Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૫. સબ્બમિત્તત્થેરગાથાવણ્ણના

    5. Sabbamittattheragāthāvaṇṇanā

    જનો જનમ્હિ સમ્બદ્ધોતિ આયસ્મતો સબ્બમિત્તત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો ઇતો દ્વાનવુતે કપ્પે તિસ્સસ્સ ભગવતો કાલે નેસાદકુલે નિબ્બત્તિત્વા વનચારિકો હુત્વા વને મિગે વધિત્વા મંસં ખાદન્તો જીવતિ. અથસ્સ ભગવા અનુગ્ગણ્હનત્થં વસનટ્ઠાનસમીપે તીણિ પદચેતિયાનિ દસ્સેત્વા પક્કામિ. સો અતીતકાલે સમ્માસમ્બુદ્ધેસુ કતપરિચયત્તા ચક્કઙ્કિતાનિ દિસ્વા પસન્નમાનસો કોરણ્ડપુપ્ફેહિ પૂજં કત્વા તેન પુઞ્ઞકમ્મેન તાવતિંસભવને નિબ્બત્તિત્વા અપરાપરં સુગતીસુયેવ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિનગરે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિ, સબ્બમિત્તોતિસ્સ નામં અહોસિ. સો વિઞ્ઞુતં પત્તો જેતવનપટિગ્ગહણે બુદ્ધાનુભાવં દિસ્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા કમ્મટ્ઠાનં ગહેત્વા અરઞ્ઞે વિહરન્તો વસ્સં ઉપગન્ત્વા વુટ્ઠવસ્સો ભગવન્તં વન્દિતું સાવત્થિં ગચ્છન્તો અન્તરામગ્ગે માગવિકેહિ ઓડ્ડિતે પાસે મિગપોતકં બદ્ધં અદ્દસ. માતા પનસ્સ મિગી પાસં અપ્પવિટ્ઠાપિ પુત્તસિનેહેન દૂરં ન ગચ્છતિ, મરણભયેન પાસસમીપમ્પિ ન ઉપગચ્છતિ મિગપોતકો ચ ભીતો ઇતો ચિતો ચ પરિવત્તેન્તો કરુણં વિલપતિ, તં દિસ્વા થેરો , ‘‘અહો સત્તાનં સ્નેહહેતુકં દુક્ખ’’ન્તિ ગચ્છન્તો તતો પરં સમ્બહુલે ચોરે એકં પુરિસં જીવગાહં ગહેત્વા પલાલવેણિયા સરીરં વેઠેત્વા ઝાપેન્તે, તઞ્ચ મહાવિરવં વિરવન્તં દિસ્વા તદુભયં નિસ્સાય સઞ્જાતસંવેગો તેસં ચોરાનં સુણન્તાનંયેવ –

    Jano janamhi sambaddhoti āyasmato sabbamittattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito dvānavute kappe tissassa bhagavato kāle nesādakule nibbattitvā vanacāriko hutvā vane mige vadhitvā maṃsaṃ khādanto jīvati. Athassa bhagavā anuggaṇhanatthaṃ vasanaṭṭhānasamīpe tīṇi padacetiyāni dassetvā pakkāmi. So atītakāle sammāsambuddhesu kataparicayattā cakkaṅkitāni disvā pasannamānaso koraṇḍapupphehi pūjaṃ katvā tena puññakammena tāvatiṃsabhavane nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthinagare brāhmaṇakule nibbatti, sabbamittotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto jetavanapaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe viharanto vassaṃ upagantvā vuṭṭhavasso bhagavantaṃ vandituṃ sāvatthiṃ gacchanto antarāmagge māgavikehi oḍḍite pāse migapotakaṃ baddhaṃ addasa. Mātā panassa migī pāsaṃ appaviṭṭhāpi puttasinehena dūraṃ na gacchati, maraṇabhayena pāsasamīpampi na upagacchati migapotako ca bhīto ito cito ca parivattento karuṇaṃ vilapati, taṃ disvā thero , ‘‘aho sattānaṃ snehahetukaṃ dukkha’’nti gacchanto tato paraṃ sambahule core ekaṃ purisaṃ jīvagāhaṃ gahetvā palālaveṇiyā sarīraṃ veṭhetvā jhāpente, tañca mahāviravaṃ viravantaṃ disvā tadubhayaṃ nissāya sañjātasaṃvego tesaṃ corānaṃ suṇantānaṃyeva –

    ૧૪૯.

    149.

    ‘‘જનો જનમ્હિ સમ્બદ્ધો, જનમેવસ્સિતો જનો;

    ‘‘Jano janamhi sambaddho, janamevassito jano;

    જનો જનેન હેઠીયતિ, હેઠેતિ ચ જનો જનં.

    Jano janena heṭhīyati, heṭheti ca jano janaṃ.

    ૧૫૦.

    150.

    ‘‘કો હિ તસ્સ જનેનત્થો, જનેન જનિતેન વા;

    ‘‘Ko hi tassa janenattho, janena janitena vā;

    જનં ઓહાય ગચ્છં તં, હેઠયિત્વા બહું જન’’ન્તિ. – ગાથાદ્વયં અભાસિ;

    Janaṃ ohāya gacchaṃ taṃ, heṭhayitvā bahuṃ jana’’nti. – gāthādvayaṃ abhāsi;

    તત્થ જનોતિ અન્ધબાલજનો. જનમ્હીતિ અઞ્ઞે જને. સમ્બદ્ધોતિ તણ્હાબન્ધનેન બદ્ધો. ‘‘અયં મે પુત્તો, માતા’’તિઆદિના પટિબદ્ધો. અયમેવ વા પાઠો, ‘‘ઇમે મં પોસેન્તિ, અહં ઇમે નિસ્સાય જીવામી’’તિ પટિબદ્ધચિત્તોતિ અત્થો. જનમેવસ્સિતો જનોતિ ‘‘અયં મે પુત્તો, ધીતા’’તિઆદિના અઞ્ઞમેવ જનં અઞ્ઞો જનો અસ્સિતો તણ્હાય અલ્લીનો પરિગ્ગય્હ ઠિતો. જનો જનેન હેઠીયતિ, હેઠેતિ ચ જનો જનન્તિ કમ્મસ્સકતાય યથાભૂતાવબોધસ્સ ચ અભાવતો અજ્ઝુપેક્ખનં અકત્વા લોભવસેન યથા જનો જનં અસ્સિતો, એવં દોસવસેન જનો જનેન હેઠીયતિ વિબાધીયતિ. ‘‘તયિદં મય્હંવ ઉપરિ હેઠનફલવસેન પરિપતિસ્સતી’’તિ અજાનન્તો હેઠેતિ ચ જનો જનં.

    Tattha janoti andhabālajano. Janamhīti aññe jane. Sambaddhoti taṇhābandhanena baddho. ‘‘Ayaṃ me putto, mātā’’tiādinā paṭibaddho. Ayameva vā pāṭho, ‘‘ime maṃ posenti, ahaṃ ime nissāya jīvāmī’’ti paṭibaddhacittoti attho. Janamevassito janoti ‘‘ayaṃ me putto, dhītā’’tiādinā aññameva janaṃ añño jano assito taṇhāya allīno pariggayha ṭhito. Jano janena heṭhīyati, heṭheti ca jano jananti kammassakatāya yathābhūtāvabodhassa ca abhāvato ajjhupekkhanaṃ akatvā lobhavasena yathā jano janaṃ assito, evaṃ dosavasena jano janena heṭhīyati vibādhīyati. ‘‘Tayidaṃ mayhaṃva upari heṭhanaphalavasena paripatissatī’’ti ajānanto heṭheti ca jano janaṃ.

    કો હિ તસ્સ જનેનત્થોતિ તસ્સ અઞ્ઞજનસ્સ અઞ્ઞેન જનેન તણ્હાવસેન અસ્સિતેન દોસવસેન હેઠિતેન વા કો અત્થો. જનેન જનિતેન વાતિ માતાપિતા હુત્વા તેન અઞ્ઞેન જનેન જનિતેન વા કો અત્થો. જનં ઓહાય ગચ્છં તં, હેઠયિત્વા બહું જનન્તિ યસ્મા સંસારે ચરતો જનસ્સ અયમેવાનુરૂપા પટિપત્તિ, તસ્મા તં જનં, તસ્સ ચ બાધિકા યા સા તણ્હા ચ, યો ચ સો દોસો એવ બહું જનં બાધયિત્વા ઠિતો, તઞ્ચ ઓહાય સબ્બસો પહાય પરિચ્ચજિત્વા ગચ્છં, તેહિ અનુપદ્દુતં ઠાનં ગચ્છેય્યં પાપુણેય્યન્તિ અત્થો. એવં પન વત્વા થેરો તાવદેવ વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેત્વા અરહત્તમપાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૨.૫૦.૧૫-૨૪) –

    Ko hi tassa janenatthoti tassa aññajanassa aññena janena taṇhāvasena assitena dosavasena heṭhitena vā ko attho. Janena janitena vāti mātāpitā hutvā tena aññena janena janitena vā ko attho. Janaṃ ohāya gacchaṃ taṃ, heṭhayitvā bahuṃ jananti yasmā saṃsāre carato janassa ayamevānurūpā paṭipatti, tasmā taṃ janaṃ, tassa ca bādhikā yā sā taṇhā ca, yo ca so doso eva bahuṃ janaṃ bādhayitvā ṭhito, tañca ohāya sabbaso pahāya pariccajitvā gacchaṃ, tehi anupaddutaṃ ṭhānaṃ gaccheyyaṃ pāpuṇeyyanti attho. Evaṃ pana vatvā thero tāvadeva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattamapāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.15-24) –

    ‘‘વનકમ્મિકો પુરે આસિં, પિતુમાતુમતેનહં;

    ‘‘Vanakammiko pure āsiṃ, pitumātumatenahaṃ;

    પસુમારેન જીવામિ, કુસલં મે ન વિજ્જતિ.

    Pasumārena jīvāmi, kusalaṃ me na vijjati.

    ‘‘મમ આસયસામન્તા, તિસ્સો લોકગ્ગનાયકો;

    ‘‘Mama āsayasāmantā, tisso lokagganāyako;

    પદાનિ તીણિ દસ્સેસિ, અનુકમ્પાય ચક્ખુમા.

    Padāni tīṇi dassesi, anukampāya cakkhumā.

    ‘‘અક્કન્તે ચ પદે દિસ્વા, તિસ્સનામસ્સ સત્થુનો;

    ‘‘Akkante ca pade disvā, tissanāmassa satthuno;

    હટ્ઠો હટ્ઠેન ચિત્તેન, પદે ચિત્તં પસાદયિં.

    Haṭṭho haṭṭhena cittena, pade cittaṃ pasādayiṃ.

    ‘‘કોરણ્ડં પુપ્ફિતં દિસ્વા, પાદપં ધરણીરુહં;

    ‘‘Koraṇḍaṃ pupphitaṃ disvā, pādapaṃ dharaṇīruhaṃ;

    સકોસકં ગહેત્વાન, પદસેટ્ઠમપૂજયિં.

    Sakosakaṃ gahetvāna, padaseṭṭhamapūjayiṃ.

    ‘‘તેન કમ્મેન સુકતેન, ચેતનાપણિધીહિ ચ;

    ‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;

    જહિત્વા માનુસં દેહં, તાવતિંસમગચ્છહં.

    Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘યં યં યોનુપપજ્જામિ, દેવત્તં અથ માનુસં;

    ‘‘Yaṃ yaṃ yonupapajjāmi, devattaṃ atha mānusaṃ;

    કોરણ્ડકછવિ હોમિ, સુપ્પભાસો ભવામહં.

    Koraṇḍakachavi homi, suppabhāso bhavāmahaṃ.

    ‘‘દ્વેનવુતે ઇતો કપ્પે, યં કમ્મમકરિં તદા;

    ‘‘Dvenavute ito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;

    દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, પદપૂજાયિદં ફલં.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, padapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    તે પન ચોરા થેરસ્સ સન્તિકે ધમ્મં સુત્વા સંવેગજાતા પબ્બજિત્વા ધમ્માનુધમ્મં પટિપજ્જિંસૂતિ.

    Te pana corā therassa santike dhammaṃ sutvā saṃvegajātā pabbajitvā dhammānudhammaṃ paṭipajjiṃsūti.

    સબ્બમિત્તત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Sabbamittattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૫. સબ્બમિત્તત્થેરગાથા • 5. Sabbamittattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact