Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૧૪. સબ્બકામિત્થેરગાથાવણ્ણના

    14. Sabbakāmittheragāthāvaṇṇanā

    દ્વિપાદકોતિઆદિકા આયસ્મતો સબ્બકામિત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયં કિર પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો સાસને ઉપ્પન્નં અબ્બુદં સોધેત્વા પટિપાકતિકં ઠપેન્તં એકં થેરં દિસ્વા, ‘‘અહમ્પિ અનાગતે એકસ્સ બુદ્ધસ્સ સાસને અબ્બુદં સોધેત્વા પટિપાકતિકં ઠપેતું સમત્થો ભવેય્ય’’ન્તિ પત્થનં પટ્ઠપેત્વા તદનુરૂપાનિ પુઞ્ઞાનિ કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે અપરિનિબ્બુતે એવ ભગવતિ વેસાલિયં ખત્તિયકુલે નિબ્બત્તિત્વા સબ્બકામોતિ લદ્ધનામો વયપ્પત્તો ઞાતકેહિ દારપરિગ્ગહં કારિતો નિસ્સરણજ્ઝાસયતાય ઘરાવાસં જિગુચ્છન્તો ધમ્મભણ્ડાગારિકસ્સ સન્તિકે પબ્બજિત્વા સમણધમ્મં કરોન્તો ઉપજ્ઝાયેન સદ્ધિં વેસાલિં ઉપગતો ઞાતિઘરં અગમાસિ. તત્થ નં પુરાણદુતિયિકા પતિવિયોગદુક્ખિતા કિસા દુબ્બણ્ણા અનલઙ્કતા કિલિટ્ઠવત્થનિવસના વન્દિત્વા રોદમાના એકમન્તં અટ્ઠાસિ. તં દિસ્વા થેરસ્સ કરુણાપુરસ્સરં મેત્તં ઉપટ્ઠાપયતો અનુભૂતારમ્મણે અયોનિસોમનસિકારવસેન સહસા કિલેસો ઉપ્પજ્જિ.

    Dvipādakotiādikā āyasmato sabbakāmittherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato sāsane uppannaṃ abbudaṃ sodhetvā paṭipākatikaṃ ṭhapentaṃ ekaṃ theraṃ disvā, ‘‘ahampi anāgate ekassa buddhassa sāsane abbudaṃ sodhetvā paṭipākatikaṃ ṭhapetuṃ samattho bhaveyya’’nti patthanaṃ paṭṭhapetvā tadanurūpāni puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde aparinibbute eva bhagavati vesāliyaṃ khattiyakule nibbattitvā sabbakāmoti laddhanāmo vayappatto ñātakehi dārapariggahaṃ kārito nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ jigucchanto dhammabhaṇḍāgārikassa santike pabbajitvā samaṇadhammaṃ karonto upajjhāyena saddhiṃ vesāliṃ upagato ñātigharaṃ agamāsi. Tattha naṃ purāṇadutiyikā pativiyogadukkhitā kisā dubbaṇṇā analaṅkatā kiliṭṭhavatthanivasanā vanditvā rodamānā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Taṃ disvā therassa karuṇāpurassaraṃ mettaṃ upaṭṭhāpayato anubhūtārammaṇe ayonisomanasikāravasena sahasā kileso uppajji.

    સો તેન કસાહિ તાળિતો આજાનીયો વિય સઞ્જાતસંવેગો તાવદેવ સુસાનં ગન્ત્વા, અસુભનિમિત્તં ઉગ્ગહેત્વા, તત્થ પટિલદ્ધઝાનં પાદકં કત્વા, વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા, અરહત્તં પાપુણિ. અથસ્સ સસુરો અલઙ્કતપટિયત્તં ધીતરં આદાય મહતા પરિવારેન નં ઉપ્પબ્બાજેતુકામો વિહારં અગમાસિ. થેરો તસ્સા અધિપ્પાયં ઞત્વા અત્તનો કામેસુ વિરત્તભાવં સબ્બત્થ ચ અનુપલિત્તતં પકાસેન્તો –

    So tena kasāhi tāḷito ājānīyo viya sañjātasaṃvego tāvadeva susānaṃ gantvā, asubhanimittaṃ uggahetvā, tattha paṭiladdhajhānaṃ pādakaṃ katvā, vipassanaṃ vaḍḍhetvā, arahattaṃ pāpuṇi. Athassa sasuro alaṅkatapaṭiyattaṃ dhītaraṃ ādāya mahatā parivārena naṃ uppabbājetukāmo vihāraṃ agamāsi. Thero tassā adhippāyaṃ ñatvā attano kāmesu virattabhāvaṃ sabbattha ca anupalittataṃ pakāsento –

    ૪૫૩.

    453.

    ‘‘દ્વિપાદકોયં અસુચિ, દુગ્ગન્ધો પરિહીરતિ;

    ‘‘Dvipādakoyaṃ asuci, duggandho parihīrati;

    નાનાકુણપપરિપૂરો, વિસ્સવન્તો તતો તતો.

    Nānākuṇapaparipūro, vissavanto tato tato.

    ૪૫૪.

    454.

    ‘‘મિગં નિલીનં કૂટેન, બળિસેનેવ અમ્બુજં;

    ‘‘Migaṃ nilīnaṃ kūṭena, baḷiseneva ambujaṃ;

    વાનરં વિય લેપેન, બાધયન્તિ પુથુજ્જનં.

    Vānaraṃ viya lepena, bādhayanti puthujjanaṃ.

    ૪૫૫.

    455.

    ‘‘રૂપા સદ્દા રસા ગન્ધા, ફોટ્ઠબ્બા ચ મનોરમા;

    ‘‘Rūpā saddā rasā gandhā, phoṭṭhabbā ca manoramā;

    પઞ્ચ કામગુણા એતે, ઇત્થિરૂપસ્મિ દિસ્સરે.

    Pañca kāmaguṇā ete, itthirūpasmi dissare.

    ૪૫૬.

    456.

    ‘‘યે એતા ઉપસેવન્તિ, રત્તચિત્તા પુથુજ્જના;

    ‘‘Ye etā upasevanti, rattacittā puthujjanā;

    વડ્ઢેન્તિ કટસિં ઘોરં, આચિનન્તિ પુનબ્ભવં.

    Vaḍḍhenti kaṭasiṃ ghoraṃ, ācinanti punabbhavaṃ.

    ૪૫૭.

    457.

    ‘‘યો ચેતા પરિવજ્જેતિ, સપ્પસ્સેવ પદા સિરો;

    ‘‘Yo cetā parivajjeti, sappasseva padā siro;

    સોમં વિસત્તિકં લોકે, સતો સમતિવત્તતિ.

    Somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattati.

    ૪૫૮.

    458.

    ‘‘કામેસ્વાદીનવં દિસ્વા, નેક્ખમ્મં દટ્ઠુ ખેમતો;

    ‘‘Kāmesvādīnavaṃ disvā, nekkhammaṃ daṭṭhu khemato;

    નિસ્સટો સબ્બકામેહિ, પત્તો મે આસવક્ખયો’’તિ. –

    Nissaṭo sabbakāmehi, patto me āsavakkhayo’’ti. –

    ઇમા ગાથા અભાસિ.

    Imā gāthā abhāsi.

    તત્થ દ્વિપાદકોતિ યદિપિ અપાદકાદયોપિ કાયા અસુચીયેવ, અધિકારવસેન પન ઉક્કટ્ઠપરિચ્છેદેન વા એવં વુત્તં. યસ્મા વા અઞ્ઞે અસુચિભૂતાપિ કાયા લોણમ્બિલાદીહિ અભિસઙ્ખરિત્વા મનુસ્સાનં ભોજનેપિ ઉપનીયન્તિ, ન પન મનુસ્સકાયો, તસ્મા અસુચિતરસભાવમસ્સ દસ્સેન્તો ‘‘દ્વિપાદકો’’તિ આહ. અયન્તિ તદા ઉપટ્ઠિતં ઇત્થિરૂપં સન્ધાયાહ. અસુચીતિ અસુચિ એવ, ન એત્થ કિઞ્ચિપિ સુચીતિ અત્થો. દુગ્ગન્ધો પરિહીરતીતિ દુગ્ગન્ધો સમાનો પુપ્ફગન્ધાદીહિ સઙ્ખરિત્વા પરિહરીયતિ. નાનાકુણપપરિપૂરોતિ કેસાદિઅનેકપ્પકારકુણપભરિતો. વિસ્સવન્તો તતો તતોતિ પુપ્ફગન્ધાદીહિસ્સ જેગુચ્છભાવં પટિચ્છાદેતું વાયમન્તાનમ્પિ તં વાયામં નિપ્ફલં કત્વા નવહિ દ્વારેહિ ખેળસિઙ્ઘાણિકાદીનિ લોમકૂપેહિ ચ સેદજલ્લિકં ‘વિસ્સવન્તોયેવ પરિહીરતી’તિ સમ્બન્ધો.

    Tattha dvipādakoti yadipi apādakādayopi kāyā asucīyeva, adhikāravasena pana ukkaṭṭhaparicchedena vā evaṃ vuttaṃ. Yasmā vā aññe asucibhūtāpi kāyā loṇambilādīhi abhisaṅkharitvā manussānaṃ bhojanepi upanīyanti, na pana manussakāyo, tasmā asucitarasabhāvamassa dassento ‘‘dvipādako’’ti āha. Ayanti tadā upaṭṭhitaṃ itthirūpaṃ sandhāyāha. Asucīti asuci eva, na ettha kiñcipi sucīti attho. Duggandho parihīratīti duggandho samāno pupphagandhādīhi saṅkharitvā pariharīyati. Nānākuṇapaparipūroti kesādianekappakārakuṇapabharito. Vissavanto tato tatoti pupphagandhādīhissa jegucchabhāvaṃ paṭicchādetuṃ vāyamantānampi taṃ vāyāmaṃ nipphalaṃ katvā navahi dvārehi kheḷasiṅghāṇikādīni lomakūpehi ca sedajallikaṃ ‘vissavantoyeva parihīratī’ti sambandho.

    એવં જેગુચ્છોપિ સમાનો ચાયં કાયો કૂટાદીહિ વિય મિગાદિકે અત્તનો રૂપાદીહિ અન્ધપુથુજ્જને વઞ્ચેતિયેવાતિ દસ્સેન્તો ‘‘મિગ’’ન્તિઆદિમાહ. તત્થ મિગં નિલીનં કૂટેનાતિ પાસવાકરાદિના કૂટેન નિલીનં, પટિચ્છન્નં કત્વા મિગં વિય નેસાદો. વક્ખમાનો હિ ઇવ-સદ્દો ઇધાપિ આનેત્વા યોજેતબ્બો. બળિસેનેવ અમ્બુજન્તિ અમ્બુજં મચ્છં આમિસબદ્ધેન બળિસેન વિય બાળિસિકો. વાનરં વિય લેપેનાતિ રુક્ખસિલાદીસુ પક્ખિત્તેન મક્કટલેપેન મક્કટં વિય મિગલુદ્દો અન્ધપુથુજ્જનં વઞ્ચેન્તો બાધેન્તીતિ.

    Evaṃ jegucchopi samāno cāyaṃ kāyo kūṭādīhi viya migādike attano rūpādīhi andhaputhujjane vañcetiyevāti dassento ‘‘miga’’ntiādimāha. Tattha migaṃ nilīnaṃ kūṭenāti pāsavākarādinā kūṭena nilīnaṃ, paṭicchannaṃ katvā migaṃ viya nesādo. Vakkhamāno hi iva-saddo idhāpi ānetvā yojetabbo. Baḷiseneva ambujanti ambujaṃ macchaṃ āmisabaddhena baḷisena viya bāḷisiko. Vānaraṃ viya lepenāti rukkhasilādīsu pakkhittena makkaṭalepena makkaṭaṃ viya migaluddo andhaputhujjanaṃ vañcento bādhentīti.

    કે પન બાધેન્તીતિ આહ. ‘‘રૂપા સદ્દા’’તિઆદિ. રૂપાદયો હિ પઞ્ચ કામકોટ્ઠાસા વિસેસતો વિસભાગવત્થુસન્નિસ્સયા વિપલ્લાસૂપનિસ્સયેન અયોનિસોમનસિકારેન પરિક્ખિત્તાનં અન્ધપુથુજ્જનાનં મનો રમેન્તો કિલેસવત્થુતાય અનત્થાવહભાવતો તે બાધેન્તિ નામ. તેન વુત્તં ‘‘રૂપા સદ્દા…પે॰… ઇત્થિરૂપસ્મિ દિસ્સરે’’તિ.

    Ke pana bādhentīti āha. ‘‘Rūpā saddā’’tiādi. Rūpādayo hi pañca kāmakoṭṭhāsā visesato visabhāgavatthusannissayā vipallāsūpanissayena ayonisomanasikārena parikkhittānaṃ andhaputhujjanānaṃ mano ramento kilesavatthutāya anatthāvahabhāvato te bādhenti nāma. Tena vuttaṃ ‘‘rūpā saddā…pe… itthirūpasmi dissare’’ti.

    ઇત્થિગ્ગહણઞ્ચેત્થ અધિકારવસેન કતન્તિ વેદિતબ્બં. તેનેવાહ ‘‘યે એતા ઉપસેવન્તી’’તિઆદિ. તસ્સત્થો – યે પુથુજ્જના એતા ઇત્થિયો રત્તચિત્તા રાગાભિભૂતચિત્તા ઉપભોગવત્થુસઞ્ઞાય ઉપસેવન્તિ. વડ્ઢેન્તિ કટસિં ઘોરન્તિ તે જાતિઆદીહિ નિરયાદીહિ ચ ઘોરં, ભયાનકં, અન્ધબાલેહિ અભિરમિતબ્બતો કટસિસઙ્ખાતં સંસારં પુનપ્પુનં ઉપ્પત્તિમરણાદિના વડ્ઢેન્તિ. તેનાહ ‘‘આચિનન્તિ પુનબ્ભવ’’ન્તિ.

    Itthiggahaṇañcettha adhikāravasena katanti veditabbaṃ. Tenevāha ‘‘ye etā upasevantī’’tiādi. Tassattho – ye puthujjanā etā itthiyo rattacittā rāgābhibhūtacittā upabhogavatthusaññāya upasevanti. Vaḍḍhenti kaṭasiṃ ghoranti te jātiādīhi nirayādīhi ca ghoraṃ, bhayānakaṃ, andhabālehi abhiramitabbato kaṭasisaṅkhātaṃ saṃsāraṃ punappunaṃ uppattimaraṇādinā vaḍḍhenti. Tenāha ‘‘ācinanti punabbhava’’nti.

    યો ચેતાતિ યો પન પુગ્ગલો એતા ઇત્થિયો તત્થ છન્દરાગસ્સ વિક્ખમ્ભનેન વા સમુચ્છિન્દનેન વા અત્તનો પાદેન સપ્પસ્સ સિરં વિય પરિવજ્જેતિ, સો સબ્બં લોકં વિસજિત્વા ઠિતત્તા લોકે વિસત્તિકાસઙ્ખાતં તણ્હં સતો હુત્વા સમતિવત્તતિ.

    Yo cetāti yo pana puggalo etā itthiyo tattha chandarāgassa vikkhambhanena vā samucchindanena vā attano pādena sappassa siraṃ viya parivajjeti, so sabbaṃ lokaṃ visajitvā ṭhitattā loke visattikāsaṅkhātaṃ taṇhaṃ sato hutvā samativattati.

    કામેસ્વાદીનવં દિસ્વાતિ ‘‘અટ્ઠિકઙ્કલૂપમા કામા બહુદુક્ખા બહુપાયાસા’’તિઆદિના (પાચિ॰ ૪૧૭; ચૂળવ॰ ૬૫; મ॰ નિ॰ ૧.૨૩૪) વત્થુકામેસુ કિલેસકામેસુ અનેકાકારવોકારં આદીનવં, દોસં, દિસ્વા. નેક્ખમ્મં દટ્ઠુ ખેમતોતિ કામેહિ ભવેહિ ચ નિક્ખન્તભાવતો નેક્ખમ્મં, પબ્બજ્જં , નિબ્બાનઞ્ચ, ખેમતો, અનુપદ્દવતો, દટ્ઠુ, દિસ્વા. સબ્બકામેહિપિ તેભૂમકધમ્મેહિ નિસ્સટો વિસંયુત્તો. સબ્બેપિ તેભૂમકા ધમ્મા કામનીયટ્ઠેન કામા, તેહિ ચ થેરો વિસંયુત્તો. તેનાહ ‘‘પત્તો મે આસવક્ખયો’’તિ.

    Kāmesvādīnavaṃ disvāti ‘‘aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā bahudukkhā bahupāyāsā’’tiādinā (pāci. 417; cūḷava. 65; ma. ni. 1.234) vatthukāmesu kilesakāmesu anekākāravokāraṃ ādīnavaṃ, dosaṃ, disvā. Nekkhammaṃ daṭṭhu khematoti kāmehi bhavehi ca nikkhantabhāvato nekkhammaṃ, pabbajjaṃ , nibbānañca, khemato, anupaddavato, daṭṭhu, disvā. Sabbakāmehipi tebhūmakadhammehi nissaṭo visaṃyutto. Sabbepi tebhūmakā dhammā kāmanīyaṭṭhena kāmā, tehi ca thero visaṃyutto. Tenāha ‘‘patto me āsavakkhayo’’ti.

    એવં થેરો આદિતો પઞ્ચહિ ગાથાહિ ધમ્મં કથેત્વા છટ્ઠગાથાય અઞ્ઞં બ્યાકાસિ. તં સુત્વા સસુરો ‘‘અયં સબ્બત્થ અનુપલિત્તો, ન સક્કા ઇમં કામેસુ પતારેતુ’’ન્તિ યથાગતમગ્ગેનેવ ગતો. થેરોપિ વસ્સસતપરિનિબ્બુતે ભગવતિ ઉપસમ્પદાય વીસવસ્સસતિકો પથબ્યા થેરો હુત્વા, વેસાલિકેહિ વજ્જિપુત્તેહિ ઉપ્પાદિતં સાસનસ્સ અબ્બુદં સોધેત્વા, દુતિયં ધમ્મસઙ્ગીતિં સઙ્ગાયિત્વા ‘‘અનાગતે ધમ્માસોકકાલે ઉપ્પજ્જનકં અબ્બુદં સોધેહી’’તિ તિસ્સમહાબ્રહ્માનં આણાપેત્વા અનુપાદિસેસાય નિબ્બાનધાતુયા પરિનિબ્બાયિ.

    Evaṃ thero ādito pañcahi gāthāhi dhammaṃ kathetvā chaṭṭhagāthāya aññaṃ byākāsi. Taṃ sutvā sasuro ‘‘ayaṃ sabbattha anupalitto, na sakkā imaṃ kāmesu patāretu’’nti yathāgatamaggeneva gato. Theropi vassasataparinibbute bhagavati upasampadāya vīsavassasatiko pathabyā thero hutvā, vesālikehi vajjiputtehi uppāditaṃ sāsanassa abbudaṃ sodhetvā, dutiyaṃ dhammasaṅgītiṃ saṅgāyitvā ‘‘anāgate dhammāsokakāle uppajjanakaṃ abbudaṃ sodhehī’’ti tissamahābrahmānaṃ āṇāpetvā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi.

    સબ્બકામિત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Sabbakāmittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    છક્કનિપાતવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Chakkanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૧૪. સબ્બકામિત્થેરગાથા • 14. Sabbakāmittheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact