| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
૫. સચ્ચયમકં
5. Saccayamakaṃ
૧. પણ્ણત્તિવારવણ્ણના
1. Paṇṇattivāravaṇṇanā
૧-૯. ઇદાનિ તેયેવ મૂલયમકે દેસિતે કુસલાદિધમ્મે સચ્ચવસેન સઙ્ગણ્હિત્વા ધાતુયમકાનન્તરં દેસિતસ્સ સચ્ચયમકસ્સ વણ્ણના હોતિ. તત્થાપિ હેટ્ઠા વુત્તનયેનેવ પણ્ણત્તિવારાદયો તયો મહાવારા અન્તરવારાદયો ચ અવસેસપ્પભેદા વેદિતબ્બા. પણ્ણત્તિવારે પનેત્થ ચતુન્નં સચ્ચાનં વસેન પદસોધનવારો, પદસોધનમૂલચક્કવારો, સુદ્ધસચ્ચવારો, સુદ્ધસચ્ચમૂલચક્કવારોતિ ઇમેસુ ચતૂસુ વારેસુ યમકગણના વેદિતબ્બા.
1-9. Idāni teyeva mūlayamake desite kusalādidhamme saccavasena saṅgaṇhitvā dhātuyamakānantaraṃ desitassa saccayamakassa vaṇṇanā hoti. Tatthāpi heṭṭhā vuttanayeneva paṇṇattivārādayo tayo mahāvārā antaravārādayo ca avasesappabhedā veditabbā. Paṇṇattivāre panettha catunnaṃ saccānaṃ vasena padasodhanavāro, padasodhanamūlacakkavāro, suddhasaccavāro, suddhasaccamūlacakkavāroti imesu catūsu vāresu yamakagaṇanā veditabbā.
૧૦-૨૬. પણ્ણત્તિવારનિદ્દેસે પન અવસેસં દુક્ખસચ્ચન્તિ દુક્ખવેદનાય ચેવ તણ્હાય ચ વિનિમુત્તા તેભૂમકધમ્મા વેદિતબ્બા. અવસેસો સમુદયોતિ સચ્ચવિભઙ્ગે નિદ્દિટ્ઠકામાવચરકુસલાદિભેદો દુક્ખસચ્ચસ્સ પચ્ચયો. અવસેસો નિરોધોતિ તદઙ્ગવિક્ખમ્ભનસમુચ્છેદપટિપસ્સદ્ધિનિરોધો ચેવ ખણભઙ્ગનિરોધો ચ. અવસેસો મગ્ગોતિ ‘‘તસ્મિં ખો પન સમયે પઞ્ચઙ્ગિકો મગ્ગો હોતિ, અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો, મિચ્છામગ્ગો, જઙ્ઘમગ્ગો, સકટમગ્ગો’’તિ એવમાદિકો.
10-26. Paṇṇattivāraniddese pana avasesaṃ dukkhasaccanti dukkhavedanāya ceva taṇhāya ca vinimuttā tebhūmakadhammā veditabbā. Avaseso samudayoti saccavibhaṅge niddiṭṭhakāmāvacarakusalādibhedo dukkhasaccassa paccayo. Avaseso nirodhoti tadaṅgavikkhambhanasamucchedapaṭipassaddhinirodho ceva khaṇabhaṅganirodho ca. Avaseso maggoti ‘‘tasmiṃ kho pana samaye pañcaṅgiko maggo hoti, aṭṭhaṅgiko maggo, micchāmaggo, jaṅghamaggo, sakaṭamaggo’’ti evamādiko.
પણ્ણત્તિવારવણ્ણના.
Paṇṇattivāravaṇṇanā.
૨. પવત્તિવારવણ્ણના
2. Pavattivāravaṇṇanā
૨૭-૧૬૪. પવત્તિવારે પનેત્થ પચ્ચુપ્પન્નકાલે પુગ્ગલવારસ્સ અનુલોમનયે ‘‘યસ્સ દુક્ખસચ્ચં ઉપ્પજ્જતિ, તસ્સ સમુદયસચ્ચં ઉપ્પજ્જતિ; યસ્સ વા પન સમુદયસચ્ચં ઉપ્પજ્જતિ, તસ્સ દુક્ખસચ્ચં ઉપ્પજ્જતી’’તિ દુક્ખસચ્ચમૂલકેહિ તીહિ, સમુદયસચ્ચમૂલકેહિ દ્વીહિ, નિરોધસચ્ચમૂલકેન એકેનાતિ લબ્ભમાનઞ્ચ અલબ્ભમાનઞ્ચ ગહેત્વા પાળિવસેન છહિ યમકેહિ ભવિતબ્બં. તેસુ યસ્મા નિરોધસ્સ નેવ ઉપ્પાદો, ન નિરોધો યુજ્જતિ, તસ્મા દુક્ખસચ્ચમૂલકાનિ સમુદયસચ્ચમગ્ગસચ્ચેહિ સદ્ધિં દ્વે, સમુદયસચ્ચમૂલકં મગ્ગસચ્ચેન સદ્ધિં એકન્તિ તીણિ યમકાનિ આગતાનિ. તસ્સ પટિલોમનયેપિ ઓકાસવારાદીસુપિ એસેવ નયો. એવમેત્થ સબ્બવારેસુ તિણ્ણં તિણ્ણં યમકાનં વસેન યમકગણના વેદિતબ્બા. અત્થવિનિચ્છયે પનેત્થ ઇદં લક્ખણં – ઇમસ્સ હિ સચ્ચયમકસ્સ પવત્તિવારે નિરોધસચ્ચં તાવ ન લબ્ભતેવ. સેસેસુ પન તીસુ સમુદયસચ્ચમગ્ગસચ્ચાનિ એકન્તેન પવત્તિયંયેવ લબ્ભન્તિ. દુક્ખસચ્ચં ચુતિપટિસન્ધીસુપિ પવત્તેપિ લબ્ભતિ. પચ્ચુપ્પન્નાદયો પન તયો કાલા ચુતિપટિસન્ધીનમ્પિ પવત્તિયાપિ વસેન લબ્ભન્તિ. એવમેત્થ યં યં લબ્ભતિ, તસ્સ તસ્સ વસેન અત્થવિનિચ્છયો વેદિતબ્બો.
27-164. Pavattivāre panettha paccuppannakāle puggalavārassa anulomanaye ‘‘yassa dukkhasaccaṃ uppajjati, tassa samudayasaccaṃ uppajjati; yassa vā pana samudayasaccaṃ uppajjati, tassa dukkhasaccaṃ uppajjatī’’ti dukkhasaccamūlakehi tīhi, samudayasaccamūlakehi dvīhi, nirodhasaccamūlakena ekenāti labbhamānañca alabbhamānañca gahetvā pāḷivasena chahi yamakehi bhavitabbaṃ. Tesu yasmā nirodhassa neva uppādo, na nirodho yujjati, tasmā dukkhasaccamūlakāni samudayasaccamaggasaccehi saddhiṃ dve, samudayasaccamūlakaṃ maggasaccena saddhiṃ ekanti tīṇi yamakāni āgatāni. Tassa paṭilomanayepi okāsavārādīsupi eseva nayo. Evamettha sabbavāresu tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ yamakānaṃ vasena yamakagaṇanā veditabbā. Atthavinicchaye panettha idaṃ lakkhaṇaṃ – imassa hi saccayamakassa pavattivāre nirodhasaccaṃ tāva na labbhateva. Sesesu pana tīsu samudayasaccamaggasaccāni ekantena pavattiyaṃyeva labbhanti. Dukkhasaccaṃ cutipaṭisandhīsupi pavattepi labbhati. Paccuppannādayo pana tayo kālā cutipaṭisandhīnampi pavattiyāpi vasena labbhanti. Evamettha yaṃ yaṃ labbhati, tassa tassa vasena atthavinicchayo veditabbo.
તત્રિદં નયમુખં – સબ્બેસં ઉપપજ્જન્તાનન્તિ અન્તમસો સુદ્ધાવાસાનમ્પિ. તેપિ હિ દુક્ખસચ્ચેનેવ ઉપપજ્જન્તિ. તણ્હાવિપ્પયુત્તચિત્તસ્સાતિ ઇદં દુક્ખસચ્ચસમુદયસચ્ચેસુ એકકોટ્ઠાસસ્સ ઉપ્પત્તિદસ્સનત્થં વુત્તં. તસ્મા પઞ્ચવોકારવસેનેવ ગહેતબ્બં. ચતુવોકારે પન તણ્હાવિપ્પયુત્તસ્સ ફલસમાપત્તિચિત્તસ્સ ઉપ્પાદક્ખણે એકમ્પિ સચ્ચં નુપ્પજ્જતિ. ઇદં ઇધ ન ગહેતબ્બં. તેસં દુક્ખસચ્ચઞ્ચાતિ તસ્મિઞ્હિ ખણે તણ્હં ઠપેત્વા સેસં દુક્ખસચ્ચં નામ હોતીતિ સન્ધાયેતં વુત્તં. મગ્ગસ્સ ઉપ્પાદક્ખણેપિ એસેવ નયો. તત્થ પન રૂપમેવ દુક્ખસચ્ચં નામ. સેસા મગ્ગસમ્પયુત્તકા ધમ્મા સચ્ચવિનિમુત્તા. તેનેવ કારણેન ‘‘અરૂપે મગ્ગસ્સ ઉપ્પાદક્ખણે તેસં મગ્ગસચ્ચં ઉપ્પજ્જતિ, નો ચ તેસં દુક્ખસચ્ચં ઉપ્પજ્જતી’’તિ વુત્તં. સબ્બેસં ઉપપજ્જન્તાનં પવત્તે તણ્હાવિપ્પયુત્તચિત્તસ્સ ઉપ્પાદક્ખણે તેસં તત્થાતિ તેસં તસ્મિં ઉપપત્તિક્ખણે તણ્હાવિપ્પયુત્તચિત્તુપ્પત્તિક્ખણે ચાતિ એવમેત્થ ખણવસેન ઓકાસો વેદિતબ્બો. અઞ્ઞેસુપિ એવરૂપેસુ એસેવ નયો. અનભિસમેતાવીનન્તિ ચતુસચ્ચપટિવેધસઙ્ખાતં અભિસમયં અપ્પત્તસત્તાનં. અભિસમેતાવીનન્તિ અભિસમિતસચ્ચાનન્તિ. ઇમિના નયમુખેન સબ્બત્થ અત્થવિનિચ્છયો વેદિતબ્બો.
Tatridaṃ nayamukhaṃ – sabbesaṃ upapajjantānanti antamaso suddhāvāsānampi. Tepi hi dukkhasacceneva upapajjanti. Taṇhāvippayuttacittassāti idaṃ dukkhasaccasamudayasaccesu ekakoṭṭhāsassa uppattidassanatthaṃ vuttaṃ. Tasmā pañcavokāravaseneva gahetabbaṃ. Catuvokāre pana taṇhāvippayuttassa phalasamāpatticittassa uppādakkhaṇe ekampi saccaṃ nuppajjati. Idaṃ idha na gahetabbaṃ. Tesaṃ dukkhasaccañcāti tasmiñhi khaṇe taṇhaṃ ṭhapetvā sesaṃ dukkhasaccaṃ nāma hotīti sandhāyetaṃ vuttaṃ. Maggassa uppādakkhaṇepi eseva nayo. Tattha pana rūpameva dukkhasaccaṃ nāma. Sesā maggasampayuttakā dhammā saccavinimuttā. Teneva kāraṇena ‘‘arūpe maggassa uppādakkhaṇe tesaṃ maggasaccaṃ uppajjati, no ca tesaṃ dukkhasaccaṃ uppajjatī’’ti vuttaṃ. Sabbesaṃ upapajjantānaṃ pavatte taṇhāvippayuttacittassa uppādakkhaṇe tesaṃ tatthāti tesaṃ tasmiṃ upapattikkhaṇe taṇhāvippayuttacittuppattikkhaṇe cāti evamettha khaṇavasena okāso veditabbo. Aññesupi evarūpesu eseva nayo. Anabhisametāvīnanti catusaccapaṭivedhasaṅkhātaṃ abhisamayaṃ appattasattānaṃ. Abhisametāvīnanti abhisamitasaccānanti. Iminā nayamukhena sabbattha atthavinicchayo veditabbo.
પવત્તિવારવણ્ણના.
Pavattivāravaṇṇanā.
૩. પરિઞ્ઞાવારવણ્ણના
3. Pariññāvāravaṇṇanā
૧૬૫-૧૭૦. પરિઞ્ઞાવારે પન ઞાતપરિઞ્ઞા, તીરણપરિઞ્ઞા, પહાનપરિઞ્ઞાતિ તિસ્સોપેત્થ પરિઞ્ઞાયો લબ્ભન્તિ. યસ્મા ચ લોકુત્તરધમ્મેસુ પરિઞ્ઞા નામ નત્થિ; તસ્મા ઇધ દ્વે સચ્ચાનિ ગહિતાનિ. તત્થ દુક્ખસચ્ચં પરિજાનાતીતિ ઞાતતીરણપરિઞ્ઞાવસેનેવ વુત્તં. સમુદયસચ્ચં પજહતીતિ ઞાતપહાનપરિઞ્ઞાવસેન. ઇતિ ઇમાસં પરિઞ્ઞાનં વસેન સબ્બપદેસુ અત્થો વેદિતબ્બોતિ.
165-170. Pariññāvāre pana ñātapariññā, tīraṇapariññā, pahānapariññāti tissopettha pariññāyo labbhanti. Yasmā ca lokuttaradhammesu pariññā nāma natthi; tasmā idha dve saccāni gahitāni. Tattha dukkhasaccaṃ parijānātīti ñātatīraṇapariññāvaseneva vuttaṃ. Samudayasaccaṃ pajahatīti ñātapahānapariññāvasena. Iti imāsaṃ pariññānaṃ vasena sabbapadesu attho veditabboti.
પરિઞ્ઞાવારવણ્ણના.
Pariññāvāravaṇṇanā.
સચ્ચયમકવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Saccayamakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / યમકપાળિ • Yamakapāḷi / ૫. સચ્ચયમકં • 5. Saccayamakaṃ
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-મૂલટીકા • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ૫. સચ્ચયમકં • 5. Saccayamakaṃ
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-અનુટીકા • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ૫. સચ્ચયમકં • 5. Saccayamakaṃ
