| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
૬. સહજાતપચ્ચયનિદ્દેસવણ્ણના
6. Sahajātapaccayaniddesavaṇṇanā
૬. સહજાતપચ્ચયનિદ્દેસે અઞ્ઞમઞ્ઞન્તિ અઞ્ઞો અઞ્ઞસ્સ. ઇમિના એતેસં ધમ્માનં એકક્ખણે પચ્ચયભાવઞ્ચેવ પચ્ચયુપ્પન્નભાવઞ્ચ દીપેતિ. ઓક્કન્તિક્ખણેતિ પઞ્ચવોકારભવે પટિસન્ધિક્ખણે. તસ્મિઞ્હિ ખણે નામરૂપં ઓક્કન્તં વિય પક્ખન્દન્તં વિય પરલોકતો ઇમં લોકં આગન્ત્વા પવિસન્તં વિય ઉપ્પજ્જતિ, તસ્મા સો ખણો ‘‘ઓક્કન્તિક્ખણો’’તિ વુચ્ચતિ. એત્થ ચ રૂપન્તિ હદયવત્થુમત્તમેવ અધિપ્પેતં. તઞ્હિ નામસ્સ, નામઞ્ચ તસ્સ અઞ્ઞમઞ્ઞં સહજાતપચ્ચયટ્ઠં ફરતિ. ચિત્તચેતસિકાતિ પવત્તિયં ચત્તારો ખન્ધા. સહજાતપચ્ચયેનાતિ એત્થ ચિત્તસમુટ્ઠાનરૂપા ચિત્તચેતસિકાનં પચ્ચયટ્ઠં ન ફરન્તિ, તસ્મા ‘‘અઞ્ઞમઞ્ઞ’’ન્તિ ન વુત્તં. તથા ઉપાદારૂપા ભૂતાનં. રૂપિનો ધમ્મા અરૂપીનં ધમ્માનન્તિ હદયવત્થુ ચતુન્નં ખન્ધાનં. કિઞ્ચિ કાલેતિ કિસ્મિઞ્ચિ કાલે. સહજાતપચ્ચયેનાતિ પટિસન્ધિં સન્ધાય વુત્તં. ન સહજાતપચ્ચયેનાતિ પવત્તિં સન્ધાય વુત્તં.
6. Sahajātapaccayaniddese aññamaññanti añño aññassa. Iminā etesaṃ dhammānaṃ ekakkhaṇe paccayabhāvañceva paccayuppannabhāvañca dīpeti. Okkantikkhaṇeti pañcavokārabhave paṭisandhikkhaṇe. Tasmiñhi khaṇe nāmarūpaṃ okkantaṃ viya pakkhandantaṃ viya paralokato imaṃ lokaṃ āgantvā pavisantaṃ viya uppajjati, tasmā so khaṇo ‘‘okkantikkhaṇo’’ti vuccati. Ettha ca rūpanti hadayavatthumattameva adhippetaṃ. Tañhi nāmassa, nāmañca tassa aññamaññaṃ sahajātapaccayaṭṭhaṃ pharati. Cittacetasikāti pavattiyaṃ cattāro khandhā. Sahajātapaccayenāti ettha cittasamuṭṭhānarūpā cittacetasikānaṃ paccayaṭṭhaṃ na pharanti, tasmā ‘‘aññamañña’’nti na vuttaṃ. Tathā upādārūpā bhūtānaṃ. Rūpino dhammā arūpīnaṃ dhammānanti hadayavatthu catunnaṃ khandhānaṃ. Kiñci kāleti kismiñci kāle. Sahajātapaccayenāti paṭisandhiṃ sandhāya vuttaṃ. Na sahajātapaccayenāti pavattiṃ sandhāya vuttaṃ.
અયં પન ‘ચત્તારો ખન્ધા અરૂપિનો અઞ્ઞમઞ્ઞં સહજાતપચ્ચયેન પચ્ચયો’તિ એવં છહિ કોટ્ઠાસેહિ ઠિતો. તત્થ તયો કોટ્ઠાસા અઞ્ઞમઞ્ઞવસેન વુત્તા, તયો ન અઞ્ઞમઞ્ઞવસેન. તત્થ પઠમકોટ્ઠાસે અરૂપમેવ પચ્ચયો ચેવ પચ્ચયુપ્પન્નઞ્ચ, દુતિયે રૂપમેવ, તતિયે નામરૂપં, ચતુત્થે પચ્ચયો અરૂપં, પચ્ચયુપ્પન્નં રૂપં; પઞ્ચમે પચ્ચયોપિ પચ્ચયુપ્પન્નમ્પિ રૂપમેવ; છટ્ઠે પચ્ચયો રૂપં, પચ્ચયુપ્પન્નં અરૂપન્તિ અયં તાવેત્થ પાળિવણ્ણના.
Ayaṃ pana ‘cattāro khandhā arūpino aññamaññaṃ sahajātapaccayena paccayo’ti evaṃ chahi koṭṭhāsehi ṭhito. Tattha tayo koṭṭhāsā aññamaññavasena vuttā, tayo na aññamaññavasena. Tattha paṭhamakoṭṭhāse arūpameva paccayo ceva paccayuppannañca, dutiye rūpameva, tatiye nāmarūpaṃ, catutthe paccayo arūpaṃ, paccayuppannaṃ rūpaṃ; pañcame paccayopi paccayuppannampi rūpameva; chaṭṭhe paccayo rūpaṃ, paccayuppannaṃ arūpanti ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā.
અયં પન સહજાતપચ્ચયો જાતિવસેન કુસલો અકુસલો વિપાકો કિરિયં રૂપન્તિ પઞ્ચધા ભિજ્જતિ. તત્થ કુસલો ભૂમિતો ચતુબ્બિધો હોતિ, અકુસલો એકવિધોવ વિપાકો ચતુબ્બિધો, કિરિયસઙ્ખાતો તિવિધો, રૂપં એકવિધં કામાવચરમેવાતિ એવં તાવેત્થ નાનપ્પકારભેદતો વિઞ્ઞાતબ્બો વિનિચ્છયો.
Ayaṃ pana sahajātapaccayo jātivasena kusalo akusalo vipāko kiriyaṃ rūpanti pañcadhā bhijjati. Tattha kusalo bhūmito catubbidho hoti, akusalo ekavidhova vipāko catubbidho, kiriyasaṅkhāto tividho, rūpaṃ ekavidhaṃ kāmāvacaramevāti evaṃ tāvettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
એવં ભિન્ને પનેત્થ ચતુભૂમકમ્પિ કુસલં પઞ્ચવોકારભવે અત્તના સમ્પયુત્તધમ્માનઞ્ચેવ ચિત્તસમુટ્ઠાનરૂપસ્સ ચ સહજાતપચ્ચયો હોતિ, તથા અકુસલં. યં પનેત્થ અરૂપે ઉપ્પજ્જતિ, તં અરૂપધમ્માનંયેવ સહજાતપચ્ચયો હોતિ.
Evaṃ bhinne panettha catubhūmakampi kusalaṃ pañcavokārabhave attanā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca sahajātapaccayo hoti, tathā akusalaṃ. Yaṃ panettha arūpe uppajjati, taṃ arūpadhammānaṃyeva sahajātapaccayo hoti.
કામાવચરરૂપાવચરવિપાકં ચિત્તસમુટ્ઠાનરૂપસ્સ ચેવ સમ્પયુત્તધમ્માનઞ્ચ સહજાતપચ્ચયો હોતિ. યં પનેત્થ રૂપં ન સમુટ્ઠાપેતિ, તં સમ્પયુત્તધમ્માનઞ્ઞેવ. યં પટિસન્ધિયં ઉપ્પજ્જતિ, તં કટત્તારૂપાનઞ્ચાપિ સહજાતપચ્ચયો હોતિ. અરૂપાવચરવિપાકં સમ્પયુત્તધમ્માનઞ્ઞેવ. લોકુત્તરવિપાકં પઞ્ચવોકારે સમ્પયુત્તધમ્માનઞ્ચેવ ચિત્તસમુટ્ઠાનરૂપાનઞ્ચ, ચતુવોકારે અરૂપાનઞ્ઞેવ. કામાવચરઅરૂપાવચરકિરિયા પઞ્ચવોકારે સમ્પયુત્તકાનઞ્ચેવ ચિત્તસમુટ્ઠાનરૂપાનઞ્ચ સહજાતપચ્ચયો હોતિ, ચતુવોકારે અરૂપાનઞ્ઞેવ. રૂપાવચરકિરિયા સમ્પયુત્તધમ્માનઞ્ચેવ ચિત્તસમુટ્ઠાનરૂપાનઞ્ચ એકન્તેન સહજાતપચ્ચયો હોતિ.
Kāmāvacararūpāvacaravipākaṃ cittasamuṭṭhānarūpassa ceva sampayuttadhammānañca sahajātapaccayo hoti. Yaṃ panettha rūpaṃ na samuṭṭhāpeti, taṃ sampayuttadhammānaññeva. Yaṃ paṭisandhiyaṃ uppajjati, taṃ kaṭattārūpānañcāpi sahajātapaccayo hoti. Arūpāvacaravipākaṃ sampayuttadhammānaññeva. Lokuttaravipākaṃ pañcavokāre sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca, catuvokāre arūpānaññeva. Kāmāvacaraarūpāvacarakiriyā pañcavokāre sampayuttakānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca sahajātapaccayo hoti, catuvokāre arūpānaññeva. Rūpāvacarakiriyā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca ekantena sahajātapaccayo hoti.
ચતુસમુટ્ઠાનિકસ્સ રૂપસ્સ કમ્મસમુટ્ઠાનરૂપે એકં મહાભૂતં તિણ્ણં, તીણિ એકસ્સ, દ્વે દ્વિન્નં મહાભૂતાનં, મહાભૂતા ઉપાદારૂપસ્સ સહજાતપચ્ચયેન પચ્ચયો. કામાવચરરૂપાવચરપટિસન્ધિક્ખણે વત્થુરૂપં વિપાકક્ખન્ધાનં સહજાતપચ્ચયેન પચ્ચયો. ઉતુચિત્તાહારસમુટ્ઠાનેસુ પન મહાભૂતાનિ અઞ્ઞમઞ્ઞઞ્ચેવ ઉપાદારૂપસ્સ ચ સહજાતપચ્ચયેન પચ્ચયોતિ એવમેત્થ પચ્ચયુપ્પન્નતોપિ વિઞ્ઞાતબ્બો વિનિચ્છયોતિ.
Catusamuṭṭhānikassa rūpassa kammasamuṭṭhānarūpe ekaṃ mahābhūtaṃ tiṇṇaṃ, tīṇi ekassa, dve dvinnaṃ mahābhūtānaṃ, mahābhūtā upādārūpassa sahajātapaccayena paccayo. Kāmāvacararūpāvacarapaṭisandhikkhaṇe vatthurūpaṃ vipākakkhandhānaṃ sahajātapaccayena paccayo. Utucittāhārasamuṭṭhānesu pana mahābhūtāni aññamaññañceva upādārūpassa ca sahajātapaccayena paccayoti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
સહજાતપચ્ચયનિદ્દેસવણ્ણના.
Sahajātapaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / પટ્ઠાનપાળિ • Paṭṭhānapāḷi / (૨) પચ્ચયનિદ્દેસો • (2) Paccayaniddeso
