Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā

    રાહુલવત્થુકથાવણ્ણના

    Rāhulavatthukathāvaṇṇanā

    ૧૦૫. પોક્ખરવસ્સન્તિ પોક્ખરે પદુમગચ્છે વિય અતેમિતુકામાનં સરીરતો પવટ્ટનકવસ્સં. તસ્મિં કિર વસ્સન્તે તેમિતુકામાવ તેમેન્તિ, ન ઇતરે. ‘‘ભિક્ખં ગણ્હથા’’તિ વત્વા ગતો નામ નત્થીતિ અત્તનો સન્તકે રજ્જે સબ્બમ્પિ સાપતેય્યં સયમેવ પરિભુઞ્જિસ્સતીતિ ગારવેન સુદ્ધોદનમહારાજાપિ ન નિમન્તેસિ, ગન્ત્વા પન ગેહે સકલરત્તિં મહાદાનઞ્ચેવ બુદ્ધપ્પમુખસ્સ સઙ્ઘસ્સ આસનપઞ્ઞત્તિટ્ઠાનાલઙ્કારઞ્ચ સંવિદહન્તોવ વીતિનામેસિ.

    105.Pokkharavassanti pokkhare padumagacche viya atemitukāmānaṃ sarīrato pavaṭṭanakavassaṃ. Tasmiṃ kira vassante temitukāmāva tementi, na itare. ‘‘Bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti vatvā gato nāma natthīti attano santake rajje sabbampi sāpateyyaṃ sayameva paribhuñjissatīti gāravena suddhodanamahārājāpi na nimantesi, gantvā pana gehe sakalarattiṃ mahādānañceva buddhappamukhassa saṅghassa āsanapaññattiṭṭhānālaṅkārañca saṃvidahantova vītināmesi.

    કોચિ…પે॰… પત્તં વા અગ્ગહેસીતિ ભગવા અત્તનો પિતુ નિવેસનમેવ ગમિસ્સતીતિસઞ્ઞાય નગ્ગહેસિ. કુલનગરેતિ ઞાતિકુલન્તકે નગરે. પિણ્ડચારિયવત્તન્તિ અત્તનો ઞાતિગામેસુપિ સપદાનચારિકવત્તં. ભિક્ખાય ચારો ચરણં એતસ્સાતિ ભિક્ખાચારો, ખત્તિયો.

    Nakoci…pe… pattaṃ vā aggahesīti bhagavā attano pitu nivesanameva gamissatītisaññāya naggahesi. Kulanagareti ñātikulantake nagare. Piṇḍacāriyavattanti attano ñātigāmesupi sapadānacārikavattaṃ. Bhikkhāya cāro caraṇaṃ etassāti bhikkhācāro, khattiyo.

    ઉત્તિટ્ઠેતિ ઉત્તિટ્ઠિત્વા પરેસં ઘરદ્વારે ઉદ્દિસ્સ ઠત્વા ગહેતબ્બપિણ્ડે. નપ્પમજ્જેય્યાતિ નિમન્તનાદિવસેન લબ્ભમાનપણીતભોજનં પટિક્ખિપિત્વા પિણ્ડાય ચરણવસેન તત્થ નપ્પમજ્જેય્ય. ધમ્મન્તિ અનેસનં પહાય સપદાનં ચરન્તો તમેવ ભિક્ખાચરિયધમ્મં સુચરિતં ચરેય્ય. સુખં સેતીતિ ચતૂહિ ઇરિયાપથેહિ સુખં વિહરતીતિ અત્થો.

    Uttiṭṭheti uttiṭṭhitvā paresaṃ gharadvāre uddissa ṭhatvā gahetabbapiṇḍe. Nappamajjeyyāti nimantanādivasena labbhamānapaṇītabhojanaṃ paṭikkhipitvā piṇḍāya caraṇavasena tattha nappamajjeyya. Dhammanti anesanaṃ pahāya sapadānaṃ caranto tameva bhikkhācariyadhammaṃ sucaritaṃ careyya. Sukhaṃ setīti catūhi iriyāpathehi sukhaṃ viharatīti attho.

    દુતિયગાથાયં ન નં દુચ્ચરિતન્તિ વેસિયાદિભેદે અગોચરે ચરણવસેન તં યથાવુત્તં ધમ્મં દુચ્ચરિતં ન ચ ચરે. સેસં વુત્તનયમેવ. ઇમં પન ગાથં સુત્વાતિ નિવેસને નિસિન્નેન ભગવતા ઞાતિસમાગમે અત્તનો પિણ્ડાય ચરણં નિસ્સાય પવત્તાય ગાથાય વુત્તં ઇમં દુતિયગાથં સુત્વા.

    Dutiyagāthāyaṃ na naṃ duccaritanti vesiyādibhede agocare caraṇavasena taṃ yathāvuttaṃ dhammaṃ duccaritaṃ na ca care. Sesaṃ vuttanayameva. Imaṃ pana gāthaṃ sutvāti nivesane nisinnena bhagavatā ñātisamāgame attano piṇḍāya caraṇaṃ nissāya pavattāya gāthāya vuttaṃ imaṃ dutiyagāthaṃ sutvā.

    ધમ્મપાલજાતકન્તિઆદીસુ પન તતો પરકાલેસુપિ રઞ્ઞો પવત્તિ પરિનિબ્બાનં પાપેત્વા યથાપસઙ્ગવસેન દસ્સેતું વુત્તા. તેનાહ ‘‘સોતાપત્તિફલં સચ્છિકત્વા’’તિઆદિ. સિરિગબ્ભં ગન્ત્વાતિ એત્થ યદિ હિ ભગવા તદહેવ ગન્ત્વા ન પસ્સેય્ય, સા હદયેન ફલિતેન મરેય્યાતિ અગમાસીતિ દટ્ઠબ્બં.

    Dhammapālajātakantiādīsu pana tato parakālesupi rañño pavatti parinibbānaṃ pāpetvā yathāpasaṅgavasena dassetuṃ vuttā. Tenāha ‘‘sotāpattiphalaṃ sacchikatvā’’tiādi. Sirigabbhaṃ gantvāti ettha yadi hi bhagavā tadaheva gantvā na passeyya, sā hadayena phalitena mareyyāti agamāsīti daṭṭhabbaṃ.

    તં દિવસમેવાતિ તસ્મિં રાહુલમાતુદસ્સનદિવસેયેવ. ધમ્મપદટ્ઠકથાયં પન ‘‘સત્થા કપિલપુરં ગન્ત્વા તતિયદિવસે નન્દં પબ્બાજેસી’’તિ (ધ॰ પ॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧૨ નન્દત્થેરવત્થુ) વુત્તં. કેસવિસ્સજ્જનન્તિ રાજમોળિબન્ધનત્થં કુમારકાલે બન્ધિતસિખાવેણિમોચનં, તં કિર કરોન્તા મઙ્ગલં કરોન્તિ. સારત્થદીપનિયં પન ‘‘કેસવિસ્સજ્જનન્તિ કુલમરિયાદવસેન કેસોરોપન’’ન્તિ (સારત્થ॰ ટી॰ મહાવગ્ગ ૩.૧૦૫) વુત્તં. પટ્ટબન્ધોતિ ‘‘અસુકરાજા’’તિ નળાટે સુવણ્ણપટ્ટબન્ધનં. અભિનવપાસાદપ્પવેસમઙ્ગલં ઘરમઙ્ગલં. છત્તુસ્સાપને મઙ્ગલં છત્તમઙ્ગલં. જનપદકલ્યાણીતિ જનપદમ્હિ કલ્યાણી પરેહિ અસાધારણેહિ પઞ્ચકલ્યાણાદીહિ સહિતત્તા સા એવં વુત્તા. તુવટન્તિ સીઘં. અનિચ્છમાનન્તિ મનસા અરોચેન્તં, વાચાય પન ભગવતા ‘‘પબ્બજિસ્સસિ નન્દા’’તિ વુત્તે ગારવેન પટિક્ખિપિતું અવિસહન્તો ‘‘આમા’’તિ અવોચ. ભગવા ચ એતેન લેસેન પબ્બાજેસિ.

    Taṃ divasamevāti tasmiṃ rāhulamātudassanadivaseyeva. Dhammapadaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘satthā kapilapuraṃ gantvā tatiyadivase nandaṃ pabbājesī’’ti (dha. pa. aṭṭha. 1.12 nandattheravatthu) vuttaṃ. Kesavissajjananti rājamoḷibandhanatthaṃ kumārakāle bandhitasikhāveṇimocanaṃ, taṃ kira karontā maṅgalaṃ karonti. Sāratthadīpaniyaṃ pana ‘‘kesavissajjananti kulamariyādavasena kesoropana’’nti (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.105) vuttaṃ. Paṭṭabandhoti ‘‘asukarājā’’ti naḷāṭe suvaṇṇapaṭṭabandhanaṃ. Abhinavapāsādappavesamaṅgalaṃ gharamaṅgalaṃ. Chattussāpane maṅgalaṃ chattamaṅgalaṃ. Janapadakalyāṇīti janapadamhi kalyāṇī parehi asādhāraṇehi pañcakalyāṇādīhi sahitattā sā evaṃ vuttā. Tuvaṭanti sīghaṃ. Anicchamānanti manasā arocentaṃ, vācāya pana bhagavatā ‘‘pabbajissasi nandā’’ti vutte gāravena paṭikkhipituṃ avisahanto ‘‘āmā’’ti avoca. Bhagavā ca etena lesena pabbājesi.

    બ્રહ્મરૂપવણ્ણન્તિ બ્રહ્મરૂપસમાનરૂપં. ત્યસ્સાતિ તે અસ્સ. નિવત્તેતું ન વિસહીતિ ‘‘મા નં નિવત્તયિત્થા’’તિ ભગવતા વુત્તત્તા નાસક્ખિ. સત્તવિધં અરિયધનન્તિ –

    Brahmarūpavaṇṇanti brahmarūpasamānarūpaṃ. Tyassāti te assa. Nivattetuṃ na visahīti ‘‘mā naṃ nivattayitthā’’ti bhagavatā vuttattā nāsakkhi. Sattavidhaṃ ariyadhananti –

    ‘‘સદ્ધાધનં સીલધનં, હિરિઓત્તપ્પિયં ધનં;

    ‘‘Saddhādhanaṃ sīladhanaṃ, hiriottappiyaṃ dhanaṃ;

    સુતધનઞ્ચ ચાગો ચ, પઞ્ઞા વે સત્તમં ધન’’ન્તિ. (અ॰ નિ॰ ૭.૫, ૬) –

    Sutadhanañca cāgo ca, paññā ve sattamaṃ dhana’’nti. (a. ni. 7.5, 6) –

    એવં વુત્તં સત્તવિધં અરિયધનં. અધિમત્તં રાહુલેતિ રાહુલે પબ્બજિતે નન્દપબ્બજ્જાય ઉપ્પન્નદુક્ખતોપિ અધિકતરં દુક્ખં અહોસીતિ અત્થો. ઇતો પચ્છાતિ ઇતો વુત્તસોકુપ્પત્તિતો અપરદિવસેસુ અનાગામીનં ઞાતિસિનેહપટિઘચિત્તુપ્પાદાભાવા. પાળિયં પુત્તપેમન્તિઆદિ રઞ્ઞા પુત્તસિનેહસ્સ તિબ્બભાવં દસ્સેતું વુત્તં. પુત્તસિનેહો હિ અત્તના સહજાતપીતિવેગસમુટ્ઠિતાનં રૂપધમ્માનં સકલસરીરં ખોભેત્વા પવત્તનવસેન ‘‘છવિં…પે॰… અટ્ઠિમિઞ્જં આહચ્ચ તિટ્ઠતી’’તિ વુત્તો. અત્તનો પિયતરાતિ ભગવન્તં સન્ધાય વદતિ. પુત્તેતિ રાહુલં. સદ્દહન્તેનાતિ તસ્સ વચનેન અવેમતિકેનાતિ અત્થો. વિમતિયા સતિ આપત્તિ એવ.

    Evaṃ vuttaṃ sattavidhaṃ ariyadhanaṃ. Adhimattaṃ rāhuleti rāhule pabbajite nandapabbajjāya uppannadukkhatopi adhikataraṃ dukkhaṃ ahosīti attho. Ito pacchāti ito vuttasokuppattito aparadivasesu anāgāmīnaṃ ñātisinehapaṭighacittuppādābhāvā. Pāḷiyaṃ puttapemantiādi raññā puttasinehassa tibbabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Puttasineho hi attanā sahajātapītivegasamuṭṭhitānaṃ rūpadhammānaṃ sakalasarīraṃ khobhetvā pavattanavasena ‘‘chaviṃ…pe… aṭṭhimiñjaṃ āhacca tiṭṭhatī’’ti vutto. Attano piyatarāti bhagavantaṃ sandhāya vadati. Putteti rāhulaṃ. Saddahantenāti tassa vacanena avematikenāti attho. Vimatiyā sati āpatti eva.

    રાહુલવત્થુકથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Rāhulavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi / ૪૧. રાહુલવત્થુ • 41. Rāhulavatthu

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / રાહુલવત્થુકથા • Rāhulavatthukathā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / રાહુલવત્થુકથાવણ્ણના • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / રાહુલવત્થુકથાવણ્ણના • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૪૧. રાહુલવત્થુકથા • 41. Rāhulavatthukathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact