Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૨૮૦] ૧૦. પુટદૂસકજાતકવણ્ણના
[280] 10. Puṭadūsakajātakavaṇṇanā
અદ્ધા હિ નૂન મિગરાજાતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો એકં પુટદૂસકં આરબ્ભ કથેસિ. સાવત્થિયં કિરેકો અમચ્ચો બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં નિમન્તેત્વા ઉય્યાને નિસીદાપેત્વા દાનં દદમાનો ‘‘અન્તરાભત્તે ઉય્યાને ચરિતુકામા ચરન્તૂ’’તિ આહ. ભિક્ખૂ ઉય્યાનચારિકં ચરિંસુ. તસ્મિં ખણે ઉય્યાનપાલો પત્તસમ્પન્નં રુક્ખં અભિરુહિત્વા મહન્તમહન્તાનિ પણ્ણાનિ ગહેત્વા ‘‘અયં પુપ્ફાનં ભવિસ્સતિ, અયં ફલાન’’ન્તિ પુટે કત્વા રુક્ખમૂલે પાતેતિ. તસ્સ પુત્તો દારકો પાતિતપાતિતં પુટં વિદ્ધંસેતિ. ભિક્ખૂ તમત્થં ભગવતો આરોચેસું. સત્થા ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇદાનેવ, પુબ્બેપેસ પુટદૂસકોયેવા’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.
Addhā hi nūna migarājāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ puṭadūsakaṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyaṃ kireko amacco buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā uyyāne nisīdāpetvā dānaṃ dadamāno ‘‘antarābhatte uyyāne caritukāmā carantū’’ti āha. Bhikkhū uyyānacārikaṃ cariṃsu. Tasmiṃ khaṇe uyyānapālo pattasampannaṃ rukkhaṃ abhiruhitvā mahantamahantāni paṇṇāni gahetvā ‘‘ayaṃ pupphānaṃ bhavissati, ayaṃ phalāna’’nti puṭe katvā rukkhamūle pāteti. Tassa putto dārako pātitapātitaṃ puṭaṃ viddhaṃseti. Bhikkhū tamatthaṃ bhagavato ārocesuṃ. Satthā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa puṭadūsakoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો બારાણસિયં એકસ્મિં બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો અગારં અજ્ઝાવસમાનો એકદિવસં કેનચિદેવ કરણીયેન ઉય્યાનં અગમાસિ. તત્થ બહૂ વાનરા વસન્તિ. ઉય્યાનપાલો ઇમિનાવ નિયામેન પત્તપુટે પાતેતિ, જેટ્ઠવાનરો પાતિતપાતિતે વિદ્ધંસેતિ. બોધિસત્તો તં આમન્તેત્વા ‘‘ઉય્યાનપાલેન પાતિતપાતિતં પુટં વિદ્ધંસેત્વા મનાપતરં કાતુકામો મઞ્ઞે’’તિ વત્વા પઠમં ગાથમાહ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto bārāṇasiyaṃ ekasmiṃ brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto agāraṃ ajjhāvasamāno ekadivasaṃ kenacideva karaṇīyena uyyānaṃ agamāsi. Tattha bahū vānarā vasanti. Uyyānapālo imināva niyāmena pattapuṭe pāteti, jeṭṭhavānaro pātitapātite viddhaṃseti. Bodhisatto taṃ āmantetvā ‘‘uyyānapālena pātitapātitaṃ puṭaṃ viddhaṃsetvā manāpataraṃ kātukāmo maññe’’ti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –
૮૮.
88.
‘‘અદ્ધા હિ નૂન મિગરાજા, પુટકમ્મસ્સ કોવિદો;
‘‘Addhā hi nūna migarājā, puṭakammassa kovido;
તથા હિ પુટં દૂસેતિ, અઞ્ઞં નૂન કરિસ્સતી’’તિ.
Tathā hi puṭaṃ dūseti, aññaṃ nūna karissatī’’ti.
તત્થ મિગરાજાતિ મક્કટં વણ્ણેન્તો વદતિ. પુટકમ્મસ્સાતિ માલાપુટકરણસ્સ. કોવિદોતિ છેકો. અયં પનેત્થ સઙ્ખેપત્થો – અયં મિગરાજા એકંસેન પુટકમ્મસ્સ કોવિદો મઞ્ઞે, તથા હિ પાતિતપાતિતં પુટં દૂસેતિ, અઞ્ઞં નૂન તતો મનાપતરં કરિસ્સતીતિ.
Tattha migarājāti makkaṭaṃ vaṇṇento vadati. Puṭakammassāti mālāpuṭakaraṇassa. Kovidoti cheko. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – ayaṃ migarājā ekaṃsena puṭakammassa kovido maññe, tathā hi pātitapātitaṃ puṭaṃ dūseti, aññaṃ nūna tato manāpataraṃ karissatīti.
તં સુત્વા મક્કટો દુતિયં ગાથમાહ –
Taṃ sutvā makkaṭo dutiyaṃ gāthamāha –
૮૯.
89.
‘‘ન મે માતા વા પિતા વા, પુટકમ્મસ્સ કોવિદો;
‘‘Na me mātā vā pitā vā, puṭakammassa kovido;
કતં કતં ખો દૂસેમ, એવં ધમ્મમિદં કુલ’’ન્તિ.
Kataṃ kataṃ kho dūsema, evaṃ dhammamidaṃ kula’’nti.
તં સુત્વા બોધિસત્તો તતિયં ગાથમાહ –
Taṃ sutvā bodhisatto tatiyaṃ gāthamāha –
૯૦.
90.
‘‘યેસં વો એદિસો ધમ્મો, અધમ્મો પન કીદિસો;
‘‘Yesaṃ vo ediso dhammo, adhammo pana kīdiso;
મા વો ધમ્મં અધમ્મં વા, અદ્દસામ કુદાચન’’ન્તિ.
Mā vo dhammaṃ adhammaṃ vā, addasāma kudācana’’nti.
એવં વત્વા ચ પન વાનરગણં ગરહિત્વા પક્કામિ.
Evaṃ vatvā ca pana vānaragaṇaṃ garahitvā pakkāmi.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા વાનરો પુટદૂસકદારકો અહોસિ, પણ્ડિતપુરિસો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā vānaro puṭadūsakadārako ahosi, paṇḍitapuriso pana ahameva ahosi’’nti.
પુટદૂસકજાતકવણ્ણના દસમા.
Puṭadūsakajātakavaṇṇanā dasamā.
ઉદપાનવગ્ગો તતિયો.
Udapānavaggo tatiyo.
તસ્સુદ્દાનં –
Tassuddānaṃ –
ઉદપાનવરં વનબ્યગ્ઘ કપિ, સિખિની ચ બલાક રુચિરવરો;
Udapānavaraṃ vanabyaggha kapi, sikhinī ca balāka ruciravaro;
સુજનાધિપ રોમક દૂસ પુન, સતપત્તવરો પુટકમ્મ દસાતિ.
Sujanādhipa romaka dūsa puna, satapattavaro puṭakamma dasāti.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૨૮૦. પુટદૂસકજાતકં • 280. Puṭadūsakajātakaṃ