Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૨૮૬] ૬. સાલૂકજાતકવણ્ણના
[286] 6. Sālūkajātakavaṇṇanā
મા સાલૂકસ્સ પિહયીતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો થુલ્લકુમારિકાપલોભનં આરબ્ભ કથેસિ. તં ચૂળનારદકસ્સપજાતકે (જા॰ ૧.૧૩.૪૦ આદયો) આવિભવિસ્સતિ. તં પન ભિક્ખું સત્થા પક્કોસાપેત્વા ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, ભિક્ખુ, ઉક્કણ્ઠિતોસી’’તિ પુચ્છિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ. ‘‘કો તં ઉક્કણ્ઠાપેતી’’તિ? ‘‘થુલ્લકુમારિકા, ભન્તે’’તિ. સત્થા ‘‘એસા તે ભિક્ખુ અનત્થકારિકા, પુબ્બેપિ ત્વં એતિસ્સા વિવાહત્થાય આગતપરિસાય ઉત્તરિભઙ્ગો અહોસી’’તિ વત્વા ભિક્ખૂહિ યાચિતો અતીતં આહરિ.
Māsālūkassa pihayīti idaṃ satthā jetavane viharanto thullakumārikāpalobhanaṃ ārabbha kathesi. Taṃ cūḷanāradakassapajātake (jā. 1.13.40 ādayo) āvibhavissati. Taṃ pana bhikkhuṃ satthā pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, bhikkhu, ukkaṇṭhitosī’’ti pucchi. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti. ‘‘Ko taṃ ukkaṇṭhāpetī’’ti? ‘‘Thullakumārikā, bhante’’ti. Satthā ‘‘esā te bhikkhu anatthakārikā, pubbepi tvaṃ etissā vivāhatthāya āgataparisāya uttaribhaṅgo ahosī’’ti vatvā bhikkhūhi yācito atītaṃ āhari.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો મહાલોહિતગોણો નામ અહોસિ, કનિટ્ઠભાતા પનસ્સ ચૂળલોહિતો નામ. ઉભોપિ ગોણા ગામકે એકસ્મિં કુલે કમ્મં કરોન્તિ. તસ્સ કુલસ્સ એકા વયપ્પત્તા કુમારિકા અત્થિ, તં અઞ્ઞકુલં વારેસિ. અથ નં કુલં ‘‘વિવાહકાલે ઉત્તરિભઙ્ગો ભવિસ્સતી’’તિ સાલૂકં નામ સૂકરં યાગુભત્તેન પટિજગ્ગિ, સો હેટ્ઠામઞ્ચે સયતિ. અથેકદિવસં ચૂળલોહિતો ભાતરં આહ – ‘‘ભાતિક, મયં ઇમસ્મિં કુલે કમ્મં કરોમ, અમ્હે નિસ્સાય ઇમં કુલં જીવતિ, અથ ચ પનિમે મનુસ્સા અમ્હાકં તિણપલાલમત્તં દેન્તિ, ઇમં સૂકરં યાગુભત્તેન પોસેન્તિ, હેટ્ઠામઞ્ચે સયાપેન્તિ, કિં નામેસ એતેસં કરિસ્સતી’’તિ. મહાલોહિતો ‘‘તાત, મા ત્વં એતસ્સ યાગુભત્તં પત્થય, એતિસ્સા કુમારિકાય વિવાહદિવસે એતં ઉત્તરિભઙ્ગં કાતુકામા એતે મંસસ્સ થૂલભાવકરણત્થં પોસેન્તિ, કતિપાહચ્ચયેન તં પસ્સિસ્સસિ હેટ્ઠામઞ્ચતો નિક્ખામેત્વા વધિત્વા ખણ્ડાખણ્ડિકં છિન્દિત્વા આગન્તુકભત્તં કરિયમાન’’ન્તિ વત્વા પુરિમા દ્વે ગાથા સમુટ્ઠાપેસિ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto mahālohitagoṇo nāma ahosi, kaniṭṭhabhātā panassa cūḷalohito nāma. Ubhopi goṇā gāmake ekasmiṃ kule kammaṃ karonti. Tassa kulassa ekā vayappattā kumārikā atthi, taṃ aññakulaṃ vāresi. Atha naṃ kulaṃ ‘‘vivāhakāle uttaribhaṅgo bhavissatī’’ti sālūkaṃ nāma sūkaraṃ yāgubhattena paṭijaggi, so heṭṭhāmañce sayati. Athekadivasaṃ cūḷalohito bhātaraṃ āha – ‘‘bhātika, mayaṃ imasmiṃ kule kammaṃ karoma, amhe nissāya imaṃ kulaṃ jīvati, atha ca panime manussā amhākaṃ tiṇapalālamattaṃ denti, imaṃ sūkaraṃ yāgubhattena posenti, heṭṭhāmañce sayāpenti, kiṃ nāmesa etesaṃ karissatī’’ti. Mahālohito ‘‘tāta, mā tvaṃ etassa yāgubhattaṃ patthaya, etissā kumārikāya vivāhadivase etaṃ uttaribhaṅgaṃ kātukāmā ete maṃsassa thūlabhāvakaraṇatthaṃ posenti, katipāhaccayena taṃ passissasi heṭṭhāmañcato nikkhāmetvā vadhitvā khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinditvā āgantukabhattaṃ kariyamāna’’nti vatvā purimā dve gāthā samuṭṭhāpesi –
૧૦૬.
106.
‘‘મા સાલૂકસ્સ પિહયિ, આતુરન્નાનિ ભુઞ્જતિ;
‘‘Mā sālūkassa pihayi, āturannāni bhuñjati;
અપ્પોસ્સુક્કો ભુસં ખાદ, એતં દીઘાયુલક્ખણં.
Appossukko bhusaṃ khāda, etaṃ dīghāyulakkhaṇaṃ.
૧૦૭.
107.
‘‘ઇદાનિ સો ઇધાગન્ત્વા, અતિથી યુત્તસેવકો;
‘‘Idāni so idhāgantvā, atithī yuttasevako;
અથ દક્ખસિ સાલૂકં, સયન્તં મુસલુત્તર’’ન્તિ.
Atha dakkhasi sālūkaṃ, sayantaṃ musaluttara’’nti.
તત્થાયં સઙ્ખેપત્થો – તાત, ત્વં મા સાલૂકસૂકરભાવં પત્થયિ, અયઞ્હિ આતુરન્નાનિ મરણભોજનાનિ ભુઞ્જતિ, યાનિ ભુઞ્જિત્વા નચિરસ્સેવ મરણં પાપુણિસ્સતિ, ત્વં પન અપ્પોસ્સુક્કો નિરાલયો હુત્વા અત્તના લદ્ધં ઇમં પલાલમિસ્સકં ભુસં ખાદ, એતં દીઘાયુભાવસ્સ લક્ખણં સઞ્જાનનનિમિત્તં. ઇદાનિ કતિપાહસ્સેવ સો વેવાહિકપુરિસો મહતિયા પરિસાય યુત્તો યુત્તસેવકો ઇધ અતિથિ હુત્વા આગતો ભવિસ્સતિ, અથેતં સાલૂકં મુસલસદિસેન ઉત્તરોટ્ઠેન સમન્નાગતત્તા મુસલુત્તરં મારિતં સયન્તં દક્ખસીતિ.
Tatthāyaṃ saṅkhepattho – tāta, tvaṃ mā sālūkasūkarabhāvaṃ patthayi, ayañhi āturannāni maraṇabhojanāni bhuñjati, yāni bhuñjitvā nacirasseva maraṇaṃ pāpuṇissati, tvaṃ pana appossukko nirālayo hutvā attanā laddhaṃ imaṃ palālamissakaṃ bhusaṃ khāda, etaṃ dīghāyubhāvassa lakkhaṇaṃ sañjānananimittaṃ. Idāni katipāhasseva so vevāhikapuriso mahatiyā parisāya yutto yuttasevako idha atithi hutvā āgato bhavissati, athetaṃ sālūkaṃ musalasadisena uttaroṭṭhena samannāgatattā musaluttaraṃ māritaṃ sayantaṃ dakkhasīti.
તતો કતિપાહસ્સેવ વેવાહિકેસુ આગતેસુ સાલૂકં મારેત્વા ઉત્તરિભઙ્ગમકંસુ. ઉભો ગોણા તં તસ્સ વિપત્તિં દિસ્વા ‘‘અમ્હાકં ભુસમેવ વર’’ન્તિ ચિન્તયિંસુ. સત્થા અભિસમ્બુદ્ધો હુત્વા તદત્થજોતિકં તતિયં ગાથમાહ –
Tato katipāhasseva vevāhikesu āgatesu sālūkaṃ māretvā uttaribhaṅgamakaṃsu. Ubho goṇā taṃ tassa vipattiṃ disvā ‘‘amhākaṃ bhusameva vara’’nti cintayiṃsu. Satthā abhisambuddho hutvā tadatthajotikaṃ tatiyaṃ gāthamāha –
૧૦૮.
108.
‘‘વિકન્તં સૂકરં દિસ્વા, સયન્તં મુસલુત્તરં;
‘‘Vikantaṃ sūkaraṃ disvā, sayantaṃ musaluttaraṃ;
જરગ્ગવા વિચિન્તેસું, વરમ્હાકં ભુસામિવા’’તિ.
Jaraggavā vicintesuṃ, varamhākaṃ bhusāmivā’’ti.
તત્થ ભુસામિવાતિ ભુસમેવ અમ્હાકં વરં ઉત્તમન્તિ અત્થો.
Tattha bhusāmivāti bhusameva amhākaṃ varaṃ uttamanti attho.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ, સચ્ચપરિયોસાને સો ભિક્ખુ સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠહિ. ‘‘તદા કુમારિકા એતરહિ થુલ્લકુમારિકા અહોસિ, સાલૂકો ઉક્કણ્ઠિતભિક્ખુ, ચૂળલોહિતો આનન્દો, મહાલોહિતો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne so bhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi. ‘‘Tadā kumārikā etarahi thullakumārikā ahosi, sālūko ukkaṇṭhitabhikkhu, cūḷalohito ānando, mahālohito pana ahameva ahosi’’nti.
સાલૂકજાતકવણ્ણના છટ્ઠા.
Sālūkajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૨૮૬. સાલૂકજાતકં • 286. Sālūkajātakaṃ