Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
૨. દેવપુત્તસંયુત્તં
2. Devaputtasaṃyuttaṃ
૧. પઠમવગ્ગો
1. Paṭhamavaggo
૧. પઠમકસ્સપસુત્તવણ્ણના
1. Paṭhamakassapasuttavaṇṇanā
૮૨. દેવસ્સ પુત્તો દેવપુત્તો. દેવાનં જનકજનેતબ્બસમ્બન્ધાભાવતો કથમયં દેવપુત્તોતિ વુચ્ચતીતિ આહ ‘‘દેવાનં હી’’તિઆદિ. ‘‘અપાકટો અઞ્ઞતરોતિ વુચ્ચતી’’તિ ઇદં યેભુય્યવસેન વુત્તં. પાકટોપિ હિ કત્થચિ ‘‘અઞ્ઞતરો’’તિ વુચ્ચતિ. હેટ્ઠા દેવતાસંયુત્તે ‘‘અપાકટા અઞ્ઞતરા દેવતા’’તિ વત્વા ઇધ ‘‘પાકટો દેવપુત્તો’’તિ વુત્તં. તથા હિસ્સ કસ્સપોતિ ગોત્તનામં ગહિતં, તઞ્ચ ખો પુરિમજાતિસિદ્ધસમઞ્ઞાવસેન. અનુસાસનં અનુસાસો, તં અનુસાસં. ભિક્ખુનિદ્દેસન્તિ ભિક્ખુસદ્દસ્સ નિદ્દેસં. ભિક્ખુઓવાદન્તિ ભિક્ખુભાવાવહં ઓવાદં. યદિ પન ન અસ્સોસિ, કથમયં પઞ્હં કથેસીતિ? અઞ્ઞતો સુતં નિસ્સાય પઞ્હં કથેસિ, ન પન ભગવતો સમ્મુખા સુતભાવેન.
82. Devassa putto devaputto. Devānaṃ janakajanetabbasambandhābhāvato kathamayaṃ devaputtoti vuccatīti āha ‘‘devānaṃ hī’’tiādi. ‘‘Apākaṭo aññataroti vuccatī’’ti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ. Pākaṭopi hi katthaci ‘‘aññataro’’ti vuccati. Heṭṭhā devatāsaṃyutte ‘‘apākaṭā aññatarā devatā’’ti vatvā idha ‘‘pākaṭo devaputto’’ti vuttaṃ. Tathā hissa kassapoti gottanāmaṃ gahitaṃ, tañca kho purimajātisiddhasamaññāvasena. Anusāsanaṃ anusāso, taṃ anusāsaṃ. Bhikkhuniddesanti bhikkhusaddassa niddesaṃ. Bhikkhuovādanti bhikkhubhāvāvahaṃ ovādaṃ. Yadi pana na assosi, kathamayaṃ pañhaṃ kathesīti? Aññato sutaṃ nissāya pañhaṃ kathesi, na pana bhagavato sammukhā sutabhāvena.
તેસન્તિ યથાવુત્તાનં તિણ્ણં પુગ્ગલાનં. ‘‘કથેતુકામો ચેવા’’તિઆદિના હિ ચતુત્થં ઇધ ઉદ્ધટં. તત્થ આદિતો તિણ્ણં ભગવા પઞ્હં ભારં ન કરોતિ એકેકઙ્ગવેકલ્લતો ચેવ અઙ્ગદ્વયવેકલ્લતો ચ, ચતુત્થસ્સ પન ઉભયઙ્ગપારિપૂરત્તા ભારં કરોતીતિ આહ ‘‘અયં પના’’તિઆદિ.
Tesanti yathāvuttānaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ. ‘‘Kathetukāmo cevā’’tiādinā hi catutthaṃ idha uddhaṭaṃ. Tattha ādito tiṇṇaṃ bhagavā pañhaṃ bhāraṃ na karoti ekekaṅgavekallato ceva aṅgadvayavekallato ca, catutthassa pana ubhayaṅgapāripūrattā bhāraṃ karotīti āha ‘‘ayaṃ panā’’tiādi.
ગાથાયં ‘‘સુભાસિતસ્સા’’તિ ઉપયોગત્થે સામિવચનન્તિ આહ ‘‘સુભાસિતં સિક્ખેય્યા’’તિ. ચતુસચ્ચાદિનિસ્સિતં બુદ્ધવચનં સિક્ખન્તો ચતુબ્બિધં વચીસુચરિતં સિક્ખતિ નામાતિ આહ ‘‘ચતુસચ્ચનિસ્સિતં…પે॰… સિક્ખેય્યા’’તિ. અવધારણેન તપ્પટિપક્ખં પટિનિવત્તેતિ. ઉપાસિતબ્બન્તિ આસેવિતબ્બં ભાવેતબ્બં બહુલીકાતબ્બં. અટ્ઠતિંસભેદં કમ્મટ્ઠાનન્તિ ઇદં તસ્સ વિપસ્સનાપદટ્ઠાનતં હદયે ઠપેત્વા વુત્તં. તથા હિ વુત્તં ‘‘દુતિયપદેન અધિપઞ્ઞાસિક્ખા કથિતા’’તિ. યે પન ‘‘દુતિયપદેન અધિચિત્તસિક્ખા ચિત્તવૂપસમેન અધિપઞ્ઞાસિક્ખા’’તિ પઠન્તિ, તેસં પદેન અટ્ઠતિંસપ્પભેદકમ્મટ્ઠાનં સુદ્ધસમથકમ્મટ્ઠાનસ્સેવ ગહણં દટ્ઠબ્બં. યદિ એવં ‘‘અટ્ઠસમાપત્તિવસેના’’તિ ઇદં કથન્તિ? ‘‘તં વિપસ્સનાધિટ્ઠાનાનં સમાપત્તીનં વસેન કથિત’’ન્તિ વદન્તિ. એવઞ્ચ કત્વા ‘‘દુતિયપદેન અધિપઞ્ઞાસિક્ખા’’તિ ઇદં વચનં સમત્થિતં હોતિ. સિક્ખનં નામ આસેવનન્તિ આહ ‘‘ભાવેય્યાતિ અત્થો’’તિ. ઉપાસનન્તિ પયિરુપાસનં. તઞ્ચ ખો અસ્સુતપરિયાપુણનકમ્મટ્ઠાનુગ્ગહાદિવસેન દસ્સેન્તો ‘‘તમ્પી’’તિઆદિમાહ. અધિસીલસિક્ખા કથિતા લક્ખણહારનયેન. વચીસુચરિતસ્સ હિ સીલસભાવત્તા તગ્ગહણેનેવ તદેકલક્ખણં કાયસુચરિતમ્પિ ઇતરમ્પિ ગહિતમેવાતિ. એત્થ ચ અધિસીલસિક્ખાય ચિત્તવિવેકો, અધિપઞ્ઞાસિક્ખાય ઉપધિવિવેકો, અધિચિત્તસિક્ખાય કાયવિવેકો કથિતો, કાયવિવેકો પન સરૂપેનેવ પાળિયં ગહિતોતિ તિવિધસ્સપિ વિવેકસ્સ પકાસિતત્તં દટ્ઠબ્બં. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.
Gāthāyaṃ ‘‘subhāsitassā’’ti upayogatthe sāmivacananti āha ‘‘subhāsitaṃ sikkheyyā’’ti. Catusaccādinissitaṃ buddhavacanaṃ sikkhanto catubbidhaṃ vacīsucaritaṃ sikkhati nāmāti āha ‘‘catusaccanissitaṃ…pe… sikkheyyā’’ti. Avadhāraṇena tappaṭipakkhaṃ paṭinivatteti. Upāsitabbanti āsevitabbaṃ bhāvetabbaṃ bahulīkātabbaṃ. Aṭṭhatiṃsabhedaṃ kammaṭṭhānanti idaṃ tassa vipassanāpadaṭṭhānataṃ hadaye ṭhapetvā vuttaṃ. Tathā hi vuttaṃ ‘‘dutiyapadena adhipaññāsikkhā kathitā’’ti. Ye pana ‘‘dutiyapadena adhicittasikkhā cittavūpasamena adhipaññāsikkhā’’ti paṭhanti, tesaṃ padena aṭṭhatiṃsappabhedakammaṭṭhānaṃ suddhasamathakammaṭṭhānasseva gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Yadi evaṃ ‘‘aṭṭhasamāpattivasenā’’ti idaṃ kathanti? ‘‘Taṃ vipassanādhiṭṭhānānaṃ samāpattīnaṃ vasena kathita’’nti vadanti. Evañca katvā ‘‘dutiyapadena adhipaññāsikkhā’’ti idaṃ vacanaṃ samatthitaṃ hoti. Sikkhanaṃ nāma āsevananti āha ‘‘bhāveyyāti attho’’ti. Upāsananti payirupāsanaṃ. Tañca kho assutapariyāpuṇanakammaṭṭhānuggahādivasena dassento ‘‘tampī’’tiādimāha. Adhisīlasikkhā kathitā lakkhaṇahāranayena. Vacīsucaritassa hi sīlasabhāvattā taggahaṇeneva tadekalakkhaṇaṃ kāyasucaritampi itarampi gahitamevāti. Ettha ca adhisīlasikkhāya cittaviveko, adhipaññāsikkhāya upadhiviveko, adhicittasikkhāya kāyaviveko kathito, kāyaviveko pana sarūpeneva pāḷiyaṃ gahitoti tividhassapi vivekassa pakāsitattaṃ daṭṭhabbaṃ. Sesaṃ suviññeyyameva.
પઠમકસ્સપસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Paṭhamakassapasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૧. પઠમકસ્સપસુત્તં • 1. Paṭhamakassapasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૧. પઠમકસ્સપસુત્તવણ્ણના • 1. Paṭhamakassapasuttavaṇṇanā