Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૯૯] ૯. પરોસહસ્સજાતકવણ્ણના
[99] 9. Parosahassajātakavaṇṇanā
પરોસહસ્સમ્પિ સમાગતાનન્તિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો પુથુજ્જનપુચ્છાપઞ્ચકં આરબ્ભ કથેસિ . વત્થુ સરભજાતકે (જા॰ ૧.૧૩.૧૩૪ આદયો) આવિ ભવિસ્સતિ. એકસ્મિં પન સમયે ભિક્ખૂ ધમ્મસભાયં સન્નિપતિત્વા ‘‘આવુસો, દસબલેન સંખિત્તેન કથિતં ધમ્મસેનાપતિ સારિપુત્તો વિત્થારેન બ્યાકાસી’’તિ થેરસ્સ ગુણં કથયમાના નિસીદિંસુ. સત્થા આગન્ત્વા ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘ઇમાય નામા’’તિ વુત્તે ‘‘ન, ભિક્ખવે, સારિપુત્તો ઇદાનેવ મયા સંખિત્તેન ભાસિતં વિત્થારેન બ્યાકરોતિ, પુબ્બેપિ બ્યાકાસિયેવા’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.
Parosahassampisamāgatānanti idaṃ satthā jetavane viharanto puthujjanapucchāpañcakaṃ ārabbha kathesi . Vatthu sarabhajātake (jā. 1.13.134 ādayo) āvi bhavissati. Ekasmiṃ pana samaye bhikkhū dhammasabhāyaṃ sannipatitvā ‘‘āvuso, dasabalena saṃkhittena kathitaṃ dhammasenāpati sāriputto vitthārena byākāsī’’ti therassa guṇaṃ kathayamānā nisīdiṃsu. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, sāriputto idāneva mayā saṃkhittena bhāsitaṃ vitthārena byākaroti, pubbepi byākāsiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો ઉદિચ્ચબ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા તક્કસિલાયં સબ્બસિપ્પાનિ ઉગ્ગણ્હિત્વા કામે પહાય ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા પઞ્ચાભિઞ્ઞા અટ્ઠ સમાપત્તિયો નિબ્બત્તેત્વા હિમવન્તે વિહાસિ. પરિવારોપિસ્સ પઞ્ચ તાપસસતાનિ અહેસું. અથસ્સ જેટ્ઠન્તેવાસિકો વસ્સારત્તસમયે ઉપડ્ઢં ઇસિગણં આદાય લોણમ્બિલસેવનત્થાય મનુસ્સપથં અગમાસિ. તદા બોધિસત્તસ્સ કાલકિરિયાસમયો જાતો. અથ નં અન્તેવાસિકા ‘‘આચરિય, કતરો વો ગુણો લદ્ધો’’તિ અધિગમં પુચ્છિંસુ. સો ‘‘નત્થિ કિઞ્ચી’’તિ વત્વા આભસ્સરબ્રહ્મલોકે નિબ્બત્તિ. બોધિસત્તા હિ અરૂપસમાપત્તિલાભિનો હુત્વાપિ અભબ્બટ્ઠાનત્તા આરુપ્પે ન નિબ્બત્તન્તિ. અન્તેવાસિકા ‘‘આચરિયસ્સ અધિગમો નત્થી’’તિ આળાહને સક્કારં ન કરિંસુ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto udiccabrāhmaṇakule nibbattitvā takkasilāyaṃ sabbasippāni uggaṇhitvā kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā pañcābhiññā aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā himavante vihāsi. Parivāropissa pañca tāpasasatāni ahesuṃ. Athassa jeṭṭhantevāsiko vassārattasamaye upaḍḍhaṃ isigaṇaṃ ādāya loṇambilasevanatthāya manussapathaṃ agamāsi. Tadā bodhisattassa kālakiriyāsamayo jāto. Atha naṃ antevāsikā ‘‘ācariya, kataro vo guṇo laddho’’ti adhigamaṃ pucchiṃsu. So ‘‘natthi kiñcī’’ti vatvā ābhassarabrahmaloke nibbatti. Bodhisattā hi arūpasamāpattilābhino hutvāpi abhabbaṭṭhānattā āruppe na nibbattanti. Antevāsikā ‘‘ācariyassa adhigamo natthī’’ti āḷāhane sakkāraṃ na kariṃsu.
જેટ્ઠન્તેવાસિકો આગન્ત્વા ‘‘કહં આચરિયો’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘કાલકતો’’તિ સુત્વા ‘‘અપિ આચરિયં અધિગમં પુચ્છિત્થા’’તિ આહ. ‘‘આમ, પુચ્છિમ્હા’’તિ. ‘‘કિં કથેસી’’તિ? ‘‘નત્થિ કિઞ્ચીતિ તેન વુત્તં, અથસ્સ અમ્હેહિ સક્કારો ન કતો’’તિ આહંસુ. જેટ્ઠન્તેવાસિકો ‘‘તુમ્હે આચરિયસ્સ વચનત્થં ન જાનાથ, આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસમાપત્તિલાભી આચરિયો’’તિ આહ. તે તસ્મિં પુનપ્પુનં કથેન્તેપિ ન સદ્દહિંસુ. બોધિસત્તો તં કારણં ઞત્વા ‘‘અન્ધબાલા મમ જેટ્ઠન્તેવાસિકસ્સ વચનં ન સદ્દહન્તિ. ઇમં તેસં કારણં પાકટં કરિસ્સામી’’તિ બ્રહ્મલોકા આગન્ત્વા અસ્સમપદમત્થકે મહન્તેનાનુભાવેન આકાસે ઠત્વા જેટ્ઠન્તેવાસિકસ્સ પઞ્ઞાનુભાવં વણ્ણેન્તો ઇમં ગાથમાહ –
Jeṭṭhantevāsiko āgantvā ‘‘kahaṃ ācariyo’’ti pucchitvā ‘‘kālakato’’ti sutvā ‘‘api ācariyaṃ adhigamaṃ pucchitthā’’ti āha. ‘‘Āma, pucchimhā’’ti. ‘‘Kiṃ kathesī’’ti? ‘‘Natthi kiñcīti tena vuttaṃ, athassa amhehi sakkāro na kato’’ti āhaṃsu. Jeṭṭhantevāsiko ‘‘tumhe ācariyassa vacanatthaṃ na jānātha, ākiñcaññāyatanasamāpattilābhī ācariyo’’ti āha. Te tasmiṃ punappunaṃ kathentepi na saddahiṃsu. Bodhisatto taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘andhabālā mama jeṭṭhantevāsikassa vacanaṃ na saddahanti. Imaṃ tesaṃ kāraṇaṃ pākaṭaṃ karissāmī’’ti brahmalokā āgantvā assamapadamatthake mahantenānubhāvena ākāse ṭhatvā jeṭṭhantevāsikassa paññānubhāvaṃ vaṇṇento imaṃ gāthamāha –
૯૯.
99.
‘‘પરોસહસ્સમ્પિ સમાગતાનં, કન્દેય્યું તે વસ્સસતં અપઞ્ઞા;
‘‘Parosahassampi samāgatānaṃ, kandeyyuṃ te vassasataṃ apaññā;
એકોવ સેય્યો પુરિસો સપઞ્ઞો, યો ભાસિતસ્સ વિજાનાતિ અત્થ’’ન્તિ.
Ekova seyyo puriso sapañño, yo bhāsitassa vijānāti attha’’nti.
તત્થ પરોસહસ્સમ્પીતિ અતિરેકસહસ્સમ્પિ. સમાગતાનન્તિ સન્નિપતિતાનં ભાસિતસ્સ અત્થં જાનિતું અસક્કોન્તાનં બાલાનં. કન્દેય્યું તે વસ્સસતં અપઞ્ઞાતિ તે એવં સમાગતા અપઞ્ઞા ઇમે બાલતાપસા વિય વસ્સસતમ્પિ વસ્સસહસ્સમ્પિ રોદેય્યું પરિદેવેય્યું, રોદમાનાપિ પન અત્થં વા કારણં વા નેવ જાનેય્યુન્તિ દીપેતિ. એકોવ સેય્યો પુરિસો સપઞ્ઞોતિ એવરૂપાનં બાલાનં પરોસહસ્સતોપિ એકો પણ્ડિતપુરિસોવ સેય્યો વરતરોતિ અત્થો. કીદિસો સપઞ્ઞોતિ? યો ભાસિતસ્સ વિજાનાતિ અત્થં અયં જેટ્ઠન્તેવાસિકો વિયાતિ.
Tattha parosahassampīti atirekasahassampi. Samāgatānanti sannipatitānaṃ bhāsitassa atthaṃ jānituṃ asakkontānaṃ bālānaṃ. Kandeyyuṃ te vassasataṃ apaññāti te evaṃ samāgatā apaññā ime bālatāpasā viya vassasatampi vassasahassampi rodeyyuṃ parideveyyuṃ, rodamānāpi pana atthaṃ vā kāraṇaṃ vā neva jāneyyunti dīpeti. Ekova seyyo puriso sapaññoti evarūpānaṃ bālānaṃ parosahassatopi eko paṇḍitapurisova seyyo varataroti attho. Kīdiso sapaññoti? Yo bhāsitassa vijānāti atthaṃ ayaṃ jeṭṭhantevāsiko viyāti.
એવં મહાસત્તો આકાસે ઠિતોવ ધમ્મં દેસેત્વા તાપસગણં બુજ્ઝાપેત્વા બ્રહ્મલોકમેવ ગતો. તેપિ તાપસા જીવિતપરિયોસાને બ્રહ્મલોકપરાયણા અહેસું.
Evaṃ mahāsatto ākāse ṭhitova dhammaṃ desetvā tāpasagaṇaṃ bujjhāpetvā brahmalokameva gato. Tepi tāpasā jīvitapariyosāne brahmalokaparāyaṇā ahesuṃ.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા જેટ્ઠન્તેવાસિકો સારિપુત્તો અહોસિ, મહાબ્રહ્મા પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā jeṭṭhantevāsiko sāriputto ahosi, mahābrahmā pana ahameva ahosi’’nti.
પરોસહસ્સજાતકવણ્ણના નવમા.
Parosahassajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૯૯. પરોસહસ્સજાતકં • 99. Parosahassajātakaṃ