Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૧૦. સામિદત્તત્થેરગાથાવણ્ણના

    10. Sāmidattattheragāthāvaṇṇanā

    પઞ્ચક્ખન્ધા પરિઞ્ઞાતાતિ આયસ્મતો સામિદત્તત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થરિ પરિનિબ્બુતે તસ્સ થૂપે પુપ્ફેહિ છત્તાતિછત્તં કત્વા પૂજં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવલોકે નિબ્બત્તિત્વા અપરાપરં પુઞ્ઞાનિ કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે રાજગહે અઞ્ઞતરસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ પુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તિ, સામિદત્તોતિસ્સ નામં અહોસિ. સો અનુક્કમેન વિઞ્ઞુતં પત્તો બુદ્ધાનુભાવં સુત્વા ઉપાસકેહિ સદ્ધિં વિહારં ગતો સત્થારં ધમ્મં દેસેન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો એકમન્તં નિસીદિ. સત્થા તસ્સ અજ્ઝાસયં ઓલોકેત્વા તથા ધમ્મં દેસેસિ, યથા સદ્ધં પટિલભિ સંસારે ચ સંવેગં. સો પટિલદ્ધસદ્ધો સંવેગજાતો પબ્બજિત્વા ઞાણસ્સ અપરિપક્કત્તા કતિપયકાલં અલસબહુલી વિહાસિ. પુન સત્થારા ધમ્મદેસનાય સમુત્તેજિતો વિપસ્સનાય કમ્મટ્ઠાનં ગહેત્વા તત્થ યુત્તપ્પયુત્તો વિહરન્તો નચિરેનેવ અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૧.૧૫.૧-૪) –

    Pañcakkhandhāpariññātāti āyasmato sāmidattattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro atthadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute tassa thūpe pupphehi chattātichattaṃ katvā pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, sāmidattotissa nāmaṃ ahosi. So anukkamena viññutaṃ patto buddhānubhāvaṃ sutvā upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gato satthāraṃ dhammaṃ desentaṃ disvā pasannamānaso ekamantaṃ nisīdi. Satthā tassa ajjhāsayaṃ oloketvā tathā dhammaṃ desesi, yathā saddhaṃ paṭilabhi saṃsāre ca saṃvegaṃ. So paṭiladdhasaddho saṃvegajāto pabbajitvā ñāṇassa aparipakkattā katipayakālaṃ alasabahulī vihāsi. Puna satthārā dhammadesanāya samuttejito vipassanāya kammaṭṭhānaṃ gahetvā tattha yuttappayutto viharanto nacireneva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.1-4) –

    ‘‘પરિનિબ્બુતે ભગવતિ, અત્થદસ્સીનરુત્તમે;

    ‘‘Parinibbute bhagavati, atthadassīnaruttame;

    છત્તાતિછત્તં કારેત્વા, થૂપમ્હિ અભિરોપયિં.

    Chattātichattaṃ kāretvā, thūpamhi abhiropayiṃ.

    ‘‘કાલેન કાલમાગન્ત્વા, નમસ્સિં લોકનાયકં;

    ‘‘Kālena kālamāgantvā, namassiṃ lokanāyakaṃ;

    પુપ્ફચ્છદનં કત્વાન, છત્તમ્હિ અભિરોપયિં.

    Pupphacchadanaṃ katvāna, chattamhi abhiropayiṃ.

    ‘‘સત્તરસે કપ્પસતે, દેવરજ્જમકારયિં;

    ‘‘Sattarase kappasate, devarajjamakārayiṃ;

    મનુસ્સત્તં ન ગચ્છામિ, થૂપપૂજાયિદં ફલં.

    Manussattaṃ na gacchāmi, thūpapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં, ભવા સબ્બે સમૂહતા;

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

    નાગોવ બન્ધનં છેત્વા, વિહરામિ અનાસવો.

    Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.

    ‘‘સ્વાગતં વત મે આસિ, બુદ્ધસેટ્ઠસ્સ સન્તિકે;

    ‘‘Svāgataṃ vata me āsi, buddhaseṭṭhassa santike;

    તિસ્સો વિજ્જા અનુપ્પત્તા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    સો અપરભાગે ભિક્ખૂહિ ‘‘કિં તયા, આવુસો, ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મો અધિગતો’’તિ પુટ્ઠો સાસનસ્સ નિય્યાનિકભાવં અત્તનો ચ ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપત્તિં તેસં પવેદેન્તો અઞ્ઞાબ્યાકરણવસેન –

    So aparabhāge bhikkhūhi ‘‘kiṃ tayā, āvuso, uttarimanussadhammo adhigato’’ti puṭṭho sāsanassa niyyānikabhāvaṃ attano ca dhammānudhammappaṭipattiṃ tesaṃ pavedento aññābyākaraṇavasena –

    ૯૦.

    90.

    ‘‘પઞ્ચક્ખન્ધા પરિઞ્ઞાતા, તિટ્ઠન્તિ છિન્નમૂલકા;

    ‘‘Pañcakkhandhā pariññātā, tiṭṭhanti chinnamūlakā;

    વિક્ખીણો જાતિસંસારો, નત્થિ દાનિ પુનબ્ભવો’’તિ. – ગાથં અભાસિ;

    Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;

    તત્થ પઞ્ચક્ખન્ધા પરિઞ્ઞાતાતિ મયા ઇમે પઞ્ચુપાદાનક્ખન્ધા ‘‘ઇદં દુક્ખં, એત્તકં દુક્ખં, ન તતો ભિય્યો’’તિ તીહિ પરિઞ્ઞાહિ પરિચ્છિન્દિત્વા ઞાતા વિદિતા પટિવિદ્ધા. તિટ્ઠન્તિ છિન્નમૂલકાતિ તથા પરિઞ્ઞાતત્તાયેવ મૂલભૂતસ્સ સમુદયસ્સ સબ્બસો પહીનત્તા તે ઇદાનિ યાવ ચરિમકચિત્તનિરોધો તિટ્ઠન્તિ છિન્નમૂલકા, ચરિમકચિત્તનિરોધેન પન અપ્પટિસન્ધિકાવ નિરુજ્ઝન્તિ. તેનાહ – ‘‘વિક્ખીણો જાતિસંસારો, નત્થિ દાનિ પુનબ્ભવો’’તિ. તસ્સત્થો હેટ્ઠા વુત્તોયેવ.

    Tattha pañcakkhandhā pariññātāti mayā ime pañcupādānakkhandhā ‘‘idaṃ dukkhaṃ, ettakaṃ dukkhaṃ, na tato bhiyyo’’ti tīhi pariññāhi paricchinditvā ñātā viditā paṭividdhā. Tiṭṭhanti chinnamūlakāti tathā pariññātattāyeva mūlabhūtassa samudayassa sabbaso pahīnattā te idāni yāva carimakacittanirodho tiṭṭhanti chinnamūlakā, carimakacittanirodhena pana appaṭisandhikāva nirujjhanti. Tenāha – ‘‘vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’’ti. Tassattho heṭṭhā vuttoyeva.

    સામિદત્તત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Sāmidattattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    નવમવગ્ગવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Navamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૧૦. સામિદત્તત્થેરગાથા • 10. Sāmidattattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact