| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
૧. કુસલત્તિકવણ્ણના
1. Kusalattikavaṇṇanā
૧. પટિચ્ચવારવણ્ણના
1. Paṭiccavāravaṇṇanā
૧. પચ્ચયાનુલોમં
1. Paccayānulomaṃ
(૧.) વિભઙ્ગવારો
(1.) Vibhaṅgavāro
૫૩. ઇદાનિ યા એતા પણ્ણત્તિવારે કુસલત્તિકં નિસ્સાય હેતુપચ્ચયાદિવસેન એકૂનપઞ્ઞાસં આદિં કત્વા નયમત્તં દસ્સેન્તેન અપરિમાણા પુચ્છા દસ્સિતા. તત્થ કુસલાકુસલાદીનં સહુપ્પત્તિયા અભાવતો યા પુચ્છા ‘‘કુસલં ધમ્મં પટિચ્ચ અકુસલો ધમ્મો ઉપ્પજ્જતિ હેતુપચ્ચયા’’તિ એવં વિસ્સજ્જનં ન લભન્તિ. તા પહાય યા વિસ્સજ્જનં લભન્તિ, તાયેવ વિસ્સજ્જેતું અયં કુસલં ધમ્મં પટિચ્ચ કુસલો ધમ્મો ઉપ્પજ્જતિ હેતુપચ્ચયાતિઆદિના નયેન પટિચ્ચવારસ્સ નિદ્દેસવારો આરદ્ધો.
53. Idāni yā etā paṇṇattivāre kusalattikaṃ nissāya hetupaccayādivasena ekūnapaññāsaṃ ādiṃ katvā nayamattaṃ dassentena aparimāṇā pucchā dassitā. Tattha kusalākusalādīnaṃ sahuppattiyā abhāvato yā pucchā ‘‘kusalaṃ dhammaṃ paṭicca akusalo dhammo uppajjati hetupaccayā’’ti evaṃ vissajjanaṃ na labhanti. Tā pahāya yā vissajjanaṃ labhanti, tāyeva vissajjetuṃ ayaṃ kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjati hetupaccayātiādinā nayena paṭiccavārassa niddesavāro āraddho.
તત્થ સિયા – સચે ઇમા હેતુપચ્ચયાદિવસેન એકૂનપઞ્ઞાસં પુચ્છા સબ્બસો વિસ્સજ્જનં ન લભન્તિ, અથ કસ્મા દસ્સિતા? નનુ યા લભન્તિ, તાયેવ દસ્સેતબ્બાતિ? આમ, દસ્સેતબ્બા સિયું. તથા દસ્સિયમાના પન સબ્બેસુ તિકદુકપટ્ઠાનાદીસુ એકેકસ્મિં તિકે, દુકે, દુકતિકે, તિકદુકે, તિકતિકે, દુકદુકે ચ સઙ્ખેપં અકત્વા દસ્સેતબ્બાયેવ ભવેય્યું. કસ્મા? યસ્મા યા કુસલત્તિકે લભન્તિ, ન તાયેવ વેદનાત્તિકાદીસુ. ધમ્માનુલોમપચ્ચનીયે ચ તિકપટ્ઠાને વિતક્કત્તિકપીતિત્તિકાનં વિસ્સજ્જને સબ્બાપેતા વિસ્સજ્જનં લભન્તિ, તસ્મા ઉક્કટ્ઠપરિચ્છેદેન એકેકસ્મિં તિકે યત્તકાહિ પુચ્છાહિ ભવિતબ્બં સબ્બા કુસલત્તિકે દસ્સિતા. એવં દસ્સિતાસુ હિ યા તત્થ વિસ્સજ્જનં ન લભન્તિ, તા પહાય યા લભન્તિ, તા વુચ્ચમાના સક્કા સુખેન વિજાનિતુન્તિ સુખેન વિજાનનત્થં સબ્બાપિ કુસલત્તિકે દસ્સિતા. યા પનેત્થ વિસ્સજ્જનં ન લભન્તિ, તા પહાય યા લભન્તિ, તાયેવ વિસ્સજ્જિતાતિ વેદિતબ્બા.
Tattha siyā – sace imā hetupaccayādivasena ekūnapaññāsaṃ pucchā sabbaso vissajjanaṃ na labhanti, atha kasmā dassitā? Nanu yā labhanti, tāyeva dassetabbāti? Āma, dassetabbā siyuṃ. Tathā dassiyamānā pana sabbesu tikadukapaṭṭhānādīsu ekekasmiṃ tike, duke, dukatike, tikaduke, tikatike, dukaduke ca saṅkhepaṃ akatvā dassetabbāyeva bhaveyyuṃ. Kasmā? Yasmā yā kusalattike labhanti, na tāyeva vedanāttikādīsu. Dhammānulomapaccanīye ca tikapaṭṭhāne vitakkattikapītittikānaṃ vissajjane sabbāpetā vissajjanaṃ labhanti, tasmā ukkaṭṭhaparicchedena ekekasmiṃ tike yattakāhi pucchāhi bhavitabbaṃ sabbā kusalattike dassitā. Evaṃ dassitāsu hi yā tattha vissajjanaṃ na labhanti, tā pahāya yā labhanti, tā vuccamānā sakkā sukhena vijānitunti sukhena vijānanatthaṃ sabbāpi kusalattike dassitā. Yā panettha vissajjanaṃ na labhanti, tā pahāya yā labhanti, tāyeva vissajjitāti veditabbā.
તત્થ કુસલં ધમ્મં પટિચ્ચાતિ ચતુભૂમકકુસલધમ્મેસુ વેદનાક્ખન્ધાદિભેદં એકં ધમ્મં પટિચ્ચ પટિગન્ત્વા સહુપ્પત્તિસઙ્ખાતેન સદિસભાવેન પત્વા, તેન સદ્ધિં એકતો ઉપ્પત્તિભાવં ઉપગન્ત્વાતિ અત્થો. કુસલો ધમ્મોતિ ચતુભૂમકકુસલધમ્મેસુયેવ સઞ્ઞાક્ખન્ધાદિભેદો એકો ધમ્મો. ઉપ્પજ્જતીતિ ઉપ્પાદતો યાવ નિરોધગમના ઉદ્ધં પજ્જતિ, નિબ્બત્તતીતિપિ અત્થો . અત્તાનં લભતિ, ઉપ્પાદાદયો તયોપિ ખણે પાપુણાતીતિ વુત્તં હોતિ. હેતુપચ્ચયાતિ કુસલહેતુના હેતુપચ્ચયભાવં સાધેન્તેન.
Tattha kusalaṃ dhammaṃ paṭiccāti catubhūmakakusaladhammesu vedanākkhandhādibhedaṃ ekaṃ dhammaṃ paṭicca paṭigantvā sahuppattisaṅkhātena sadisabhāvena patvā, tena saddhiṃ ekato uppattibhāvaṃ upagantvāti attho. Kusalo dhammoti catubhūmakakusaladhammesuyeva saññākkhandhādibhedo eko dhammo. Uppajjatīti uppādato yāva nirodhagamanā uddhaṃ pajjati, nibbattatītipi attho . Attānaṃ labhati, uppādādayo tayopi khaṇe pāpuṇātīti vuttaṃ hoti. Hetupaccayāti kusalahetunā hetupaccayabhāvaṃ sādhentena.
એવં ‘‘ઉપ્પજ્જેય્યા’’તિ પુચ્છાય ‘‘ઉપ્પજ્જતી’’તિ વિસ્સજ્જનં વત્વા ઇદાનિ યં ધમ્મં પટિચ્ચ યો ધમ્મો ઉપ્પજ્જતિ, તં ધમ્મં ખન્ધવસેન દસ્સેતું કુસલં એકં ખન્ધન્તિઆદિમાહ. તત્થ એકન્તિ વેદનાદીસુ ચતૂસુ યંકિઞ્ચિ એકં. તયો ખન્ધાતિ યો યો પચ્ચયભાવેન ગહિતો, તં તં ઠપેત્વા અવસેસા તયો ખન્ધા. તયો ખન્ધેતિ વેદનાદીસુ યો એકો ખન્ધો ઉપ્પજ્જતીતિ ગહિતો, તં ઠપેત્વા સેસે તયો. દ્વે ખન્ધેતિ વેદનાસઞ્ઞાદુકાદીસુ છસુ દુકેસુ યેકેચિ દ્વે ખન્ધે પટિચ્ચ. દ્વે ખન્ધાતિ યે યે પચ્ચયભાવેન ગહિતા, તે તે ઠપેત્વા અવસેસા દ્વે ખન્ધા કુસલહેતુના હેતુપચ્ચયભાવં સાધેન્તેન ઉપ્પજ્જન્તીતિ અત્થો.
Evaṃ ‘‘uppajjeyyā’’ti pucchāya ‘‘uppajjatī’’ti vissajjanaṃ vatvā idāni yaṃ dhammaṃ paṭicca yo dhammo uppajjati, taṃ dhammaṃ khandhavasena dassetuṃ kusalaṃ ekaṃ khandhantiādimāha. Tattha ekanti vedanādīsu catūsu yaṃkiñci ekaṃ. Tayo khandhāti yo yo paccayabhāvena gahito, taṃ taṃ ṭhapetvā avasesā tayo khandhā. Tayo khandheti vedanādīsu yo eko khandho uppajjatīti gahito, taṃ ṭhapetvā sese tayo. Dve khandheti vedanāsaññādukādīsu chasu dukesu yekeci dve khandhe paṭicca. Dve khandhāti ye ye paccayabhāvena gahitā, te te ṭhapetvā avasesā dve khandhā kusalahetunā hetupaccayabhāvaṃ sādhentena uppajjantīti attho.
યસ્મા પન એકો ખન્ધો એકસ્સેવ દ્વિન્નંયેવ વા, દ્વે વા પન એકસ્સેવ પચ્ચયો નામ નત્થિ, તસ્મા ‘‘એકં ખન્ધં પટિચ્ચ એકો ખન્ધો, એકં ખન્ધં પટિચ્ચ દ્વે ખન્ધા, દ્વે ખન્ધે પટિચ્ચ એકો ખન્ધો’’તિ ન વુત્તં. કુસલં ધમ્મં પટિચ્ચ અબ્યાકતો ધમ્મો ઉપ્પજ્જતીતિઆદીસુપિ વુત્તનયેનેવ અત્થો વેદિતબ્બો. ચિત્તસમુટ્ઠાનં રૂપન્તિ ઇદં પટિચ્ચત્થસ્સ સહજાતત્થત્તા યં કુસલેન સહજાતઞ્ચેવ હેતુપચ્ચયઞ્ચ લભતિ, તં દસ્સેતું વુત્તં. પરતોપિ એવરૂપેસુ ઠાનેસુ અયમેવ નયો.
Yasmā pana eko khandho ekasseva dvinnaṃyeva vā, dve vā pana ekasseva paccayo nāma natthi, tasmā ‘‘ekaṃ khandhaṃ paṭicca eko khandho, ekaṃ khandhaṃ paṭicca dve khandhā, dve khandhe paṭicca eko khandho’’ti na vuttaṃ. Kusalaṃ dhammaṃ paṭicca abyākato dhammo uppajjatītiādīsupi vuttanayeneva attho veditabbo. Cittasamuṭṭhānaṃ rūpanti idaṃ paṭiccatthassa sahajātatthattā yaṃ kusalena sahajātañceva hetupaccayañca labhati, taṃ dassetuṃ vuttaṃ. Paratopi evarūpesu ṭhānesu ayameva nayo.
વિપાકાબ્યાકતં કિરિયાબ્યાકતન્તિ એત્થ હેતુપચ્ચયાભાવતો અહેતુકં, રૂપેન સદ્ધિં અનુપ્પત્તિતો આરુપ્પવિપાકઞ્ચ ન ગહેતબ્બં. પટિસન્ધિક્ખણેતિ કટત્તારૂપસઙ્ખાતસ્સ અબ્યાકતસ્સ અબ્યાકતં પટિચ્ચ ઉપ્પત્તિદસ્સનત્થં વુત્તં. વિપાકાબ્યાકતન્તિ તસ્મિં ખણે વિજ્જમાનાબ્યાકતવસેન વુત્તં. ખન્ધે પટિચ્ચ વત્થુ, વત્થું પટિચ્ચ ખન્ધાતિ ઇદં કટત્તારૂપગ્ગહણેન વત્થુમ્હિ ગહિતેપિ વત્થું પટિચ્ચ ખન્ધાનં ઉપ્પત્તિદસ્સનત્થં વુત્તં.
Vipākābyākataṃ kiriyābyākatanti ettha hetupaccayābhāvato ahetukaṃ, rūpena saddhiṃ anuppattito āruppavipākañca na gahetabbaṃ. Paṭisandhikkhaṇeti kaṭattārūpasaṅkhātassa abyākatassa abyākataṃ paṭicca uppattidassanatthaṃ vuttaṃ. Vipākābyākatanti tasmiṃ khaṇe vijjamānābyākatavasena vuttaṃ. Khandhe paṭicca vatthu, vatthuṃ paṭicca khandhāti idaṃ kaṭattārūpaggahaṇena vatthumhi gahitepi vatthuṃ paṭicca khandhānaṃ uppattidassanatthaṃ vuttaṃ.
એકં મહાભૂતન્તિઆદિ રૂપાબ્યાકતં પટિચ્ચ રૂપાબ્યાકતસ્સ ઉપ્પત્તિદસ્સનત્થં વુત્તં. એકં ખન્ધન્તિઆદીસુ વુત્તનયેનેવ પનેત્થ અત્થયોજના વેદિતબ્બા. એવં રૂપાબ્યાકતમ્હિ ભૂતે પટિચ્ચ ભૂતાનં ઉપ્પત્તિં વત્વા ઇદાનિ ભૂતે પટિચ્ચ ઉપાદારૂપાનં ઉપ્પત્તિં દસ્સેતું મહાભૂતે પટિચ્ચ ચિત્તસમુટ્ઠાનન્તિઆદિ વુત્તં. એવં સન્તે ઉપાદારૂપન્તિ એત્તકમેવ વત્તબ્બં, ઇતરદ્વયં કસ્મા વુત્તન્તિ? મહાભૂતેપિ પટિચ્ચ ઉપ્પત્તિદસ્સનત્થં. યઞ્હિ હેટ્ઠા ‘‘ચિત્તસમુટ્ઠાનઞ્ચ રૂપં કટત્તા ચ રૂપ’’ન્તિ દસ્સિતં, તં ન કેવલં ખન્ધેયેવ ચ પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ, મહાભૂતેપિ પન પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતીતિ દસ્સનત્થમિદં વુત્તન્તિ વેદિતબ્બં. તત્થ ચિત્તસમુટ્ઠાનં પવત્તેયેવ, કટત્તારૂપં પટિસન્ધિયમ્પિ. ઉપાદારૂપન્તિ તસ્સેવ ઉભયસ્સ વિસેસનં.
Ekaṃ mahābhūtantiādi rūpābyākataṃ paṭicca rūpābyākatassa uppattidassanatthaṃ vuttaṃ. Ekaṃ khandhantiādīsu vuttanayeneva panettha atthayojanā veditabbā. Evaṃ rūpābyākatamhi bhūte paṭicca bhūtānaṃ uppattiṃ vatvā idāni bhūte paṭicca upādārūpānaṃ uppattiṃ dassetuṃ mahābhūtepaṭicca cittasamuṭṭhānantiādi vuttaṃ. Evaṃ sante upādārūpanti ettakameva vattabbaṃ, itaradvayaṃ kasmā vuttanti? Mahābhūtepi paṭicca uppattidassanatthaṃ. Yañhi heṭṭhā ‘‘cittasamuṭṭhānañca rūpaṃ kaṭattā ca rūpa’’nti dassitaṃ, taṃ na kevalaṃ khandheyeva ca paṭicca uppajjati, mahābhūtepi pana paṭicca uppajjatīti dassanatthamidaṃ vuttanti veditabbaṃ. Tattha cittasamuṭṭhānaṃ pavatteyeva, kaṭattārūpaṃ paṭisandhiyampi. Upādārūpanti tasseva ubhayassa visesanaṃ.
કુસલે ખન્ધે ચ મહાભૂતે ચ પટિચ્ચાતિ એત્થ ચિત્તસમુટ્ઠાનાવ મહાભૂતા ગહિતા. ચિત્તસમુટ્ઠાનં રૂપન્તિ એત્થ પન ભૂતરૂપમ્પિ ઉપાદારૂપમ્પિ ગહિતં. ‘‘એકં મહાભૂતં પટિચ્ચ તયો મહાભૂતા’’તિઆદિના નયેન હિ ભૂતરૂપમ્પિ ખન્ધે ચ મહાભૂતે ચ પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ. મહાભૂતે પટિચ્ચ ઉપાદારૂપન્તિ વુત્તનયેન ઉપાદારૂપમ્પિ. અકુસલઞ્ચ અબ્યાકતઞ્ચાતિ પઞ્હાવિસ્સજ્જનેસુપિ એસેવ નયો. એવં હેતુપચ્ચયે નવ પુચ્છા વિસ્સજ્જિતા. એતાયેવ હિ એત્થ લબ્ભન્તિ, સેસા ચત્તાલીસ મોઘપુચ્છાતિ ન વિસ્સજ્જિતા. ઇમિના ઉપાયેન આરમ્મણપચ્ચયાદીસુપિ પુચ્છાવિસ્સજ્જનાનં અત્થો વેદિતબ્બો. તત્થ તત્થ પન વિચારેતબ્બયુત્તકમેવ વિચારયિસ્સામ.
Kusale khandhe ca mahābhūte ca paṭiccāti ettha cittasamuṭṭhānāva mahābhūtā gahitā. Cittasamuṭṭhānaṃ rūpanti ettha pana bhūtarūpampi upādārūpampi gahitaṃ. ‘‘Ekaṃ mahābhūtaṃ paṭicca tayo mahābhūtā’’tiādinā nayena hi bhūtarūpampi khandhe ca mahābhūte ca paṭicca uppajjati. Mahābhūte paṭicca upādārūpanti vuttanayena upādārūpampi. Akusalañca abyākatañcāti pañhāvissajjanesupi eseva nayo. Evaṃ hetupaccaye nava pucchā vissajjitā. Etāyeva hi ettha labbhanti, sesā cattālīsa moghapucchāti na vissajjitā. Iminā upāyena ārammaṇapaccayādīsupi pucchāvissajjanānaṃ attho veditabbo. Tattha tattha pana vicāretabbayuttakameva vicārayissāma.
૫૪. આરમ્મણપચ્ચયે તાવ રૂપસ્સ આરમ્મણપચ્ચયવસેન અનુપ્પત્તિતો તાસુ નવસુ રૂપમિસ્સકા પહાય તિસ્સોવ પુચ્છા વિસ્સજ્જિતા. તેનેવ ચ કારણેન ‘‘વત્થું પટિચ્ચ ખન્ધા’’તિ વત્વા ‘‘ખન્ધે પટિચ્ચ વત્થૂ’’તિ ન વુત્તં. ન હિ તં આરમ્મણપચ્ચયેન ઉપ્પજ્જતિ.
54. Ārammaṇapaccaye tāva rūpassa ārammaṇapaccayavasena anuppattito tāsu navasu rūpamissakā pahāya tissova pucchā vissajjitā. Teneva ca kāraṇena ‘‘vatthuṃ paṭicca khandhā’’ti vatvā ‘‘khandhe paṭicca vatthū’’ti na vuttaṃ. Na hi taṃ ārammaṇapaccayena uppajjati.
૫૫. અધિપતિપચ્ચયે વિપાકાબ્યાકતન્તિ લોકુત્તરમેવ સન્ધાય વુત્તં. તેનેવેત્થ ‘‘પટિસન્ધિક્ખણે’’તિ ન ગહિતં. સેસં હેતુપચ્ચયસદિસમેવ.
55. Adhipatipaccaye vipākābyākatanti lokuttarameva sandhāya vuttaṃ. Tenevettha ‘‘paṭisandhikkhaṇe’’ti na gahitaṃ. Sesaṃ hetupaccayasadisameva.
૫૬. અનન્તરસમન્તરેસુપિ રૂપં ન લબ્ભતીતિ આરમ્મણપચ્ચયે વિય તિસ્સોવ પુચ્છા.
56. Anantarasamantaresupi rūpaṃ na labbhatīti ārammaṇapaccaye viya tissova pucchā.
૫૭. સહજાતપચ્ચયે પટિસન્ધિક્ખણેતિ પઞ્ચવોકારે પટિસન્ધિવસેન વુત્તં. હેટ્ઠા પન પચ્ચયવિભઙ્ગે ‘‘ઓક્કન્તિક્ખણે’’તિ આગતં તમ્પિ ઇમિના સદ્ધિં અત્થતો એકં, બ્યઞ્જનમત્તમેવ હેત્થ નાનન્તિ. અપિચ ‘‘તિણ્ણં સન્નિપાતા ગબ્ભસ્સ અવક્કન્તિ હોતી’’તિ (મ॰ નિ॰ ૧.૪૦૮) વચનતો ઓક્કન્તીતિ પઞ્ચવોકારપટિસન્ધિયાવેતં નામં. પટિસન્ધીતિ સબ્બભવસાધારણં. ઇધ પન ‘‘કટત્તા ચ રૂપ’’ન્તિઆદિવચનતો પઞ્ચવોકારપટિસન્ધિયેવ અધિપ્પેતા. સા હિ રૂપસ્સપિ અરૂપસ્સપિ પચ્ચયભાવઞ્ચેવ પચ્ચયુપ્પન્નભાવઞ્ચ સઙ્ગણ્હાતિ, તસ્મા પરિપુણ્ણવિસ્સજ્જના હોતીતિ ગહિતા. બાહિરં એકં મહાભૂતન્તિ અનિન્દ્રિયબદ્ધેસુ પથવીપાસાણાદીસુ મહાભૂતં સન્ધાય વુત્તં. પચ્ચયવિભઙ્ગવારસ્મિઞ્હિ ચત્તારો મહાભૂતાતિ અજ્ઝત્તિકઞ્ચ બાહિરઞ્ચ એકતો કત્વા ગહિતં. સઙ્ખેપદેસના હિ સા. અયં પન વિત્થારદેસના, તસ્મા સબ્બં વિભજિત્વા દસ્સેન્તો ‘‘બાહિરં એકં મહાભૂત’’ન્તિઆદિમાહ. અસઞ્ઞસત્તાનં એકં મહાભૂતં પટિચ્ચાતિ દ્વિસન્તતિસમુટ્ઠાનભૂતવસેન વુત્તં. મહાભૂતે પટિચ્ચ કટત્તારૂપન્તિ ઇદં પન કમ્મસમુટ્ઠાનવસેનેવ વુત્તં. ઉપાદારૂપન્તિ ઉતુસમુટ્ઠાનવસેનેવ.
57. Sahajātapaccaye paṭisandhikkhaṇeti pañcavokāre paṭisandhivasena vuttaṃ. Heṭṭhā pana paccayavibhaṅge ‘‘okkantikkhaṇe’’ti āgataṃ tampi iminā saddhiṃ atthato ekaṃ, byañjanamattameva hettha nānanti. Apica ‘‘tiṇṇaṃ sannipātā gabbhassa avakkanti hotī’’ti (ma. ni. 1.408) vacanato okkantīti pañcavokārapaṭisandhiyāvetaṃ nāmaṃ. Paṭisandhīti sabbabhavasādhāraṇaṃ. Idha pana ‘‘kaṭattā ca rūpa’’ntiādivacanato pañcavokārapaṭisandhiyeva adhippetā. Sā hi rūpassapi arūpassapi paccayabhāvañceva paccayuppannabhāvañca saṅgaṇhāti, tasmā paripuṇṇavissajjanā hotīti gahitā. Bāhiraṃ ekaṃ mahābhūtanti anindriyabaddhesu pathavīpāsāṇādīsu mahābhūtaṃ sandhāya vuttaṃ. Paccayavibhaṅgavārasmiñhi cattāro mahābhūtāti ajjhattikañca bāhirañca ekato katvā gahitaṃ. Saṅkhepadesanā hi sā. Ayaṃ pana vitthāradesanā, tasmā sabbaṃ vibhajitvā dassento ‘‘bāhiraṃ ekaṃ mahābhūta’’ntiādimāha. Asaññasattānaṃ ekaṃ mahābhūtaṃ paṭiccāti dvisantatisamuṭṭhānabhūtavasena vuttaṃ. Mahābhūte paṭicca kaṭattārūpanti idaṃ pana kammasamuṭṭhānavaseneva vuttaṃ. Upādārūpanti utusamuṭṭhānavaseneva.
૫૮. અઞ્ઞમઞ્ઞપચ્ચયે ખન્ધે પટિચ્ચ વત્થુ, વત્થું પટિચ્ચ ખન્ધાતિ ચતુન્નમ્પિ ખન્ધાનં એકતો વત્થુના અઞ્ઞમઞ્ઞપચ્ચયતં દસ્સેતું વુત્તં.
58. Aññamaññapaccaye khandhe paṭicca vatthu, vatthuṃ paṭicca khandhāti catunnampi khandhānaṃ ekato vatthunā aññamaññapaccayataṃ dassetuṃ vuttaṃ.
૫૯. નિસ્સયપચ્ચયે યસ્મા પટિચ્ચત્થો નામ સહજાતત્થો, તસ્મા યા હેટ્ઠા પચ્ચયવિભઙ્ગવારે ચક્ખાયતનાદીનં નિસ્સયપચ્ચયતા દસ્સિતા, ન સા ગહિતા. ચક્ખાયતનાદીનિ હિ પુરેજાતાનિ હુત્વા પચ્ચયા હોન્તિ, ઇધ સહજાતમેવ લબ્ભતિ. તેનેવ વુત્તં – ‘‘નિસ્સયપચ્ચયો સહજાતપચ્ચયસદિસો’’તિ.
59. Nissayapaccaye yasmā paṭiccattho nāma sahajātattho, tasmā yā heṭṭhā paccayavibhaṅgavāre cakkhāyatanādīnaṃ nissayapaccayatā dassitā, na sā gahitā. Cakkhāyatanādīni hi purejātāni hutvā paccayā honti, idha sahajātameva labbhati. Teneva vuttaṃ – ‘‘nissayapaccayo sahajātapaccayasadiso’’ti.
૬૦. ઉપનિસ્સયપચ્ચયે રૂપસ્સ ઉપનિસ્સયપચ્ચયાભાવા તીણેવ વિસ્સજ્જનાનિ લબ્ભન્તિ, તેન વુત્તં ‘‘આરમ્મણપચ્ચયસદિસ’’ન્તિ. તત્થ કિઞ્ચાપિ ન સબ્બે કુસલાકુસલાબ્યાકતા આરમ્મણૂપનિસ્સયં લભન્તિ, યે પન લભન્તિ, તેસં વસેનેતં વુત્તન્તિ વેદિતબ્બં.
60. Upanissayapaccaye rūpassa upanissayapaccayābhāvā tīṇeva vissajjanāni labbhanti, tena vuttaṃ ‘‘ārammaṇapaccayasadisa’’nti. Tattha kiñcāpi na sabbe kusalākusalābyākatā ārammaṇūpanissayaṃ labhanti, ye pana labhanti, tesaṃ vasenetaṃ vuttanti veditabbaṃ.
૬૧. પુરેજાતપચ્ચયે વત્થું પુરેજાતપચ્ચયાતિ વત્થું પટિચ્ચ વત્થુના પુરેજાતપચ્ચયતં સાધેન્તેન ઉપ્પજ્જન્તીતિ અત્થો. વિપાકાબ્યાકતં એકં ખન્ધન્તિ એત્થ યં વિપાકાબ્યાકતસ્સ વત્થુ ઓક્કન્તિક્ખણે સહજાતપચ્ચયો હોતિ, તં પુરેજાતપચ્ચયભાજનિયત્તા ઇધ ન ગહેતબ્બં. યેપિ કુસલાદયો આરુપ્પે પુરેજાતપચ્ચયં ન લભન્તિ, તેપિ પુરેજાતપચ્ચયભાજનિયતોયેવ ઇધ ન ગહેતબ્બા. આરમ્મણં પન નિયમતો પુરેજાતપચ્ચયભાવં ન લભતિ. રૂપાયતનાદીનિ હિ ચક્ખુવિઞ્ઞાણાદીનંયેવ પુરેજાતપચ્ચયતં સાધેન્તિ, મનોવિઞ્ઞાણધાતુયા અતીતાનાગતાનિપિ આરમ્મણં હોન્તિયેવ. તસ્મા ઇધ ન ગહિતં. ખન્ધવસેન હિ અયં દેસના, ન વિઞ્ઞાણધાતુવસેન. ‘‘વિપાકાબ્યાકતં એકં ખન્ધ’’ન્તિ દેસનાય ચ સબ્બાપિ વિઞ્ઞાણધાતુયો ગહિતા, ન ચક્ખુવિઞ્ઞાણધાતુઆદયો એવાતિ.
61. Purejātapaccaye vatthuṃ purejātapaccayāti vatthuṃ paṭicca vatthunā purejātapaccayataṃ sādhentena uppajjantīti attho. Vipākābyākataṃ ekaṃ khandhanti ettha yaṃ vipākābyākatassa vatthu okkantikkhaṇe sahajātapaccayo hoti, taṃ purejātapaccayabhājaniyattā idha na gahetabbaṃ. Yepi kusalādayo āruppe purejātapaccayaṃ na labhanti, tepi purejātapaccayabhājaniyatoyeva idha na gahetabbā. Ārammaṇaṃ pana niyamato purejātapaccayabhāvaṃ na labhati. Rūpāyatanādīni hi cakkhuviññāṇādīnaṃyeva purejātapaccayataṃ sādhenti, manoviññāṇadhātuyā atītānāgatānipi ārammaṇaṃ hontiyeva. Tasmā idha na gahitaṃ. Khandhavasena hi ayaṃ desanā, na viññāṇadhātuvasena. ‘‘Vipākābyākataṃ ekaṃ khandha’’nti desanāya ca sabbāpi viññāṇadhātuyo gahitā, na cakkhuviññāṇadhātuādayo evāti.
પચ્છાજાતો કુસલાકુસલાનં પચ્ચયો ન હોતિ, અબ્યાકતસ્સપિ ઉપત્થમ્ભકોવ ન જનકો, તસ્મા ‘‘ઉપ્પજ્જતિ પચ્છાજાતપચ્ચયા’’તિ એવં વત્તબ્બો એકધમ્મોપિ નત્થીતિ પચ્છાજાતપચ્ચયવસેન વિસ્સજ્જનં ન કતં.
Pacchājāto kusalākusalānaṃ paccayo na hoti, abyākatassapi upatthambhakova na janako, tasmā ‘‘uppajjati pacchājātapaccayā’’ti evaṃ vattabbo ekadhammopi natthīti pacchājātapaccayavasena vissajjanaṃ na kataṃ.
૬૨. આસેવનપચ્ચયે કામં સબ્બા કિરિયા આસેવનપચ્ચયં ન લભન્તિ, લબ્ભમાનવસેન પન ‘‘કિરિયાબ્યાકત’’ન્તિ વુત્તં. તસ્મા જવનકિરિયાવેત્થ ગહિતાતિ વેદિતબ્બા.
62. Āsevanapaccaye kāmaṃ sabbā kiriyā āsevanapaccayaṃ na labhanti, labbhamānavasena pana ‘‘kiriyābyākata’’nti vuttaṃ. Tasmā javanakiriyāvettha gahitāti veditabbā.
૬૩. કમ્મપચ્ચયે કુસલાકુસલેસુ એકક્ખણિકો કમ્મપચ્ચયો વેદિતબ્બો, તથા કિરિયાબ્યાકતે. વિપાકાબ્યાકતે પન નાનાક્ખણિકોપિ, તથા પટિસન્ધિક્ખણે મહાભૂતાનં. ચિત્તસમુટ્ઠાનાનં પન એકક્ખણિકો. કટત્તારૂપાનં નાનાક્ખણિકોવ તથા અસઞ્ઞસત્તરૂપાનં. કટત્તારૂપં પનેત્થ જીવિતિન્દ્રિયં. સેસં ન એકન્તતો કમ્મસમુટ્ઠાનત્તા ઉપાદારૂપન્તિ વુત્તં. એવં સન્તેપિ ઇધ કમ્મસમુટ્ઠાનમેવ અધિપ્પેતં.
63. Kammapaccaye kusalākusalesu ekakkhaṇiko kammapaccayo veditabbo, tathā kiriyābyākate. Vipākābyākate pana nānākkhaṇikopi, tathā paṭisandhikkhaṇe mahābhūtānaṃ. Cittasamuṭṭhānānaṃ pana ekakkhaṇiko. Kaṭattārūpānaṃ nānākkhaṇikova tathā asaññasattarūpānaṃ. Kaṭattārūpaṃ panettha jīvitindriyaṃ. Sesaṃ na ekantato kammasamuṭṭhānattā upādārūpanti vuttaṃ. Evaṃ santepi idha kammasamuṭṭhānameva adhippetaṃ.
૬૪. વિપાકપચ્ચયે કુસલાકુસલં કિરિયઞ્ચ ન લબ્ભતીતિ અબ્યાકતવસેનેવ વિસ્સજ્જનં કતં. ચિત્તસમુટ્ઠાનન્તિ વિપાકચિત્તસમુટ્ઠાનમેવ. કટત્તારૂપન્તિ યથાલાભવસેન ઇન્દ્રિયરૂપઞ્ચ વત્થુરૂપઞ્ચ. ઉપાદારૂપન્તિ તદવસેસં તસ્મિં સમયે વિજ્જમાનકં ઉપાદારૂપં.
64. Vipākapaccaye kusalākusalaṃ kiriyañca na labbhatīti abyākatavaseneva vissajjanaṃ kataṃ. Cittasamuṭṭhānanti vipākacittasamuṭṭhānameva. Kaṭattārūpanti yathālābhavasena indriyarūpañca vatthurūpañca. Upādārūpanti tadavasesaṃ tasmiṃ samaye vijjamānakaṃ upādārūpaṃ.
૬૫. આહારપચ્ચયે સબ્બેસમ્પિ કુસલાદીનં ખન્ધાનં ચિત્તસમુટ્ઠાનરૂપસ્સ ચ અરૂપાહારવસેન ઉપ્પત્તિ વેદિતબ્બા, તથા પટિસન્ધિક્ખણે મહાભૂતાનં. ચિત્તસમુટ્ઠાનન્તિ ભવઙ્ગાદિચિત્તસમુટ્ઠાનં. આહારસમુટ્ઠાનન્તિ કબળીકારાહારસમુટ્ઠાનં . ચિત્તસમુટ્ઠાનન્તિ કુસલાકુસલચિત્તસમુટ્ઠાનમેવ. પચ્ચયવિભઙ્ગવારે આહારપટિપાટિયા પઠમં કબળીકારો આહારો દસ્સિતો, ઇધ પન કુસલં ધમ્મન્તિ પુચ્છાવસેન પઠમં અરૂપાહારા દસ્સિતાતિ વેદિતબ્બા.
65. Āhārapaccaye sabbesampi kusalādīnaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānarūpassa ca arūpāhāravasena uppatti veditabbā, tathā paṭisandhikkhaṇe mahābhūtānaṃ. Cittasamuṭṭhānanti bhavaṅgādicittasamuṭṭhānaṃ. Āhārasamuṭṭhānanti kabaḷīkārāhārasamuṭṭhānaṃ . Cittasamuṭṭhānanti kusalākusalacittasamuṭṭhānameva. Paccayavibhaṅgavāre āhārapaṭipāṭiyā paṭhamaṃ kabaḷīkāro āhāro dassito, idha pana kusalaṃ dhammanti pucchāvasena paṭhamaṃ arūpāhārā dassitāti veditabbā.
૬૬. ઇન્દ્રિયપચ્ચયે પચ્ચયવિભઙ્ગે ઇન્દ્રિયપટિપાટિયા પઠમં ચક્ખુન્દ્રિયાદીનિ દસ્સિતાનિ, ઇધ પન કુસલાદિપુચ્છાવસેન પઠમં અરૂપિન્દ્રિયાનં પચ્ચયતા દસ્સિતા. તત્થ કુસલાદીસુ યથાલાભવસેન અરૂપિન્દ્રિયા ગહેતબ્બા. અસઞ્ઞસત્તાનં ભૂતરૂપેસુપિ જીવિતિન્દ્રિયન્તિ.
66. Indriyapaccaye paccayavibhaṅge indriyapaṭipāṭiyā paṭhamaṃ cakkhundriyādīni dassitāni, idha pana kusalādipucchāvasena paṭhamaṃ arūpindriyānaṃ paccayatā dassitā. Tattha kusalādīsu yathālābhavasena arūpindriyā gahetabbā. Asaññasattānaṃ bhūtarūpesupi jīvitindriyanti.
૬૭. ઝાનમગ્ગપચ્ચયેસુ હેતુપચ્ચયસદિસમેવ વિસ્સજ્જનં, તેનેવેત્થ ‘‘હેતુપચ્ચયસદિસ’’ન્તિ વુત્તં.
67. Jhānamaggapaccayesu hetupaccayasadisameva vissajjanaṃ, tenevettha ‘‘hetupaccayasadisa’’nti vuttaṃ.
૬૮. સમ્પયુત્તપચ્ચયે વિસ્સજ્જનં આરમ્મણપચ્ચયગતિકં, તેનેવેત્થ ‘‘આરમ્મણપચ્ચયસદિસ’’ન્તિ વુત્તં.
68. Sampayuttapaccaye vissajjanaṃ ārammaṇapaccayagatikaṃ, tenevettha ‘‘ārammaṇapaccayasadisa’’nti vuttaṃ.
૬૯. વિપ્પયુત્તપચ્ચયે વત્થું વિપ્પયુત્તપચ્ચયાતિ વત્થું પટિચ્ચ વિપ્પયુત્તપચ્ચયા, વત્થુના વિપ્પયુત્તપચ્ચયતં સાધેન્તેન ઉપ્પજ્જન્તીતિ અત્થો. ખન્ધે વિપ્પયુત્તપચ્ચયાતિ ખન્ધે પટિચ્ચ વિપ્પયુત્તપચ્ચયા, ખન્ધેહિ વિપ્પયુત્તપચ્ચયતં સાધેન્તેહિ ઉપ્પજ્જતીતિ અત્થો. ખન્ધા વત્થું વિપ્પયુત્તપચ્ચયાતિ વત્થું પટિચ્ચ ખન્ધા વિપ્પયુત્તપચ્ચયા. વત્થુના વિપ્પયુત્તપચ્ચયતં સાધેન્તેન ઉપ્પજ્જન્તીતિ અત્થો. ચિત્તસમુટ્ઠાનરૂપં ખન્ધે વિપ્પયુત્તપચ્ચયાતિ ખન્ધે પટિચ્ચ વિપ્પયુત્તપચ્ચયા ચિત્તસમુટ્ઠાનં રૂપં ખન્ધેહિ વિપ્પયુત્તપચ્ચયતં સાધેન્તેહિ ઉપ્પજ્જતીતિ અત્થો. સેસવિસ્સજ્જનેસુપિ વત્થું વિપ્પયુત્તપચ્ચયાતિઆદીસુપિ વુત્તનયેનેવત્થો વેદિતબ્બો. વિપાકાબ્યાકતે ચેત્થ વત્થુગ્ગહણેન ચક્ખાદીનિ સઙ્ગહિતબ્બાનિ. એકં મહાભૂતન્તિઆદિ રૂપાબ્યાકતસ્સ પચ્ચયભાવં દસ્સેતું વુત્તં. ચિત્તસમુટ્ઠાનન્તિ અબ્યાકતચિત્તસમુટ્ઠાનમ્પિ કુસલાકુસલચિત્તસમુટ્ઠાનમ્પિ.
69. Vippayuttapaccaye vatthuṃ vippayuttapaccayāti vatthuṃ paṭicca vippayuttapaccayā, vatthunā vippayuttapaccayataṃ sādhentena uppajjantīti attho. Khandhe vippayuttapaccayāti khandhe paṭicca vippayuttapaccayā, khandhehi vippayuttapaccayataṃ sādhentehi uppajjatīti attho. Khandhā vatthuṃ vippayuttapaccayāti vatthuṃ paṭicca khandhā vippayuttapaccayā. Vatthunā vippayuttapaccayataṃ sādhentena uppajjantīti attho. Cittasamuṭṭhānarūpaṃ khandhe vippayuttapaccayāti khandhe paṭicca vippayuttapaccayā cittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ khandhehi vippayuttapaccayataṃ sādhentehi uppajjatīti attho. Sesavissajjanesupi vatthuṃ vippayuttapaccayātiādīsupi vuttanayenevattho veditabbo. Vipākābyākate cettha vatthuggahaṇena cakkhādīni saṅgahitabbāni. Ekaṃ mahābhūtantiādi rūpābyākatassa paccayabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Cittasamuṭṭhānanti abyākatacittasamuṭṭhānampi kusalākusalacittasamuṭṭhānampi.
૭૦. અત્થિપચ્ચયે સબ્બં સહજાતપચ્ચયગતિકં. તેનેવેત્થ ‘‘સહજાતપચ્ચયસદિસ’’ન્તિ વુત્તં.
70. Atthipaccaye sabbaṃ sahajātapaccayagatikaṃ. Tenevettha ‘‘sahajātapaccayasadisa’’nti vuttaṃ.
૭૧-૭૨. નત્થિવિગતા આરમ્મણપચ્ચયગતિકા, અવિગતં સહજાતગતિકં. તેનેવેત્થ ‘‘આરમ્મણપચ્ચયસદિસં, સહજાતપચ્ચયસદિસ’’ન્તિ વુત્તં . ઇમે તેવીસતિ પચ્ચયાતિ સઙ્ખિપિત્વા દસ્સિતાનં વસેનેતં વુત્તં. વિત્થારેતબ્બાતિ યા પુચ્છા વિસ્સજ્જનં લભન્તિ, તાસં વસેન વિત્થારેતબ્બા. અયં હેતુપચ્ચયં આદિં કત્વા એકમૂલકે પચ્ચયાનુલોમે પટિચ્ચવારસ્સ કુસલત્તિકવિસ્સજ્જને અત્થવણ્ણના.
71-72. Natthivigatā ārammaṇapaccayagatikā, avigataṃ sahajātagatikaṃ. Tenevettha ‘‘ārammaṇapaccayasadisaṃ, sahajātapaccayasadisa’’nti vuttaṃ . Ime tevīsati paccayāti saṅkhipitvā dassitānaṃ vasenetaṃ vuttaṃ. Vitthāretabbāti yā pucchā vissajjanaṃ labhanti, tāsaṃ vasena vitthāretabbā. Ayaṃ hetupaccayaṃ ādiṃ katvā ekamūlake paccayānulome paṭiccavārassa kusalattikavissajjane atthavaṇṇanā.
(૨.) સઙ્ખ્યાવારો
(2.) Saṅkhyāvāro
૭૩. ઇદાનિ યે એત્થ હેતુપચ્ચયાદીસુ એકેકસ્મિં પચ્ચયે વિસ્સજ્જનવારા લદ્ધા, તે ગણનવસેન દસ્સેતું હેતુયા નવાતિઆદિ આરદ્ધં. તત્થ હેતુયા નવાતિ હેતુપચ્ચયે નવ પુચ્છાવિસ્સજ્જનવારા હોન્તિ. સેય્યથિદં – કુસલેન કુસલં, કુસલેન અબ્યાકતં, કુસલેન કુસલાબ્યાકતં; અકુસલેન અકુસલં, અકુસલેન અબ્યાકતં, અકુસલેન અકુસલાબ્યાકતં, અબ્યાકતેન અબ્યાકતં, કુસલાબ્યાકતેન અબ્યાકતં, અકુસલાબ્યાકતેન અબ્યાકતન્તિ.
73. Idāni ye ettha hetupaccayādīsu ekekasmiṃ paccaye vissajjanavārā laddhā, te gaṇanavasena dassetuṃ hetuyā navātiādi āraddhaṃ. Tattha hetuyā navāti hetupaccaye nava pucchāvissajjanavārā honti. Seyyathidaṃ – kusalena kusalaṃ, kusalena abyākataṃ, kusalena kusalābyākataṃ; akusalena akusalaṃ, akusalena abyākataṃ, akusalena akusalābyākataṃ, abyākatena abyākataṃ, kusalābyākatena abyākataṃ, akusalābyākatena abyākatanti.
આરમ્મણે તીણીતિ કુસલેન કુસલં, અકુસલેન અકુસલં, અબ્યાકતેન અબ્યાકતં. અધિપતિયા નવાતિ હેતુયા વુત્તસદિસાવ. દ્વાદસસુ હિ પચ્ચયેસુ નવ નવાતિ વુત્તં. સબ્બેસુપિ પુચ્છાવિસ્સજ્જનાનિ હેતુપચ્ચયસદિસાનેવ. વિભઙ્ગે પન અત્થિ વિસેસો. દસસુ પચ્ચયેસુ તીણિ તીણીતિ વુત્તં. સબ્બેસુપિ પુચ્છાવિસ્સજ્જનાનિ આરમ્મણસદિસાનેવ. વિભઙ્ગે પન અત્થિ વિસેસો. અઞ્ઞમઞ્ઞપચ્ચયસ્મિઞ્હિ અબ્યાકતપદસ્સ વિસ્સજ્જને રૂપમ્પિ લબ્ભતિ, તથા પુરેજાતપચ્ચયે. આસેવનપચ્ચયે વિપાકાનિ ચેવ વીથિચિત્તાનિ ચ ન લબ્ભન્તિ. વિપાકે એકન્તિ અબ્યાકતમેવ. એવમેત્થ સઙ્ખેપતો નવ તીણિ એકન્તિ, તિવિધોવ વારપરિચ્છેદો. વિત્થારતો દ્વાદસ નવકા, દસ તિકા, એકં એકકન્તિ સબ્બેસુપિ તેવીસતિયા પચ્ચયેસુ એકૂનચત્તાલીસાધિકં વારસતં હોતિ, એકૂનચત્તાલીસાધિકઞ્ચ પુચ્છાસતં. એકૂનચત્તાલીસાધિકં પુચ્છાવિસ્સજ્જનસતન્તિપિ તસ્સેવ નામં.
Ārammaṇetīṇīti kusalena kusalaṃ, akusalena akusalaṃ, abyākatena abyākataṃ. Adhipatiyā navāti hetuyā vuttasadisāva. Dvādasasu hi paccayesu nava navāti vuttaṃ. Sabbesupi pucchāvissajjanāni hetupaccayasadisāneva. Vibhaṅge pana atthi viseso. Dasasu paccayesu tīṇi tīṇīti vuttaṃ. Sabbesupi pucchāvissajjanāni ārammaṇasadisāneva. Vibhaṅge pana atthi viseso. Aññamaññapaccayasmiñhi abyākatapadassa vissajjane rūpampi labbhati, tathā purejātapaccaye. Āsevanapaccaye vipākāni ceva vīthicittāni ca na labbhanti. Vipāke ekanti abyākatameva. Evamettha saṅkhepato nava tīṇi ekanti, tividhova vāraparicchedo. Vitthārato dvādasa navakā, dasa tikā, ekaṃ ekakanti sabbesupi tevīsatiyā paccayesu ekūnacattālīsādhikaṃ vārasataṃ hoti, ekūnacattālīsādhikañca pucchāsataṃ. Ekūnacattālīsādhikaṃ pucchāvissajjanasatantipi tasseva nāmaṃ.
૭૪. એવં હેતુપચ્ચયાદિકે એકમૂલકે ગણનં દસ્સેત્વા ઇતો પરેસુ દુમૂલકાદીસુ વિત્થારદેસનં સઙ્ખિપિત્વા એકમૂલકે દસ્સિતાય દેસનાય લબ્ભમાનગણનઞ્ઞેવ આદાય વારપરિચ્છેદં દસ્સેતું દુમૂલકે તાવ હેતુપચ્ચયા આરમ્મણે તીણીતિઆદિમાહ. તત્રિદં લક્ખણં – બહુગણનોપિ પચ્ચયો અબહુગણનેન સદ્ધિં યુત્તો તેન સમાનગણનોવ હોતિ. તેન વુત્તં ‘‘હેતુપચ્ચયા આરમ્મણે તીણી’’તિ. હેતુઆરમ્મણદુકે આરમ્મણે વુત્તાનિ તીણેવ વિસ્સજ્જનાનિ લબ્ભન્તીતિ અત્થો. સમાનગણનો પન સમાનગણનેન સદ્ધિં યુત્તો અપરિહીનગણનોવ હોતિ. તેન વુત્તં ‘‘હેતુપચ્ચયા અધિપતિયા નવા’’તિ. હેતાધિપતિદુકે નવેવ વિસ્સજ્જનાનિ લબ્ભન્તીતિ અત્થો. વિપાકે એકન્તિ હેતુવિપાકદુકે વિપાકે વુત્તં એકમેવ વિસ્સજ્જનં લબ્ભતીતિ એવં તાવ દુમૂલકે વારપરિચ્છેદો વેદિતબ્બો.
74. Evaṃ hetupaccayādike ekamūlake gaṇanaṃ dassetvā ito paresu dumūlakādīsu vitthāradesanaṃ saṅkhipitvā ekamūlake dassitāya desanāya labbhamānagaṇanaññeva ādāya vāraparicchedaṃ dassetuṃ dumūlake tāva hetupaccayā ārammaṇe tīṇītiādimāha. Tatridaṃ lakkhaṇaṃ – bahugaṇanopi paccayo abahugaṇanena saddhiṃ yutto tena samānagaṇanova hoti. Tena vuttaṃ ‘‘hetupaccayā ārammaṇe tīṇī’’ti. Hetuārammaṇaduke ārammaṇe vuttāni tīṇeva vissajjanāni labbhantīti attho. Samānagaṇano pana samānagaṇanena saddhiṃ yutto aparihīnagaṇanova hoti. Tena vuttaṃ ‘‘hetupaccayā adhipatiyā navā’’ti. Hetādhipatiduke naveva vissajjanāni labbhantīti attho. Vipāke ekanti hetuvipākaduke vipāke vuttaṃ ekameva vissajjanaṃ labbhatīti evaṃ tāva dumūlake vāraparicchedo veditabbo.
૭૫. તિમૂલકાદીસુપિ ઇદમેવ લક્ખણં. તેનેવાહ – હેતુપચ્ચયા આરમ્મણપચ્ચયા અધિપતિયા તીણીતિ. હેતારમ્મણાધિપતિ તિકે આરમ્મણે વુત્તાનિ તીણેવ વિસ્સજ્જનાનિ લબ્ભન્તીતિ અત્થો. એવં સબ્બત્થ નયો નેતબ્બો.
75. Timūlakādīsupi idameva lakkhaṇaṃ. Tenevāha – hetupaccayā ārammaṇapaccayā adhipatiyā tīṇīti. Hetārammaṇādhipati tike ārammaṇe vuttāni tīṇeva vissajjanāni labbhantīti attho. Evaṃ sabbattha nayo netabbo.
૭૬-૭૯. દ્વાદસમૂલકે પન વિપાકપચ્ચયો ન લબ્ભતિ, તસ્મા આસેવનપચ્ચયા કમ્મે તીણીતિ વત્વા વિપાકં અપરામસિત્વા આહારે તીણીતિ વુત્તં. તેરસમૂલકાદીસુપિ એસેવ નયો. તે પન સઙ્ખિપિત્વા તેવીસતિમૂલકોવેત્થ દસ્સિતો. સો દુવિધો હોતિ – સાસેવનો વા સવિપાકો વા. તત્થ પઠમં સાસેવનો દસ્સિતો, સો તીણેવ વિસ્સજ્જનાનિ લભતિ. તેન વુત્તં ‘‘આસેવનપચ્ચયા અવિગતે તીણી’’તિ. સવિપાકો પન આસેવનં ન લભતિ, તસ્મા તં પહાય વિપાકવસેન ગણનાય દસ્સનત્થં અનન્તરાયેવ ‘‘હેતુપચ્ચયા…પે॰… વિપાકપચ્ચયા આહારે એક’’ન્તિ એકં નયં દસ્સેત્વા પચ્છા તેવીસતિમૂલકોવ દસ્સિતો. એતેસુ પન દ્વીસુ તેવીસતિમૂલકેસુ કિઞ્ચાપિ એકસ્મિં વિપાકપચ્ચયો નત્થિ, એકસ્મિં આસેવનપચ્ચયો, પચ્છાજાતપચ્ચયો પન ઉભયત્થાપિ. રુળ્હીસદ્દેન પનેતે તેવીસતિમૂલકાત્વેવ વેદિતબ્બા. તેસુ સાસેવને આસેવનસ્સ વસેન સબ્બત્થ તીણેવ વિસ્સજ્જનાનિ, સવિપાકે વિપાકપચ્ચયસ્સ વસેન એકમેવાતિ અયં હેતુપચ્ચયં આદિં કત્વા એકમૂલકાદીસુ ગણના.
76-79. Dvādasamūlake pana vipākapaccayo na labbhati, tasmā āsevanapaccayā kamme tīṇīti vatvā vipākaṃ aparāmasitvā āhāre tīṇīti vuttaṃ. Terasamūlakādīsupi eseva nayo. Te pana saṅkhipitvā tevīsatimūlakovettha dassito. So duvidho hoti – sāsevano vā savipāko vā. Tattha paṭhamaṃ sāsevano dassito, so tīṇeva vissajjanāni labhati. Tena vuttaṃ ‘‘āsevanapaccayā avigate tīṇī’’ti. Savipāko pana āsevanaṃ na labhati, tasmā taṃ pahāya vipākavasena gaṇanāya dassanatthaṃ anantarāyeva ‘‘hetupaccayā…pe… vipākapaccayā āhāre eka’’nti ekaṃ nayaṃ dassetvā pacchā tevīsatimūlakova dassito. Etesu pana dvīsu tevīsatimūlakesu kiñcāpi ekasmiṃ vipākapaccayo natthi, ekasmiṃ āsevanapaccayo, pacchājātapaccayo pana ubhayatthāpi. Ruḷhīsaddena panete tevīsatimūlakātveva veditabbā. Tesu sāsevane āsevanassa vasena sabbattha tīṇeva vissajjanāni, savipāke vipākapaccayassa vasena ekamevāti ayaṃ hetupaccayaṃ ādiṃ katvā ekamūlakādīsu gaṇanā.
યં પનેતં હેતુમૂલકાનન્તરં ‘‘આરમ્મણે ઠિતેન સબ્બત્થ તીણેવ પઞ્હા’’તિ વુત્તં, તં આરમ્મણપચ્ચયં આદિં કત્વા એકમૂલકેપિ દુમૂલકાદીસુપિ સબ્બત્થ આરમ્મણપદે ચેવ આરમ્મણેન સદ્ધિં સેસપચ્ચયયોજનાસુ ચ યત્થ નવહિ ભવિતબ્બં, તત્થ તયોવ પઞ્હા હોન્તીતિ દસ્સનત્થં વુત્તં. વિપાકપદે પન વિપાકપદેન સદ્ધિં સેસપચ્ચયયોજનાસુ ચ એકોવ પઞ્હો હોતીતિ. ઇતિ યં હેટ્ઠા અવોચુમ્હ ‘‘બહુગણનોપિ પચ્ચયો અબહુગણનેન સદ્ધિં યુત્તો તેન સમાનગણનો હોતી’’તિ, તં સુવુત્તમેવ.
Yaṃ panetaṃ hetumūlakānantaraṃ ‘‘ārammaṇe ṭhitena sabbattha tīṇeva pañhā’’ti vuttaṃ, taṃ ārammaṇapaccayaṃ ādiṃ katvā ekamūlakepi dumūlakādīsupi sabbattha ārammaṇapade ceva ārammaṇena saddhiṃ sesapaccayayojanāsu ca yattha navahi bhavitabbaṃ, tattha tayova pañhā hontīti dassanatthaṃ vuttaṃ. Vipākapade pana vipākapadena saddhiṃ sesapaccayayojanāsu ca ekova pañho hotīti. Iti yaṃ heṭṭhā avocumha ‘‘bahugaṇanopi paccayo abahugaṇanena saddhiṃ yutto tena samānagaṇano hotī’’ti, taṃ suvuttameva.
૮૦-૮૫. ઇદાનિ યે આરમ્મણાદીનં પચ્ચયાનં વસેન એકમૂલકાદયો દસ્સેતબ્બા, તેસુ એકમૂલકો તાવ હેતુએકમૂલકેનેવ સદિસોતિ એકસ્મિમ્પિ પચ્ચયે ન દસ્સિતો. આરમ્મણપચ્ચયવસેન પન દુમૂલકે ગણનં દસ્સેતું આરમ્મણપચ્ચયા હેતુયા તીણિ, અધિપતિયા તીણિ…પે॰… અવિગતે તીણીતિ વુત્તં. એત્થ ચ ‘‘આરમ્મણપચ્ચયા અધિપતિયા તીણિ…પે॰… અવિગતે તીણી’’તિ વત્તબ્બે યે હેતુપચ્ચયાદયો પચ્ચયા બહુગણના, તેસં ઊનતરગણનેહિ ચ સમાનગણનેહિ ચ સદ્ધિં સંસન્દને યા ગણના લબ્ભતિ, તં દસ્સેતું આરમ્મણપચ્ચયસ્સ પુરિમભાગે ઠિતમ્પિ હેતુપચ્ચયં પચ્છિમભાગેવ ઠપેત્વા ‘‘આરમ્મણપચ્ચયા હેતુયા તીણી’’તિ વુત્તં. તેનેતં આવિ કરોતિ – આરમ્મણપચ્ચયો યેન યેન બહુતરગણનેન વા સમાનગણનેન વા પચ્ચયેન સદ્ધિં દુકતિકાદિભેદં ગચ્છતિ, સબ્બત્થ તીણેવ પઞ્હાવિસ્સજ્જનાનિ વેદિતબ્બાનિ. વિપાકપચ્ચયેન પન સદ્ધિં સંસન્દને એકમેવ લબ્ભતિ, તં વિપાકપચ્ચયાદિકાય ગણનાય આવિ ભવિસ્સતીતિ ઇધ ન દસ્સિતં. યા ચેસા દુમૂલકે ગણના દસ્સિતા, તિમૂલકાદીસુપિ એસાવ ગણનાતિ આરમ્મણપચ્ચયવસેન તિમૂલકાદયો ન વિત્થારિતા.
80-85. Idāni ye ārammaṇādīnaṃ paccayānaṃ vasena ekamūlakādayo dassetabbā, tesu ekamūlako tāva hetuekamūlakeneva sadisoti ekasmimpi paccaye na dassito. Ārammaṇapaccayavasena pana dumūlake gaṇanaṃ dassetuṃ ārammaṇapaccayā hetuyā tīṇi, adhipatiyā tīṇi…pe… avigate tīṇīti vuttaṃ. Ettha ca ‘‘ārammaṇapaccayā adhipatiyā tīṇi…pe… avigate tīṇī’’ti vattabbe ye hetupaccayādayo paccayā bahugaṇanā, tesaṃ ūnataragaṇanehi ca samānagaṇanehi ca saddhiṃ saṃsandane yā gaṇanā labbhati, taṃ dassetuṃ ārammaṇapaccayassa purimabhāge ṭhitampi hetupaccayaṃ pacchimabhāgeva ṭhapetvā ‘‘ārammaṇapaccayā hetuyā tīṇī’’ti vuttaṃ. Tenetaṃ āvi karoti – ārammaṇapaccayo yena yena bahutaragaṇanena vā samānagaṇanena vā paccayena saddhiṃ dukatikādibhedaṃ gacchati, sabbattha tīṇeva pañhāvissajjanāni veditabbāni. Vipākapaccayena pana saddhiṃ saṃsandane ekameva labbhati, taṃ vipākapaccayādikāya gaṇanāya āvi bhavissatīti idha na dassitaṃ. Yā cesā dumūlake gaṇanā dassitā, timūlakādīsupi esāva gaṇanāti ārammaṇapaccayavasena timūlakādayo na vitthāritā.
ઇદાનિ અધિપતિપચ્ચયાદિવસેન દુમૂલકાદીસુ ગણનં દસ્સેતું અધિપતિપચ્ચયા હેતુયા નવાતિઆદિ વુત્તં. તત્થાપિ વુત્તનયેનેવ પચ્ચયસન્નિવેસો વેદિતબ્બો. યથા ચ અધિપતિપચ્ચયા હેતુયા નવ, એવં સેસેસુપિ હેતુના સમાનગણનાસુ નવેવ. ઇતિ યો યો પચ્ચયો આદિમ્હિ તિટ્ઠતિ, તેન તેન સદ્ધિં સમાનગણનાનં સંસન્દને આદિમ્હિ ઠિતસ્સ વસેન ગણના હોતિ. તેન પન સદ્ધિં ઊનતરગણનાનં સંસન્દને ઊનતરગણનાનંયેવ વસેન ગણના હોતીતિ વેદિતબ્બો. યથા ચ આરમ્મણપચ્ચયવસેન એવં અધિપતિપચ્ચયવસેનાપિ તતો પરેસં અનન્તરાદીનં વસેનાપિ તિમૂલકાદયો ન વિત્થારિતા. તસ્મા દુમૂલકે દસ્સિતગણનાવસેનેવ સબ્બત્થ સાધેતબ્બા. તેનેવ વુત્તં ‘‘એકેકં પચ્ચયં મૂલકં કાતુન સજ્ઝાયમગ્ગેન ગણેતબ્બા’’તિ.
Idāni adhipatipaccayādivasena dumūlakādīsu gaṇanaṃ dassetuṃ adhipatipaccayā hetuyā navātiādi vuttaṃ. Tatthāpi vuttanayeneva paccayasanniveso veditabbo. Yathā ca adhipatipaccayā hetuyā nava, evaṃ sesesupi hetunā samānagaṇanāsu naveva. Iti yo yo paccayo ādimhi tiṭṭhati, tena tena saddhiṃ samānagaṇanānaṃ saṃsandane ādimhi ṭhitassa vasena gaṇanā hoti. Tena pana saddhiṃ ūnataragaṇanānaṃ saṃsandane ūnataragaṇanānaṃyeva vasena gaṇanā hotīti veditabbo. Yathā ca ārammaṇapaccayavasena evaṃ adhipatipaccayavasenāpi tato paresaṃ anantarādīnaṃ vasenāpi timūlakādayo na vitthāritā. Tasmā dumūlake dassitagaṇanāvaseneva sabbattha sādhetabbā. Teneva vuttaṃ ‘‘ekekaṃ paccayaṃ mūlakaṃ kātuna sajjhāyamaggena gaṇetabbā’’ti.
પચ્ચયાનુલોમવણ્ણના.
Paccayānulomavaṇṇanā.
પટિચ્ચવારો
Paṭiccavāro
પચ્ચયપચ્ચનીયવણ્ણના
Paccayapaccanīyavaṇṇanā
૮૬-૮૭. પચ્ચયપચ્ચનીયં પન યસ્મા કુસલપદે ન લબ્ભતિ કુસલધમ્મસ્સ હેતુપચ્ચયેન વિના અનુપ્પત્તિતો, તસ્મા અકુસલં ધમ્મં પટિચ્ચાતિઆદિ આરદ્ધં. તત્થ નહેતુપચ્ચયાતિ હેતુપચ્ચયપટિક્ખેપો હેતુપચ્ચયં વિના અઞ્ઞેન પચ્ચયેન ઉપ્પજ્જતીતિ અત્થો. વિચિકિચ્છાસહગતો ઉદ્ધચ્ચસહગતો મોહોતિ અયઞ્હિ સમ્પયુત્તધમ્માનઞ્ચેવ ચિત્તસમુટ્ઠાનરૂપસ્સ ચ સયં હેતુપચ્ચયો હોતિ, અઞ્ઞસ્સ પન સમ્પયુત્તહેતુનો અભાવા ન હેતુપચ્ચયા ઉપ્પજ્જતીતિ ઠપેત્વા હેતુપચ્ચયં સેસેહિ અત્તનો અનુરૂપપચ્ચયેહિ ઉપ્પજ્જતિ. ઇમિના નયેન સબ્બપચ્ચયપટિક્ખેપેસુ અત્થો વેદિતબ્બો. અહેતુકં વિપાકાબ્યાકતન્તિ ઇદં રૂપસમુટ્ઠાપકવસેનેવ વેદિતબ્બં. અઞ્ઞેસુપિ એવરૂપેસુ એસેવ નયો.
86-87. Paccayapaccanīyaṃ pana yasmā kusalapade na labbhati kusaladhammassa hetupaccayena vinā anuppattito, tasmā akusalaṃ dhammaṃ paṭiccātiādi āraddhaṃ. Tattha nahetupaccayāti hetupaccayapaṭikkhepo hetupaccayaṃ vinā aññena paccayena uppajjatīti attho. Vicikicchāsahagato uddhaccasahagato mohoti ayañhi sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca sayaṃ hetupaccayo hoti, aññassa pana sampayuttahetuno abhāvā na hetupaccayā uppajjatīti ṭhapetvā hetupaccayaṃ sesehi attano anurūpapaccayehi uppajjati. Iminā nayena sabbapaccayapaṭikkhepesu attho veditabbo. Ahetukaṃ vipākābyākatanti idaṃ rūpasamuṭṭhāpakavaseneva veditabbaṃ. Aññesupi evarūpesu eseva nayo.
૮૮. નઅધિપતિપચ્ચયે કામં અધિપતિપિ અત્તના સદ્ધિં દુતિયસ્સ અધિપતિનો અભાવા નઅધિપતિપચ્ચયં લભતિ, યથા પન વિચિકિચ્છુદ્ધચ્ચસહગતો મોહો અહેતુકો, ન તથા અધિપતયો એવ નિરાધિપતિ. છન્દાદીસુ પન અઞ્ઞતરં અધિપતિં અકત્વા કુસલાદીનં ઉપ્પત્તિકાલે સબ્બેપિ કુસલાદયો નિરાધિપતિનો. તસ્મા મોહં વિય વિસું અધિપતિમત્તમેવ અનુદ્ધરિત્વા સબ્બસઙ્ગાહિકવસેન એસા ‘‘એકં ખન્ધં પટિચ્ચ તયો ખન્ધા’’તિઆદિકા દેસના કતાતિ વેદિતબ્બા.
88. Naadhipatipaccaye kāmaṃ adhipatipi attanā saddhiṃ dutiyassa adhipatino abhāvā naadhipatipaccayaṃ labhati, yathā pana vicikicchuddhaccasahagato moho ahetuko, na tathā adhipatayo eva nirādhipati. Chandādīsu pana aññataraṃ adhipatiṃ akatvā kusalādīnaṃ uppattikāle sabbepi kusalādayo nirādhipatino. Tasmā mohaṃ viya visuṃ adhipatimattameva anuddharitvā sabbasaṅgāhikavasena esā ‘‘ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā’’tiādikā desanā katāti veditabbā.
૮૯. નાનન્તરનસમનન્તરેસુ નારમ્મણે વિય રૂપમેવ પચ્ચયુપ્પન્નં. તેન વુત્તં ‘‘નારમ્મણપચ્ચયસદિસ’’ન્તિ. સહજાતપચ્ચયો પરિહીનો. યથા ચેસ, તથા નિસ્સયઅત્થિઅવિગતપચ્ચયાપિ. કિં કારણા? એતેહિ વિના કસ્સચિ અનુપ્પત્તિતો. સહજાતનિસ્સયઅત્થિઅવિગતપચ્ચયેપિ હિ પચ્ચક્ખાય એકોપિ રૂપારૂપધમ્મો નુપ્પજ્જતિ, તસ્મા તે પરિહીના.
89. Nānantaranasamanantaresu nārammaṇe viya rūpameva paccayuppannaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘nārammaṇapaccayasadisa’’nti. Sahajātapaccayo parihīno. Yathā cesa, tathā nissayaatthiavigatapaccayāpi. Kiṃ kāraṇā? Etehi vinā kassaci anuppattito. Sahajātanissayaatthiavigatapaccayepi hi paccakkhāya ekopi rūpārūpadhammo nuppajjati, tasmā te parihīnā.
૯૦. નઅઞ્ઞમઞ્ઞપચ્ચયવિભઙ્ગે પટિસન્ધિક્ખણે વિપાકાબ્યાકતે ખન્ધે પટિચ્ચ કટત્તારૂપન્તિ હદયવત્થુવજ્જં વેદિતબ્બં.
90. Naaññamaññapaccayavibhaṅge paṭisandhikkhaṇe vipākābyākate khandhe paṭicca kaṭattārūpanti hadayavatthuvajjaṃ veditabbaṃ.
૯૧. નઉપનિસ્સયપચ્ચયવિભઙ્ગે રૂપમેવ પચ્ચયુપ્પન્નં, તઞ્હિ ઉપનિસ્સયં ન લભતિ. અરૂપં પન કિઞ્ચાપિ આરમ્મણૂપનિસ્સયપકતૂપનિસ્સયે ન લભેય્ય, અનન્તરૂપનિસ્સયમુત્તકં પન નત્થિ. તેન વુત્તં ‘‘નારમ્મણપચ્ચયસદિસ’’ન્તિ.
91. Naupanissayapaccayavibhaṅge rūpameva paccayuppannaṃ, tañhi upanissayaṃ na labhati. Arūpaṃ pana kiñcāpi ārammaṇūpanissayapakatūpanissaye na labheyya, anantarūpanissayamuttakaṃ pana natthi. Tena vuttaṃ ‘‘nārammaṇapaccayasadisa’’nti.
૯૨. નપુરેજાતે ચિત્તસમુટ્ઠાનરૂપન્તિ પઞ્ચવોકારવસેન વુત્તં.
92. Napurejāte cittasamuṭṭhānarūpanti pañcavokāravasena vuttaṃ.
૯૩. નપચ્છાજાતપચ્ચયાતિ એત્થ સહજાતપુરેજાતપચ્ચયા સઙ્ગહં ગચ્છન્તિ. તસ્મા સહજાતપચ્ચયસદિસા એત્થ પાળિ, સા નઅધિપતિપચ્ચયે વિત્થારિતાતિ ઇધ સઙ્ખિત્તા. નાસેવનપચ્ચયે કુસલાકુસલા પઠમજવનવસેન વેદિતબ્બા, તથા કિરિયાબ્યાકતં. પાળિ પન ઇધાપિ નઅધિપતિપચ્ચયે વિત્થારિતવસેન વેદિતબ્બા. તેનેવાહ – ‘‘નપચ્છાજાતપચ્ચયમ્પિ નાસેવનપચ્ચયમ્પિ નાધિપતિપચ્ચયસદિસ’’ન્તિ.
93. Napacchājātapaccayāti ettha sahajātapurejātapaccayā saṅgahaṃ gacchanti. Tasmā sahajātapaccayasadisā ettha pāḷi, sā naadhipatipaccaye vitthāritāti idha saṅkhittā. Nāsevanapaccaye kusalākusalā paṭhamajavanavasena veditabbā, tathā kiriyābyākataṃ. Pāḷi pana idhāpi naadhipatipaccaye vitthāritavasena veditabbā. Tenevāha – ‘‘napacchājātapaccayampi nāsevanapaccayampi nādhipatipaccayasadisa’’nti.
૯૪-૯૭. નકમ્મપચ્ચયે વિપાકચેતના નાનાક્ખણિકકમ્મપચ્ચયં લભતીતિ ન ગહિતા. નાહારપચ્ચયે એકચ્ચં રૂપમેવ પચ્ચયુપ્પન્નં, તથા નઇન્દ્રિયપચ્ચયે.
94-97. Nakammapaccaye vipākacetanā nānākkhaṇikakammapaccayaṃ labhatīti na gahitā. Nāhārapaccaye ekaccaṃ rūpameva paccayuppannaṃ, tathā naindriyapaccaye.
૯૮. નઝાનપચ્ચયે પઞ્ચવિઞ્ઞાણધમ્મા ચેવ એકચ્ચઞ્ચ રૂપં પચ્ચયુપ્પન્નં. પઞ્ચવિઞ્ઞાણસ્મિઞ્હિ વેદના ચ ચિત્તેકગ્ગતા ચ દુબ્બલત્તા ઉપનિજ્ઝાનલક્ખણં ન પાપુણન્તીતિ ઝાનપચ્ચયે ન ગહિતા.
98. Najhānapaccaye pañcaviññāṇadhammā ceva ekaccañca rūpaṃ paccayuppannaṃ. Pañcaviññāṇasmiñhi vedanā ca cittekaggatā ca dubbalattā upanijjhānalakkhaṇaṃ na pāpuṇantīti jhānapaccaye na gahitā.
૯૯-૧૦૨. નમગ્ગપચ્ચયે અહેતુકવિપાકકિરિયઞ્ચેવ એકચ્ચઞ્ચ રૂપં પચ્ચયુપ્પન્નં. નસમ્પયુત્તનોનત્થિનોવિગતેસુ રૂપમેવ પચ્ચયુપ્પન્નં. તેન વુત્તં ‘‘નારમ્મણપચ્ચયસદિસ’’ન્તિ.
99-102. Namaggapaccaye ahetukavipākakiriyañceva ekaccañca rūpaṃ paccayuppannaṃ. Nasampayuttanonatthinovigatesu rūpameva paccayuppannaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘nārammaṇapaccayasadisa’’nti.
૧૦૩. નહેતુયા દ્વેતિ એકમૂલકગણનાય યથાપાળિમેવ નિય્યાતિ.
103. Nahetuyā dveti ekamūlakagaṇanāya yathāpāḷimeva niyyāti.
૧૦૪. દુમૂલકે નહેતુપચ્ચયા નારમ્મણે એકન્તિ એત્થ કિઞ્ચાપિ બહુગણનેન સદ્ધિં ઊનતરગણનસ્સ સંસન્દને ઊનતરગણનવસેન નહેતુયા વિય દ્વીહિ ભવિતબ્બં. નારમ્મણવસેન પન અરૂપધમ્માનં પરિહીનત્તા અબ્યાકતં પટિચ્ચ રૂપાબ્યાકતસ્સ ઉપ્પત્તિં સન્ધાય ‘‘એક’’ન્તિ વુત્તં . સબ્બેસુ એકકેસુપિ એસેવ નયો. દ્વેતિ વુત્તટ્ઠાને પન નહેતુયા લદ્ધવસેન વારદ્વયં વેદિતબ્બં.
104. Dumūlake nahetupaccayā nārammaṇe ekanti ettha kiñcāpi bahugaṇanena saddhiṃ ūnataragaṇanassa saṃsandane ūnataragaṇanavasena nahetuyā viya dvīhi bhavitabbaṃ. Nārammaṇavasena pana arūpadhammānaṃ parihīnattā abyākataṃ paṭicca rūpābyākatassa uppattiṃ sandhāya ‘‘eka’’nti vuttaṃ . Sabbesu ekakesupi eseva nayo. Dveti vuttaṭṭhāne pana nahetuyā laddhavasena vāradvayaṃ veditabbaṃ.
૧૦૫-૧૦૬. તિમૂલકાદીસુ પન સબ્બેસુ નારમ્મણપચ્ચયસ્સ અપરિહીનત્તા એકમેવ વિસ્સજ્જનન્તિ અયં પચ્ચનીયે નહેતુપચ્ચયં આદિં કત્વા એકમૂલકાદીસુ ગણના.
105-106. Timūlakādīsu pana sabbesu nārammaṇapaccayassa aparihīnattā ekameva vissajjananti ayaṃ paccanīye nahetupaccayaṃ ādiṃ katvā ekamūlakādīsu gaṇanā.
૧૦૭-૧૩૦. નારમ્મણપચ્ચયાદયો પન એકમૂલકે તાવ પુરિમેન સદિસત્તા ઇધાપિ ન દસ્સિતાયેવ. નારમ્મણપચ્ચયવસેન દુમૂલકે નારમ્મણપચ્ચયા, નહેતુયા એકન્તિ નહેતુદુમૂલકે વુત્તમેવ. નાધિપતિયા પઞ્ચાતિ નારમ્મણપચ્ચયે લદ્ધવસેન વેદિતબ્બાતિ એવં સબ્બસંસન્દનેસુ ઊનતરગણનસ્સેવ પચ્ચયસ્સ વસેન ગણના વેદિતબ્બા. યત્થ યત્થ ચ નારમ્મણપચ્ચયો પવિસતિ, તત્થ તત્થ રૂપમેવ પચ્ચયુપ્પન્નં. નાનન્તરનસમનન્તરનઅઞ્ઞમઞ્ઞનઉપનિસ્સયનાહારનઇન્દ્રિયનસમ્પયુત્તનોનત્થિનોવિગતપચ્ચયાનં પવિટ્ઠટ્ઠાનેપિ એસેવ નયો. નાહારનઇન્દ્રિયનઝાનનમગ્ગપચ્ચયા સબ્બત્થ સદિસવિસ્સજ્જના. નસહજાતાદિચતુક્કં ઇધાપિ પરિહીનમેવાતિ ઇદમેત્થ લક્ખણં. ઇમિના પન લક્ખણેન સબ્બેસુ દુમૂલકાદીસુ ‘‘અયં પચ્ચયો મૂલં, અયમેત્થ દુમૂલકો, અયં તિમૂલકો, અયં સબ્બમૂલકો’’તિ સલ્લક્ખેત્વા ઊનતરગણનસ્સ પચ્ચયસ્સ વસેન ગણના વેદિતબ્બાતિ.
107-130. Nārammaṇapaccayādayo pana ekamūlake tāva purimena sadisattā idhāpi na dassitāyeva. Nārammaṇapaccayavasena dumūlake nārammaṇapaccayā, nahetuyā ekanti nahetudumūlake vuttameva. Nādhipatiyā pañcāti nārammaṇapaccaye laddhavasena veditabbāti evaṃ sabbasaṃsandanesu ūnataragaṇanasseva paccayassa vasena gaṇanā veditabbā. Yattha yattha ca nārammaṇapaccayo pavisati, tattha tattha rūpameva paccayuppannaṃ. Nānantaranasamanantaranaaññamaññanaupanissayanāhāranaindriyanasampayuttanonatthinovigatapaccayānaṃ paviṭṭhaṭṭhānepi eseva nayo. Nāhāranaindriyanajhānanamaggapaccayā sabbattha sadisavissajjanā. Nasahajātādicatukkaṃ idhāpi parihīnamevāti idamettha lakkhaṇaṃ. Iminā pana lakkhaṇena sabbesu dumūlakādīsu ‘‘ayaṃ paccayo mūlaṃ, ayamettha dumūlako, ayaṃ timūlako, ayaṃ sabbamūlako’’ti sallakkhetvā ūnataragaṇanassa paccayassa vasena gaṇanā veditabbāti.
પચ્ચયપચ્ચનીયવણ્ણના.
Paccayapaccanīyavaṇṇanā.
પચ્ચયાનુલોમપચ્ચનીયવણ્ણના
Paccayānulomapaccanīyavaṇṇanā
૧૩૧-૧૮૯. ઇદાનિ અનુલોમપચ્ચનીયે ગણનં દસ્સેતું હેતુપચ્ચયા નારમ્મણે પઞ્ચાતિઆદિ આરદ્ધં. તત્થ હેતાધિપતિમગ્ગપચ્ચયેસુ અનુલોમતો ઠિતેસુ સહજાતાદયો ચત્તારો સબ્બટ્ઠાનિકપચ્ચયા, આહારિન્દ્રિયઝાનમગ્ગપચ્ચયા ચત્તારોતિ ઇમે અટ્ઠ પચ્ચનીયતો ન લબ્ભન્તિ. હેતુપચ્ચયાદિવસેન હિ ઉપ્પજ્જમાનો ધમ્મો ઇમે અટ્ઠ પચ્ચયે અલભન્તો નામ નત્થિ. આરમ્મણઅનન્તરસમનન્તરઉપનિસ્સયસમ્પયુત્તનત્થિવિગતપચ્ચયેસુ પન અનુલોમતો ઠિતેસુ અરૂપટ્ઠાનિકા પચ્ચનીકતો ન લબ્ભન્તિ. ન હિ આરમ્મણપચ્ચયાદીહિ ઉપ્પજ્જમાના અનન્તરસમનન્તરપચ્ચયાદયો ન લભન્તિ. સહજાતઅઞ્ઞમઞ્ઞનિસ્સયકમ્માહારિન્દ્રિયઅત્થિઅવિગતપચ્ચયેસુ પન અનુલોમતો ઠિતેસુ ચત્તારો સબ્બટ્ઠાનિકાયેવ, પચ્ચનીકતો ન લબ્ભન્તિ. એતેસઞ્હિ પચ્ચયાનં વસેન ઉપ્પજ્જમાનો સબ્બટ્ઠાનિકે અલભન્તો નામ નત્થિ. પચ્છાજાતપચ્ચયસ્સ અનુલોમતો ઠાનં નામ નત્થિ. એવં સેસેસુ અનુલોમતો ઠિતેસુ યે ચ લબ્ભન્તિ, યે ચ ન લબ્ભન્તિ, તે સલ્લક્ખેત્વા સબ્બેસુપિ દુમૂલકાદીસુ નયેસુ તેસં તેસં પચ્ચયાનં સંસન્દને ઊનતરગણનાનંયેવ વસેન ગણના વેદિતબ્બાતિ.
131-189. Idāni anulomapaccanīye gaṇanaṃ dassetuṃ hetupaccayā nārammaṇe pañcātiādi āraddhaṃ. Tattha hetādhipatimaggapaccayesu anulomato ṭhitesu sahajātādayo cattāro sabbaṭṭhānikapaccayā, āhārindriyajhānamaggapaccayā cattāroti ime aṭṭha paccanīyato na labbhanti. Hetupaccayādivasena hi uppajjamāno dhammo ime aṭṭha paccaye alabhanto nāma natthi. Ārammaṇaanantarasamanantaraupanissayasampayuttanatthivigatapaccayesu pana anulomato ṭhitesu arūpaṭṭhānikā paccanīkato na labbhanti. Na hi ārammaṇapaccayādīhi uppajjamānā anantarasamanantarapaccayādayo na labhanti. Sahajātaaññamaññanissayakammāhārindriyaatthiavigatapaccayesu pana anulomato ṭhitesu cattāro sabbaṭṭhānikāyeva, paccanīkato na labbhanti. Etesañhi paccayānaṃ vasena uppajjamāno sabbaṭṭhānike alabhanto nāma natthi. Pacchājātapaccayassa anulomato ṭhānaṃ nāma natthi. Evaṃ sesesu anulomato ṭhitesu ye ca labbhanti, ye ca na labbhanti, te sallakkhetvā sabbesupi dumūlakādīsu nayesu tesaṃ tesaṃ paccayānaṃ saṃsandane ūnataragaṇanānaṃyeva vasena gaṇanā veditabbāti.
પચ્ચયાનુલોમપચ્ચનીયવણ્ણના.
Paccayānulomapaccanīyavaṇṇanā.
પચ્ચયપચ્ચનીયાનુલોમવણ્ણના
Paccayapaccanīyānulomavaṇṇanā
૧૯૦. ઇદાનિ પચ્ચનીયાનુલોમે ગણનં દસ્સેતું નહેતુપચ્ચયા આરમ્મણે દ્વેતિઆદિ આરદ્ધં. તત્થ હેતુમ્હિ પચ્ચનીકતો ઠિતે ઠપેત્વા અધિપતિં અવસેસા અનુલોમતો લબ્ભન્તિ. પચ્છાજાતો પન અનુલોમતો સબ્બત્થેવ ન લબ્ભતિ, યે નવ પચ્ચયા ‘‘અરૂપાનઞ્ઞેવા’’તિ વુત્તા, તેસુ પુરેજાતઞ્ચ આસેવનઞ્ચ ઠપેત્વા અવસેસેસુ સત્તસુ પચ્ચનીકતો ઠિતેસુ સેસા અરૂપટ્ઠાનિકા અનુલોમતો ન લબ્ભન્તિ. યો હિ આરમ્મણાદીહિ નુપ્પજ્જતિ, ન સો અનન્તરાદયો લભતિ. પટિસન્ધિવિપાકો પન પુરેજાતતો, સબ્બવિપાકો ચ સદ્ધિં કિરિયમનોધાતુયા આસેવનતો અનુપ્પજ્જમાનોપિ અનન્તરાદયો લભતિ, તસ્મા ‘‘પુરેજાતઞ્ચ આસેવનઞ્ચ ઠપેત્વા’’તિ વુત્તં.
190. Idāni paccanīyānulome gaṇanaṃ dassetuṃ nahetupaccayā ārammaṇe dvetiādi āraddhaṃ. Tattha hetumhi paccanīkato ṭhite ṭhapetvā adhipatiṃ avasesā anulomato labbhanti. Pacchājāto pana anulomato sabbattheva na labbhati, ye nava paccayā ‘‘arūpānaññevā’’ti vuttā, tesu purejātañca āsevanañca ṭhapetvā avasesesu sattasu paccanīkato ṭhitesu sesā arūpaṭṭhānikā anulomato na labbhanti. Yo hi ārammaṇādīhi nuppajjati, na so anantarādayo labhati. Paṭisandhivipāko pana purejātato, sabbavipāko ca saddhiṃ kiriyamanodhātuyā āsevanato anuppajjamānopi anantarādayo labhati, tasmā ‘‘purejātañca āsevanañca ṭhapetvā’’ti vuttaṃ.
પુરેજાતપચ્છાજાતઆસેવનવિપાકવિપ્પયુત્તેસુ પચ્ચનીકતો ઠિતેસુ એકં ઠપેત્વા અવસેસા અનુલોમતો લબ્ભન્તિ. કમ્મપચ્ચયે પચ્ચનીકતો ઠિતે ઠપેત્વા વિપાકપચ્ચયં અવસેસા અનુલોમતો લબ્ભન્તિ. આહારિન્દ્રિયેસુ પચ્ચનીકતો ઠિતેસુ ઠપેત્વા સબ્બટ્ઠાનિકે ચેવ અઞ્ઞમઞ્ઞકમ્માહારિન્દ્રિયપચ્ચયે ચ અવસેસા અનુલોમતો ન લબ્ભન્તિ, ઇતરે યુજ્જમાનકવસેન લબ્ભન્તિ. ઝાનપચ્ચયે પચ્ચનીકતો ઠિતે. હેતાધિપતિઆસેવનમગ્ગપચ્ચયા અનુલોમતો ન લબ્ભન્તિ. મગ્ગપચ્ચયે પચ્ચનીકતો ઠિતે હેતાધિપતિપચ્ચયા અનુલોમતો ન લબ્ભન્તિ. વિપ્પયુત્તપચ્ચયે પચ્ચનીકતો ઠિતે પુરેજાતપચ્ચયં ઠપેત્વા અવસેસા અનુલોમતો લબ્ભન્તિ. એવં તેસુ તેસુ પચ્ચયેસુ પચ્ચનીકતો ઠિતેસુ યે યે અનુલોમતો ન લબ્ભન્તિ, તે તે ઞત્વા તેસં તેસં પચ્ચયાનં સંસન્દને ઊનતરગણનાનં વસેન ગણના વેદિતબ્બા.
Purejātapacchājātaāsevanavipākavippayuttesu paccanīkato ṭhitesu ekaṃ ṭhapetvā avasesā anulomato labbhanti. Kammapaccaye paccanīkato ṭhite ṭhapetvā vipākapaccayaṃ avasesā anulomato labbhanti. Āhārindriyesu paccanīkato ṭhitesu ṭhapetvā sabbaṭṭhānike ceva aññamaññakammāhārindriyapaccaye ca avasesā anulomato na labbhanti, itare yujjamānakavasena labbhanti. Jhānapaccaye paccanīkato ṭhite. Hetādhipatiāsevanamaggapaccayā anulomato na labbhanti. Maggapaccaye paccanīkato ṭhite hetādhipatipaccayā anulomato na labbhanti. Vippayuttapaccaye paccanīkato ṭhite purejātapaccayaṃ ṭhapetvā avasesā anulomato labbhanti. Evaṃ tesu tesu paccayesu paccanīkato ṭhitesu ye ye anulomato na labbhanti, te te ñatvā tesaṃ tesaṃ paccayānaṃ saṃsandane ūnataragaṇanānaṃ vasena gaṇanā veditabbā.
૧૯૧-૧૯૫. દુમૂલકાદીસુ ચ નયેસુ યં યં પચ્ચયં આદિં કત્વા યે યે દુકાદયો દસ્સિતા, તે તે લબ્ભમાનાલબ્ભમાનપચ્ચયવસેન યથા યથા દસ્સિતા, તથા તથા સાધુકં સલ્લક્ખેતબ્બા. તત્થ યં નહેતુવસેન દુમૂલકાદયો નયે દસ્સેન્તેન નહેતુપચ્ચયા નારમ્મણપચ્ચયા…પે॰… નાસેવનપચ્ચયાતિ વત્વા ‘‘યાવ આસેવના સબ્બં સદિસ’’ન્તિ વુત્તં. તસ્સ, ‘‘નઅઞ્ઞમઞ્ઞપચ્ચયા સહજાતે એક’’ન્તિઆદીહિ સદિસતા વેદિતબ્બા. યં પન ‘‘નકમ્મે ગણિતે પઞ્ચ ગણ્હાતી’’તિ સીહળભાસાય લિખિતં, તસ્સત્થો – નહેતુપચ્ચયં આદિં કત્વા નકમ્મપચ્ચયાતિ એવં નકમ્મપચ્ચયેન ઘટિતે સહજાતે એકન્તિ એવં દસ્સિતા પઞ્ચેવ પચ્ચયા અનુલોમતો લબ્ભન્તિ, ન અઞ્ઞેતિ. એવં અઞ્ઞેસુપિ એવરૂપેસુ ઠાનેસુ બ્યઞ્જનં અનાદિયિત્વા અધિપ્પેતત્થોયેવ ગહેતબ્બો. એવરૂપઞ્હિ બ્યઞ્જનં અત્તનો સઞ્ઞાનિબન્ધનત્થં પોરાણેહિ સકસકભાસાય લિખિતં.
191-195. Dumūlakādīsu ca nayesu yaṃ yaṃ paccayaṃ ādiṃ katvā ye ye dukādayo dassitā, te te labbhamānālabbhamānapaccayavasena yathā yathā dassitā, tathā tathā sādhukaṃ sallakkhetabbā. Tattha yaṃ nahetuvasena dumūlakādayo naye dassentena nahetupaccayā nārammaṇapaccayā…pe… nāsevanapaccayāti vatvā ‘‘yāva āsevanā sabbaṃ sadisa’’nti vuttaṃ. Tassa, ‘‘naaññamaññapaccayā sahajāte eka’’ntiādīhi sadisatā veditabbā. Yaṃ pana ‘‘nakamme gaṇite pañca gaṇhātī’’ti sīhaḷabhāsāya likhitaṃ, tassattho – nahetupaccayaṃ ādiṃ katvā nakammapaccayāti evaṃ nakammapaccayena ghaṭite sahajāte ekanti evaṃ dassitā pañceva paccayā anulomato labbhanti, na aññeti. Evaṃ aññesupi evarūpesu ṭhānesu byañjanaṃ anādiyitvā adhippetatthoyeva gahetabbo. Evarūpañhi byañjanaṃ attano saññānibandhanatthaṃ porāṇehi sakasakabhāsāya likhitaṃ.
અપિચ ઇમસ્મિં પચ્ચનીયાનુલોમે પચ્ચયુપ્પન્નધમ્મેસુપિ અત્થિ ધમ્મો કમ્મપચ્ચયં લભતિ, ન ઇન્દ્રિયપચ્ચયં. સો અસઞ્ઞેસુ ચેવ પઞ્ચવોકારે પવત્તે ચ રૂપજીવિતિન્દ્રિયવસેન વેદિતબ્બો. અત્થિ ધમ્મો મગ્ગપચ્ચયં લભતિ, નહેતુપચ્ચયં. સો વિચિકિચ્છુદ્ધચ્ચસહજાતમોહવસેન વેદિતબ્બો. અત્થિ ધમ્મો ઝાનપચ્ચયં લભતિ, નમગ્ગપચ્ચયં. સો મનોધાતુઅહેતુકમનોવિઞ્ઞાણધાતુવસેન વેદિતબ્બો. યત્થ કટત્તારૂપાનિ નાનાક્ખણિકકમ્મવસેનેવ કમ્મપચ્ચયં લભન્તિ, તત્થ રૂપધમ્મા હેતાધિપતિવિપાકિન્દ્રિયઝાનમગ્ગપચ્ચયે ન લભન્તિ, સબ્બટ્ઠાનિકા પચ્ચનીયા ન હોન્તિ. અહેતુકે અધિપતિપચ્ચયો નત્થીતિ ઇમેસમ્પિ પકિણ્ણકાનં વસેનેત્થ ગણનવારો અસમ્મોહતો વેદિતબ્બો.
Apica imasmiṃ paccanīyānulome paccayuppannadhammesupi atthi dhammo kammapaccayaṃ labhati, na indriyapaccayaṃ. So asaññesu ceva pañcavokāre pavatte ca rūpajīvitindriyavasena veditabbo. Atthi dhammo maggapaccayaṃ labhati, nahetupaccayaṃ. So vicikicchuddhaccasahajātamohavasena veditabbo. Atthi dhammo jhānapaccayaṃ labhati, namaggapaccayaṃ. So manodhātuahetukamanoviññāṇadhātuvasena veditabbo. Yattha kaṭattārūpāni nānākkhaṇikakammavaseneva kammapaccayaṃ labhanti, tattha rūpadhammā hetādhipativipākindriyajhānamaggapaccaye na labhanti, sabbaṭṭhānikā paccanīyā na honti. Ahetuke adhipatipaccayo natthīti imesampi pakiṇṇakānaṃ vasenettha gaṇanavāro asammohato veditabbo.
તત્રાયં નયો – નહેતુપચ્ચયા આરમ્મણે દ્વેતિ એત્થ તાવ અહેતુકમોહો ચેવ અહેતુકવિપાકકિરિયા ચ પચ્ચયુપ્પન્નં, તસ્મા અકુસલેનાકુસલં, અબ્યાકતેન અબ્યાકતં સન્ધાયેત્થ દ્વેતિ વુત્તં. સેસેસુપિ એસેવ નયો. આસેવને પન વિપાકં ન લબ્ભતિ, તથા કિરિયમનોધાતુ. તસ્મા કિરિયાહેતુમનોવિઞ્ઞાણધાતુવસેનેત્થ અબ્યાકતેન અબ્યાકતં વેદિતબ્બં. વિપાકે એકન્તિ અબ્યાકતેન અબ્યાકતમેવ. મગ્ગે એકન્તિ અકુસલેન અકુસલમેવ.
Tatrāyaṃ nayo – nahetupaccayā ārammaṇe dveti ettha tāva ahetukamoho ceva ahetukavipākakiriyā ca paccayuppannaṃ, tasmā akusalenākusalaṃ, abyākatena abyākataṃ sandhāyettha dveti vuttaṃ. Sesesupi eseva nayo. Āsevane pana vipākaṃ na labbhati, tathā kiriyamanodhātu. Tasmā kiriyāhetumanoviññāṇadhātuvasenettha abyākatena abyākataṃ veditabbaṃ. Vipāke ekanti abyākatena abyākatameva. Magge ekanti akusalena akusalameva.
૧૯૬-૧૯૭. નારમ્મણમૂલકે હેતુયા પઞ્ચાતિ રૂપમેવ સન્ધાય વુત્તં. તઞ્હિ કુસલં અકુસલં અબ્યાકતં કુસલાબ્યાકતં અકુસલાબ્યાકતઞ્ચાતિ પઞ્ચ કોટ્ઠાસે પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ. સબ્બપઞ્ચકેસુ એસેવ નયો. અઞ્ઞમઞ્ઞે એકન્તિ ભૂતરૂપાનિ ચેવ વત્થુઞ્ચ સન્ધાય વુત્તં. તાનિ હિ નારમ્મણપચ્ચયા અઞ્ઞમઞ્ઞપચ્ચયા ઉપ્પજ્જન્તિ. તિમૂલકેપિ એસેવ નયો.
196-197. Nārammaṇamūlake hetuyā pañcāti rūpameva sandhāya vuttaṃ. Tañhi kusalaṃ akusalaṃ abyākataṃ kusalābyākataṃ akusalābyākatañcāti pañca koṭṭhāse paṭicca uppajjati. Sabbapañcakesu eseva nayo. Aññamaññe ekanti bhūtarūpāni ceva vatthuñca sandhāya vuttaṃ. Tāni hi nārammaṇapaccayā aññamaññapaccayā uppajjanti. Timūlakepi eseva nayo.
૧૯૮-૨૦૨. નાધિપતિમૂલકે હેતુયા નવાતિ અનુલોમે હેતુમ્હિ વુત્તાનેવ. તીણીતિઆદીનિપિ હેટ્ઠા અનુલોમે વુત્તસદિસાનેવ. તિમૂલકે દ્વેતિ હેટ્ઠા નહેતુપચ્ચયા આરમ્મણે વુત્તસદિસાનેવ.
198-202. Nādhipatimūlake hetuyā navāti anulome hetumhi vuttāneva. Tīṇītiādīnipi heṭṭhā anulome vuttasadisāneva. Timūlake dveti heṭṭhā nahetupaccayā ārammaṇe vuttasadisāneva.
૨૦૩-૨૩૩. નપુરેજાતમૂલકે હેતુયા સત્તાતિ હેટ્ઠા ‘‘આરુપ્પે કુસલં એકં ખન્ધં પટિચ્ચા’’તિઆદિના નયેન પુરેજાતે દસ્સિતાનેવ. સબ્બસત્તકેસુ એસેવ નયો. નકમ્મમૂલકે હેતુયા તીણીતિઆદીસુ ચેતનાવ પચ્ચયુપ્પન્ના. તસ્મા કુસલં અકુસલં અબ્યાકતઞ્ચ પટિચ્ચ ઉપ્પત્તિં સન્ધાય તીણીતિ વુત્તં. ઇમિના નયેન ‘‘એકં દ્વે તીણિ પઞ્ચ સત્ત નવા’’તિ આગતટ્ઠાનેસુ ગણના વેદિતબ્બા. ‘‘ચત્તારિ છ અટ્ઠા’’તિ ઇમા પન તિસ્સો ગણના નત્થેવાતિ.
203-233. Napurejātamūlake hetuyā sattāti heṭṭhā ‘‘āruppe kusalaṃ ekaṃ khandhaṃ paṭiccā’’tiādinā nayena purejāte dassitāneva. Sabbasattakesu eseva nayo. Nakammamūlake hetuyā tīṇītiādīsu cetanāva paccayuppannā. Tasmā kusalaṃ akusalaṃ abyākatañca paṭicca uppattiṃ sandhāya tīṇīti vuttaṃ. Iminā nayena ‘‘ekaṃ dve tīṇi pañca satta navā’’ti āgataṭṭhānesu gaṇanā veditabbā. ‘‘Cattāri cha aṭṭhā’’ti imā pana tisso gaṇanā natthevāti.
પચ્ચયપચ્ચનીયાનુલોમવણ્ણના.
Paccayapaccanīyānulomavaṇṇanā.
નિટ્ઠિતા ચ પટિચ્ચવારસ્સ અત્થવણ્ણના.
Niṭṭhitā ca paṭiccavārassa atthavaṇṇanā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / પટ્ઠાનપાળિ • Paṭṭhānapāḷi / ૧. કુસલત્તિકં • 1. Kusalattikaṃ
