Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya |
૫. સમનુપસ્સનાસુત્તં
5. Samanupassanāsuttaṃ
૪૭. સાવત્થિનિદાનં. ‘‘યે હિ કેચિ, ભિક્ખવે, સમણા વા બ્રાહ્મણા વા અનેકવિહિતં અત્તાનં સમનુપસ્સમાના સમનુપસ્સન્તિ, સબ્બેતે પઞ્ચુપાદાનક્ખન્ધે સમનુપસ્સન્તિ, એતેસં વા અઞ્ઞતરં. કતમે પઞ્ચ? ઇધ, ભિક્ખવે, અસ્સુતવા પુથુજ્જનો અરિયાનં અદસ્સાવી અરિયધમ્મસ્સ અકોવિદો અરિયધમ્મે અવિનીતો, સપ્પુરિસાનં અદસ્સાવી સપ્પુરિસધમ્મસ્સ અકોવિદો સપ્પુરિસધમ્મે અવિનીતો રૂપં અત્તતો સમનુપસ્સતિ, રૂપવન્તં વા અત્તાનં; અત્તનિ વા રૂપં, રૂપસ્મિં વા અત્તાનં. વેદનં… સઞ્ઞં… સઙ્ખારે… વિઞ્ઞાણં અત્તતો સમનુપસ્સતિ, વિઞ્ઞાણવન્તં વા અત્તાનં; અત્તનિ વા વિઞ્ઞાણં, વિઞ્ઞાણસ્મિં વા અત્તાનં’’.
47. Sāvatthinidānaṃ. ‘‘Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā anekavihitaṃ attānaṃ samanupassamānā samanupassanti, sabbete pañcupādānakkhandhe samanupassanti, etesaṃ vā aññataraṃ. Katame pañca? Idha, bhikkhave, assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto, sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ; attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ; attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ’’.
‘‘ઇતિ અયઞ્ચેવ સમનુપસ્સના ‘અસ્મી’તિ ચસ્સ અવિગતં 1 હોતિ. ‘અસ્મી’તિ ખો પન, ભિક્ખવે, અવિગતે પઞ્ચન્નં ઇન્દ્રિયાનં અવક્કન્તિ હોતિ – ચક્ખુન્દ્રિયસ્સ સોતિન્દ્રિયસ્સ ઘાનિન્દ્રિયસ્સ જિવ્હિન્દ્રિયસ્સ કાયિન્દ્રિયસ્સ. અત્થિ, ભિક્ખવે, મનો, અત્થિ ધમ્મા, અત્થિ અવિજ્જાધાતુ. અવિજ્જાસમ્ફસ્સજેન, ભિક્ખવે, વેદયિતેન ફુટ્ઠસ્સ અસ્સુતવતો પુથુજ્જનસ્સ ‘અસ્મી’તિપિસ્સ હોતિ; ‘અયમહમસ્મી’તિપિસ્સ હોતિ; ‘ભવિસ્સ’ન્તિપિસ્સ હોતિ; ‘ન ભવિસ્સ’ન્તિપિસ્સ હોતિ; ‘રૂપી ભવિસ્સ’ન્તિપિસ્સ હોતિ; ‘અરૂપી ભવિસ્સ’ન્તિપિસ્સ હોતિ; ‘સઞ્ઞી ભવિસ્સ’ન્તિપિસ્સ હોતિ; ‘અસઞ્ઞી ભવિસ્સ’ન્તિપિસ્સ હોતિ; ‘નેવસઞ્ઞીનાસઞ્ઞી ભવિસ્સ’ન્તિપિસ્સ હોતિ’’.
‘‘Iti ayañceva samanupassanā ‘asmī’ti cassa avigataṃ 2 hoti. ‘Asmī’ti kho pana, bhikkhave, avigate pañcannaṃ indriyānaṃ avakkanti hoti – cakkhundriyassa sotindriyassa ghānindriyassa jivhindriyassa kāyindriyassa. Atthi, bhikkhave, mano, atthi dhammā, atthi avijjādhātu. Avijjāsamphassajena, bhikkhave, vedayitena phuṭṭhassa assutavato puthujjanassa ‘asmī’tipissa hoti; ‘ayamahamasmī’tipissa hoti; ‘bhavissa’ntipissa hoti; ‘na bhavissa’ntipissa hoti; ‘rūpī bhavissa’ntipissa hoti; ‘arūpī bhavissa’ntipissa hoti; ‘saññī bhavissa’ntipissa hoti; ‘asaññī bhavissa’ntipissa hoti; ‘nevasaññīnāsaññī bhavissa’ntipissa hoti’’.
‘‘તિટ્ઠન્તેવ ખો 3, ભિક્ખવે, તત્થેવ 4 પઞ્ચિન્દ્રિયાનિ. અથેત્થ સુતવતો અરિયસાવકસ્સ અવિજ્જા પહીયતિ, વિજ્જા ઉપ્પજ્જતિ. તસ્સ અવિજ્જાવિરાગા વિજ્જુપ્પાદા ‘અસ્મી’તિપિસ્સ ન હોતિ; ‘અયમહમસ્મી’તિપિસ્સ ન હોતિ; ‘ભવિસ્સ’ન્તિ… ‘ન ભવિસ્સ’ન્તિ… રૂપી… અરૂપી … સઞ્ઞી… અસઞ્ઞી… ‘નેવસઞ્ઞીનાસઞ્ઞી ભવિસ્સ’ન્તિપિસ્સ ન હોતી’’તિ. પઞ્ચમં.
‘‘Tiṭṭhanteva kho 5, bhikkhave, tattheva 6 pañcindriyāni. Athettha sutavato ariyasāvakassa avijjā pahīyati, vijjā uppajjati. Tassa avijjāvirāgā vijjuppādā ‘asmī’tipissa na hoti; ‘ayamahamasmī’tipissa na hoti; ‘bhavissa’nti… ‘na bhavissa’nti… rūpī… arūpī … saññī… asaññī… ‘nevasaññīnāsaññī bhavissa’ntipissa na hotī’’ti. Pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૫. સમનુપસ્સનાસુત્તવણ્ણના • 5. Samanupassanāsuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૫. સમનુપસ્સનાસુત્તવણ્ણના • 5. Samanupassanāsuttavaṇṇanā