Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā)

    ૮. સકલિકસુત્તવણ્ણના

    8. Sakalikasuttavaṇṇanā

    ૩૮. અટ્ઠમે મદ્દકુચ્છિસ્મિન્તિ એવંનામકે ઉય્યાને. તઞ્હિ અજાતસત્તુમ્હિ કુચ્છિગતે તસ્સ માતરા – ‘‘અયં મય્હં કુચ્છિગતો ગબ્ભો રઞ્ઞો સત્તુ ભવિસ્સતિ. કિં મે ઇમિના’’તિ? ગબ્ભપાતનત્થં કુચ્છિ મદ્દાપિતા. તસ્મા ‘‘મદ્દકુચ્છી’’તિ સઙ્ખં ગતં. મિગાનં પન અભયવાસત્થાય દિન્નત્તા મિગદાયોતિ વુચ્ચતિ.

    38. Aṭṭhame maddakucchisminti evaṃnāmake uyyāne. Tañhi ajātasattumhi kucchigate tassa mātarā – ‘‘ayaṃ mayhaṃ kucchigato gabbho rañño sattu bhavissati. Kiṃ me iminā’’ti? Gabbhapātanatthaṃ kucchi maddāpitā. Tasmā ‘‘maddakucchī’’ti saṅkhaṃ gataṃ. Migānaṃ pana abhayavāsatthāya dinnattā migadāyoti vuccati.

    તેન ખો પન સમયેનાતિ એત્થ અયં અનુપુબ્બિકથા – દેવદત્તો હિ અજાતસત્તું નિસ્સાય ધનુગ્ગહે ચ ધનપાલકઞ્ચ પયોજેત્વાપિ તથાગતસ્સ જીવિતન્તરાયં કાતું અસક્કોન્તો ‘‘સહત્થેનેવ મારેસ્સામી’’તિ ગિજ્ઝકૂટપબ્બતં અભિરુહિત્વા મહન્તં કૂટાગારપ્પમાણં સિલં ઉક્ખિપિત્વા, ‘‘સમણો ગોતમો ચુણ્ણવિચુણ્ણો હોતૂ’’તિ પવિજ્ઝિ. મહાથામવા કિરેસ પઞ્ચન્નં હત્થીનં બલં ધારેતિ. અટ્ઠાનં ખો પનેતં, યં બુદ્ધાનં પરૂપક્કમેન જીવિતન્તરાયો ભવેય્યાતિ તં તથાગતસ્સ સરીરાભિમુખં આગચ્છન્તં આકાસે અઞ્ઞા સિલા ઉટ્ઠહિત્વા સમ્પટિચ્છિ. દ્વિન્નં સિલાનં સમ્પહારેન મહન્તો પાસાણસ્સ સકલિકા ઉટ્ઠહિત્વા ભગવતો પિટ્ઠિપાદપરિયન્તં અભિહનિ, પાદો મહાફરસુના પહતો વિય સમુગ્ગતલોહિતેન લાખારસમક્ખિતો વિય અહોસિ. ભગવા ઉદ્ધં ઉલ્લોકેત્વા દેવદત્તં એતદવોચ – ‘‘બહુ તયા મોઘપુરિસ, અપુઞ્ઞં પસુતં, યો ત્વં પદુટ્ઠચિત્તો વધકચિત્તો તથાગતસ્સ લોહિતં ઉપ્પાદેસી’’તિ. તતો પટ્ઠાય ભગવતો અફાસુ જાતં. ભિક્ખૂ ચિન્તયિંસુ – ‘‘અયં વિહારો ઉજ્જઙ્ગલો વિસમો, બહૂનં ખત્તિયાદીનઞ્ચેવ પબ્બજિતાનઞ્ચ અનોકાસો’’તિ. તે તથાગતં મઞ્ચસિવિકાય આદાય મદ્દકુચ્છિં નયિંસુ. તેન વુત્તં – ‘‘તેન ખો પન સમયેન ભગવતો પાદો સકલિકાય ખતો હોતી’’તિ.

    Tena kho pana samayenāti ettha ayaṃ anupubbikathā – devadatto hi ajātasattuṃ nissāya dhanuggahe ca dhanapālakañca payojetvāpi tathāgatassa jīvitantarāyaṃ kātuṃ asakkonto ‘‘sahattheneva māressāmī’’ti gijjhakūṭapabbataṃ abhiruhitvā mahantaṃ kūṭāgārappamāṇaṃ silaṃ ukkhipitvā, ‘‘samaṇo gotamo cuṇṇavicuṇṇo hotū’’ti pavijjhi. Mahāthāmavā kiresa pañcannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhāreti. Aṭṭhānaṃ kho panetaṃ, yaṃ buddhānaṃ parūpakkamena jīvitantarāyo bhaveyyāti taṃ tathāgatassa sarīrābhimukhaṃ āgacchantaṃ ākāse aññā silā uṭṭhahitvā sampaṭicchi. Dvinnaṃ silānaṃ sampahārena mahanto pāsāṇassa sakalikā uṭṭhahitvā bhagavato piṭṭhipādapariyantaṃ abhihani, pādo mahāpharasunā pahato viya samuggatalohitena lākhārasamakkhito viya ahosi. Bhagavā uddhaṃ ulloketvā devadattaṃ etadavoca – ‘‘bahu tayā moghapurisa, apuññaṃ pasutaṃ, yo tvaṃ paduṭṭhacitto vadhakacitto tathāgatassa lohitaṃ uppādesī’’ti. Tato paṭṭhāya bhagavato aphāsu jātaṃ. Bhikkhū cintayiṃsu – ‘‘ayaṃ vihāro ujjaṅgalo visamo, bahūnaṃ khattiyādīnañceva pabbajitānañca anokāso’’ti. Te tathāgataṃ mañcasivikāya ādāya maddakucchiṃ nayiṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena bhagavato pādo sakalikāya khato hotī’’ti.

    ભુસાતિ બલવતિયો. સુદન્તિ નિપાતમત્તં. દુક્ખન્તિ સુખપટિક્ખેપો. તિબ્બાતિ બહલા. ખરાતિ ફરુસા. કટુકાતિ તિખિણા. અસાતાતિ અમધુરા. ન તાસુ મનો અપ્પેતિ, ન તા મનં અપ્પાયન્તિ વડ્ઢેન્તીતિ અમનાપા. સતો સમ્પજાનોતિ વેદનાધિવાસનસતિસમ્પજઞ્ઞેન સમન્નાગતો હુત્વા. અવિહઞ્ઞમાનોતિ અપીળિયમાનો, સમ્પરિવત્તસાયિતાય વેદનાનં વસં અગચ્છન્તો.

    Bhusāti balavatiyo. Sudanti nipātamattaṃ. Dukkhanti sukhapaṭikkhepo. Tibbāti bahalā. Kharāti pharusā. Kaṭukāti tikhiṇā. Asātāti amadhurā. Na tāsu mano appeti, na tā manaṃ appāyanti vaḍḍhentīti amanāpā. Sato sampajānoti vedanādhivāsanasatisampajaññena samannāgato hutvā. Avihaññamānoti apīḷiyamāno, samparivattasāyitāya vedanānaṃ vasaṃ agacchanto.

    સીહસેય્યન્તિ એત્થ કામભોગિસેય્યા, પેતસેય્યા, સીહસેય્યા, તથાગતસેય્યાતિ ચતસ્સો સેય્યા. તત્થ ‘‘યેભુય્યેન, ભિક્ખવે, કામભોગી સત્તા વામેન પસ્સેન સેન્તી’’તિ અયં કામભોગિસેય્યા. તેસુ હિ યેભુય્યેન દક્ખિણપસ્સેન સયાનો નામ નત્થિ. ‘‘યેભુય્યેન, ભિક્ખવે, પેતા ઉત્તાના સેન્તી’’તિ અયં પેતસેય્યા. અપ્પમંસલોહિતત્તા હિ અટ્ઠિસઙ્ઘાટજટિતા એકેન પસ્સેન સયિતું ન સક્કોન્તિ, ઉત્તાનાવ સેન્તિ. ‘‘યેભુય્યેન, ભિક્ખવે, સીહો મિગરાજા નઙ્ગુટ્ઠં અન્તરસત્થિમ્હિ અનુપક્ખિપિત્વા દક્ખિણેન પસ્સેન સેતી’’તિ અયં સીહસેય્યા. તેજુસ્સદત્તા હિ સીહો મિગરાજા દ્વે પુરિમપાદે એકસ્મિં, ‘પચ્છિમપાદે એકસ્મિં ઠાને ઠપેત્વા નઙ્ગુટ્ઠં અન્તરસત્થિમ્હિ પક્ખિપિત્વા પુરિમપાદપચ્છિમપાદનઙ્ગુટ્ઠાનં ઠિતોકાસં સલ્લક્ખેત્વા દ્વિન્નં પુરિમપાદાનં મત્થકે સીસં ઠપેત્વા સયતિ, દિવસમ્પિ સયિત્વા પબુજ્ઝમાનો ન ઉત્રસન્તો પબુજ્ઝતિ, સીસં પન ઉક્ખિપિત્વા પુરિમપાદાદીનં ઠિતોકાસં સલ્લક્ખેતિ’. સચે કિઞ્ચિ ઠાનં વિજહિત્વા ઠિતં હોતિ, ‘‘નયિદં તુય્હં જાતિયા, ન સૂરભાવસ્સ અનુરૂપ’’ન્તિ અનત્તમનો હુત્વા તત્થેવ સયતિ, ન ગોચરાય પક્કમતિ. અવિજહિત્વા ઠિતે પન ‘‘તુય્હં જાતિયા ચ સૂરભાવસ્સ ચ અનુરૂપમિદ’’ન્તિ હટ્ઠતુટ્ઠો ઉટ્ઠાય સીહવિજમ્ભિતં વિજમ્ભિત્વા કેસરભારં વિધુનિત્વા તિક્ખત્તું સીહનાદં નદિત્વા ગોચરાય પક્કમતિ. ચતુત્થજ્ઝાનસેય્યા પન ‘‘તથાગતસેય્યા’’તિ વુચ્ચતિ. તાસુ ઇધ સીહસેય્યા આગતા. અયઞ્હિ તેજુસ્સદઇરિયાપથત્તા ઉત્તમસેય્યા નામ.

    Sīhaseyyanti ettha kāmabhogiseyyā, petaseyyā, sīhaseyyā, tathāgataseyyāti catasso seyyā. Tattha ‘‘yebhuyyena, bhikkhave, kāmabhogī sattā vāmena passena sentī’’ti ayaṃ kāmabhogiseyyā. Tesu hi yebhuyyena dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi. ‘‘Yebhuyyena, bhikkhave, petā uttānā sentī’’ti ayaṃ petaseyyā. Appamaṃsalohitattā hi aṭṭhisaṅghāṭajaṭitā ekena passena sayituṃ na sakkonti, uttānāva senti. ‘‘Yebhuyyena, bhikkhave, sīho migarājā naṅguṭṭhaṃ antarasatthimhi anupakkhipitvā dakkhiṇena passena setī’’ti ayaṃ sīhaseyyā. Tejussadattā hi sīho migarājā dve purimapāde ekasmiṃ, ‘pacchimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā naṅguṭṭhaṃ antarasatthimhi pakkhipitvā purimapādapacchimapādanaṅguṭṭhānaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkhetvā dvinnaṃ purimapādānaṃ matthake sīsaṃ ṭhapetvā sayati, divasampi sayitvā pabujjhamāno na utrasanto pabujjhati, sīsaṃ pana ukkhipitvā purimapādādīnaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkheti’. Sace kiñci ṭhānaṃ vijahitvā ṭhitaṃ hoti, ‘‘nayidaṃ tuyhaṃ jātiyā, na sūrabhāvassa anurūpa’’nti anattamano hutvā tattheva sayati, na gocarāya pakkamati. Avijahitvā ṭhite pana ‘‘tuyhaṃ jātiyā ca sūrabhāvassa ca anurūpamida’’nti haṭṭhatuṭṭho uṭṭhāya sīhavijambhitaṃ vijambhitvā kesarabhāraṃ vidhunitvā tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā gocarāya pakkamati. Catutthajjhānaseyyā pana ‘‘tathāgataseyyā’’ti vuccati. Tāsu idha sīhaseyyā āgatā. Ayañhi tejussadairiyāpathattā uttamaseyyā nāma.

    પાદે પાદન્તિ દક્ખિણપાદે વામપાદં. અચ્ચાધાયાતિ અતિઆધાય, ઈસકં અતિક્કમ્મ ઠપેત્વા . ગોપ્ફકેન હિ ગોપ્ફકે જાણુના વા જાણુમ્હિ સઙ્ઘટ્ટિયમાને અભિણ્હં વેદના ઉપ્પજ્જતિ, ચિત્તં એકગ્ગં ન હોતિ, સેય્યા અફાસુકા હોતિ. યથા ન સઙ્ઘટ્ટેતિ, એવં અતિક્કમ્મ ઠપિતે વેદના નુપ્પજ્જતિ, ચિત્તં એકગ્ગં હોતિ, સેય્યા ફાસુ હોતિ. તસ્મા એવં નિપજ્જિ. સતો સમ્પજાનોતિ સયનપરિગ્ગાહકસતિસમ્પજઞ્ઞેન સમન્નાગતો. ‘‘ઉટ્ઠાનસઞ્ઞ’’ન્તિ પનેત્થ ન વુત્તં, ગિલાનસેય્યા હેસા તથાગતસ્સ.

    Pāde pādanti dakkhiṇapāde vāmapādaṃ. Accādhāyāti atiādhāya, īsakaṃ atikkamma ṭhapetvā . Gopphakena hi gopphake jāṇunā vā jāṇumhi saṅghaṭṭiyamāne abhiṇhaṃ vedanā uppajjati, cittaṃ ekaggaṃ na hoti, seyyā aphāsukā hoti. Yathā na saṅghaṭṭeti, evaṃ atikkamma ṭhapite vedanā nuppajjati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, seyyā phāsu hoti. Tasmā evaṃ nipajji. Sato sampajānoti sayanapariggāhakasatisampajaññena samannāgato. ‘‘Uṭṭhānasañña’’nti panettha na vuttaṃ, gilānaseyyā hesā tathāgatassa.

    સત્તસતાતિ ઇમસ્મિં સુત્તે સબ્બાપિ તા દેવતા ગિલાનસેય્યટ્ઠાનં આગતા. ઉદાનં ઉદાનેસીતિ ગિલાનસેય્યં આગતાનં દોમનસ્સેન ભવિતબ્બં સિયા. ઇમાસં પન તથાગતસ્સ વેદનાધિવાસનં દિસ્વા, ‘‘અહો બુદ્ધાનં મહાનુભાવતા! એવરૂપાસુ નામ વેદનાસુ વત્તમાનાસુ વિકારમત્તમ્પિ નત્થિ, સિરીસયને અલઙ્કરિત્વા ઠપિતસુવણ્ણરૂપકં વિય અનિઞ્જમાનેન કાયેન નિપન્નો, ઇદાનિસ્સ અધિકતરં મુખવણ્ણો વિરોચતિ, આભાસમ્પન્નો પુણ્ણચન્દો વિય સમ્પતિ વિકસિતં વિય ચ અરવિન્દં અસ્સ મુખં સોભતિ, કાયેપિ વણ્ણાયતનં ઇદાનિ સુસમ્મટ્ઠકઞ્ચનં વિય વિપ્પસીદતી’’તિ ઉદાનં ઉદપાદિ.

    Sattasatāti imasmiṃ sutte sabbāpi tā devatā gilānaseyyaṭṭhānaṃ āgatā. Udānaṃ udānesīti gilānaseyyaṃ āgatānaṃ domanassena bhavitabbaṃ siyā. Imāsaṃ pana tathāgatassa vedanādhivāsanaṃ disvā, ‘‘aho buddhānaṃ mahānubhāvatā! Evarūpāsu nāma vedanāsu vattamānāsu vikāramattampi natthi, sirīsayane alaṅkaritvā ṭhapitasuvaṇṇarūpakaṃ viya aniñjamānena kāyena nipanno, idānissa adhikataraṃ mukhavaṇṇo virocati, ābhāsampanno puṇṇacando viya sampati vikasitaṃ viya ca aravindaṃ assa mukhaṃ sobhati, kāyepi vaṇṇāyatanaṃ idāni susammaṭṭhakañcanaṃ viya vippasīdatī’’ti udānaṃ udapādi.

    નાગો વત ભોતિ, એત્થ ભોતિ ધમ્માલપનં. બલવન્તટ્ઠેન નાગો. નાગવતાતિ નાગભાવેન. સીહો વતાતિઆદીસુ અસન્તાસનટ્ઠેન સીહો. બ્યત્તપરિચયટ્ઠેન કારણાકારણજાનનેન વા આજાનીયો. અપ્પટિસમટ્ઠેન નિસભો. ગવસતજેટ્ઠકો હિ ઉસભો, ગવસહસ્સજેટ્ઠકો વસભો, ગવસતસહસ્સજેટ્ઠકો નિસભોતિ વુચ્ચતિ. ભગવા પન અપ્પટિસમટ્ઠેન આસભં ઠાનં પટિજાનાતિ. તેનેવત્થેન ઇધ ‘‘નિસભો’’તિ વુત્તો. ધુરવાહટ્ઠેન ધોરય્હો. નિબ્બિસેવનટ્ઠેન દન્તો.

    Nāgovata bhoti, ettha bhoti dhammālapanaṃ. Balavantaṭṭhena nāgo. Nāgavatāti nāgabhāvena. Sīho vatātiādīsu asantāsanaṭṭhena sīho. Byattaparicayaṭṭhena kāraṇākāraṇajānanena vā ājānīyo. Appaṭisamaṭṭhena nisabho. Gavasatajeṭṭhako hi usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho, gavasatasahassajeṭṭhako nisabhoti vuccati. Bhagavā pana appaṭisamaṭṭhena āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti. Tenevatthena idha ‘‘nisabho’’ti vutto. Dhuravāhaṭṭhena dhorayho. Nibbisevanaṭṭhena danto.

    પસ્સાતિ અનિયમિતાણત્તિ. સમાધિન્તિ અરહત્તફલસમાધિં. સુવિમુત્તન્તિ ફલવિમુત્તિયા સુવિમુત્તં. રાગાનુગતં પન ચિત્તં અભિનતં નામ હોતિ, દોસાનુગતં અપનતં. તદુભયપટિક્ખેપેન ન ચાભિનતં ન ચાપનતન્તિ આહ. ન ચ સસઙ્ખારનિગ્ગય્હવારિતગતન્તિ ન સસઙ્ખારેન સપ્પયોગેન કિલેસે નિગ્ગહેત્વા વારિતવતં, કિલેસાનં પન છિન્નત્તા વતં ફલસમાધિના સમાહિતન્તિ અત્થો. અતિક્કમિતબ્બન્તિ વિહેઠેતબ્બં ઘટ્ટેતબ્બં. અદસ્સનાતિ અઞ્ઞાણા. અઞ્ઞાણી હિ અન્ધબાલોવ એવરૂપે સત્થરિ અપરજ્ઝેય્યાતિ દેવદત્તં ઘટ્ટયમાના વદન્તિ.

    Passāti aniyamitāṇatti. Samādhinti arahattaphalasamādhiṃ. Suvimuttanti phalavimuttiyā suvimuttaṃ. Rāgānugataṃ pana cittaṃ abhinataṃ nāma hoti, dosānugataṃ apanataṃ. Tadubhayapaṭikkhepena na cābhinataṃ na cāpanatanti āha. Na ca sasaṅkhāraniggayhavāritagatanti na sasaṅkhārena sappayogena kilese niggahetvā vāritavataṃ, kilesānaṃ pana chinnattā vataṃ phalasamādhinā samāhitanti attho. Atikkamitabbanti viheṭhetabbaṃ ghaṭṭetabbaṃ. Adassanāti aññāṇā. Aññāṇī hi andhabālova evarūpe satthari aparajjheyyāti devadattaṃ ghaṭṭayamānā vadanti.

    પઞ્ચવેદાતિ ઇતિહાસપઞ્ચમાનં વેદાનં ધારકા. સતં સમન્તિ વસ્સસતં. તપસ્સીતિ તપનિસ્સિતકા હુત્વા. ચરન્તિ ચરન્તા. ન સમ્માવિમુત્તન્તિ સચેપિ એવરૂપા બ્રાહ્મણા વસ્સસતં ચરન્તિ, ચિત્તઞ્ચ નેસં સમ્મા વિમુત્તં ન હોતિ. હીનત્તરૂપા ન પારં ગમા તેતિ હીનત્તસભાવા તે નિબ્બાનઙ્ગમા ન હોન્તિ. ‘‘હીનત્થરૂપા’’તિપિ પાઠો, હીનત્થજાતિકા પરિહીનત્થાતિ અત્થો. તણ્હાધિપન્નાતિ તણ્હાય અજ્ઝોત્થટા. વતસીલબદ્ધાતિ અજવતકુક્કુરવતાદીહિ ચ વતેહિ તાદિસેહેવ ચ સીલેહિ બદ્ધા. લૂખં તપન્તિ પઞ્ચાતપતાપનં કણ્ટકસેય્યાદિકં તપં. ઇદાનિ સા દેવતા સાસનસ્સ નિય્યાનિકભાવં કથેન્તી ન માનકામસ્સાતિઆદિમાહ. તં વુત્તત્થમેવાતિ. અટ્ઠમં.

    Pañcavedāti itihāsapañcamānaṃ vedānaṃ dhārakā. Sataṃ samanti vassasataṃ. Tapassīti tapanissitakā hutvā. Caranti carantā. Na sammāvimuttanti sacepi evarūpā brāhmaṇā vassasataṃ caranti, cittañca nesaṃ sammā vimuttaṃ na hoti. Hīnattarūpā na pāraṃ gamā teti hīnattasabhāvā te nibbānaṅgamā na honti. ‘‘Hīnattharūpā’’tipi pāṭho, hīnatthajātikā parihīnatthāti attho. Taṇhādhipannāti taṇhāya ajjhotthaṭā. Vatasīlabaddhāti ajavatakukkuravatādīhi ca vatehi tādiseheva ca sīlehi baddhā. Lūkhaṃ tapanti pañcātapatāpanaṃ kaṇṭakaseyyādikaṃ tapaṃ. Idāni sā devatā sāsanassa niyyānikabhāvaṃ kathentī na mānakāmassātiādimāha. Taṃ vuttatthamevāti. Aṭṭhamaṃ.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૮. સકલિકસુત્તં • 8. Sakalikasuttaṃ

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૮. સકલિકસુત્તવણ્ણના • 8. Sakalikasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact