Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૨૪૯] ૯. સાલકજાતકવણ્ણના
[249] 9. Sālakajātakavaṇṇanā
એકપુત્તકો ભવિસ્સસીતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો અઞ્ઞતરં મહાથેરં આરબ્ભ કથેસિ. સો કિરેકં કુમારકં પબ્બાજેત્વા પીળેન્તો તત્થ વિહરતિ. સામણેરો પીળં સહિતું અસક્કોન્તો ઉપ્પબ્બજિ. થેરો ગન્ત્વા તં ઉપલાપેતિ ‘‘કુમાર, તવ ચીવરં તવેવ ભવિસ્સતિ પત્તોપિ, મમ સન્તકં પત્તચીવરમ્પિ તવેવ ભવિસ્સતિ, એહિ પબ્બજાહી’’તિ. સો ‘‘નાહં પબ્બજિસ્સામી’’તિ વત્વાપિ પુનપ્પુનં વુચ્ચમાનો પબ્બજિ . અથ નં પબ્બજિતદિવસતો પટ્ઠાય પુન થેરો વિહેઠેસિ. સો પીળં અસહન્તો પુન ઉપ્પબ્બજિત્વા અનેકવારં યાચન્તેપિ તસ્મિં ‘‘ત્વં નેવ મં સહસિ, ન વિના વત્તિતું સક્કોસિ, ગચ્છ ન પબ્બજિસ્સામી’’તિ ન પબ્બજિ. ભિક્ખૂ ધમ્મસભાયં કથં સમુટ્ઠાપેસું – ‘‘આવુસો, સુહદયો વત સો દારકો મહાથેરસ્સ આસયં ઞત્વા ન પબ્બજી’’તિ. સત્થા આગન્ત્વા ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘ઇમાય નામા’’તિ વુત્તે ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇદાનેવેસ સુહદયો, પુબ્બેપિ સુહદયોવ, એકવારં એતસ્સ દોસં દિસ્વા ન પુન ઉપગચ્છી’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.
Ekaputtako bhavissasīti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ mahātheraṃ ārabbha kathesi. So kirekaṃ kumārakaṃ pabbājetvā pīḷento tattha viharati. Sāmaṇero pīḷaṃ sahituṃ asakkonto uppabbaji. Thero gantvā taṃ upalāpeti ‘‘kumāra, tava cīvaraṃ taveva bhavissati pattopi, mama santakaṃ pattacīvarampi taveva bhavissati, ehi pabbajāhī’’ti. So ‘‘nāhaṃ pabbajissāmī’’ti vatvāpi punappunaṃ vuccamāno pabbaji . Atha naṃ pabbajitadivasato paṭṭhāya puna thero viheṭhesi. So pīḷaṃ asahanto puna uppabbajitvā anekavāraṃ yācantepi tasmiṃ ‘‘tvaṃ neva maṃ sahasi, na vinā vattituṃ sakkosi, gaccha na pabbajissāmī’’ti na pabbaji. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, suhadayo vata so dārako mahātherassa āsayaṃ ñatvā na pabbajī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idānevesa suhadayo, pubbepi suhadayova, ekavāraṃ etassa dosaṃ disvā na puna upagacchī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો કુટુમ્બિકકુલે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો ધઞ્ઞવિક્કયેન જીવિકં કપ્પેસિ. અઞ્ઞતરોપિ અહિતુણ્ડિકો એકં મક્કટં સિક્ખાપેત્વા ઓસધં ગાહાપેત્વા તેન સપ્પં કીળાપેન્તો જીવિકં કપ્પેસિ. સો બારાણસિયં ઉસ્સવે ઘુટ્ઠે ઉસ્સવં કીળિતુકામો ‘‘ઇમં મા પમજ્જી’’તિ તં મક્કટં તસ્સ ધઞ્ઞવાણિજસ્સ હત્થે ઠપેત્વા ઉસ્સવં કીળિત્વા સત્તમે દિવસે તસ્સ સન્તિકં ગન્ત્વા ‘‘કહં મક્કટો’’તિ પુચ્છિ. મક્કટો સામિકસ્સ સદ્દં સુત્વાવ ધઞ્ઞાપણતો વેગેન નિક્ખમિ. અથ નં સો વેળુપેસિકાય પિટ્ઠિયં પોથેત્વા આદાય ઉય્યાનં ગન્ત્વા એકમન્તે બન્ધિત્વા નિદ્દં ઓક્કમિ. મક્કટો તસ્સ નિદ્દાયનભાવં ઞત્વા અત્તનો બન્ધનં મોચેત્વા પલાયિત્વા અમ્બરુક્ખં આરુય્હ અમ્બપક્કં ખાદિત્વા અટ્ઠિં અહિતુણ્ડિકસ્સ સરીરે પાતેસિ. સો પબુજ્ઝિત્વા ઉલ્લોકેન્તો તં દિસ્વા ‘‘મધુરવચનેન નં વઞ્ચેત્વા રુક્ખા ઓતારેત્વા ગણ્હિસ્સામી’’તિ તં ઉપલાપેન્તો પઠમં ગાથમાહ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kuṭumbikakule nibbattitvā vayappatto dhaññavikkayena jīvikaṃ kappesi. Aññataropi ahituṇḍiko ekaṃ makkaṭaṃ sikkhāpetvā osadhaṃ gāhāpetvā tena sappaṃ kīḷāpento jīvikaṃ kappesi. So bārāṇasiyaṃ ussave ghuṭṭhe ussavaṃ kīḷitukāmo ‘‘imaṃ mā pamajjī’’ti taṃ makkaṭaṃ tassa dhaññavāṇijassa hatthe ṭhapetvā ussavaṃ kīḷitvā sattame divase tassa santikaṃ gantvā ‘‘kahaṃ makkaṭo’’ti pucchi. Makkaṭo sāmikassa saddaṃ sutvāva dhaññāpaṇato vegena nikkhami. Atha naṃ so veḷupesikāya piṭṭhiyaṃ pothetvā ādāya uyyānaṃ gantvā ekamante bandhitvā niddaṃ okkami. Makkaṭo tassa niddāyanabhāvaṃ ñatvā attano bandhanaṃ mocetvā palāyitvā ambarukkhaṃ āruyha ambapakkaṃ khāditvā aṭṭhiṃ ahituṇḍikassa sarīre pātesi. So pabujjhitvā ullokento taṃ disvā ‘‘madhuravacanena naṃ vañcetvā rukkhā otāretvā gaṇhissāmī’’ti taṃ upalāpento paṭhamaṃ gāthamāha –
૧૯૮.
198.
‘‘એકપુત્તકો ભવિસ્સસિ, ત્વઞ્ચ નો હેસ્સસિ ઇસ્સરો કુલે;
‘‘Ekaputtako bhavissasi, tvañca no hessasi issaro kule;
ઓરોહ દુમસ્મા સાલક, એહિ દાનિ ઘરકં વજેમસે’’તિ.
Oroha dumasmā sālaka, ehi dāni gharakaṃ vajemase’’ti.
તસ્સત્થો – ત્વં મય્હં એકપુત્તકો ભવિસ્સસિ, કુલે ચ મે ભોગાનં ઇસ્સરો, એતમ્હા રુક્ખા ઓતર, એહિ અમ્હાકં ઘરં ગમિસ્સામ. સાલકાતિ નામેન આલપન્તો આહ.
Tassattho – tvaṃ mayhaṃ ekaputtako bhavissasi, kule ca me bhogānaṃ issaro, etamhā rukkhā otara, ehi amhākaṃ gharaṃ gamissāma. Sālakāti nāmena ālapanto āha.
તં સુત્વા મક્કટો દુતિયં ગાથમાહ –
Taṃ sutvā makkaṭo dutiyaṃ gāthamāha –
૧૯૯.
199.
‘‘નનુ મં સુહદયોતિ મઞ્ઞસિ, યઞ્ચ મં હનસિ વેળુયટ્ઠિયા;
‘‘Nanu maṃ suhadayoti maññasi, yañca maṃ hanasi veḷuyaṭṭhiyā;
પક્કમ્બવને રમામસે, ગચ્છ ત્વં ઘરકં યથાસુખ’’ન્તિ.
Pakkambavane ramāmase, gaccha tvaṃ gharakaṃ yathāsukha’’nti.
તત્થ નનુ મં સુહદયોતિ મઞ્ઞસીતિ નનુ ત્વં મં ‘‘સુહદયો’’તિ મઞ્ઞસિ, ‘‘સુહદયો અય’’ન્તિ મઞ્ઞસીતિ અત્થો. યઞ્ચ મં હનસિ વેળુયટ્ઠિયાતિ યં મં એવં અતિમઞ્ઞસિ, યઞ્ચ વેળુપેસિકાય હનસિ, તેનાહં નાગચ્છામીતિ દીપેતિ. અથ નં ‘‘મયં ઇમસ્મિં પક્કમ્બવને રમામસે, ગચ્છ ત્વં ઘરકં યથાસુખ’’ન્તિ વત્વા ઉપ્પતિત્વા વનં પાવિસિ. અહિતુણ્ડિકોપિ અનત્તમનો અત્તનો ગેહં અગમાસિ.
Tattha nanu maṃ suhadayoti maññasīti nanu tvaṃ maṃ ‘‘suhadayo’’ti maññasi, ‘‘suhadayo aya’’nti maññasīti attho. Yañca maṃ hanasi veḷuyaṭṭhiyāti yaṃ maṃ evaṃ atimaññasi, yañca veḷupesikāya hanasi, tenāhaṃ nāgacchāmīti dīpeti. Atha naṃ ‘‘mayaṃ imasmiṃ pakkambavane ramāmase, gaccha tvaṃ gharakaṃ yathāsukha’’nti vatvā uppatitvā vanaṃ pāvisi. Ahituṇḍikopi anattamano attano gehaṃ agamāsi.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા મક્કટો સામણેરો અહોસિ, અહિતુણ્ડિકો મહાથેરો, ધઞ્ઞવાણિજો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā makkaṭo sāmaṇero ahosi, ahituṇḍiko mahāthero, dhaññavāṇijo pana ahameva ahosi’’nti.
સાલકજાતકવણ્ણના નવમા.
Sālakajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૨૪૯. સાલકજાતકં • 249. Sālakajātakaṃ