanissayabhūtānaṃ vimokkhasambhārānaṃ anavajjadhammānaṃ. Paññāya cāti tathārūpāya paññāya ca. Parikkhayāti abhāvato anuppattito. Kāmañcettha paññāpi siyā anavajjadhammā, bahukārabhāvadassanatthaṃ panassā visuṃ gahaṇaṃ yathā puññañāṇasambhārāti. Sabbākāravarūpetanti ādikalyāṇatādīhi sabbehi ākāravarehi pakāravisesehi upetaṃ yuttaṃ jinassa bhagavato sāsanaṃ lujjati vinassatīti attho.

    પાપકાનઞ્ચ ધમ્માનં, કિલેસાનઞ્ચ યો ઉતૂતિ કાયદુચ્ચરિતાદીનં પાપધમ્માનં લોભાદીનઞ્ચ કિલેસાનં યો ઉતુ યો કાલો, સો અયં વત્તતીતિ વચનસેસો. ઉપટ્ઠિતા વિવેકાય, યે ચ સદ્ધમ્મસેસકાતિ યે પન એવરૂપે કાલે કાયચિત્તઉપધિવિવેકત્થાય ઉપટ્ઠિતા આરદ્ધવીરિયા, તે ચ સેસપટિપત્તિસદ્ધમ્મકા હોન્તિ. અયઞ્હેત્થ અધિપ્પાયો – સુવિસુદ્ધસીલાચારાપિ સમાના ઇદાનિ એકચ્ચે ભિક્ખૂ ઇરિયાપથસણ્ઠાપનં, સમથવિપસ્સનાભાવનાવિધાનં, મહાપલિબોધૂપચ્છેદો, ખુદ્દકપલિબોધૂપચ્છેદોતિ એવમાદિપુબ્બકિચ્ચં સમ્પાદેત્વા ભાવનમનુયુઞ્જન્તિ. તે સેસપટિપત્તિસદ્ધમ્મકા, પટિપત્તિં મત્થકં પાપેતું ન સક્કોન્તીતિ.

    Pāpakānañca dhammānaṃ, kilesānañca yo utūti kāyaduccaritādīnaṃ pāpadhammānaṃ lobhādīnañca kilesānaṃ yo utu yo kālo, so ayaṃ vattatīti vacanaseso. Upaṭṭhitā vivekāya, ye ca saddhammasesakāti ye pana evarūpe kāle kāyacittaupadhivivekatthāya upaṭṭhitā āraddhavīriyā, te ca sesapaṭipattisaddhammakā honti. Ayañhettha adhippāyo – suvisuddhasīlācārāpi samānā idāni ekacce bhikkhū iriyāpathasaṇṭhāpanaṃ, samathavipassanābhāvanāvidhānaṃ, mahāpalibodhūpacchedo, khuddakapalibodhūpacchedoti evamādipubbakiccaṃ sampādetvā bhāvanamanuyuñjanti. Te sesapaṭipattisaddhammakā, paṭipattiṃ matthakaṃ pāpetuṃ na sakkontīti.

    તે કિલેસા પવડ્ઢન્તાતિ યે ભગવતો ઓરસપુત્તેહિ ચ તદા પરિક્ખયં પરિયાદાનં ગમિતા કિલેસા, તે એતરહિ લદ્ધોકાસા ભિક્ખૂસુ વુદ્ધિં વિરૂળ્હિં વેપુલ્લં આપજ્જન્તા. આવિસન્તિ બહું જનન્તિ કલ્યાણમિત્તરહિતં અયોનિસોમનસિકારબહુલં અન્ધબાલજનં અભિભવિત્વા અવસં કરોન્તા આવિસન્તિ સન્તાનં અનુપવિસન્તિ. એવંભૂતા ચ તે કીળન્તિ મઞ્ઞે બાલેહિ, ઉમ્મત્તેહિવ રક્ખસા, યથા નામ કેળિસીલા રક્ખસા ભિસક્કરહિતે ઉમ્મત્તે આવિસિત્વા તે અનયબ્યસનં આપાદેન્તા તેહિ કીળન્તિ, એવં તે કિલેસા સમ્માસમ્બુદ્ધભિસક્કરહિતે અન્ધબાલે ભિક્ખૂ આવિસિત્વા તેસં દિટ્ઠધમ્મિકાદિભેદં અનત્થં ઉપ્પાદેન્તા તેહિ સદ્ધિં કીળન્તિ મઞ્ઞે, કીળન્તા વિય હોન્તીતિ અત્થો.

    Te kilesā pavaḍḍhantāti ye bhagavato orasaputtehi ca tadā parikkhayaṃ pariyādānaṃ gamitā kilesā, te etarahi laddhokāsā bhikkhūsu vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjantā. Āvisanti bahuṃ jananti kalyāṇamittarahitaṃ ayonisomanasikārabahulaṃ andhabālajanaṃ abhibhavitvā avasaṃ karontā āvisanti santānaṃ anupavisanti. Evaṃbhūtā ca te kīḷanti maññe bālehi, ummattehiva rakkhasā, yathā nāma keḷisīlā rakkhasā bhisakkarahite ummatte āvisitvā te anayabyasanaṃ āpādentā tehi kīḷanti, evaṃ te kilesā sammāsambuddhabhisakkarahite andhabāle bhikkhū āvisitvā tesaṃ diṭṭhadhammikādibhedaṃ anatthaṃ uppādentā tehi saddhiṃ kīḷanti maññe, kīḷantā viya hontīti attho.

    તેન તેનાતિ તેન તેન આરમ્મણભાગેન. વિધાવિતાતિ વિરૂપં ધાવિતા અસારુપ્પવસેન પટિપજ્જન્તા. કિલેસવત્થૂસૂતિ પઠમં ઉપ્પન્નં કિલેસા પચ્છા ઉપ્પજ્જનકાનં કારણભાવતો કિલેસાવ કિલેસવત્થૂનિ, તેસુ કિલેસવત્થૂસુ સમૂહિતેસુ. સસઙ્ગામેવ ઘોસિતેતિ હિરઞ્ઞસુવણ્ણમણિમુત્તાદિકં ધનં વિપ્પકિરિત્વા ‘‘યં યં હિરઞ્ઞસુવણ્ણાદિ યસ્સ યસ્સ હત્થગતં, તં તં તસ્સ તસ્સેવ હોતૂ’’તિ એવં કામઘોસના સસઙ્ગામઘોસના નામ. તત્થાયમત્થો – કિલેસવત્થૂસુ ‘‘યો યો કિલેસો યં યં સત્તં ગણ્હાતિ અભિભવતિ, સો સો તસ્સ તસ્સ હોતૂ’’તિ કિલેસસેનાપતિના મારેન સસઙ્ગામે ઘોસિતે વિય. તેહિ તેહિ કિલેસેહિ અભિભૂતા તે બાલપુથુજ્જના તેન તેન આરમ્મણભાગેન વિધાવિતા વોસિતાતિ.

    Tenatenāti tena tena ārammaṇabhāgena. Vidhāvitāti virūpaṃ dhāvitā asāruppavasena paṭipajjantā. Kilesavatthūsūti paṭhamaṃ uppannaṃ kilesā pacchā uppajjanakānaṃ kāraṇabhāvato kilesāva kilesavatthūni, tesu kilesavatthūsu samūhitesu. Sasaṅgāmeva ghositeti hiraññasuvaṇṇamaṇimuttādikaṃ dhanaṃ vippakiritvā ‘‘yaṃ yaṃ hiraññasuvaṇṇādi yassa yassa hatthagataṃ, taṃ taṃ tassa tasseva hotū’’ti evaṃ kāmaghosanā sasaṅgāmaghosanā nāma. Tatthāyamattho – kilesavatthūsu ‘‘yo yo kileso yaṃ yaṃ sattaṃ gaṇhāti abhibhavati, so so tassa tassa hotū’’ti kilesasenāpatinā mārena sasaṅgāme ghosite viya. Tehi tehi kilesehi abhibhūtā te bālaputhujjanā tena tena ārammaṇabhāgena vidhāvitā vositāti.

    તે એવં વિધાવિતા કિં કરોન્તીતિ આહ ‘‘પરિચ્ચજિત્વા સદ્ધમ્મં, અઞ્ઞમઞ્ઞેહિ ભણ્ડરે’’તિ. તસ્સત્થો – પટિપત્તિસદ્ધમ્મં છડ્ડેત્વા આમિસકિઞ્જક્ખહેતુ અઞ્ઞમઞ્ઞેહિ ભણ્ડરે કલહં કરોન્તીતિ. દિટ્ઠિગતાનીતિ ‘‘વિઞ્ઞાણમત્તમેવ અત્થિ, નત્થેવ રૂપધમ્મા’’તિ, ‘‘યથા પુગ્ગલો નામ પરમત્થતો નત્થિ, એવં સભાવધમ્માપિ પરમત્થતો નત્થિ, વોહારમત્તમેવા’’તિ ચ એવમાદીનિ દિટ્ઠિગતાનિ મિચ્છાગાહે અન્વેન્તા અનુગચ્છન્તા ઇદં સેય્યો ઇદમેવ સેટ્ઠં, અઞ્ઞં મિચ્છાતિ મઞ્ઞન્તિ.

    Te evaṃ vidhāvitā kiṃ karontīti āha ‘‘pariccajitvā saddhammaṃ, aññamaññehi bhaṇḍare’’ti. Tassattho – paṭipattisaddhammaṃ chaḍḍetvā āmisakiñjakkhahetu aññamaññehi bhaṇḍare kalahaṃ karontīti. Diṭṭhigatānīti ‘‘viññāṇamattameva atthi, nattheva rūpadhammā’’ti, ‘‘yathā puggalo nāma paramatthato natthi, evaṃ sabhāvadhammāpi paramatthato natthi, vohāramattamevā’’ti ca evamādīni diṭṭhigatāni micchāgāhe anventā anugacchantā idaṃ seyyo idameva seṭṭhaṃ, aññaṃ micchāti maññanti.

    નિગ્ગતાતિ ગેહતો નિક્ખન્તા. કટચ્છુભિક્ખહેતૂપીતિ કટચ્છુમત્તભિક્ખાનિમિત્તમ્પિ. તં દદન્તસ્સ ગહટ્ઠસ્સ અનનુલોમિકસંસગ્ગવસેન અકિચ્ચાનિ પબ્બજિતેન અકત્તબ્બાનિ કમ્માનિ નિસેવરે કરોન્તિ.

    Niggatāti gehato nikkhantā. Kaṭacchubhikkhahetūpīti kaṭacchumattabhikkhānimittampi. Taṃ dadantassa gahaṭṭhassa ananulomikasaṃsaggavasena akiccāni pabbajitena akattabbāni kammāni nisevare karonti.

    ઉદરાવદેહકં ભુત્વાતિ ‘‘ઊનૂદરો મિતાહારો’’તિ (થેરગા॰ ૯૮૨; મિ॰ પ॰ ૬.૫.૧૦) વુત્તવચનં અચિન્તેત્વા ઉદરપૂરં ભુઞ્જિત્વા. સયન્તુત્તાનસેય્યકાતિ ‘‘દક્ખિણેન પસ્સેન સીહસેય્યં કપ્પેતિ પાદે પાદં અચ્ચાધાય સતો સમ્પજાનો’’તિ (અ॰ નિ॰ ૮.૯; વિભ॰ ૫૧૯) વુત્તવિધાનં અનનુસ્સરિત્વા ઉત્તાનસેય્યકા સયન્તિ. યા કથા સત્થુગરહિતાતિ રાજકથાદિતિરચ્છાનકથં સન્ધાય વદતિ.

    Udarāvadehakaṃ bhutvāti ‘‘ūnūdaro mitāhāro’’ti (theragā. 982; mi. pa. 6.5.10) vuttavacanaṃ acintetvā udarapūraṃ bhuñjitvā. Sayantuttānaseyyakāti ‘‘dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno’’ti (a. ni. 8.9; vibha. 519) vuttavidhānaṃ ananussaritvā uttānaseyyakā sayanti. Yā kathā satthugarahitāti rājakathāditiracchānakathaṃ sandhāya vadati.

    સબ્બકારુકસિપ્પાનીતિ સબ્બેહિ વેસ્સાદીહિ કારુકેહિ કત્તબ્બાનિ ભત્તતાલવણ્ટકરણાદીનિ હત્થસિપ્પાનિ. ચિત્તિં કત્વાનાતિ સક્કચ્ચં સાદરં કત્વા. અવૂપસન્તા અજ્ઝત્તન્તિ કિલેસવૂપસમાભાવતો ગદ્દુહનમત્તમ્પિ સમાધાનાભાવતો ચ અજ્ઝત્તં અવૂપસન્તા, અવૂપસન્તચિત્તાતિ અત્થો. સામઞ્ઞત્થોતિ સમણધમ્મો. અતિઅચ્છતીતિ તેસં આજીવકિચ્ચપસુતતાય એકદેસમ્પિ અફુસનતો વિસુંયેવ નિસીદતિ, અનલ્લીયતીતિ વુત્તં હોતિ.

    Sabbakārukasippānīti sabbehi vessādīhi kārukehi kattabbāni bhattatālavaṇṭakaraṇādīni hatthasippāni. Cittiṃ katvānāti sakkaccaṃ sādaraṃ katvā. Avūpasantā ajjhattanti kilesavūpasamābhāvato gadduhanamattampi samādhānābhāvato ca ajjhattaṃ avūpasantā, avūpasantacittāti attho. Sāmaññatthoti samaṇadhammo. Atiacchatīti tesaṃ ājīvakiccapasutatāya ekadesampi aphusanato visuṃyeva nisīdati, anallīyatīti vuttaṃ hoti.

    મત્તિકન્તિ પાકતિકં વા પઞ્ચવણ્ણં વા ગિહીનં વિનિયોગક્ખમં મત્તિકં. તેલચુણ્ણઞ્ચાતિ પાકતિકં, અભિસઙ્ખતં વા તેલઞ્ચ ચુણ્ણઞ્ચ. ઉદકાસનભોજનન્તિ ઉદકઞ્ચ આસનઞ્ચ ભોજનઞ્ચ. આકઙ્ખન્તા બહુત્તરન્તિ બહું પિણ્ડપાતાદિઉત્તરુત્તરં આકઙ્ખન્તા ‘‘અમ્હેહિ મત્તિકાદીસુ દિન્નેસુ મનુસ્સા દળ્હભત્તિકા હુત્વા બહું ઉત્તરુત્તરં ચતુપચ્ચયજાતં દસ્સન્તી’’તિ અધિપ્પાયેન ગિહીનં ઉપનામેન્તીતિ અત્થો.

    Mattikanti pākatikaṃ vā pañcavaṇṇaṃ vā gihīnaṃ viniyogakkhamaṃ mattikaṃ. Telacuṇṇañcāti pākatikaṃ, abhisaṅkhataṃ vā telañca cuṇṇañca. Udakāsanabhojananti udakañca āsanañca bhojanañca. Ākaṅkhantā bahuttaranti bahuṃ piṇḍapātādiuttaruttaraṃ ākaṅkhantā ‘‘amhehi mattikādīsu dinnesu manussā daḷhabhattikā hutvā bahuṃ uttaruttaraṃ catupaccayajātaṃ dassantī’’ti adhippāyena gihīnaṃ upanāmentīti attho.

    દન્તે પુનન્તિ સોધેન્તિ એતેનાતિ દન્તપોનં, દન્તકટ્ઠં. કપિત્થન્તિ કપિત્થફલં. પુપ્ફન્તિ સુમનચમ્પકાદિપુપ્ફં. ખાદનીયાનીતિ અટ્ઠારસવિધેપિ ખજ્જકવિસેસે. પિણ્ડપાતે ચ સમ્પન્નેતિ વણ્ણાદિસમ્પયુત્તે ઓદનવિસેસે. ‘‘અમ્બે આમલકાનિ ચા’’તિ -સદ્દેન માતુલુઙ્ગતાલનાળિકેરાદિફલાનિ અવુત્તાનિ સઙ્ગણ્હાતિ. સબ્બત્થ ગિહીનં ઉપનામેન્તિ આકઙ્ખન્તા બહુત્તરન્તિ યોજના.

    Dante punanti sodhenti etenāti dantaponaṃ, dantakaṭṭhaṃ. Kapitthanti kapitthaphalaṃ. Pupphanti sumanacampakādipupphaṃ. Khādanīyānīti aṭṭhārasavidhepi khajjakavisese. Piṇḍapāte ca sampanneti vaṇṇādisampayutte odanavisese. ‘‘Ambe āmalakāni cā’’ti ca-saddena mātuluṅgatālanāḷikerādiphalāni avuttāni saṅgaṇhāti. Sabbattha gihīnaṃ upanāmenti ākaṅkhantā bahuttaranti yojanā.

    ભેસજ્જેસુ યથા વેજ્જાતિ ગિહીનં ભેસજ્જપ્પયોગેસુ યથા વેજ્જા, તથા ભિક્ખૂ પટિપજ્જન્તીતિ અધિપ્પાયો. કિચ્ચાકિચ્ચે યથા ગિહીતિ ગહટ્ઠાનં ખુદ્દકે ચેવ મહન્તે ચ કિચ્ચે કત્તબ્બે ગિહી વિય. ગણિકાવ વિભૂસાયન્તિ અત્તનો સરીરસ્સ વિભૂસને રૂપૂપજીવિનિયો વિય. ઇસ્સરે ખત્તિયા યથાતિ ઇસ્સરે ઇસ્સરિયપવત્તને યથા ખત્તિયા, એવં કુલપતી હુત્વા વત્તન્તીતિ અત્થો.

    Bhesajjesu yathā vejjāti gihīnaṃ bhesajjappayogesu yathā vejjā, tathā bhikkhū paṭipajjantīti adhippāyo. Kiccākicce yathā gihīti gahaṭṭhānaṃ khuddake ceva mahante ca kicce kattabbe gihī viya. Gaṇikāva vibhūsāyanti attano sarīrassa vibhūsane rūpūpajīviniyo viya. Issare khattiyā yathāti issare issariyapavattane yathā khattiyā, evaṃ kulapatī hutvā vattantīti attho.

    નેકતિકાતિ નિકતિયં નિયુત્તા, અમણિંયેવ મણિં, અસુવણ્ણંયેવ સુવણ્ણં કત્વા પટિરૂપસાચિયોગનિરતા. વઞ્ચનિકાતિ કૂટમાનાદીહિ વિપ્પલમ્બકા. કૂટસક્ખીતિ અયાથાવસક્ખિનો. અપાટુકાતિ વામકા, અસંયતવુત્તીતિ અત્થો. બહૂહિ પરિકપ્પેહીતિ યથાવુત્તેહિ અઞ્ઞેહિ ચ બહૂહિ મિચ્છાજીવપ્પકારેહિ.

    Nekatikāti nikatiyaṃ niyuttā, amaṇiṃyeva maṇiṃ, asuvaṇṇaṃyeva suvaṇṇaṃ katvā paṭirūpasāciyoganiratā. Vañcanikāti kūṭamānādīhi vippalambakā. Kūṭasakkhīti ayāthāvasakkhino. Apāṭukāti vāmakā, asaṃyatavuttīti attho. Bahūhi parikappehīti yathāvuttehi aññehi ca bahūhi micchājīvappakārehi.

    લેસકપ્પેતિ કપ્પિયલેસે કપ્પિયપટિરૂપે. પરિયાયેતિ, પચ્ચયેસુ પરિયાયસ્સ યોગે. પરિકપ્પેતિ વડ્ઢિઆદિવિકપ્પને, સબ્બત્થ વિસયે ભુમ્મં. અનુધાવિતાતિ મહિચ્છતાદીહિ પાપધમ્મેહિ અનુધાવિતા વોસિતા. જીવિકત્થા જીવિકપ્પયોજના આજીવહેતુકા. ઉપાયેનાતિ પરિકથાદિના ઉપાયેન પચ્ચયુપ્પાદનનયેન. સઙ્કડ્ઢન્તીતિ સંહરન્તિ.

    Lesakappeti kappiyalese kappiyapaṭirūpe. Pariyāyeti, paccayesu pariyāyassa yoge. Parikappeti vaḍḍhiādivikappane, sabbattha visaye bhummaṃ. Anudhāvitāti mahicchatādīhi pāpadhammehi anudhāvitā vositā. Jīvikatthā jīvikappayojanā ājīvahetukā. Upāyenāti parikathādinā upāyena paccayuppādananayena. Saṅkaḍḍhantīti saṃharanti.

    ઉપટ્ઠાપેન્તિ પરિસન્તિ પરિસાય અત્તાનં ઉપટ્ઠપેન્તિ, યથા પરિસા અત્તાનં ઉપટ્ઠપેન્તિ, એવં પરિસં સઙ્ગણ્હન્તીતિ અત્થો. કમ્મતોતિ કમ્મહેતુ. તે હિ અત્તનો કત્તબ્બવેય્યાવચ્ચનિમિત્તં ઉપટ્ઠપેન્તિ. નો ચ ધમ્મતોતિ ધમ્મનિમિત્તં નો ચ ઉપટ્ઠપેન્તિ. યો સત્થારા ઉલ્લુમ્પનસભાવસણ્ઠિતાય પરિસાય સઙ્ગહો અનુઞ્ઞાતો, તેન ન સઙ્ગણ્હન્તીતિ અત્થો. લાભતોતિ લાભહેતુ, ‘‘અય્યો બહુસ્સુતો, ભાણકો, ‘ધમ્મકથિકો’તિ એવં સમ્ભાવેન્તો મહાજનો મય્હં લાભસક્કારે ઉપનયિસ્સતી’’તિ ઇચ્છાચારે ઠત્વા લાભનિમિત્તં પરેસં ધમ્મં દેસેન્તિ. નો ચ અત્થતોતિ યો સો વિમુત્તાયતનસીસે ઠત્વા સદ્ધમ્મં કથેન્તેન પત્તબ્બો અત્થો, ન તંદિટ્ઠધમ્મિકાદિભેદહિતનિમિત્તં ધમ્મં દેસેન્તીતિ અત્થો.

    Upaṭṭhāpenti parisanti parisāya attānaṃ upaṭṭhapenti, yathā parisā attānaṃ upaṭṭhapenti, evaṃ parisaṃ saṅgaṇhantīti attho. Kammatoti kammahetu. Te hi attano kattabbaveyyāvaccanimittaṃ upaṭṭhapenti. No ca dhammatoti dhammanimittaṃ no ca upaṭṭhapenti. Yo satthārā ullumpanasabhāvasaṇṭhitāya parisāya saṅgaho anuññāto, tena na saṅgaṇhantīti attho. Lābhatoti lābhahetu, ‘‘ayyo bahussuto, bhāṇako, ‘dhammakathiko’ti evaṃ sambhāvento mahājano mayhaṃ lābhasakkāre upanayissatī’’ti icchācāre ṭhatvā lābhanimittaṃ paresaṃ dhammaṃ desenti. No ca atthatoti yo so vimuttāyatanasīse ṭhatvā saddhammaṃ kathentena pattabbo attho, na taṃdiṭṭhadhammikādibhedahitanimittaṃ dhammaṃ desentīti attho.

    સઙ્ઘલાભસ્સ ભણ્ડન્તીતિ સઙ્ઘલાભહેતુ ભણ્ડન્તિ ‘‘મય્હં પાપુણાતિ, ન તુય્હ’’ન્તિઆદિના કલહં કરોન્તિ. સઙ્ઘતો પરિબાહિરાતિ, અરિયસઙ્ઘતો બહિભૂતા અરિયસઙ્ઘે તદભાવતો. પરલાભોપજીવન્તાતિ સાસને લાભસ્સ અન્ધબાલપુથુજ્જનેહિ પરે સીલાદિગુણસમ્પન્ને સેક્ખે ઉદ્દિસ્સ ઉપ્પન્નત્તા તં પરલાભં, પરતો વા દાયકતો લદ્ધબ્બલાભં ઉપજીવન્તા ભણ્ડનકારકા ભિક્ખૂ પાપજિગુચ્છાય અભાવતો અહિરિકા સમાના ચ ‘‘મયં પરલાભં ભુઞ્જામ, પરપટિબદ્ધજીવિકા’’તિપિ ન લજ્જરે ન હિરીયન્તિ.

    Saṅghalābhassa bhaṇḍantīti saṅghalābhahetu bhaṇḍanti ‘‘mayhaṃ pāpuṇāti, na tuyha’’ntiādinā kalahaṃ karonti. Saṅghato paribāhirāti, ariyasaṅghato bahibhūtā ariyasaṅghe tadabhāvato. Paralābhopajīvantāti sāsane lābhassa andhabālaputhujjanehi pare sīlādiguṇasampanne sekkhe uddissa uppannattā taṃ paralābhaṃ, parato vā dāyakato laddhabbalābhaṃ upajīvantā bhaṇḍanakārakā bhikkhū pāpajigucchāya abhāvato ahirikā samānā ca ‘‘mayaṃ paralābhaṃ bhuñjāma, parapaṭibaddhajīvikā’’tipi na lajjare na hirīyanti.

    નાનુયુત્તાતિ સમણકરણેહિ ધમ્મેહિ અનનુયુત્તા. તથાતિ યથા પુબ્બે વુત્તા બન્ધનકારકાદયો, તથા. એકેતિ એકચ્ચે. મુણ્ડા સઙ્ઘાટિપારુતાતિ કેવલં મુણ્ડિતકેસતાય મુણ્ડા પિલોતિકખણ્ડેહિ સઙ્ઘટિતટ્ઠેન ‘‘સઙ્ઘાટી’’તિ લદ્ધનામેન ચીવરેન પારુતસરીરા. સમ્ભાવનંયેવિચ્છન્તિ, લાભસક્કારમુચ્છિતાતિ લાભસક્કારાસાય મુચ્છિતા અજ્ઝોસિતા હુત્વા, ‘‘પેસલો ધુતવાદો બહુસ્સુતો’’તિ વા મધુરવચનમનુયુત્તા ‘‘અરિયો’’તિ ચ કેવલં સમ્ભાવનં બહુમાનંયેવ ઇચ્છન્તિ એસન્તિ, ન તન્નિમિત્તે ગુણેતિ અત્થો.

    Nānuyuttāti samaṇakaraṇehi dhammehi ananuyuttā. Tathāti yathā pubbe vuttā bandhanakārakādayo, tathā. Eketi ekacce. Muṇḍā saṅghāṭipārutāti kevalaṃ muṇḍitakesatāya muṇḍā pilotikakhaṇḍehi saṅghaṭitaṭṭhena ‘‘saṅghāṭī’’ti laddhanāmena cīvarena pārutasarīrā. Sambhāvanaṃyevicchanti, lābhasakkāramucchitāti lābhasakkārāsāya mucchitā ajjhositā hutvā, ‘‘pesalo dhutavādo bahussuto’’ti vā madhuravacanamanuyuttā ‘‘ariyo’’ti ca kevalaṃ sambhāvanaṃ bahumānaṃyeva icchanti esanti, na tannimitte guṇeti attho.

    એવન્તિ ‘‘કુસલાનઞ્ચ ધમ્માનં પઞ્ઞાય ચ પરિક્ખયા’’તિ વુત્તનયેન. નાનપ્પયાતમ્હીતિ નાનપ્પકારે ભેદનધમ્મે પયાતે સમકતે, નાનપ્પકારેન વા સંકિલેસધમ્મે પયાતું પવત્તિતું આરદ્ધે. ન દાનિ સુકરં તથાતિ ઇદાનિ ઇમસ્મિં દુલ્લભકલ્યાણમિત્તે દુલ્લભસપ્પાયસદ્ધમ્મસ્સવને ચ કાલે યથા સત્થરિ ધરન્તે અફુસિતં અફુટ્ઠં, અનધિગતં ઝાનવિપસ્સનં ફુસિતું અધિગન્તું, ફુસિતં વા હાનભાગિયં ઠિતિભાગિયમેવ વા અહુત્વા યથા વિસેસભાગિયં હોતિ, તથા અનુરક્ખિતું પાલેતું સુકરં, તથા ન સુકરં, તથા સમ્પાદેતું ન સક્કાતિ અત્થો.

    Evanti ‘‘kusalānañca dhammānaṃ paññāya ca parikkhayā’’ti vuttanayena. Nānappayātamhīti nānappakāre bhedanadhamme payāte samakate, nānappakārena vā saṃkilesadhamme payātuṃ pavattituṃ āraddhe. Na dāni sukaraṃ tathāti idāni imasmiṃ dullabhakalyāṇamitte dullabhasappāyasaddhammassavane ca kāle yathā satthari dharante aphusitaṃ aphuṭṭhaṃ, anadhigataṃ jhānavipassanaṃ phusituṃ adhigantuṃ, phusitaṃ vā hānabhāgiyaṃ ṭhitibhāgiyameva vā ahutvā yathā visesabhāgiyaṃ hoti, tathā anurakkhituṃ pāletuṃ sukaraṃ, tathā na sukaraṃ, tathā sampādetuṃ na sakkāti attho.

    ઇદાનિ અત્તનો પરિનિબ્બાનકાલસ્સ આસન્નત્તા સંખિત્તેન ઓવાદેન સબ્રહ્મચારિં ઓવદન્તો ‘‘યથા કણ્ટકટ્ઠાનમ્હી’’તિઆદિમાહ. તસ્સત્થો – યથા પુરિસો કેનચિદેવ પયોજનેન કણ્ટકનિચિતે પદેસે અનુપાહનો વિચરન્તો ‘‘મા મં કણ્ટકો વિજ્ઝી’’તિ સતિં ઉપટ્ઠપેત્વાવ વિચરતિ, એવં કિલેસકણ્ટકનિચિતે ગોચરગામે પયોજનેન ચરન્તો મુનિ સતિં ઉપટ્ઠપેત્વાન સતિસમ્પજઞ્ઞયુત્તો અપ્પમત્તોવ ચરેય્ય કમ્મટ્ઠાનં અવિજહન્તોતિ વુત્તં હોતિ.

    Idāni attano parinibbānakālassa āsannattā saṃkhittena ovādena sabrahmacāriṃ ovadanto ‘‘yathā kaṇṭakaṭṭhānamhī’’tiādimāha. Tassattho – yathā puriso kenacideva payojanena kaṇṭakanicite padese anupāhano vicaranto ‘‘mā maṃ kaṇṭako vijjhī’’ti satiṃ upaṭṭhapetvāva vicarati, evaṃ kilesakaṇṭakanicite gocaragāme payojanena caranto muni satiṃ upaṭṭhapetvāna satisampajaññayutto appamattova careyya kammaṭṭhānaṃ avijahantoti vuttaṃ hoti.

    સરિત્વા પુબ્બકે યોગી, તેસં વત્તમનુસ્સરન્તિ પુરિમકે યોગે ભાવનાય યુત્તતાય યોગી આરદ્ધવિપસ્સકે સરિત્વા તેસં વત્તં આગમાનુસારેન સમ્માપટિપત્તિભાવનાવિધિં અનુસ્સરન્તો ધુરનિક્ખેપં અકત્વા યથાપટિપજ્જન્તો. કિઞ્ચાપિ પચ્છિમો કાલોતિ યદિપાયં અતીતસત્થુકો ચરિમો કાલો, તથાપિ યથાધમ્મમેવ પટિપજ્જન્તો વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેન્તો ફુસેય્ય અમતં પદં નિબ્બાનં અધિગચ્છેય્ય.

    Saritvā pubbake yogī, tesaṃ vattamanussaranti purimake yoge bhāvanāya yuttatāya yogī āraddhavipassake saritvā tesaṃ vattaṃ āgamānusārena sammāpaṭipattibhāvanāvidhiṃ anussaranto dhuranikkhepaṃ akatvā yathāpaṭipajjanto. Kiñcāpi pacchimo kāloti yadipāyaṃ atītasatthuko carimo kālo, tathāpi yathādhammameva paṭipajjanto vipassanaṃ ussukkāpento phuseyya amataṃ padaṃ nibbānaṃ adhigaccheyya.

    ઇદં વત્વાતિ, યથાદસ્સિતં સંકિલેસવોદાનેસુ ઇમં પટિપત્તિવિધિં કથેત્વા. અયઞ્ચ ઓસાનગાથા સઙ્ગીતિકારેહિ થેરસ્સ પરિનિબ્બાનં પકાસેતું વુત્તાતિ વેદિતબ્બા.

    Idaṃ vatvāti, yathādassitaṃ saṃkilesavodānesu imaṃ paṭipattividhiṃ kathetvā. Ayañca osānagāthā saṅgītikārehi therassa parinibbānaṃ pakāsetuṃ vuttāti veditabbā.

    પારાપરિયત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Pārāpariyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    વીસતિનિપાતવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Vīsatinipātavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૧૦. પારાપરિયત્થેરગાથા • 10. Pārāpariyattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact