Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૧૬૮] ૮. સકુણગ્ઘિજાતકવણ્ણના

    [168] 8. Sakuṇagghijātakavaṇṇanā

    સેનો બલસા પતમાનોતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો અત્તજ્ઝાસયં સકુણોવાદસુત્તં (સં॰ નિ॰ ૫.૩૭૨) આરબ્ભ કથેસિ. એકદિવસઞ્હિ સત્થા ભિક્ખૂ આમન્તેત્વા ‘‘ગોચરે, ભિક્ખવે, ચરથ સકે પેત્તિકે વિસયે’’તિ (સં॰ નિ॰ ૫.૩૭૨) ઇમં સંયુત્તમહાવગ્ગે સુત્તન્તં કથેન્તો ‘‘તુમ્હે તાવ તિટ્ઠથ, પુબ્બે તિરચ્છાનગતાપિ સકં પેત્તિકવિસયં પહાય અગોચરે ચરન્તા પચ્ચામિત્તાનં હત્થપથં ગન્ત્વાપિ અત્તનો પઞ્ઞાસમ્પત્તિયા ઉપાયકોસલ્લેન પચ્ચામિત્તાનં હત્થા મુચ્ચિંસૂ’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.

    Senobalasā patamānoti idaṃ satthā jetavane viharanto attajjhāsayaṃ sakuṇovādasuttaṃ (saṃ. ni. 5.372) ārabbha kathesi. Ekadivasañhi satthā bhikkhū āmantetvā ‘‘gocare, bhikkhave, caratha sake pettike visaye’’ti (saṃ. ni. 5.372) imaṃ saṃyuttamahāvagge suttantaṃ kathento ‘‘tumhe tāva tiṭṭhatha, pubbe tiracchānagatāpi sakaṃ pettikavisayaṃ pahāya agocare carantā paccāmittānaṃ hatthapathaṃ gantvāpi attano paññāsampattiyā upāyakosallena paccāmittānaṃ hatthā mucciṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો લાપસકુણયોનિયં નિબ્બત્તિત્વા નઙ્ગલકટ્ઠકરણે લેડ્ડુટ્ઠાને વાસં કપ્પેસિ. સો એકદિવસં ‘‘સકવિસયે ગોચરગહણં પહાય પરવિસયે ગોચરં ગણ્હિસ્સામી’’તિ અટવિપરિયન્તં અગમાસિ. અથ નં તત્થ ગોચરં ગણ્હન્તં દિસ્વા સકુણગ્ઘિ સહસા અજ્ઝપ્પત્તા અગ્ગહેસિ. સો સકુણગ્ઘિયા હરિયમાનો એવં પરિદેવસિ – ‘‘મયમેવમ્હ અલક્ખિકા, મયં અપ્પપુઞ્ઞા, યે મયં અગોચરે ચરિમ્હ પરવિસયે, સચેજ્જ મયં ગોચરે ચરેય્યામ સકે પેત્તિકે વિસયે, ન મ્યાયં સકુણગ્ઘિ અલં અભવિસ્સ યદિદં યુદ્ધાયા’’તિ. ‘‘કો પન, તે લાપ, ગોચરો સકો પેત્તિકો વિસયો’’તિ? ‘‘યદિદં નઙ્ગલકટ્ઠકરણં લેડ્ડુટ્ઠાન’’ન્તિ. અથ નં સકુણગ્ઘિ સકે બલે અપત્થદ્ધા અમુઞ્ચિ – ‘‘ગચ્છ ખો, ત્વં લાપ, તત્રપિ મે ગન્ત્વા ન મોક્ખસી’’તિ. સો તત્થ ગન્ત્વા મહન્તં લેડ્ડું અભિરુહિત્વા ‘‘એહિ ખો દાનિ સકુણગ્ઘી’’તિ સેનં અવ્હયન્તો અટ્ઠાસિ. સકુણગ્ઘિ સકે બલે અપત્થદ્ધા ઉભો પક્ખે સન્નય્હ લાપસકુણં સહસા અજ્ઝપ્પત્તા. યદા પન તં લાપો ‘‘બહુઆગતા ખો મ્યાયં સકુણગ્ઘી’’તિ અઞ્ઞાસિ, અથ પરિવત્તિત્વા તસ્સેવ લેડ્ડુસ્સ અન્તરં પચ્ચાપાદિ. સકુણગ્ઘિ વેગં સન્ધારેતું અસક્કોન્તી તત્થેવ ઉરં પચ્ચતાળેસિ. એવં સા ભિન્નેન હદયેન નિક્ખન્તેહિ અક્ખીહિ જીવિતક્ખયં પાપુણિ.

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto lāpasakuṇayoniyaṃ nibbattitvā naṅgalakaṭṭhakaraṇe leḍḍuṭṭhāne vāsaṃ kappesi. So ekadivasaṃ ‘‘sakavisaye gocaragahaṇaṃ pahāya paravisaye gocaraṃ gaṇhissāmī’’ti aṭavipariyantaṃ agamāsi. Atha naṃ tattha gocaraṃ gaṇhantaṃ disvā sakuṇagghi sahasā ajjhappattā aggahesi. So sakuṇagghiyā hariyamāno evaṃ paridevasi – ‘‘mayamevamha alakkhikā, mayaṃ appapuññā, ye mayaṃ agocare carimha paravisaye, sacejja mayaṃ gocare careyyāma sake pettike visaye, na myāyaṃ sakuṇagghi alaṃ abhavissa yadidaṃ yuddhāyā’’ti. ‘‘Ko pana, te lāpa, gocaro sako pettiko visayo’’ti? ‘‘Yadidaṃ naṅgalakaṭṭhakaraṇaṃ leḍḍuṭṭhāna’’nti. Atha naṃ sakuṇagghi sake bale apatthaddhā amuñci – ‘‘gaccha kho, tvaṃ lāpa, tatrapi me gantvā na mokkhasī’’ti. So tattha gantvā mahantaṃ leḍḍuṃ abhiruhitvā ‘‘ehi kho dāni sakuṇagghī’’ti senaṃ avhayanto aṭṭhāsi. Sakuṇagghi sake bale apatthaddhā ubho pakkhe sannayha lāpasakuṇaṃ sahasā ajjhappattā. Yadā pana taṃ lāpo ‘‘bahuāgatā kho myāyaṃ sakuṇagghī’’ti aññāsi, atha parivattitvā tasseva leḍḍussa antaraṃ paccāpādi. Sakuṇagghi vegaṃ sandhāretuṃ asakkontī tattheva uraṃ paccatāḷesi. Evaṃ sā bhinnena hadayena nikkhantehi akkhīhi jīvitakkhayaṃ pāpuṇi.

    સત્થા ઇમં અતીતં દસ્સેત્વા ‘‘એવં, ભિક્ખવે, તિરચ્છાનગતાપિ અગોચરે ચરન્તા સપત્તહત્થં ગચ્છન્તિ, ગોચરે પન સકે પેત્તિકે વિસયે ચરન્તા સપત્તે નિગ્ગણ્હન્તિ, તસ્મા તુમ્હેપિ મા અગોચરે ચરથ પરવિસયે. અગોચરે , ભિક્ખવે, ચરતં પરવિસયે લચ્છતિ મારો ઓતારં, લચ્છતિ મારો આરમ્મણં. કો ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનો અગોચરો પરવિસયો? યદિદં પઞ્ચ કામગુણા. કતમે પઞ્ચ? ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યા રૂપા…પે॰… અયં, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનો અગોચરો પરવિસયો’’તિ વત્વા અભિસમ્બુદ્ધો હુત્વા પઠમં ગાથમાહ –

    Satthā imaṃ atītaṃ dassetvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, tiracchānagatāpi agocare carantā sapattahatthaṃ gacchanti, gocare pana sake pettike visaye carantā sapatte niggaṇhanti, tasmā tumhepi mā agocare caratha paravisaye. Agocare , bhikkhave, carataṃ paravisaye lacchati māro otāraṃ, lacchati māro ārammaṇaṃ. Ko ca, bhikkhave, bhikkhuno agocaro paravisayo? Yadidaṃ pañca kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā…pe… ayaṃ, bhikkhave, bhikkhuno agocaro paravisayo’’ti vatvā abhisambuddho hutvā paṭhamaṃ gāthamāha –

    ૩૫.

    35.

    ‘‘સેનો બલસા પતમાનો, લાપં ગોચરઠાયિનં;

    ‘‘Seno balasā patamāno, lāpaṃ gocaraṭhāyinaṃ;

    સહસા અજ્ઝપ્પત્તોવ, મરણં તેનુપાગમી’’તિ.

    Sahasā ajjhappattova, maraṇaṃ tenupāgamī’’ti.

    તત્થ બલસા પતમાનોતિ ‘‘લાપં ગણ્હિસ્સામી’’તિ બલેન થામેન પતમાનો. ગોચરઠાયિનન્તિ સકવિસયા નિક્ખમિત્વા ગોચરત્થાય અટવિપરિયન્તે ઠિતં. અજ્ઝપ્પત્તોતિ સમ્પત્તો. મરણં તેનુપાગમીતિ તેન કારણેન મરણં પત્તો.

    Tattha balasā patamānoti ‘‘lāpaṃ gaṇhissāmī’’ti balena thāmena patamāno. Gocaraṭhāyinanti sakavisayā nikkhamitvā gocaratthāya aṭavipariyante ṭhitaṃ. Ajjhappattoti sampatto. Maraṇaṃ tenupāgamīti tena kāraṇena maraṇaṃ patto.

    તસ્મિં પન મરણં પત્તે લાપો નિક્ખમિત્વા ‘‘દિટ્ઠા વત મે પચ્ચામિત્તસ્સ પિટ્ઠી’’તિ તસ્સ હદયે ઠત્વા ઉદાનં ઉદાનેન્તો દુતિયં ગાથમાહ –

    Tasmiṃ pana maraṇaṃ patte lāpo nikkhamitvā ‘‘diṭṭhā vata me paccāmittassa piṭṭhī’’ti tassa hadaye ṭhatvā udānaṃ udānento dutiyaṃ gāthamāha –

    ૩૬.

    36.

    ‘‘સોહં નયેન સમ્પન્નો, પેત્તિકે ગોચરે રતો;

    ‘‘Sohaṃ nayena sampanno, pettike gocare rato;

    અપેતસત્તુ મોદામિ, સમ્પસ્સં અત્થમત્તનો’’તિ.

    Apetasattu modāmi, sampassaṃ atthamattano’’ti.

    તત્થ નયેનાતિ ઉપાયેન. અત્થમત્તનોતિ અત્તનો અરોગભાવસઙ્ખાતં વુડ્ઢિં.

    Tattha nayenāti upāyena. Atthamattanoti attano arogabhāvasaṅkhātaṃ vuḍḍhiṃ.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ, સચ્ચપરિયોસાને બહૂ ભિક્ખૂ સોતાપત્તિફલાદીનિ પાપુણિંસુ. ‘‘તદા સેનો દેવદત્તો અહોસિ, લાપો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne bahū bhikkhū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu. ‘‘Tadā seno devadatto ahosi, lāpo pana ahameva ahosi’’nti.

    સકુણગ્ઘિજાતકવણ્ણના અટ્ઠમા.

    Sakuṇagghijātakavaṇṇanā aṭṭhamā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૧૬૮. સકુણગ્ઘિજાતકં • 168. Sakuṇagghijātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact