Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā |
૩. તતિયપારાજિકં
3. Tatiyapārājikaṃ
પઠમપઞ્ઞત્તિનિદાનવણ્ણના
Paṭhamapaññattinidānavaṇṇanā
૧૬૨. તીહિ સુદ્ધેનાતિ એત્થ તીહીતિ નિસ્સક્કવચનં વા હોતિ, કરણવચનં વા. નિસ્સક્કપક્ખે કાયવચીમનોદ્વારેહિ સુદ્ધેન. તથા દુચ્ચરિતમલેહિ વિસમેહિ પપઞ્ચેહીતિઆદિના નયેન સબ્બકિલેસત્તિકેહિ બોધિમણ્ડે એવ સુદ્ધેનાતિ યોજેતબ્બં. કરણપક્ખે તીહીતિ કાયવચીમનોદ્વારેહિ સુદ્ધેન. તથા તીહિ સુચરિતેહિ, તીહિ વિમોક્ખેહિ, તીહિ ભાવનાહિ, તીહિ સીલસમાધિપઞ્ઞાહિ સુદ્ધેનાતિ સબ્બગુણત્તિકેહિ યોજેતબ્બં. વિભાવિતન્તિ દેસનાય વિત્થારિતં, વિભૂતં વા કતં વિહિતં, પઞ્ઞત્તં વા હોતિ. સંવણ્ણનાતિ વત્તમાનસમીપે વત્તમાનવચનં.
162.Tīhi suddhenāti ettha tīhīti nissakkavacanaṃ vā hoti, karaṇavacanaṃ vā. Nissakkapakkhe kāyavacīmanodvārehi suddhena. Tathā duccaritamalehi visamehi papañcehītiādinā nayena sabbakilesattikehi bodhimaṇḍe eva suddhenāti yojetabbaṃ. Karaṇapakkhe tīhīti kāyavacīmanodvārehi suddhena. Tathā tīhi sucaritehi, tīhi vimokkhehi, tīhi bhāvanāhi, tīhi sīlasamādhipaññāhi suddhenāti sabbaguṇattikehi yojetabbaṃ. Vibhāvitanti desanāya vitthāritaṃ, vibhūtaṃ vā kataṃ vihitaṃ, paññattaṃ vā hoti. Saṃvaṇṇanāti vattamānasamīpe vattamānavacanaṃ.
ન કેવલં રાજગહમેવ, ઇદમ્પિ નગરં. સપરિચ્છેદન્તિ સપરિયન્તન્તિ અત્થો. સપરિક્ખેપન્તિ એકે. ‘‘હંસવટ્ટકચ્છદનેનાતિ હંસપરિક્ખેપસણ્ઠાનેના’’તિ લિખિતં. કાયવિચ્છિન્દનિયકથન્તિ અત્તનો અત્તભાવે, પરસ્સ વા અત્તભાવે છન્દરાગપ્પહાનકરં વિચ્છિન્દનકરં ધમ્મકથં કથેતિ. અસુભા ચેવ સુભાકારવિરહિતત્તા. અસુચિનો ચ દોસનિસ્સન્દનપભવત્તા. પટિકૂલા ચ જિગુચ્છનીયત્તા પિત્તસેમ્હાદીસુ આસયતો. અસુભાય વણ્ણન્તિ અસુભાકારસ્સ, અસુભકમ્મટ્ઠાનસ્સ વા વિત્થારં ભાસતિ. સામિઅત્થે હેતં સમ્પદાનવચનં. અસુભન્તિ અસુભનિમિત્તસ્સ આવિભાવાય પચ્ચુપટ્ઠાનાય વિત્થારકથાસઙ્ખાતં વણ્ણં ભાસભીતિ અત્થો. તેસંયેવ આદિમજ્ઝપરિયોસાનાનં દસહિ લક્ખણેહિ સમ્પન્નં કિલેસચોરેહિ અનભિભવનીયત્તા ઝાનચિત્તં મઞ્જૂસં નામ.
Na kevalaṃ rājagahameva, idampi nagaraṃ. Saparicchedanti sapariyantanti attho. Saparikkhepanti eke. ‘‘Haṃsavaṭṭakacchadanenāti haṃsaparikkhepasaṇṭhānenā’’ti likhitaṃ. Kāyavicchindaniyakathanti attano attabhāve, parassa vā attabhāve chandarāgappahānakaraṃ vicchindanakaraṃ dhammakathaṃ katheti. Asubhā ceva subhākāravirahitattā. Asucino ca dosanissandanapabhavattā. Paṭikūlā ca jigucchanīyattā pittasemhādīsu āsayato. Asubhāya vaṇṇanti asubhākārassa, asubhakammaṭṭhānassa vā vitthāraṃ bhāsati. Sāmiatthe hetaṃ sampadānavacanaṃ. Asubhanti asubhanimittassa āvibhāvāya paccupaṭṭhānāya vitthārakathāsaṅkhātaṃ vaṇṇaṃ bhāsabhīti attho. Tesaṃyeva ādimajjhapariyosānānaṃ dasahi lakkhaṇehi sampannaṃ kilesacorehi anabhibhavanīyattā jhānacittaṃ mañjūsaṃ nāma.
તત્રિમાનીતિ એત્થાયં પિણ્ડત્થો – યસ્મિં વારે પઠમં ઝાનં એકચિત્તક્ખણિકં ઉપ્પજ્જતિ, તં સકલમ્પિ જવનવારં અનુલોમપરિકમ્મઉપચારગોત્રભુઅપ્પનાપ્પભેદં એકત્તનયેન ‘‘પઠમં ઝાન’’ન્તિ ગહેત્વા તસ્સ પઠમજ્ઝાનસ્સ અપ્પનાપટિપાદિકાય ખિપ્પાદિભેદાય અભિઞ્ઞાય અધિગતાય કિચ્ચનિપ્ફત્તિં ઉપાદાય આગમનવસેન પટિપદાવિસુદ્ધિ આદીતિ વેદિતબ્બા. તત્રમજ્ઝત્તુપેક્ખાય કિચ્ચનિપ્ફત્તિવસેન ઉપેક્ખાનુબ્રૂહના મજ્ઝેતિ વેદિતબ્બા. પરિયોદાપકઞાણસ્સ કિચ્ચનિપ્ફત્તિવસેન સમ્પહંસના પરિયોસાનન્તિ વેદિતબ્બં. તત્થ આદિચિત્તતો પટ્ઠાય યાવ પઠમજ્ઝાનસ્સ ઉપ્પાદક્ખણં, એતસ્મિં અન્તરે પટિપદાવિસુદ્ધીતિ વેદિતબ્બા. ઉપ્પાદઠિતિક્ખણેસુ ઉપેક્ખાનુબ્રૂહના, ઠિતિભઙ્ગક્ખણેસુ સમ્પહંસનાતિ વેદિતબ્બા. લક્ખીયતિ એતેનાતિ લક્ખણન્તિ કત્વા ‘‘વિસુદ્ધિપટિપત્તિપક્ખન્દને’’તિઆદિના પુબ્બભાગો લક્ખીયતિ, તિવિધેન અજ્ઝુપેક્ખનેન મજ્ઝં લક્ખીયતિ, ચતુબ્બિધાય સમ્પહંસનાય પરિયોસાનં લક્ખીયતીતિ. તેન વુત્તં ‘‘દસ લક્ખણાની’’તિ.
Tatrimānīti etthāyaṃ piṇḍattho – yasmiṃ vāre paṭhamaṃ jhānaṃ ekacittakkhaṇikaṃ uppajjati, taṃ sakalampi javanavāraṃ anulomaparikammaupacāragotrabhuappanāppabhedaṃ ekattanayena ‘‘paṭhamaṃ jhāna’’nti gahetvā tassa paṭhamajjhānassa appanāpaṭipādikāya khippādibhedāya abhiññāya adhigatāya kiccanipphattiṃ upādāya āgamanavasena paṭipadāvisuddhi ādīti veditabbā. Tatramajjhattupekkhāya kiccanipphattivasena upekkhānubrūhanā majjheti veditabbā. Pariyodāpakañāṇassa kiccanipphattivasena sampahaṃsanā pariyosānanti veditabbaṃ. Tattha ādicittato paṭṭhāya yāva paṭhamajjhānassa uppādakkhaṇaṃ, etasmiṃ antare paṭipadāvisuddhīti veditabbā. Uppādaṭhitikkhaṇesu upekkhānubrūhanā, ṭhitibhaṅgakkhaṇesu sampahaṃsanāti veditabbā. Lakkhīyati etenāti lakkhaṇanti katvā ‘‘visuddhipaṭipattipakkhandane’’tiādinā pubbabhāgo lakkhīyati, tividhena ajjhupekkhanena majjhaṃ lakkhīyati, catubbidhāya sampahaṃsanāya pariyosānaṃ lakkhīyatīti. Tena vuttaṃ ‘‘dasa lakkhaṇānī’’ti.
પારિબન્ધકતોતિ નીવરણસઙ્ખાતપારિબન્ધકતો વિસુદ્ધત્તા ગોત્રભુપરિયોસાનં પુબ્બભાગજવનચિત્તં ‘‘ચિત્તવિસુદ્ધી’’તિ વુચ્ચતિ. તથા વિસુદ્ધત્તા તં ચિત્તં મજ્ઝિમં સમાધિનિમિત્તસઙ્ખાતં અપ્પનાસમાધિં તદત્થાય ઉપગચ્છમાનં એકસન્તતિવસેન પરિણામેન્તં પટિપજ્જતિ નામ. એવં પટિપન્નસ્સ તસ્સ તત્થ સમથનિમિત્તે પક્ખન્દનં તબ્ભાવૂપગમનં હોતીતિ કત્વા ‘‘તત્થ ચિત્તપક્ખન્દન’’ન્તિ વુચ્ચતિ. એવં તાવ પઠમજ્ઝાનુપ્પાદક્ખણે એવ આગમનવસેન પટિપદાવિસુદ્ધિ વેદિતબ્બા. એવં વિસુદ્ધસ્સ અપ્પનાપ્પત્તસ્સ પુન વિસોધને બ્યાપારાભાવા અજ્ઝુપેક્ખનં હોતિ. સમથપ્પટિપન્નત્તા પુન સમાધાને બ્યાપારાભાવા ચ સમથપ્પટિપન્નસ્સ અજ્ઝુપેક્ખનં હોતિ. કિલેસસંસગ્ગં પહાય એકન્તેન ઉપટ્ઠિતત્તા પુન એકત્તુપટ્ઠાને બ્યાપારાસમ્ભવતો એકત્તુપટ્ઠાનસ્સ અજ્ઝુપેક્ખનં હોતિ. તત્થ જાતાનન્તિ તસ્મિં ચિત્તે જાતાનં સમાધિપઞ્ઞાનં યુગનદ્ધભાવેન અનતિવત્તનટ્ઠેન નાનાકિલેસેહિ વિમુત્તત્તા. સદ્ધાદીનં ઇન્દ્રિયાનં વિમુત્તિરસેનેકરસટ્ઠેન અનતિવત્તનેકસભાવાનં તેસં દ્વિન્નં ઉપગતં તજ્જં તસ્સારુપ્પં તદનુરૂપં વીરિયં તથા ચિત્તં યોગી વાહેતિ પવત્તેતીતિ કત્વા તદુપગવીરિયવાહનટ્ઠેન ચ વિસેસભાગિયભાવત્તા આસેવનટ્ઠેન ચ સમ્પહંસના હોતીતિ અત્થો વેદિતબ્બો. અપિચેત્થ ‘‘અનન્તરાતીતં ગોત્રભુચિત્તં એકસન્તતિવસેન પરિણામેન્તં પટિપજ્જતિ નામા’’તિ લિખિતં. તત્થ હિ પરિણામેન્તં પટિપજ્જતીતિ એતાનિ વચનાનિ અતીતસ્સ ન સમ્ભવન્તિ, યઞ્ચ તદનન્તરં લિખિતં ‘‘અપ્પનાસમાધિચિત્તં ઉપગચ્છમાનં ગોત્રભુચિત્તં તત્થ પક્ખન્દતિ નામા’’તિ. ઇમિનાપિ તં ન યુજ્જતિ, ‘‘પટિપત્તિક્ખણે એવ અતીત’’ન્તિ વુત્તત્તા ‘‘ગોત્રભુચિત્તં તત્થ પક્ખન્દતી’’તિ વચનમેવ વિરુજ્ઝતીતિ આચરિયો. ‘‘એકચિત્તક્ખણિકમ્પિ લોકુત્તરચિત્તં આસેવતિ ભાવેતિ બહુલીકરોતી’’તિ વુત્તત્તા ‘‘એકચિત્તક્ખણિકસ્સાપિ ઝાનસ્સ એતાનિ દસ લક્ખણાની’’તિ વુત્તં. ‘‘તતો પટ્ઠાય આસેવના ભાવના એવા’’તિપિ વુત્તં. ‘‘અધિટ્ઠાનસમ્પન્નન્તિ અધિટ્ઠાનેન સહગત’’ન્તિ લિખિતં. તસ્સત્થો – યઞ્ચ ‘‘આદિમજ્ઝપરિયોસાનસઙ્ખાત’’ન્તિ વુત્તં, તં તેસં તિણ્ણમ્પિ કલ્યાણકતાય સમન્નાગતત્તા તિવિધકલ્યાણકતઞ્ચ. એવં તિવિધચિત્તં તદધિગમમૂલકાનં ગુણાનં, ઉપરિઝાનાધિગમસ્સ વા પદટ્ઠાનટ્ઠેન અધિટ્ઠાનં હોતિ, તસ્મા ચિત્તસ્સ અધિટ્ઠાનભાવેન સમ્પન્નત્તા અધિટ્ઠાનસમ્પન્નં નામાતિ.
Pāribandhakatoti nīvaraṇasaṅkhātapāribandhakato visuddhattā gotrabhupariyosānaṃ pubbabhāgajavanacittaṃ ‘‘cittavisuddhī’’ti vuccati. Tathā visuddhattā taṃ cittaṃ majjhimaṃ samādhinimittasaṅkhātaṃ appanāsamādhiṃ tadatthāya upagacchamānaṃ ekasantativasena pariṇāmentaṃ paṭipajjati nāma. Evaṃ paṭipannassa tassa tattha samathanimitte pakkhandanaṃ tabbhāvūpagamanaṃ hotīti katvā ‘‘tattha cittapakkhandana’’nti vuccati. Evaṃ tāva paṭhamajjhānuppādakkhaṇe eva āgamanavasena paṭipadāvisuddhi veditabbā. Evaṃ visuddhassa appanāppattassa puna visodhane byāpārābhāvā ajjhupekkhanaṃ hoti. Samathappaṭipannattā puna samādhāne byāpārābhāvā ca samathappaṭipannassa ajjhupekkhanaṃ hoti. Kilesasaṃsaggaṃ pahāya ekantena upaṭṭhitattā puna ekattupaṭṭhāne byāpārāsambhavato ekattupaṭṭhānassa ajjhupekkhanaṃ hoti. Tattha jātānanti tasmiṃ citte jātānaṃ samādhipaññānaṃ yuganaddhabhāvena anativattanaṭṭhena nānākilesehi vimuttattā. Saddhādīnaṃ indriyānaṃ vimuttirasenekarasaṭṭhena anativattanekasabhāvānaṃ tesaṃ dvinnaṃ upagataṃ tajjaṃ tassāruppaṃ tadanurūpaṃ vīriyaṃ tathā cittaṃ yogī vāheti pavattetīti katvā tadupagavīriyavāhanaṭṭhena ca visesabhāgiyabhāvattā āsevanaṭṭhena ca sampahaṃsanā hotīti attho veditabbo. Apicettha ‘‘anantarātītaṃ gotrabhucittaṃ ekasantativasena pariṇāmentaṃ paṭipajjati nāmā’’ti likhitaṃ. Tattha hi pariṇāmentaṃ paṭipajjatīti etāni vacanāni atītassa na sambhavanti, yañca tadanantaraṃ likhitaṃ ‘‘appanāsamādhicittaṃ upagacchamānaṃ gotrabhucittaṃ tattha pakkhandati nāmā’’ti. Imināpi taṃ na yujjati, ‘‘paṭipattikkhaṇe eva atīta’’nti vuttattā ‘‘gotrabhucittaṃ tattha pakkhandatī’’ti vacanameva virujjhatīti ācariyo. ‘‘Ekacittakkhaṇikampi lokuttaracittaṃ āsevati bhāveti bahulīkarotī’’ti vuttattā ‘‘ekacittakkhaṇikassāpi jhānassa etāni dasa lakkhaṇānī’’ti vuttaṃ. ‘‘Tato paṭṭhāya āsevanā bhāvanā evā’’tipi vuttaṃ. ‘‘Adhiṭṭhānasampannanti adhiṭṭhānena sahagata’’nti likhitaṃ. Tassattho – yañca ‘‘ādimajjhapariyosānasaṅkhāta’’nti vuttaṃ, taṃ tesaṃ tiṇṇampi kalyāṇakatāya samannāgatattā tividhakalyāṇakatañca. Evaṃ tividhacittaṃ tadadhigamamūlakānaṃ guṇānaṃ, uparijhānādhigamassa vā padaṭṭhānaṭṭhena adhiṭṭhānaṃ hoti, tasmā cittassa adhiṭṭhānabhāvena sampannattā adhiṭṭhānasampannaṃ nāmāti.
અદ્ધમાસં પટિસલ્લીયિતુન્તિ એત્થ આચરિયા એવમાહુ ‘‘ભિક્ખૂનં અઞ્ઞમઞ્ઞવધદસ્સનસવનસમ્ભવે સત્થુનો સતિ તસ્સ ઉપદ્દવસ્સ અભાવે ઉપાયાજાનનતો ‘અયં અસબ્બઞ્ઞૂ’તિ હેતુપતિરૂપકમહેતું વત્વા ધમ્મિસ્સરસ્સાપિ તથાગતસ્સ કમ્મેસ્વનિસ્સરિયં અસમ્બુજ્ઝમાના અસબ્બદસ્સિતમધિચ્ચમોહા બહુજના અવીચિપરાયના ભવેય્યું, તસ્મા સો ભગવા પગેવ તેસં ભિક્ખૂનં અઞ્ઞમઞ્ઞં વધમાનભાવં ઞત્વા તદભાવોપાયાભાવં પન સુવિનિચ્છિનિત્વા તત્થ પુથુજ્જનાનં સુગતિલાભહેતુમેવેકં કત્વા અસુભદેસનાય વા રૂપસદ્દદસ્સનસવનેહિ નિપ્પયોજનેહિ વિરમિત્વા પગેવ તતો વિરમણતો, સુગતિલાભહેતુકરણતો, અવસ્સં પઞ્ઞાપિતબ્બાય તતિયપારાજિકપઞ્ઞત્તિયા વત્થાગમદસ્સનતો ચ અત્તનો સબ્બદસ્સિતં પરિક્ખકાનં પકાસેન્તો વિય તમદ્ધમાસં વેનેય્યહિતનિપ્ફત્તિયા ફલસમાપત્તિયા અવકાસં કત્વા વિહરિતુકામો ‘ઇચ્છામહં, ભિક્ખવે, અદ્ધમાસં પટિસલ્લીયિતુ’ન્તિઆદિમાહા’’તિ. આચરિયા નામ બુદ્ધમિત્તત્થેરધમ્મસિરિત્થેરઉપતિસ્સત્થેરાદયો ગણપામોક્ખા, અટ્ઠકથાચરિયસ્સ ચ સન્તિકે સુતપુબ્બા. તતો અઞ્ઞે એકેતિ વેદિતબ્બા. ‘‘સકેન કાયેન અટ્ટીયન્તિ…પે॰… ભવિસ્સન્તી’’તિ ઇદં પરતો ‘‘યે તે ભિક્ખૂ અવીતરાગા, તેસં તસ્મિં સમયે હોતિ એવ ભયં, હોતિ લોમહંસો, હોતિ છમ્ભિતત્ત’’ન્તિ ઇમિના ન યુજ્જતિ, ઇદઞ્ચ ભગવતો અસુભકથારમ્મણપ્પયોજનેન ન સમેતીતિ ચે? ન, તદત્થાજાનનતો. સકેન કાયેન અટ્ટીયન્તાનમ્પિ તેસં અરિયમગ્ગેન અપ્પહીનસિનેહત્તા ખીણાસવાનં વિય મરણં પટિચ્ચ અભયં ન હોતિ, ભયઞ્ચ પન અસુભભાવનાનુયોગાનુભાવેન મન્દીભૂતં અનટ્ટીયન્તાનં વિય ન મહન્તં હુત્વા ચિત્તં મોહેસિ. અપાયુપગે તે સત્તે નાકાસીતિ એવમત્થો વેદિતબ્બો. અથ વા ઇદં પુરિમસ્સ કારણવચનં, યસ્મા તેસં તસ્મિં સમયે હોતિ એવ ભયં, છમ્ભિતત્તં, લોમહંસો ચ, તસ્મા ‘‘તેન ખો પન સમયેન ભગવા અસુભકથં કથેતી’’તિઆદિ વુત્તન્તિ.
Addhamāsaṃ paṭisallīyitunti ettha ācariyā evamāhu ‘‘bhikkhūnaṃ aññamaññavadhadassanasavanasambhave satthuno sati tassa upaddavassa abhāve upāyājānanato ‘ayaṃ asabbaññū’ti hetupatirūpakamahetuṃ vatvā dhammissarassāpi tathāgatassa kammesvanissariyaṃ asambujjhamānā asabbadassitamadhiccamohā bahujanā avīciparāyanā bhaveyyuṃ, tasmā so bhagavā pageva tesaṃ bhikkhūnaṃ aññamaññaṃ vadhamānabhāvaṃ ñatvā tadabhāvopāyābhāvaṃ pana suvinicchinitvā tattha puthujjanānaṃ sugatilābhahetumevekaṃ katvā asubhadesanāya vā rūpasaddadassanasavanehi nippayojanehi viramitvā pageva tato viramaṇato, sugatilābhahetukaraṇato, avassaṃ paññāpitabbāya tatiyapārājikapaññattiyā vatthāgamadassanato ca attano sabbadassitaṃ parikkhakānaṃ pakāsento viya tamaddhamāsaṃ veneyyahitanipphattiyā phalasamāpattiyā avakāsaṃ katvā viharitukāmo ‘icchāmahaṃ, bhikkhave, addhamāsaṃ paṭisallīyitu’ntiādimāhā’’ti. Ācariyā nāma buddhamittattheradhammasirittheraupatissattherādayo gaṇapāmokkhā, aṭṭhakathācariyassa ca santike sutapubbā. Tato aññe eketi veditabbā. ‘‘Sakena kāyena aṭṭīyanti…pe… bhavissantī’’ti idaṃ parato ‘‘ye te bhikkhū avītarāgā, tesaṃ tasmiṃ samaye hoti eva bhayaṃ, hoti lomahaṃso, hoti chambhitatta’’nti iminā na yujjati, idañca bhagavato asubhakathārammaṇappayojanena na sametīti ce? Na, tadatthājānanato. Sakena kāyena aṭṭīyantānampi tesaṃ ariyamaggena appahīnasinehattā khīṇāsavānaṃ viya maraṇaṃ paṭicca abhayaṃ na hoti, bhayañca pana asubhabhāvanānuyogānubhāvena mandībhūtaṃ anaṭṭīyantānaṃ viya na mahantaṃ hutvā cittaṃ mohesi. Apāyupage te satte nākāsīti evamattho veditabbo. Atha vā idaṃ purimassa kāraṇavacanaṃ, yasmā tesaṃ tasmiṃ samaye hoti eva bhayaṃ, chambhitattaṃ, lomahaṃso ca, tasmā ‘‘tena kho pana samayena bhagavā asubhakathaṃ kathetī’’tiādi vuttanti.
અથ વા સકેન કાયેન અટ્ટીયન્તાનમ્પિ તેસં હોતિ એવ ભયં, મહાનુભાવા વીતરાગાતિ ખીણાસવાનં મહન્તં વિસેસં દસ્સેતિ, અતિદુપ્પસહેય્યમિદં મરણભયં, યતો એવંવિધાનમ્પિ અવીતરાગત્તા ભયં હોતીતિપિ દસ્સેતિ. તદઞ્ઞે તેસં ભિક્ખૂનં પઞ્ચસતાનં અઞ્ઞતરા. તેનેદં દીપેતિ ‘‘તં તથા આગતં અસિહત્થં વધકં પસ્સિત્વા તદઞ્ઞેસમ્પિ હોતિ એવ ભયં, પગેવ તેસન્તિ કત્વા ભગવા પઠમમેવ તેસં અસુભકથં કથેસિ, પરતો તેસં નાહોસિ. એવં મહાનિસંસા નેસં અસુભકથા આસી’’તિ. યો પનેત્થ પચ્છિમો નયો , સો ‘‘તેસુ કિર ભિક્ખૂસુ કેનચિપિ કાયવિકારો વા વચીવિકારો વા ન કતો, સબ્બે સતા સમ્પજાના દક્ખિણેન પસ્સેન નિપજ્જિંસૂ’’તિ ઇમિના અટ્ઠકથાવચનેન સમેતિ.
Atha vā sakena kāyena aṭṭīyantānampi tesaṃ hoti eva bhayaṃ, mahānubhāvā vītarāgāti khīṇāsavānaṃ mahantaṃ visesaṃ dasseti, atiduppasaheyyamidaṃ maraṇabhayaṃ, yato evaṃvidhānampi avītarāgattā bhayaṃ hotītipi dasseti. Tadaññe tesaṃ bhikkhūnaṃ pañcasatānaṃ aññatarā. Tenedaṃ dīpeti ‘‘taṃ tathā āgataṃ asihatthaṃ vadhakaṃ passitvā tadaññesampi hoti eva bhayaṃ, pageva tesanti katvā bhagavā paṭhamameva tesaṃ asubhakathaṃ kathesi, parato tesaṃ nāhosi. Evaṃ mahānisaṃsā nesaṃ asubhakathā āsī’’ti. Yo panettha pacchimo nayo , so ‘‘tesu kira bhikkhūsu kenacipi kāyavikāro vā vacīvikāro vā na kato, sabbe satā sampajānā dakkhiṇena passena nipajjiṃsū’’ti iminā aṭṭhakathāvacanena sameti.
અપરે પનાહૂતિ કુલદ્ધિપટિસેધનત્થં વુત્તં. ‘‘અયં કિર લદ્ધી’’તિ વચનં ‘‘મારધેય્યંનાતિક્કમિસ્સતી’’તિ વચનેન વિરુજ્ઝતીતિ ચે? ન વિરુજ્ઝતિ. કથં? અયં ભિક્ખૂ અઘાતેન્તો મારવિસયં અતિક્કમિસ્સતિ અકુસલકરણતો ચ. ઘાતેન્તો પન મારધેય્યં નાતિક્કમિસ્સતિ બલવત્તા કમ્મસ્સાતિ સયં મારપક્ખિકત્તા એવં ચિન્તેત્વા પન ‘‘યે ન મતા, તે સંસારતો ન મુત્તા’’તિ અત્તનો ચ લદ્ધિ, તસ્મા તં તત્થ ઉભયેસં મગ્ગે નિયોજેન્તી એવમાહ, તેનેવ ‘‘મારપક્ખિકા મારેન સમાનલદ્ધિકા’’તિ અવત્વા ‘‘મારસ્સા નુવત્તિકા’’તિ વુત્તા. ‘‘ઇમિના કિં વુત્તં હોતિ? યસ્મા મારસ્સ અનુવત્તિ, તસ્મા એવં ચિન્તેત્વાપિ અત્તનો લદ્ધિવસેન એવમાહા’’તિ કેચિ લિખન્તિ. મમ સન્તિકે એકતો ઉપટ્ઠાનમાગચ્છન્તિ, અત્તનો અત્તનો આચરિયુપજ્ઝાયાનં સન્તિકે ઉદ્દેસાદિં ગણ્હાતિ.
Apare panāhūti kuladdhipaṭisedhanatthaṃ vuttaṃ. ‘‘Ayaṃ kira laddhī’’ti vacanaṃ ‘‘māradheyyaṃnātikkamissatī’’ti vacanena virujjhatīti ce? Na virujjhati. Kathaṃ? Ayaṃ bhikkhū aghātento māravisayaṃ atikkamissati akusalakaraṇato ca. Ghātento pana māradheyyaṃ nātikkamissati balavattā kammassāti sayaṃ mārapakkhikattā evaṃ cintetvā pana ‘‘ye na matā, te saṃsārato na muttā’’ti attano ca laddhi, tasmā taṃ tattha ubhayesaṃ magge niyojentī evamāha, teneva ‘‘mārapakkhikā mārena samānaladdhikā’’ti avatvā ‘‘mārassā nuvattikā’’ti vuttā. ‘‘Iminā kiṃ vuttaṃ hoti? Yasmā mārassa anuvatti, tasmā evaṃ cintetvāpi attano laddhivasena evamāhā’’ti keci likhanti. Mama santike ekato upaṭṭhānamāgacchanti, attano attano ācariyupajjhāyānaṃ santike uddesādiṃ gaṇhāti.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૩. તતિયપારાજિકં • 3. Tatiyapārājikaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ૩. તતિયપારાજિકં • 3. Tatiyapārājikaṃ
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / પઠમપઞ્ઞત્તિનિદાનવણ્ણના • Paṭhamapaññattinidānavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / પઠમપઞ્ઞત્તિનિદાનવણ્ણના • Paṭhamapaññattinidānavaṇṇanā