Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    ૧૪. પકિણ્ણકનિપાતો

    14. Pakiṇṇakanipāto

    [૪૮૪] ૧. સાલિકેદારજાતકવણ્ણના

    [484] 1. Sālikedārajātakavaṇṇanā

    સમ્પન્નં સાલિકેદારન્તિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો માતુપોસકભિક્ખું આરબ્ભ કથેસિ. પચ્ચુપ્પન્નવત્થુ સામજાતકે (જા॰ ૨.૨૨.૨૯૬ આદયો) આવિ ભવિસ્સતિ. સત્થા પન તં ભિક્ખું પક્કોસાપેત્વા ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં ભિક્ખુ ગિહી પોસેસી’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘સચ્ચં, ભન્તે’’તિ વુત્તે ‘‘કિં તે હોન્તી’’તિ વત્વા ‘‘માતાપિતરો મે, ભન્તે’’તિ વુત્તે ‘‘સાધુ ભિક્ખુ, પોરાણકપણ્ડિતા તિરચ્છાના હુત્વા સુવયોનિયં નિબ્બત્તિત્વાપિ જિણ્ણે માતાપિતરો કુલાવકે નિપજ્જાપેત્વા મુખતુણ્ડકેન ગોચરં આહરિત્વા પોસેસુ’’ન્તિ વત્વા અતીતં આહરિ.

    Sampannaṃsālikedāranti idaṃ satthā jetavane viharanto mātuposakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Paccuppannavatthu sāmajātake (jā. 2.22.296 ādayo) āvi bhavissati. Satthā pana taṃ bhikkhuṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu gihī posesī’’ti pucchitvā ‘‘saccaṃ, bhante’’ti vutte ‘‘kiṃ te hontī’’ti vatvā ‘‘mātāpitaro me, bhante’’ti vutte ‘‘sādhu bhikkhu, porāṇakapaṇḍitā tiracchānā hutvā suvayoniyaṃ nibbattitvāpi jiṇṇe mātāpitaro kulāvake nipajjāpetvā mukhatuṇḍakena gocaraṃ āharitvā posesu’’nti vatvā atītaṃ āhari.

    અતીતે રાજગહે મગધરાજા નામ રજ્જં કારેસિ. તદા નગરતો પુબ્બુત્તરદિસાય સાલિદ્દિયો નામ બ્રાહ્મણગામો અહોસિ. તસ્સ પુબ્બુત્તરદિસાય મગધખેત્તં અત્થિ, તત્થ કોસિયગોત્તો નામ સાલિદ્દિયવાસી બ્રાહ્મણો સહસ્સકરીસમત્તં ખેત્તં ગહેત્વા સાલિં વપાપેસિ. ઉટ્ઠિતે ચ પન સસ્સે વતિં થિરં કારેત્વા કસ્સચિ પણ્ણાસકરીસમત્તં, કસ્સચિ સટ્ઠિકરીસમત્તન્તિ એવં પઞ્ચસતકરીસમત્તં ખેત્તં અત્તનો પુરિસાનંયેવ આરક્ખણત્થાય દત્વા સેસં પઞ્ચસતકરીસમત્તં ખેત્તં ભતિં કત્વા એકસ્સ ભતકસ્સ અદાસિ. સો તત્થ કુટિં કત્વા રત્તિન્દિવં વસતિ. ખેત્તસ્સ પન પુબ્બુત્તરદિસાભાગે એકસ્મિં સાનુપબ્બતે મહન્તં સિમ્બલિવનં અત્થિ, તત્થ અનેકાનિ સુવસતાનિ વસન્તિ. તદા બોધિસત્તો તસ્મિં સુવસઙ્ઘે સુવરઞ્ઞો પુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તિ. સો વયપ્પત્તો અભિરૂપો થામસમ્પન્નો સકટનાભિપમાણસરીરો અહોસિ. અથસ્સ પિતા મહલ્લકકાલે ‘‘અહં ઇદાનિ દૂરં ગન્તું ન સક્કોમિ, ત્વં ઇમં ગણં પરિહરા’’તિ ગણં નિય્યાદેસિ. સો પુનદિવસતો પટ્ઠાય માતાપિતૂનં ગોચરત્થાય ગન્તું નાદાસિ, સુવગણં પરિહરન્તો હિમવન્તં ગન્ત્વા સયંજાતસાલિવને યાવદત્થં સાલિં ખાદિત્વા આગમનકાલે માતાપિતૂનં પહોનકં ગોચરં આહરિત્વા માતાપિતરો પોસેસિ.

    Atīte rājagahe magadharājā nāma rajjaṃ kāresi. Tadā nagarato pubbuttaradisāya sāliddiyo nāma brāhmaṇagāmo ahosi. Tassa pubbuttaradisāya magadhakhettaṃ atthi, tattha kosiyagotto nāma sāliddiyavāsī brāhmaṇo sahassakarīsamattaṃ khettaṃ gahetvā sāliṃ vapāpesi. Uṭṭhite ca pana sasse vatiṃ thiraṃ kāretvā kassaci paṇṇāsakarīsamattaṃ, kassaci saṭṭhikarīsamattanti evaṃ pañcasatakarīsamattaṃ khettaṃ attano purisānaṃyeva ārakkhaṇatthāya datvā sesaṃ pañcasatakarīsamattaṃ khettaṃ bhatiṃ katvā ekassa bhatakassa adāsi. So tattha kuṭiṃ katvā rattindivaṃ vasati. Khettassa pana pubbuttaradisābhāge ekasmiṃ sānupabbate mahantaṃ simbalivanaṃ atthi, tattha anekāni suvasatāni vasanti. Tadā bodhisatto tasmiṃ suvasaṅghe suvarañño putto hutvā nibbatti. So vayappatto abhirūpo thāmasampanno sakaṭanābhipamāṇasarīro ahosi. Athassa pitā mahallakakāle ‘‘ahaṃ idāni dūraṃ gantuṃ na sakkomi, tvaṃ imaṃ gaṇaṃ pariharā’’ti gaṇaṃ niyyādesi. So punadivasato paṭṭhāya mātāpitūnaṃ gocaratthāya gantuṃ nādāsi, suvagaṇaṃ pariharanto himavantaṃ gantvā sayaṃjātasālivane yāvadatthaṃ sāliṃ khāditvā āgamanakāle mātāpitūnaṃ pahonakaṃ gocaraṃ āharitvā mātāpitaro posesi.

    અથસ્સ એકદિવસં સુવા આરોચેસું ‘‘પુબ્બે ઇમસ્મિં કાલે મગધખેત્તે સાલિ પચ્ચતિ, ઇદાનિ કિં નુ ખો જાત’’ન્તિ? ‘‘તેન હિ જાનાથા’’તિ દ્વે સુવે પહિણિંસુ. તે ગન્ત્વા મગધખેત્તે ઓતરન્તા તસ્સ ભતિયા રક્ખણપુરિસસ્સ ખેત્તે ઓતરિત્વા સાલિં ખાદિત્વા એકં સાલિસીસં આદાય સિમ્બલિવનં ગન્ત્વા સાલિસીસં મહાસત્તસ્સ પાદમૂલે ઠપેત્વા ‘‘તત્થ એવરૂપો સાલી’’તિ વદિંસુ. સો પુનદિવસે સુવગણપરિવુતો તત્થ ગન્ત્વા તસ્મિં ભતકસ્સ ખેત્તે ઓતરિ. સો પન પુરિસો સુવે સાલિં ખાદન્તે દિસ્વા ઇતો ચિતો ચ ધાવિત્વા વારેન્તોપિ વારેતું ન સક્કોતિ. સેસા સુવા યાવદત્થં સાલિં ખાદિત્વા તુચ્છમુખાવ ગચ્છન્તિ. સુવરાજા પન બહૂનિ સાલિસીસાનિ એકતો કત્વા તેહિ પરિવુતો હુત્વા આહરિત્વા માતાપિતૂનં દેતિ. સુવા પુનદિવસતો પટ્ઠાય તત્થેવ સાલિં ખાદિંસુ. અથ સો પુરિસો ‘‘સચે ઇમે અઞ્ઞં કતિપાહં એવં ખાદિસ્સન્તિ, કિઞ્ચિ ન ભવિસ્સતિ, બ્રાહ્મણો સાલિં અગ્ઘાપેત્વા મય્હં ઇણં કરિસ્સતિ, ગન્ત્વા તસ્સ આરોચેસ્સામી’’તિ સાલિમુટ્ઠિના સદ્ધિં તથારૂપં પણ્ણાકારં ગહેત્વા સાલિદ્દિયગામં ગન્ત્વા બ્રાહ્મણં પસ્સિત્વા વન્દિત્વા પણ્ણાકારં દત્વા એકમન્તં ઠિતો ‘‘કિં, ભો પુરિસ, સમ્પન્નં સાલિખેત્ત’’ન્તિ પુટ્ઠો ‘‘આમ, બ્રાહ્મણ, સમ્પન્ન’’ન્તિ વત્વા દ્વે ગાથા અભાસિ –

    Athassa ekadivasaṃ suvā ārocesuṃ ‘‘pubbe imasmiṃ kāle magadhakhette sāli paccati, idāni kiṃ nu kho jāta’’nti? ‘‘Tena hi jānāthā’’ti dve suve pahiṇiṃsu. Te gantvā magadhakhette otarantā tassa bhatiyā rakkhaṇapurisassa khette otaritvā sāliṃ khāditvā ekaṃ sālisīsaṃ ādāya simbalivanaṃ gantvā sālisīsaṃ mahāsattassa pādamūle ṭhapetvā ‘‘tattha evarūpo sālī’’ti vadiṃsu. So punadivase suvagaṇaparivuto tattha gantvā tasmiṃ bhatakassa khette otari. So pana puriso suve sāliṃ khādante disvā ito cito ca dhāvitvā vārentopi vāretuṃ na sakkoti. Sesā suvā yāvadatthaṃ sāliṃ khāditvā tucchamukhāva gacchanti. Suvarājā pana bahūni sālisīsāni ekato katvā tehi parivuto hutvā āharitvā mātāpitūnaṃ deti. Suvā punadivasato paṭṭhāya tattheva sāliṃ khādiṃsu. Atha so puriso ‘‘sace ime aññaṃ katipāhaṃ evaṃ khādissanti, kiñci na bhavissati, brāhmaṇo sāliṃ agghāpetvā mayhaṃ iṇaṃ karissati, gantvā tassa ārocessāmī’’ti sālimuṭṭhinā saddhiṃ tathārūpaṃ paṇṇākāraṃ gahetvā sāliddiyagāmaṃ gantvā brāhmaṇaṃ passitvā vanditvā paṇṇākāraṃ datvā ekamantaṃ ṭhito ‘‘kiṃ, bho purisa, sampannaṃ sālikhetta’’nti puṭṭho ‘‘āma, brāhmaṇa, sampanna’’nti vatvā dve gāthā abhāsi –

    .

    1.

    ‘‘સમ્પન્નં સાલિકેદારં, સુવા ભુઞ્જન્તિ કોસિય;

    ‘‘Sampannaṃ sālikedāraṃ, suvā bhuñjanti kosiya;

    પટિવેદેમિ તે બ્રહ્મે, ન ને વારેતુમુસ્સહે.

    Paṭivedemi te brahme, na ne vāretumussahe.

    .

    2.

    ‘‘એકો ચ તત્થ સકુણો, યો નેસં સબ્બસુન્દરો;

    ‘‘Eko ca tattha sakuṇo, yo nesaṃ sabbasundaro;

    ભુત્વા સાલિં યથાકામં, તુણ્ડેનાદાય ગચ્છતી’’તિ.

    Bhutvā sāliṃ yathākāmaṃ, tuṇḍenādāya gacchatī’’ti.

    તત્થ સમ્પન્નન્તિ પરિપુણ્ણં અવેકલ્લં. સાલિકેદારન્તિ સાલિખેત્તં. સબ્બસુન્દરોતિ સબ્બેહિ કોટ્ઠાસેહિ સુન્દરો રત્તતુણ્ડો જિઞ્જુકસન્નિભઅક્ખિ રત્તપાદો તીહિ રત્તરાજીહિ પરિક્ખિત્તગીવો મહામયૂરપમાણો સો યાવદત્થં સાલિં ખાદિત્વા અઞ્ઞં તુણ્ડેન ગહેત્વા ગચ્છતીતિ.

    Tattha sampannanti paripuṇṇaṃ avekallaṃ. Sālikedāranti sālikhettaṃ. Sabbasundaroti sabbehi koṭṭhāsehi sundaro rattatuṇḍo jiñjukasannibhaakkhi rattapādo tīhi rattarājīhi parikkhittagīvo mahāmayūrapamāṇo so yāvadatthaṃ sāliṃ khāditvā aññaṃ tuṇḍena gahetvā gacchatīti.

    બ્રાહ્મણો તસ્સ કથં સુત્વા સુવરાજે સિનેહં ઉપ્પાદેત્વા ખેત્તપાલં પુચ્છિ ‘‘અમ્ભો પુરિસ, પાસં ઓડ્ડેતું જાનાસી’’તિ? ‘‘આમ, જાનામી’’તિ. અથ નં ગાથાય અજ્ઝભાસિ –

    Brāhmaṇo tassa kathaṃ sutvā suvarāje sinehaṃ uppādetvā khettapālaṃ pucchi ‘‘ambho purisa, pāsaṃ oḍḍetuṃ jānāsī’’ti? ‘‘Āma, jānāmī’’ti. Atha naṃ gāthāya ajjhabhāsi –

    .

    3.

    ‘‘ઓડ્ડેન્તુ વાલપાસાનિ, યથા બજ્ઝેથ સો દિજો;

    ‘‘Oḍḍentu vālapāsāni, yathā bajjhetha so dijo;

    જીવઞ્ચ નં ગહેત્વાન, આનયેહિ મમન્તિકે’’તિ.

    Jīvañca naṃ gahetvāna, ānayehi mamantike’’ti.

    તત્થ ઓડ્ડેન્તૂતિ ઓડ્ડયન્તુ. વાલપાસાનીતિ અસ્સવાલાદિરજ્જુમયપાસાનિ. જીવઞ્ચ નન્તિ જીવન્તં એવ નં. આનયેહીતિ આનેહિ.

    Tattha oḍḍentūti oḍḍayantu. Vālapāsānīti assavālādirajjumayapāsāni. Jīvañca nanti jīvantaṃ eva naṃ. Ānayehīti ānehi.

    તં સુત્વા ખેત્તપાલો સાલિં અગ્ઘાપેત્વા ઇણસ્સ અકતભાવેન તુટ્ઠો ગન્ત્વા અસ્સવાલે વટ્ટેત્વા ‘‘અજ્જ ઇમસ્મિં ઠાને ઓતરિસ્સતી’’તિ સુવરઞ્ઞો ઓતરણટ્ઠાનં સલ્લક્ખેત્વા પુનદિવસે પાતોવ ચાટિપમાણં પઞ્જરં કત્વા પાસઞ્ચ ઓડ્ડેત્વા સુવાનં આગમનં ઓલોકેન્તો કુટિયં નિસીદિ. સુવરાજાપિ સુવગણપરિવુતો આગન્ત્વા અલોલુપ્પચારતાય હિય્યો ખાદિતટ્ઠાને ઓડ્ડિતપાસે પાદં પવેસન્તોવ ઓતરિ. સો અત્તનો બદ્ધભાવં ઞત્વા ચિન્તેસિ ‘‘સચાહં ઇદાનેવ બદ્ધરવં રવિસ્સામિ, ઞાતકામે ભયતજ્જિતા ગોચરં અગ્ગહેત્વાવ પલાયિસ્સન્તિ, યાવ એતેસં ગોચરગ્ગહણં, તાવ અધિવાસેસ્સામી’’તિ. સો તેસં સુહિતભાવં ઞત્વા મરણભયતજ્જિતો હુત્વા તિક્ખત્તું બદ્ધરવં રવિ. અથ સબ્બે તે સુવા પલાયિંસુ. સુવરાજા ‘‘એત્તકેસુ મે ઞાતકેસુ નિવત્તિત્વા ઓલોકેન્તો એકોપિ નત્થિ, કિં નુ ખો મયા પાપં કત’’ન્તિ વિલપન્તો ગાથમાહ –

    Taṃ sutvā khettapālo sāliṃ agghāpetvā iṇassa akatabhāvena tuṭṭho gantvā assavāle vaṭṭetvā ‘‘ajja imasmiṃ ṭhāne otarissatī’’ti suvarañño otaraṇaṭṭhānaṃ sallakkhetvā punadivase pātova cāṭipamāṇaṃ pañjaraṃ katvā pāsañca oḍḍetvā suvānaṃ āgamanaṃ olokento kuṭiyaṃ nisīdi. Suvarājāpi suvagaṇaparivuto āgantvā aloluppacāratāya hiyyo khāditaṭṭhāne oḍḍitapāse pādaṃ pavesantova otari. So attano baddhabhāvaṃ ñatvā cintesi ‘‘sacāhaṃ idāneva baddharavaṃ ravissāmi, ñātakāme bhayatajjitā gocaraṃ aggahetvāva palāyissanti, yāva etesaṃ gocaraggahaṇaṃ, tāva adhivāsessāmī’’ti. So tesaṃ suhitabhāvaṃ ñatvā maraṇabhayatajjito hutvā tikkhattuṃ baddharavaṃ ravi. Atha sabbe te suvā palāyiṃsu. Suvarājā ‘‘ettakesu me ñātakesu nivattitvā olokento ekopi natthi, kiṃ nu kho mayā pāpaṃ kata’’nti vilapanto gāthamāha –

    .

    4.

    ‘‘એતે ભુત્વા પિવિત્વા ચ, પક્કમન્તિ વિહઙ્ગમા;

    ‘‘Ete bhutvā pivitvā ca, pakkamanti vihaṅgamā;

    એકો બદ્ધોસ્મિ પાસેન, કિં પાપં પકતં મયા’’તિ.

    Eko baddhosmi pāsena, kiṃ pāpaṃ pakataṃ mayā’’ti.

    ખેત્તપાલો સુવરાજસ્સ બદ્ધરવં સુવાનઞ્ચ આકાસે પક્ખન્દનસદ્દં સુત્વા ‘‘કિં નુ ખો’’તિ કુટિયા ઓરુય્હ પાસાટ્ઠાનં ગન્ત્વા સુવરાજાનં દિસ્વા ‘‘યસ્સેવ મે પાસો ઓડ્ડિતો, સ્વેવ બદ્ધો’’તિ તુટ્ઠમાનસો સુવરાજાનં પાસતો મોચેત્વા દ્વે પાદે એકતો બન્ધિત્વા દળ્હં આદાય સાલિદ્દિયગામં ગન્ત્વા સુવરાજં બ્રાહ્મણસ્સ અદાસિ. બ્રાહ્મણો બલવસિનેહેન મહાસત્તં ઉભોહિ હત્થેહિ દળ્હં ગહેત્વા અઙ્કે નિસીદાપેત્વા તેન સદ્ધિં સલ્લપન્તો દ્વે ગાથા અભાસિ –

    Khettapālo suvarājassa baddharavaṃ suvānañca ākāse pakkhandanasaddaṃ sutvā ‘‘kiṃ nu kho’’ti kuṭiyā oruyha pāsāṭṭhānaṃ gantvā suvarājānaṃ disvā ‘‘yasseva me pāso oḍḍito, sveva baddho’’ti tuṭṭhamānaso suvarājānaṃ pāsato mocetvā dve pāde ekato bandhitvā daḷhaṃ ādāya sāliddiyagāmaṃ gantvā suvarājaṃ brāhmaṇassa adāsi. Brāhmaṇo balavasinehena mahāsattaṃ ubhohi hatthehi daḷhaṃ gahetvā aṅke nisīdāpetvā tena saddhiṃ sallapanto dve gāthā abhāsi –

    .

    5.

    ‘‘ઉદરં નૂન અઞ્ઞેસં, સુવ અચ્ચોદરં તવ;

    ‘‘Udaraṃ nūna aññesaṃ, suva accodaraṃ tava;

    ભુત્વા સાલિં યથાકામં, તુણ્ડેનાદાય ગચ્છસિ.

    Bhutvā sāliṃ yathākāmaṃ, tuṇḍenādāya gacchasi.

    .

    6.

    ‘‘કોટ્ઠં નુ તત્થ પૂરેસિ, સુવ વેરં નુ તે મયા;

    ‘‘Koṭṭhaṃ nu tattha pūresi, suva veraṃ nu te mayā;

    પુટ્ઠો મે સમ્મ અક્ખાહિ, કુહિં સાલિં નિદાહસી’’તિ.

    Puṭṭho me samma akkhāhi, kuhiṃ sāliṃ nidāhasī’’ti.

    તત્થ ઉદરં નૂનાતિ અઞ્ઞેસં ઉદરં ઉદરમેવ મઞ્ઞે, તવ ઉદરં પન અતિઉદરં. તત્થાતિ તસ્મિં સિમ્બલિવને. પૂરેસીતિ વસ્સારત્તત્થાય પૂરેસિ. નિદાહસીતિ નિધાનં કત્વા ઠપેસિ, ‘‘નિધીયસી’’તિપિ પાઠો.

    Tattha udaraṃ nūnāti aññesaṃ udaraṃ udarameva maññe, tava udaraṃ pana atiudaraṃ. Tatthāti tasmiṃ simbalivane. Pūresīti vassārattatthāya pūresi. Nidāhasīti nidhānaṃ katvā ṭhapesi, ‘‘nidhīyasī’’tipi pāṭho.

    તં સુત્વા સુવરાજા મધુરાય મનુસ્સભાસાય સત્તમં ગાથમાહ –

    Taṃ sutvā suvarājā madhurāya manussabhāsāya sattamaṃ gāthamāha –

    .

    7.

    ‘‘ન મે વેરં તયા સદ્ધિં, કોટ્ઠો મય્હં ન વિજ્જતિ;

    ‘‘Na me veraṃ tayā saddhiṃ, koṭṭho mayhaṃ na vijjati;

    ઇણં મુઞ્ચામિણં દમ્મિ, સમ્પત્તો કોટસિમ્બલિં;

    Iṇaṃ muñcāmiṇaṃ dammi, sampatto koṭasimbaliṃ;

    નિધિમ્પિ તત્થ નિદહામિ, એવં જાનાહિ કોસિયા’’તિ.

    Nidhimpi tattha nidahāmi, evaṃ jānāhi kosiyā’’ti.

    તત્થ ઇણં મુઞ્ચામિણં દમ્મીતિ તવ સાલિં હરિત્વા ઇણં મુઞ્ચામિ ચેવ દમ્મિ ચાતિ વદતિ. નિધિમ્પીતિ એકં તત્થ સિમ્બલિવને અનુગામિકનિધિમ્પિ નિદહામિ.

    Tattha iṇaṃ muñcāmiṇaṃ dammīti tava sāliṃ haritvā iṇaṃ muñcāmi ceva dammi cāti vadati. Nidhimpīti ekaṃ tattha simbalivane anugāmikanidhimpi nidahāmi.

    અથ નં બ્રાહ્મણો પુચ્છિ –

    Atha naṃ brāhmaṇo pucchi –

    .

    8.

    ‘‘કીદિસં તે ઇણદાનં, ઇણમોક્ખો ચ કીદિસો;

    ‘‘Kīdisaṃ te iṇadānaṃ, iṇamokkho ca kīdiso;

    નિધિનિધાનમક્ખાહિ, અથ પાસા પમોક્ખસી’’તિ.

    Nidhinidhānamakkhāhi, atha pāsā pamokkhasī’’ti.

    તત્થ ઇણદાનન્તિ ઇણસ્સ દાનં. નિધિનિધાનન્તિ નિધિનો નિધાનં.

    Tattha iṇadānanti iṇassa dānaṃ. Nidhinidhānanti nidhino nidhānaṃ.

    એવં બ્રાહ્મણેન પુટ્ઠો સુવરાજા તસ્સ બ્યાકરોન્તો ચતસ્સો ગાથા અભાસિ –

    Evaṃ brāhmaṇena puṭṭho suvarājā tassa byākaronto catasso gāthā abhāsi –

    .

    9.

    ‘‘અજાતપક્ખા તરુણા, પુત્તકા મય્હ કોસિય;

    ‘‘Ajātapakkhā taruṇā, puttakā mayha kosiya;

    તે મં ભતા ભરિસ્સન્તિ, તસ્મા તેસં ઇણં દદે.

    Te maṃ bhatā bharissanti, tasmā tesaṃ iṇaṃ dade.

    ૧૦.

    10.

    ‘‘માતા પિતા ચ મે વુદ્ધા, જિણ્ણકા ગતયોબ્બના;

    ‘‘Mātā pitā ca me vuddhā, jiṇṇakā gatayobbanā;

    તેસં તુણ્ડેન હાતૂન, મુઞ્ચે પુબ્બકતં ઇણં.

    Tesaṃ tuṇḍena hātūna, muñce pubbakataṃ iṇaṃ.

    ૧૧.

    11.

    ‘‘અઞ્ઞેપિ તત્થ સકુણા, ખીણપક્ખા સુદુબ્બલા;

    ‘‘Aññepi tattha sakuṇā, khīṇapakkhā sudubbalā;

    તેસં પુઞ્ઞત્થિકો દમ્મિ, તં નિધિં આહુ પણ્ડિતા.

    Tesaṃ puññatthiko dammi, taṃ nidhiṃ āhu paṇḍitā.

    ૧૨.

    12.

    ‘‘ઈદિસં મે ઇણદાનં, ઇણમોક્ખો ચ ઈદિસો;

    ‘‘Īdisaṃ me iṇadānaṃ, iṇamokkho ca īdiso;

    નિધિનિધાનમક્ખામિ, એવં જાનાહિ કોસિયા’’તિ.

    Nidhinidhānamakkhāmi, evaṃ jānāhi kosiyā’’ti.

    તત્થ હાતૂનાતિ હરિત્વા. તં નિધિન્તિ તં પુઞ્ઞકમ્મં પણ્ડિતા અનુગામિકનિધિં નામ કથેન્તિ. નિધિનિધાનન્તિ નિધિનો નિધાનં, ‘‘નિધાનનિધિ’’ન્તિપિ પાઠો, અયમેવત્થો.

    Tattha hātūnāti haritvā. Taṃ nidhinti taṃ puññakammaṃ paṇḍitā anugāmikanidhiṃ nāma kathenti. Nidhinidhānanti nidhino nidhānaṃ, ‘‘nidhānanidhi’’ntipi pāṭho, ayamevattho.

    બ્રાહ્મણો મહાસત્તસ્સ ધમ્મકથં સુત્વા પસન્નચિત્તો દ્વે ગાથા અભાસિ.

    Brāhmaṇo mahāsattassa dhammakathaṃ sutvā pasannacitto dve gāthā abhāsi.

    ૧૩.

    13.

    ‘‘ભદ્દકો વતયં પક્ખી, દિજો પરમધમ્મિકો;

    ‘‘Bhaddako vatayaṃ pakkhī, dijo paramadhammiko;

    એકચ્ચેસુ મનુસ્સેસુ, અયં ધમ્મો ન વિજ્જતિ.

    Ekaccesu manussesu, ayaṃ dhammo na vijjati.

    ૧૪.

    14.

    ‘‘ભુઞ્જ સાલિં યથાકામં, સહ સબ્બેહિ ઞાતિભિ;

    ‘‘Bhuñja sāliṃ yathākāmaṃ, saha sabbehi ñātibhi;

    પુનાપિ સુવ પસ્સેમુ, પિયં મે તવ દસ્સન’’ન્તિ.

    Punāpi suva passemu, piyaṃ me tava dassana’’nti.

    તત્થ ભુઞ્જ સાલિન્તિ ઇતો પટ્ઠાય નિબ્ભયો હુત્વા ભુઞ્જાતિ કરીસસહસ્સમ્પિ તસ્સેવ નિય્યાદેન્તો એવમાહ. પસ્સેમૂતિ અત્તનો રુચિયા આગતં અઞ્ઞેસુપિ દિવસેસુ તં પસ્સેય્યામાતિ.

    Tattha bhuñja sālinti ito paṭṭhāya nibbhayo hutvā bhuñjāti karīsasahassampi tasseva niyyādento evamāha. Passemūti attano ruciyā āgataṃ aññesupi divasesu taṃ passeyyāmāti.

    એવં બ્રાહ્મણો મહાસત્તં યાચિત્વા પિયપુત્તં વિય મુદુચિત્તેન ઓલોકેન્તો પાદતો બન્ધનં મોચેત્વા સતપાકતેલેન પાદે મક્ખેત્વા ભદ્દપીઠે નિસીદાપેત્વા કઞ્ચનતટ્ટકે મધુલાજે ખાદાપેત્વા સક્ખરોદકં પાયેસિ. અથસ્સ સુવરાજા ‘‘અપ્પમત્તો હોહિ, બ્રાહ્મણા’’તિ વત્વા ઓવાદં દેન્તો આહ –

    Evaṃ brāhmaṇo mahāsattaṃ yācitvā piyaputtaṃ viya muducittena olokento pādato bandhanaṃ mocetvā satapākatelena pāde makkhetvā bhaddapīṭhe nisīdāpetvā kañcanataṭṭake madhulāje khādāpetvā sakkharodakaṃ pāyesi. Athassa suvarājā ‘‘appamatto hohi, brāhmaṇā’’ti vatvā ovādaṃ dento āha –

    ૧૫.

    15.

    ‘‘ભુત્તઞ્ચ પીતઞ્ચ તવસ્સમમ્હિ, રતી ચ નો કોસિય તે સકાસે;

    ‘‘Bhuttañca pītañca tavassamamhi, ratī ca no kosiya te sakāse;

    નિક્ખિત્તદણ્ડેસુ દદાહિ દાનં, જિણ્ણે ચ માતાપિતરો ભરસ્સૂ’’તિ.

    Nikkhittadaṇḍesu dadāhi dānaṃ, jiṇṇe ca mātāpitaro bharassū’’ti.

    તત્થ તવસ્સમમ્હીતિ તવ નિવેસને. રતીતિ અભિરતિ.

    Tattha tavassamamhīti tava nivesane. Ratīti abhirati.

    તં સુત્વા બ્રાહ્મણો તુટ્ઠમાનસો ઉદાનં ઉદાનેન્તો ગાથમાહ –

    Taṃ sutvā brāhmaṇo tuṭṭhamānaso udānaṃ udānento gāthamāha –

    ૧૬.

    16.

    ‘‘લક્ખી વત મે ઉદપાદિ અજ્જ, યો અદ્દસાસિં પવરં દિજાનં;

    ‘‘Lakkhī vata me udapādi ajja, yo addasāsiṃ pavaraṃ dijānaṃ;

    સુવસ્સ સુત્વાન સુભાસિતાનિ, કાહામિ પુઞ્ઞાનિ અનપ્પકાની’’તિ.

    Suvassa sutvāna subhāsitāni, kāhāmi puññāni anappakānī’’ti.

    તત્થ લક્ખીતિ સિરીપિ પુઞ્ઞમ્પિ પઞ્ઞાપિ.

    Tattha lakkhīti sirīpi puññampi paññāpi.

    મહાસત્તો બ્રાહ્મણેન અત્તનો દિન્નં કરીસસહસ્સમત્તં પટિક્ખિપિત્વા અટ્ઠકરીસમેવ ગણ્હિ. બ્રાહ્મણો થમ્ભે નિખનિત્વા તસ્સ ખેત્તં નિય્યાદેત્વા ગન્ધમાલાદીહિ પૂજેત્વા ખમાપેત્વા ‘‘ગચ્છ સામિ, અસ્સુમુખે રોદમાને માતાપિતરો અસ્સાસેહી’’તિ વત્વા તં ઉય્યોજેસિ. સો તુટ્ઠમાનસો સાલિસીસં આદાય ગન્ત્વા માતાપિતૂનં પુરતો નિક્ખિપિત્વા ‘‘અમ્મતાતા, ઉટ્ઠેથા’’તિ આહ. તે અસ્સુમુખા રોદમાના ઉટ્ઠહિંસુ, તાવદેવ સુવગણા સન્નિપતિત્વા ‘‘કથં મુત્તોસિ, દેવા’’તિ પુચ્છિંસુ. સો તેસં સબ્બં વિત્થારતો કથેસિ. કોસિયોપિ સુવરઞ્ઞો ઓવાદં સુત્વા તતો પટ્ઠાય ધમ્મિકસમણબ્રાહ્મણાનં મહાદાનં પટ્ઠપેસિ. તમત્થં પકાસેન્તો સત્થા ઓસાનગાથમાહ –

    Mahāsatto brāhmaṇena attano dinnaṃ karīsasahassamattaṃ paṭikkhipitvā aṭṭhakarīsameva gaṇhi. Brāhmaṇo thambhe nikhanitvā tassa khettaṃ niyyādetvā gandhamālādīhi pūjetvā khamāpetvā ‘‘gaccha sāmi, assumukhe rodamāne mātāpitaro assāsehī’’ti vatvā taṃ uyyojesi. So tuṭṭhamānaso sālisīsaṃ ādāya gantvā mātāpitūnaṃ purato nikkhipitvā ‘‘ammatātā, uṭṭhethā’’ti āha. Te assumukhā rodamānā uṭṭhahiṃsu, tāvadeva suvagaṇā sannipatitvā ‘‘kathaṃ muttosi, devā’’ti pucchiṃsu. So tesaṃ sabbaṃ vitthārato kathesi. Kosiyopi suvarañño ovādaṃ sutvā tato paṭṭhāya dhammikasamaṇabrāhmaṇānaṃ mahādānaṃ paṭṭhapesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā osānagāthamāha –

    ૧૭.

    17.

    ‘‘સો કોસિયો અત્તમનો ઉદગ્ગો, અન્નઞ્ચ પાનઞ્ચભિસઙ્ખરિત્વા;

    ‘‘So kosiyo attamano udaggo, annañca pānañcabhisaṅkharitvā;

    અન્નેન પાનેન પસન્નચિત્તો, સન્તપ્પયિ સમણબ્રાહ્મણે ચા’’તિ.

    Annena pānena pasannacitto, santappayi samaṇabrāhmaṇe cā’’ti.

    તત્થ સન્તપ્પયીતિ ગહિતગહિતાનિ ભાજનાનિ પૂરેન્તો સન્તપ્પેસીતિ.

    Tattha santappayīti gahitagahitāni bhājanāni pūrento santappesīti.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા ‘‘એવં ભિક્ખુ માતાપિતૂનં પોસનં નામ પણ્ડિતાનં વંસો’’તિ વત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ, સચ્ચપરિયોસાને સો ભિક્ખુ સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠહિ. તદા સુવગણા બુદ્ધપરિસા અહેસું, માતાપિતરો મહારાજકુલાનિ, ખેત્તપાલો છન્નો, બ્રાહ્મણો આનન્દો, સુવરાજા પન અહમેવ અહોસિન્તિ.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ bhikkhu mātāpitūnaṃ posanaṃ nāma paṇḍitānaṃ vaṃso’’ti vatvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne so bhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tadā suvagaṇā buddhaparisā ahesuṃ, mātāpitaro mahārājakulāni, khettapālo channo, brāhmaṇo ānando, suvarājā pana ahameva ahosinti.

    સાલિકેદારજાતકવણ્ણના પઠમા.

    Sālikedārajātakavaṇṇanā paṭhamā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૪૮૪. સાલિકેદારજાતકં • 484. Sālikedārajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact