Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૫. રમણીયવિહારિત્થેરગાથાવણ્ણના

    5. Ramaṇīyavihārittheragāthāvaṇṇanā

    યથાપિ ભદ્દો આજઞ્ઞોતિ આયસ્મતો રમણીયવિહારિત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? સોપિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો ઇતો એકનવુતે કપ્પે વિપસ્સિં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો પઞ્ચપતિટ્ઠિતેન વન્દિત્વા કોરણ્ડપુપ્ફેહિ પૂજં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવેસુ નિબ્બત્તિત્વા અપરાપરં પુઞ્ઞાનિ કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે રાજગહે અઞ્ઞતરસ્સ સેટ્ઠિસ્સ પુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તો યોબ્બનમદેન કામેસુ મુચ્છં આપન્નો વિહરતિ. સો એકદિવસં અઞ્ઞતરં પારદારિકં રાજપુરિસેહિ વિવિધા કમ્મકારણા કરીયમાનં દિસ્વા સંવેગજાતો સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં સુત્વા પબ્બજિ. પબ્બજિતો ચ રાગચરિતતાય નિચ્ચકાલં સુસમ્મટ્ઠં પરિવેણં સૂપટ્ઠિતં પાનીયપરિભોજનીયં સુપઞ્ઞતં મઞ્ચપીઠં કત્વા વિહરતિ. તેન સો રમણીયવિહારીત્વેવ પઞ્ઞાયિત્થ.

    Yathāpibhaddo ājaññoti āyasmato ramaṇīyavihārittherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha puññāni upacinanto ito ekanavute kappe vipassiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso pañcapatiṭṭhitena vanditvā koraṇḍapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devesu nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe aññatarassa seṭṭhissa putto hutvā nibbatto yobbanamadena kāmesu mucchaṃ āpanno viharati. So ekadivasaṃ aññataraṃ pāradārikaṃ rājapurisehi vividhā kammakāraṇā karīyamānaṃ disvā saṃvegajāto satthu santike dhammaṃ sutvā pabbaji. Pabbajito ca rāgacaritatāya niccakālaṃ susammaṭṭhaṃ pariveṇaṃ sūpaṭṭhitaṃ pānīyaparibhojanīyaṃ supaññataṃ mañcapīṭhaṃ katvā viharati. Tena so ramaṇīyavihārītveva paññāyittha.

    સો રાગુસ્સન્નતાય અયોનિસો મનસિ કરિત્વા સઞ્ચેતનિકં સુક્કવિસ્સટ્ઠિઆપત્તિં આપજ્જિત્વા, ‘‘ધિરત્થુ, મં એવંભૂતો સદ્ધાદેય્યં ભુઞ્જેય્ય’’ન્તિ વિપ્પટિસારી હુત્વા ‘‘વિબ્ભમિસ્સામી’’તિ ગચ્છન્તો અન્તરામગ્ગે રુક્ખમૂલે નિસીદિ, તેન ચ મગ્ગેન સકટેસુ ગચ્છન્તેસુ એકો સકટયુત્તો ગોણો પરિસ્સમન્તો વિસમટ્ઠાને ખલિત્વા પતિ, તં સાકટિકા યુગતો મુઞ્ચિત્વા તિણોદકં દત્વા પરિસ્સમં વિનોદેત્વા પુનપિ ધુરે યોજેત્વા અગમંસુ. થેરો તં દિસ્વા – ‘‘યથાયં ગોણો સકિં ખલિત્વાપિ ઉટ્ઠાય સકિં ધુરં વહતિ, એવં મયાપિ કિલેસવસેન સકિં ખલિતેનાપિ વુટ્ઠાય સમણધમ્મં કાતું વટ્ટતી’’તિ યોનિસો ઉમ્મુજ્જન્તો નિવત્તિત્વા ઉપાલિત્થેરસ્સ અત્તનો પવત્તિં આચિક્ખિત્વા તેન વુત્તવિધિના આપત્તિતો વુટ્ઠહિત્વા સીલં પાકતિકં કત્વા વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૧.૨૧.૩૫-૩૯) –

    So rāgussannatāya ayoniso manasi karitvā sañcetanikaṃ sukkavissaṭṭhiāpattiṃ āpajjitvā, ‘‘dhiratthu, maṃ evaṃbhūto saddhādeyyaṃ bhuñjeyya’’nti vippaṭisārī hutvā ‘‘vibbhamissāmī’’ti gacchanto antarāmagge rukkhamūle nisīdi, tena ca maggena sakaṭesu gacchantesu eko sakaṭayutto goṇo parissamanto visamaṭṭhāne khalitvā pati, taṃ sākaṭikā yugato muñcitvā tiṇodakaṃ datvā parissamaṃ vinodetvā punapi dhure yojetvā agamaṃsu. Thero taṃ disvā – ‘‘yathāyaṃ goṇo sakiṃ khalitvāpi uṭṭhāya sakiṃ dhuraṃ vahati, evaṃ mayāpi kilesavasena sakiṃ khalitenāpi vuṭṭhāya samaṇadhammaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti yoniso ummujjanto nivattitvā upālittherassa attano pavattiṃ ācikkhitvā tena vuttavidhinā āpattito vuṭṭhahitvā sīlaṃ pākatikaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.21.35-39) –

    ‘‘અક્કન્તઞ્ચ પદં દિસ્વા, ચક્કાલઙ્કારભૂસિતં;

    ‘‘Akkantañca padaṃ disvā, cakkālaṅkārabhūsitaṃ;

    પદેનાનુપદં યન્તો, વિપસ્સિસ્સ મહેસિનો.

    Padenānupadaṃ yanto, vipassissa mahesino.

    ‘‘કોરણ્ડં પુપ્ફિતં દિસ્વા, સમૂલં પૂજિતં મયા;

    ‘‘Koraṇḍaṃ pupphitaṃ disvā, samūlaṃ pūjitaṃ mayā;

    હટ્ઠો હટ્ઠેન ચિત્તેન, અવન્દિં પદમુત્તમં.

    Haṭṭho haṭṭhena cittena, avandiṃ padamuttamaṃ.

    ‘‘એકનવુતિતો કપ્પે, યં પુપ્ફમભિપૂજયિં;

    ‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;

    દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, બુદ્ધપૂજાયિદં ફલં.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘સત્તપઞ્ઞાસકપ્પમ્હિ, એકો વીતમલો અહું;

    ‘‘Sattapaññāsakappamhi, eko vītamalo ahuṃ;

    સત્તરતનસમ્પન્નો, ચક્કવત્તી મહબ્બલો.

    Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    અરહત્તં પન પત્વા વિમુત્તિસુખં અનુભવન્તો અત્તનો પુબ્બભાગપટિપત્તિયા સદ્ધિં અરિયધમ્માધિગમનદીપનિં ‘‘યથાપિ ભદ્દો આજઞ્ઞો, ખલિત્વા પતિતિટ્ઠતી’’તિ ગાથં અભાસિ.

    Arahattaṃ pana patvā vimuttisukhaṃ anubhavanto attano pubbabhāgapaṭipattiyā saddhiṃ ariyadhammādhigamanadīpaniṃ ‘‘yathāpi bhaddo ājañño, khalitvā patitiṭṭhatī’’ti gāthaṃ abhāsi.

    ૪૫. તત્થ ખલિત્વાતિ પક્ખલિત્વા. પતિતિટ્ઠતીતિ પતિટ્ઠહતિ, પુનદેવ યથાઠાને તિટ્ઠતિ. એવન્તિ યથા ભદ્દો ઉસભાજાનીયો ભારં વહન્તો પરિસ્સમપ્પત્તો વિસમટ્ઠાનં આગમ્મ એકવારં પક્ખલિત્વા પતિતો ન તત્તકેન ધુરં છડ્ડેતિ, થામજવપરક્કમસમ્પન્નતાય પન ખલિત્વાપિ પતિતિટ્ઠતિ, અત્તનો સભાવેનેવ ઠત્વા ભારં વહતિ, એવં કિલેસપરિસ્સમપ્પત્તો કિરિયાપરાધેન ખલિત્વા તં ખલિતં થામવીરિયસમ્પત્તિતાય પટિપાકતિકં કત્વા મગ્ગસમ્માદિટ્ઠિયા દસ્સનસમ્પન્નં, તતો એવ સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ સવનન્તે અરિયાય જાતિયા જાતતાય સાવકં, તસ્સ ઉરે વાયામજનિતાભિજાતિતાય ઓરસં પુત્તં ભદ્દાજાનીયસદિસકિચ્ચતાય આજાનીયન્તિ ચ મં ધારેથ ઉપધારેથાતિ અત્થો.

    45. Tattha khalitvāti pakkhalitvā. Patitiṭṭhatīti patiṭṭhahati, punadeva yathāṭhāne tiṭṭhati. Evanti yathā bhaddo usabhājānīyo bhāraṃ vahanto parissamappatto visamaṭṭhānaṃ āgamma ekavāraṃ pakkhalitvā patito na tattakena dhuraṃ chaḍḍeti, thāmajavaparakkamasampannatāya pana khalitvāpi patitiṭṭhati, attano sabhāveneva ṭhatvā bhāraṃ vahati, evaṃ kilesaparissamappatto kiriyāparādhena khalitvā taṃ khalitaṃ thāmavīriyasampattitāya paṭipākatikaṃ katvā maggasammādiṭṭhiyā dassanasampannaṃ, tato eva sammāsambuddhassa savanante ariyāya jātiyā jātatāya sāvakaṃ, tassa ure vāyāmajanitābhijātitāya orasaṃ puttaṃ bhaddājānīyasadisakiccatāya ājānīyanti ca maṃ dhāretha upadhārethāti attho.

    રમણીયવિહારિત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Ramaṇīyavihārittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૫. રમણીયવિહારિત્થેરગાથા • 5. Ramaṇīyavihārittheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact