Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā)

    ૧૦. સમિદ્ધિસુત્તવણ્ણના

    10. Samiddhisuttavaṇṇanā

    ૨૦. તપનભાવેન તપનોદકત્તા તપોદાતિ તસ્સ રહદસ્સ નામં. તેનાહ ‘‘તત્તોદકસ્સ રહદસ્સા’’તિ. તતોતિ નાગભવને ઉદકરહદતો તપોદા નામ નદી સન્દતિ. સા હિ નદી ભૂમિતલં આરોહતિ. ‘‘એદિસા જાતા’’તિ વચનસેસો. પેતલોકોતિ લોહકુમ્ભિનિરયા ઇધાધિપ્પેતાતિ વદન્તિ. રહદસ્સ પન આદિતો પબ્બતપાદવનન્તરેસુ બહૂ પેતા વિહરન્તિ, સ્વાયમત્થો પેતવત્થુપાળિયા લક્ખણસંયુત્તેન ચ દીપેતબ્બો. યતાયન્તિ યતો રહદતો અયં. સાતોદકોતિ મધુરોદકો. સેતોદકોતિ પરિસુદ્ધોદકો, અનાવિલોદકોતિ અત્થો. તતોતિ તપોદાનદિતો.

    20. Tapanabhāvena tapanodakattā tapodāti tassa rahadassa nāmaṃ. Tenāha ‘‘tattodakassa rahadassā’’ti. Tatoti nāgabhavane udakarahadato tapodā nāma nadī sandati. Sā hi nadī bhūmitalaṃ ārohati. ‘‘Edisā jātā’’ti vacanaseso. Petalokoti lohakumbhinirayā idhādhippetāti vadanti. Rahadassa pana ādito pabbatapādavanantaresu bahū petā viharanti, svāyamattho petavatthupāḷiyālakkhaṇasaṃyuttena ca dīpetabbo. Yatāyanti yato rahadato ayaṃ. Sātodakoti madhurodako. Setodakoti parisuddhodako, anāvilodakoti attho. Tatoti tapodānadito.

    સમિદ્ધોતિ અવયવાનં સમ્પુણ્ણતાય સંસિદ્ધિયાવ સમ્મા ઇદ્ધો. તેનાહ ‘‘અભિરૂપો’’તિઆદિ. પધાને સમ્મસનધમ્મે નિયુત્તો, તં વા એત્થ અત્થીતિ પધાનિકો. સેનાસનં સુટ્ઠપિતદ્વારવાતપાનં, તેસં પિદહનેન ઉતું ગાહાપેત્વા.

    Samiddhoti avayavānaṃ sampuṇṇatāya saṃsiddhiyāva sammā iddho. Tenāha ‘‘abhirūpo’’tiādi. Padhāne sammasanadhamme niyutto, taṃ vā ettha atthīti padhāniko. Senāsanaṃ suṭṭhapitadvāravātapānaṃ, tesaṃ pidahanena utuṃ gāhāpetvā.

    પુબ્બાપયમાનોતિ ન્હાનતો પુબ્બભાગે વિય વોદકભાવં આપજ્જમાનો ગમેન્તો. અવત્તં પટિક્ખિપિત્વા વત્તં દસ્સેતું ‘‘તત્થ…પે॰… ન ઓતરિતબ્બ’’ન્તિ પઠમં વુત્તં. સબ્બદિસાપલોકનં યથા ન્હાયનટ્ઠાનસ્સ મનુસ્સેહિ વિવિત્તભાવજાનનત્થં. ખાણુઆદિવવત્થાપનં ચીવરાદીનં ઠપનત્થં ઉદકસમીપેતિ અધિપ્પાયો. ઉક્કાસનં અમનુસ્સાનં અપગમનત્થં. અવકુજ્જટ્ઠાનં તઙ્ખણેપિ ઉપરિમકાયસ્સ ઉજુકં અવિવટકરણત્થં. ચીવરપિટ્ઠેયેવ ઠપેતબ્બં યત્થ વા તત્થ વા અટ્ઠપેત્વા. ઉદકન્તેતિ ઉદકસમીપે. સિન્નટ્ઠાનન્તિ સેદગતપદેસો. પસારેતબ્બં તસ્સ સુક્ખાપનત્થં. સંહરિત્વા ઠપનં પુન સુખેન ગહેત્વા નિવાસનત્થં. નાભિપ્પમાણમત્તં ઓતરણં તાવતા ઉદકપટિચ્છાદિલક્ખણપ્પત્તતો. વીચિં અનુટ્ઠાપેન્તેનાતિઆદિ સંયતકારિતાદસ્સનં. નિવાસનં પરિક્ખિપિત્વાતિ અન્તરવાસકં કટિપ્પદેસસ્સ યથા પરિતો હોતિ, એવં ખિપિત્વા પરિવસિત્વા.

    Pubbāpayamānoti nhānato pubbabhāge viya vodakabhāvaṃ āpajjamāno gamento. Avattaṃ paṭikkhipitvā vattaṃ dassetuṃ ‘‘tattha…pe… na otaritabba’’nti paṭhamaṃ vuttaṃ. Sabbadisāpalokanaṃ yathā nhāyanaṭṭhānassa manussehi vivittabhāvajānanatthaṃ. Khāṇuādivavatthāpanaṃ cīvarādīnaṃ ṭhapanatthaṃ udakasamīpeti adhippāyo. Ukkāsanaṃ amanussānaṃ apagamanatthaṃ. Avakujjaṭṭhānaṃ taṅkhaṇepi uparimakāyassa ujukaṃ avivaṭakaraṇatthaṃ. Cīvarapiṭṭheyeva ṭhapetabbaṃ yattha vā tattha vā aṭṭhapetvā. Udakanteti udakasamīpe. Sinnaṭṭhānanti sedagatapadeso. Pasāretabbaṃ tassa sukkhāpanatthaṃ. Saṃharitvā ṭhapanaṃ puna sukhena gahetvā nivāsanatthaṃ. Nābhippamāṇamattaṃotaraṇaṃ tāvatā udakapaṭicchādilakkhaṇappattato. Vīciṃ anuṭṭhāpentenātiādi saṃyatakāritādassanaṃ. Nivāsanaṃ parikkhipitvāti antaravāsakaṃ kaṭippadesassa yathā parito hoti, evaṃ khipitvā parivasitvā.

    સરીરવણ્ણોપિ વિપ્પસીદિ સમ્મદેવ ભાવનાનુસ્સતિમ્પિ વિન્દન્તસ્સાતિ અધિપ્પાયો. સમનં નિગ્ગહેતુન્તિ કિલેસવસં ગતં અત્તનો ચિત્તં નિગ્ગણ્હિતું. કામૂપનીતાતિ કામં ઉપગતચિત્તા. અથ વા કિલેસકામેન થેરે ઉપનીતચિત્તા.

    Sarīravaṇṇopi vippasīdi sammadeva bhāvanānussatimpi vindantassāti adhippāyo. Samanaṃ niggahetunti kilesavasaṃ gataṃ attano cittaṃ niggaṇhituṃ. Kāmūpanītāti kāmaṃ upagatacittā. Atha vā kilesakāmena there upanītacittā.

    અપરિભુઞ્જિત્વાતિ અનનુભોત્વા. અનુભવિતબ્બન્તિ અત્થતો આપન્નમેવાતિ આહ ‘‘પઞ્ચકામગુણે’’તિ . ભિક્ખસીતિ યાચસિ. તઞ્ચ ભિક્ખાચરિયવસેનાતિ આહ ‘‘પિણ્ડાય ચરસી’’તિ. કામપરિભોગગરુગમનકાલો નામ વિસેસતો પઠમયોબ્બનાવત્થાતિ આહ ‘‘દહરયોબ્બનકાલો’’તિ. ઓભગ્ગેનાતિ મજ્ઝે સંભગ્ગકાયેન. જિણ્ણકાલે હિ સત્તાનં કટિયં કાયો ઓભગ્ગો હોતિ.

    Aparibhuñjitvāti ananubhotvā. Anubhavitabbanti atthato āpannamevāti āha ‘‘pañcakāmaguṇe’’ti . Bhikkhasīti yācasi. Tañca bhikkhācariyavasenāti āha ‘‘piṇḍāya carasī’’ti. Kāmaparibhogagarugamanakālo nāma visesato paṭhamayobbanāvatthāti āha ‘‘daharayobbanakālo’’ti. Obhaggenāti majjhe saṃbhaggakāyena. Jiṇṇakāle hi sattānaṃ kaṭiyaṃ kāyo obhaggo hoti.

    વોતિ નિપાતમત્તં ‘‘યે હિ વો અરિયા’’તિઆદીસુ વિય. સત્તાનન્તિ સામઞ્ઞવચનં, ન મનુસ્સાનં એવ. દેહનિક્ખેપનન્તિ કળેવરટ્ઠપિતટ્ઠાનં. નત્થિ એતેસં નિમિત્તન્તિ અનિમિત્તા, ‘‘એત્તકં અયં જીવતી’’તિઆદિના સઞ્જાનનનિમિત્તરહિતાતિ અત્થો. ન નાયરેતિ ન ઞાયન્તિ. ઇતો પરન્તિ એત્થ પરન્તિ અઞ્ઞં કાલં. તેન ઓરકાલસ્સપિ સઙ્ગહો સિદ્ધો હોતિ. પરમાયુનો ઓરકાલે એવ ચેત્થ પરન્તિ અધિપ્પેતં તતો પરં સત્તાનં જીવિતસ્સ અભાવતો. વવત્થાનાભાવતોતિ કાલવસેન વવત્થાનાભાવતો. વવત્થાનન્તિ ચેત્થ પરિચ્છેદો વેદિતબ્બો, ન અસઙ્કરતો વવત્થાનં, નિચ્છયો વા. અબ્બુદપેસીતિઆદીસુ અબ્બુદકાલો પેસિકાલોતિઆદિના કાલ-સદ્દો પચ્ચેકં યોજેતબ્બો. કાલોતિ ઇધ પુબ્બણ્હાદિવેલા અધિપ્પેતા. તેનાહ પુબ્બણ્હેપિ હીતિઆદિ . ઇધેવ દેહેન પતિતબ્બન્તિ સમ્બન્ધો. અનેકપ્પકારતોતિ નગરે જાતાનં ગામે, ગામે જાતાનં નગરે, વને જાતાનં જનપદે, જનપદે જાતાનં વનેતિઆદિના અનેકપ્પકારતો. ઇતો ચુતેનાતિ ઇતો ગતિતો ચુતેન. ઇધ ઇમિસ્સં ગતિયં. યન્તે યુત્તગોણો વિયાતિ યથા યન્તે યુત્તગોણો યન્તં નાતિવત્તતિ, એવં કાલો ગતિપઞ્ચકન્તિ એવં ઉપમાસંસન્દનં વેદિતબ્બં.

    Voti nipātamattaṃ ‘‘ye hi vo ariyā’’tiādīsu viya. Sattānanti sāmaññavacanaṃ, na manussānaṃ eva. Dehanikkhepananti kaḷevaraṭṭhapitaṭṭhānaṃ. Natthi etesaṃ nimittanti animittā, ‘‘ettakaṃ ayaṃ jīvatī’’tiādinā sañjānananimittarahitāti attho. Na nāyareti na ñāyanti. Ito paranti ettha paranti aññaṃ kālaṃ. Tena orakālassapi saṅgaho siddho hoti. Paramāyuno orakāle eva cettha paranti adhippetaṃ tato paraṃ sattānaṃ jīvitassa abhāvato. Vavatthānābhāvatoti kālavasena vavatthānābhāvato. Vavatthānanti cettha paricchedo veditabbo, na asaṅkarato vavatthānaṃ, nicchayo vā. Abbudapesītiādīsu abbudakālo pesikālotiādinā kāla-saddo paccekaṃ yojetabbo. Kāloti idha pubbaṇhādivelā adhippetā. Tenāha pubbaṇhepi hītiādi . Idheva dehena patitabbanti sambandho. Anekappakāratoti nagare jātānaṃ gāme, gāme jātānaṃ nagare, vane jātānaṃ janapade, janapade jātānaṃ vanetiādinā anekappakārato. Ito cutenāti ito gatito cutena. Idha imissaṃ gatiyaṃ. Yante yuttagoṇo viyāti yathā yante yuttagoṇo yantaṃ nātivattati, evaṃ kālo gatipañcakanti evaṃ upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ.

    અયં કાલોતિ અયં મરણકાલો. પચ્છિમે કાલેતિ પચ્છિમે વયે. તિસ્સો વયોસીમાતિ. પઠમાદિકા તિસ્સો વયસ્સ સીમા અતિક્કન્તેન. પુરિમાનં હિ દ્વિન્નં વયાનં સબ્બસો સીમા અતિક્કમિત્વા પચ્છિમસ્સ આદિસીમં અતિક્કન્તો તથા વુત્તો. ‘‘અયઞ્હિ સમણધમ્મો…પે॰… ન સક્કા કાતુ’’ન્તિ વત્વા તમત્થં વિત્થારતો દસ્સેતું ‘‘તદા હી’’તિઆદિ વુત્તં. ગણ્હિતુન્તિ પાળિતો અત્થતો ચ હદયે ઠપનવસેન ગણ્હિતું. પરિભુઞ્જિતુન્તિ વુત્તધમ્મપરિહરણસુખં અનુભવિતું. એકસ્સ કથનતો પઠમં ગાથં સુત્તં વા ઉસ્સારેતિ, તસ્મિં નિટ્ઠિતે ઇતરો ધમ્મકથિકો તંયેવ વિત્થારેન્તો ધમ્મં કથેતિ, અયં સરભાણધમ્મકથા. સુત્તગેય્યાનુસારેન યાવ પરિયોસાના ઉસ્સારણં સરભઞ્ઞધમ્મકથા. ‘‘મા મં કાલો ઉપચ્ચગા’’તિ વદન્તો ‘‘સમણધમ્મસ્સ કરણસ્સ અયં મે કાલો’’તિ કથેતિ, તતો પરો ‘‘પચ્છિમવયો અઞ્ઞો કાલો’’તિ કથેતિ. ‘‘કાલં વોહં…પે॰… તસ્મા અભુત્વા ભિક્ખામી’’તિ વદન્તો અત્તના કતં પટિપત્તિઞ્ચ સહેતુકં સાનિસંસં કથેતિ.

    Ayaṃ kāloti ayaṃ maraṇakālo. Pacchime kāleti pacchime vaye. Tisso vayosīmāti. Paṭhamādikā tisso vayassa sīmā atikkantena. Purimānaṃ hi dvinnaṃ vayānaṃ sabbaso sīmā atikkamitvā pacchimassa ādisīmaṃ atikkanto tathā vutto. ‘‘Ayañhi samaṇadhammo…pe… na sakkā kātu’’nti vatvā tamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘tadā hī’’tiādi vuttaṃ. Gaṇhitunti pāḷito atthato ca hadaye ṭhapanavasena gaṇhituṃ. Paribhuñjitunti vuttadhammapariharaṇasukhaṃ anubhavituṃ. Ekassa kathanato paṭhamaṃ gāthaṃ suttaṃ vā ussāreti, tasmiṃ niṭṭhite itaro dhammakathiko taṃyeva vitthārento dhammaṃ katheti, ayaṃ sarabhāṇadhammakathā. Suttageyyānusārena yāva pariyosānā ussāraṇaṃ sarabhaññadhammakathā. ‘‘Mā maṃ kālo upaccagā’’ti vadanto ‘‘samaṇadhammassa karaṇassa ayaṃ me kālo’’ti katheti, tato paro ‘‘pacchimavayo añño kālo’’ti katheti. ‘‘Kālaṃ vohaṃ…pe… tasmā abhutvā bhikkhāmī’’ti vadanto attanā kataṃ paṭipattiñca sahetukaṃ sānisaṃsaṃ katheti.

    તં ગારવકારણં સન્ધાય. એતન્તિ ‘‘અથ ખો સા દેવતા પથવિયં પતિટ્ઠહિત્વા’’તિ એતં વુત્તં. દહરો ત્વન્તિઆદિમાહ લોભાભિભૂતતાય અધિગતત્તા. સબ્બસમ્પત્તિયુત્તોતિ ભોગસમ્પદા પરિવારસમ્પદાતિ સબ્બસમ્પત્તીહિ યુત્તો. અલઙ્કારપરિહારન્તિ અલઙ્કારકરણં. અનિક્કીળિતાવીતિ અકીળિતપુબ્બો. કીળનઞ્ચેત્થ કામાનં પરિભોગોતિ આહ ‘‘અભુત્તાવી’’તિ. અકતકામકીળોતિ અકતકામાનુભવનપ્પયોગો. સયં અત્તના એવ દિસ્સન્તીતિ સન્દિટ્ઠા, સન્દિટ્ઠા એવ સન્દિટ્ઠિકા, અત્તપચ્ચક્ખતો સન્દિટ્ઠિકા. પકટ્ઠો કાલો પત્તો એતેસન્તિ કાલિકા, તે કાલિકે.

    Taṃ gāravakāraṇaṃ sandhāya. Etanti ‘‘atha kho sā devatā pathaviyaṃ patiṭṭhahitvā’’ti etaṃ vuttaṃ. Daharo tvantiādimāha lobhābhibhūtatāya adhigatattā. Sabbasampattiyuttoti bhogasampadā parivārasampadāti sabbasampattīhi yutto. Alaṅkāraparihāranti alaṅkārakaraṇaṃ. Anikkīḷitāvīti akīḷitapubbo. Kīḷanañcettha kāmānaṃ paribhogoti āha ‘‘abhuttāvī’’ti. Akatakāmakīḷoti akatakāmānubhavanappayogo. Sayaṃ attanā eva dissantīti sandiṭṭhā, sandiṭṭhā eva sandiṭṭhikā, attapaccakkhato sandiṭṭhikā. Pakaṭṭho kālo patto etesanti kālikā, te kālike.

    ચિત્તાનન્તરન્તિ ઇચ્છિતચિત્તાનન્તરં, ઇચ્છિતિચ્છિતારમ્મણાકારેતિ અત્થો. તેનેવાહ ‘‘ચિત્તાનન્તરં ઇચ્છિતિચ્છિતારમ્મણાનુભવનં ન સમ્પજ્જતી’’તિઆદિ. ચિત્તાનન્તરં લદ્ધબ્બતાયાતિ અનન્તરિતસમાધિચિત્તાનન્તરં લદ્ધબ્બફલતાય. સમોહિતેસુપીતિ સમ્ભતેસુપિ. સમ્પન્નકામસ્સાતિ સમિદ્ધકામસ્સ. ચિત્તકારા રૂપલાભેન, પોત્થકારા પટિમાકારકા, રૂપકારા દન્તરૂપકટ્ઠરૂપ-લોહરૂપાદિકારકા. આદિસદ્દેન નાનારૂપવેસધારીનં નટાદીનં સઙ્ગહો. સેસદ્વારેસૂતિ એત્થ ગન્ધબ્બમાલાકારસૂપકારાદયો વત્તબ્બા.

    Cittānantaranti icchitacittānantaraṃ, icchiticchitārammaṇākāreti attho. Tenevāha ‘‘cittānantaraṃ icchiticchitārammaṇānubhavanaṃ na sampajjatī’’tiādi. Cittānantaraṃ laddhabbatāyāti anantaritasamādhicittānantaraṃ laddhabbaphalatāya. Samohitesupīti sambhatesupi. Sampannakāmassāti samiddhakāmassa. Cittakārā rūpalābhena, potthakārā paṭimākārakā, rūpakārā dantarūpakaṭṭharūpa-loharūpādikārakā. Ādisaddena nānārūpavesadhārīnaṃ naṭādīnaṃ saṅgaho. Sesadvāresūti ettha gandhabbamālākārasūpakārādayo vattabbā.

    સોતિ સમિદ્ધિત્થેરો. સમોહિતસમ્પત્તિનાતિ સઙ્ગાહભોગૂપકરણસમ્પત્તિના. પત્તબ્બદુક્ખસ્સાતિ કામાનં આપજ્જનરક્ખણવસેન લદ્ધબ્બસ્સ કાયિકચેતસિકદુક્ખસ્સ. ઉપાયાસસ્સાતિ દળ્હપરિસ્સમસ્સ વિરતસ્સ. ‘‘વિસ્સાતસ્સા’’તિ કેચિ. ‘‘પચ્ચવેક્ખણઞાણેના’’તિ કેચિ પઠન્તિ. અસુકસ્મિં નામ કાલે ફલં હોતીતિ એવં ઉદિક્ખિતબ્બો નસ્સ કાલોતિ અકાલો. એત્થાતિ એતેસુ નવસુ લોકુત્તરધમ્મેસુ. એહિપસ્સવિધિન્તિ ‘‘એહિ પસ્સા’’તિ એવં પવત્તવિધિવચનં. ઉપનેતબ્બોતિ વા ઉપનેય્યો, સો એવ ઓપનેય્યિકો. વિઞ્ઞૂહીતિ વિદૂહિ પટિવિદ્ધસચ્ચેહિ. તે એકંસતો ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂઆદયો હોન્તીતિ આહ ‘‘ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂઆદીહી’’તિ. ‘‘પચ્ચત્ત’’ન્તિ એતસ્સ પતિઅત્તનીતિ ભુમ્મવસેન અત્થો ગહેતબ્બોતિ આહ ‘‘અત્તનિ અત્તની’’તિ.

    Soti samiddhitthero. Samohitasampattināti saṅgāhabhogūpakaraṇasampattinā. Pattabbadukkhassāti kāmānaṃ āpajjanarakkhaṇavasena laddhabbassa kāyikacetasikadukkhassa. Upāyāsassāti daḷhaparissamassa viratassa. ‘‘Vissātassā’’ti keci. ‘‘Paccavekkhaṇañāṇenā’’ti keci paṭhanti. Asukasmiṃ nāma kāle phalaṃ hotīti evaṃ udikkhitabbo nassa kāloti akālo. Etthāti etesu navasu lokuttaradhammesu. Ehipassavidhinti ‘‘ehi passā’’ti evaṃ pavattavidhivacanaṃ. Upanetabboti vā upaneyyo, so eva opaneyyiko. Viññūhīti vidūhi paṭividdhasaccehi. Te ekaṃsato ugghaṭitaññūādayo hontīti āha ‘‘ugghaṭitaññūādīhī’’ti. ‘‘Paccatta’’nti etassa patiattanīti bhummavasena attho gahetabboti āha ‘‘attani attanī’’ti.

    સબ્બપદેહિ સમ્બન્ધોતિ ‘‘કથં આદીનવો એત્થ ભિય્યો, કથં અકાલિકો’’તિઆદિના સબ્બેહિ પચ્ચેકં સમ્બન્ધો વેદિતબ્બો.

    Sabbapadehi sambandhoti ‘‘kathaṃ ādīnavo ettha bhiyyo, kathaṃ akāliko’’tiādinā sabbehi paccekaṃ sambandho veditabbo.

    નવોતિ તરુણો ન ચિરવસ્સો. યે ભિક્ખુનોવાદકલક્ખણપ્પત્તા, તે સન્ધાય ‘‘વીસતિવસ્સતો પટ્ઠાય થેરો’’તિ વુત્તં. ઇધ સાસનં નામ સિક્ખત્તયસઙ્ગહં પિટકત્તયન્તિ આહ ‘‘ધમ્મેન હી’’તિઆદિ. તત્થ ધમ્મેન વિનયો એત્થ વિના દણ્ડસત્થેહીતિ ધમ્મવિનયો. ધમ્માય વિનયો એત્થ ન આમિસત્થન્તિ ધમ્મવિનયો. ધમ્મતો વિનયો ન અધમ્મતોતિ ધમ્મવિનયો. ધમ્મો વા ભગવા ધમ્મસ્સામી ધમ્મકાયત્તા, તસ્સ ધમ્મસઞ્ઞિતસ્સ સત્થુ વિનયો, ન તક્કિકાનન્તિ ધમ્મવિનયો. ધમ્મે વિનયો ન અધમ્મે વિનયો. ધમ્મો ચ સો યથાનુસિટ્ઠં પટિપજ્જમાને સત્તે અપાયેસુ અપતમાને ધારેતીતિ, સબ્બે સંકિલેસતો વિનેતીતિ વિનયો ચાતિ ધમ્મવિનયો. તેનાહ ‘‘ઉભયમ્પેતં સાસનસ્સેવ નામ’’ન્તિ.

    Navoti taruṇo na ciravasso. Ye bhikkhunovādakalakkhaṇappattā, te sandhāya ‘‘vīsativassato paṭṭhāya thero’’ti vuttaṃ. Idha sāsanaṃ nāma sikkhattayasaṅgahaṃ piṭakattayanti āha ‘‘dhammenahī’’tiādi. Tattha dhammena vinayo ettha vinā daṇḍasatthehīti dhammavinayo. Dhammāya vinayo ettha na āmisatthanti dhammavinayo. Dhammato vinayo na adhammatoti dhammavinayo. Dhammo vā bhagavā dhammassāmī dhammakāyattā, tassa dhammasaññitassa satthu vinayo, na takkikānanti dhammavinayo. Dhamme vinayo na adhamme vinayo. Dhammo ca so yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne satte apāyesu apatamāne dhāretīti, sabbe saṃkilesato vinetīti vinayo cāti dhammavinayo. Tenāha ‘‘ubhayampetaṃ sāsanasseva nāma’’nti.

    ધમ્મવિનયોતિ ધમ્મેન યુત્તો વિનયોતિ ધમ્મવિનયો આજઞ્ઞરથો વિય. ધમ્મો ચ વિનયો ચાતિ વા ધમ્મવિનયો, તં ધમ્મવિનયં. ધમ્મવિનયાનઞ્હિ સત્થુભાવવચનતો ધમ્મવિનયત્તસંસિદ્ધિ ધમ્મવિનયાનં અઞ્ઞમઞ્ઞં વિસેસનતો. અભિધમ્મેપિ વિનયવચનન્તિ ધમ્મવિનયદ્વયસિદ્ધિ, દેસિતપઞ્ઞત્તવચનતો ધમ્મવિનયસિદ્ધિ. ધમ્મો ચતુધા દેસિતો સન્દસ્સન-સમાદાપન-સમુત્તેજન-સમ્પહંસનવસેન, વિનયો ચતુધા પઞ્ઞત્તો સીલાચારતો પરાજિતવસેન. ધમ્મચરિયા સકવિસયો, વિનયપઞ્ઞત્તિ બુદ્ધવિસયો. પરિયાયેન દેસિતો ધમ્મો, નિપ્પરિયાયેન પઞ્ઞત્તો વિનયો. ધમ્મદેસના અધિપ્પાયત્થપ્પધાના, વિનયપઞ્ઞત્તિ વચનત્થપ્પધાના. પરમત્થસચ્ચપ્પધાનો ધમ્મો, સમ્મુતિસચ્ચપ્પધાનો વિનયો. આસયસુદ્ધિપધાનો ધમ્મો, પયોગસુદ્ધિપધાનો વિનયો.

    Dhammavinayoti dhammena yutto vinayoti dhammavinayo ājaññaratho viya. Dhammo ca vinayo cāti vā dhammavinayo, taṃ dhammavinayaṃ. Dhammavinayānañhi satthubhāvavacanato dhammavinayattasaṃsiddhi dhammavinayānaṃ aññamaññaṃ visesanato. Abhidhammepi vinayavacananti dhammavinayadvayasiddhi, desitapaññattavacanato dhammavinayasiddhi. Dhammo catudhā desito sandassana-samādāpana-samuttejana-sampahaṃsanavasena, vinayo catudhā paññatto sīlācārato parājitavasena. Dhammacariyā sakavisayo, vinayapaññatti buddhavisayo. Pariyāyena desito dhammo, nippariyāyena paññatto vinayo. Dhammadesanā adhippāyatthappadhānā, vinayapaññatti vacanatthappadhānā. Paramatthasaccappadhāno dhammo, sammutisaccappadhāno vinayo. Āsayasuddhipadhāno dhammo, payogasuddhipadhāno vinayo.

    કિરિયદ્વયસિદ્ધિયા ધમ્મવિનયસિદ્ધિ. ધમ્મેન હિ અનુસાસનસિદ્ધિ, વિનયેન ઓવાદસિદ્ધિ. ધમ્મેન ધમ્મકથાસિદ્ધિ, વિનયેન અરિયતુણ્હીભાવસિદ્ધિ. સાવજ્જદ્વયપરિવજ્જનતો ધમ્મવિનયસિદ્ધિ. ધમ્મેન હિ વિસેસતો પકતિસાવજ્જપરિચ્ચાગસિદ્ધિ, વિનયેન પઞ્ઞત્તિસાવજ્જપરિચ્ચાગસિદ્ધિ. ગહટ્ઠપબ્બજિતાનં સાધારણાસાધારણગુણદ્વયસિદ્ધિ. બહુસ્સુતસુતપસન્નદ્વયતો પરિયત્તિ-પરિયાપુણન-ધમ્મવિહાર-વિભાગતો ધમ્મધરવિનયધરવિભાગતો ચ ધમ્મવિનયદ્વયસિદ્ધિ, સરણદ્વયસિદ્ધિયા ધમ્મવિનયદ્વયસિદ્ધિ. ઇધ સત્તાનં દુવિધં સરણં ધમ્મો અત્તા ચ. તત્થ ધમ્મો સુચિણ્ણો સરણં. ‘‘ધમ્મો હવે રક્ખતિ ધમ્મચારિ’’ન્તિ (થેરગા॰ ૩૦૩; જા॰ ૧.૧૦.૧૦૨; ૧.૧૫.૩૮૫) હિ વુત્તં. સુદન્તો અત્તાપિ સરણં ‘‘અત્તા હિ અત્તનો નાથો’’તિ (ધ॰ પ॰ ૧૬૦, ૩૮૦) વચનતો. તેન વુત્તં ‘‘સરણદ્વયસિદ્ધિયા ધમ્મવિનયસિદ્ધી’’તિ. તત્થ યતસ્સ ધમ્મસિદ્ધિ, યતો ચ વિનયસિદ્ધિ, તદુભયં દસ્સેન્તો આહ – ‘‘ધમ્મેન હેત્થ દ્વે પિટકાનિ વુત્તાનિ, વિનયેન વિનયપિટક’’ન્તિ. અધુના આગતો ઇદાનેવ ન ચિરસ્સેવ ઉપગતો.

    Kiriyadvayasiddhiyā dhammavinayasiddhi. Dhammena hi anusāsanasiddhi, vinayena ovādasiddhi. Dhammena dhammakathāsiddhi, vinayena ariyatuṇhībhāvasiddhi. Sāvajjadvayaparivajjanato dhammavinayasiddhi. Dhammena hi visesato pakatisāvajjapariccāgasiddhi, vinayena paññattisāvajjapariccāgasiddhi. Gahaṭṭhapabbajitānaṃ sādhāraṇāsādhāraṇaguṇadvayasiddhi. Bahussutasutapasannadvayato pariyatti-pariyāpuṇana-dhammavihāra-vibhāgato dhammadharavinayadharavibhāgato ca dhammavinayadvayasiddhi, saraṇadvayasiddhiyā dhammavinayadvayasiddhi. Idha sattānaṃ duvidhaṃ saraṇaṃ dhammo attā ca. Tattha dhammo suciṇṇo saraṇaṃ. ‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāri’’nti (theragā. 303; jā. 1.10.102; 1.15.385) hi vuttaṃ. Sudanto attāpi saraṇaṃ ‘‘attā hi attano nātho’’ti (dha. pa. 160, 380) vacanato. Tena vuttaṃ ‘‘saraṇadvayasiddhiyā dhammavinayasiddhī’’ti. Tattha yatassa dhammasiddhi, yato ca vinayasiddhi, tadubhayaṃ dassento āha – ‘‘dhammena hettha dve piṭakāni vuttāni, vinayena vinayapiṭaka’’nti. Adhunā āgato idāneva na cirasseva upagato.

    મહન્તે ઠાને ઠપેત્વાતિ મહેસક્ખતાદસ્સનત્થં અત્તનો પરિવારેન મહન્તટ્ઠાને ઠપિતભાવં પવેદેત્વા. મહતિયાતિ ઉપસઙ્કમનવન્દનાદિવચનાપજ્જનવસેન સમાચિણ્ણાય. સબ્બેપિ કિર નિસીદન્તા તં ઠાનં ઠપેત્વાવ નિસીદન્તિ. થિરકરણવસેનાતિ દળ્હીકરણવસેન. અયં કિર દેવતા ઞાણસમ્પન્ના માનજાતિકા, તસ્મા નાયં માનં અપ્પહાય મમ દેસનં પટિવિજ્ઝિતું સક્કોતીતિ માનનિગ્ગણ્હનત્થં આદિતો દુવિઞ્ઞેય્યં કથેન્તો ભગવા ‘‘અક્ખેય્યસઞ્ઞિનો’’તિઆદિના તાય ઞાતુમિચ્છિતકામાનં કાલિકાદિભાવં, ધમ્મસ્સ ચ સન્દિટ્ઠિકાદિભાવં વિભાવેન્તો દ્વે ગાથા અભાસિ.

    Mahanteṭhāne ṭhapetvāti mahesakkhatādassanatthaṃ attano parivārena mahantaṭṭhāne ṭhapitabhāvaṃ pavedetvā. Mahatiyāti upasaṅkamanavandanādivacanāpajjanavasena samāciṇṇāya. Sabbepi kira nisīdantā taṃ ṭhānaṃ ṭhapetvāva nisīdanti. Thirakaraṇavasenāti daḷhīkaraṇavasena. Ayaṃ kira devatā ñāṇasampannā mānajātikā, tasmā nāyaṃ mānaṃ appahāya mama desanaṃ paṭivijjhituṃ sakkotīti mānaniggaṇhanatthaṃ ādito duviññeyyaṃ kathento bhagavā ‘‘akkheyyasaññino’’tiādinā tāya ñātumicchitakāmānaṃ kālikādibhāvaṃ, dhammassa ca sandiṭṭhikādibhāvaṃ vibhāvento dve gāthā abhāsi.

    અક્ખેય્યતોતિ ગિહિલિઙ્ગપરિયાયનામવિસેસાદિવસેન તથા તથા અક્ખાતબ્બતો. તેનાહ ‘‘કથાનં વત્થુભૂતતો’’તિ. એતેસન્તિ સત્તાનં. પતિટ્ઠિતાતિ પવત્તિતા આસત્તા. પઞ્ચન્નં કામસઙ્ગાદીનં વસેન આસત્તા હોન્તુ, ઇતરેસં પન કથન્તિ? અનિટ્ઠઙ્ગતોપિ હિ ‘‘ઇદં નુ ખો’’તિઆદિના કઙ્ખતો તત્થ આસત્તો એવ નામ અવિજહનતો, તથા વિક્ખેપગતો વિક્ખેપવત્થુસ્મિં, અનુસયાનં પન આસત્તભાવે વત્તબ્બમેવ નત્થિ. મચ્ચુનો યોગન્તિ, મચ્ચુબન્ધનં, મરણધમ્મતન્તિ અત્થો. યસ્મા અપરિઞ્ઞાતવત્થુકા અનતીતમરણત્તા મચ્ચુના યથારુચિ પયોજેતબ્બા, તત્થ તત્થ ઉપરૂપરિ ચ ખિપિતાય આણાય અબ્ભન્તરે એવ હોન્તિ, તસ્મા વુત્તં ‘‘પયોગં…પે॰… આગચ્છન્તી’’તિ. યસ્મા તેભૂમકા ધમ્મા કમનીયટ્ઠેન કામા, નેસમ્પિ કાલસ્સ લદ્ધબ્બતાય કાલિકતા ઇધ અક્ખેય્યવચનેન પવેદિતા. તેનાહ – ‘‘એવમિમાય ગાથાય કાલિકા કામા કથિતા’’તિ. સબ્બેપિ તેભૂમકા ધમ્મા કમનીયા, યસ્મા ચ કાલિકાનં કામાનં તથાસભાવતા કથિતા. અયમ્પિ ગાથા તદત્થમેવ દીપેતીતિ ઇમાય તે કથિતા એવ હોન્તિ. યે ચ સત્તા પઞ્ચસુ ખન્ધેસુ દિટ્ઠિતણ્હાદિવસેન પતિટ્ઠિતા ‘‘ઇત્થી, પુરિસો, અહં, મમા’’તિ ચ અભિનિવિસિય કામે પરિભુઞ્જન્તિ, તે મરણં નાતિવત્તન્તિ. એવમ્પેત્થ કામાનં કાલિકત્થો કથિતોતિ આહ ‘‘કાલિકા કામા કથિતા’’તિ.

    Akkheyyatoti gihiliṅgapariyāyanāmavisesādivasena tathā tathā akkhātabbato. Tenāha ‘‘kathānaṃ vatthubhūtato’’ti. Etesanti sattānaṃ. Patiṭṭhitāti pavattitā āsattā. Pañcannaṃ kāmasaṅgādīnaṃ vasena āsattā hontu, itaresaṃ pana kathanti? Aniṭṭhaṅgatopi hi ‘‘idaṃ nu kho’’tiādinā kaṅkhato tattha āsatto eva nāma avijahanato, tathā vikkhepagato vikkhepavatthusmiṃ, anusayānaṃ pana āsattabhāve vattabbameva natthi. Maccuno yoganti, maccubandhanaṃ, maraṇadhammatanti attho. Yasmā apariññātavatthukā anatītamaraṇattā maccunā yathāruci payojetabbā, tattha tattha uparūpari ca khipitāya āṇāya abbhantare eva honti, tasmā vuttaṃ ‘‘payogaṃ…pe… āgacchantī’’ti. Yasmā tebhūmakā dhammā kamanīyaṭṭhena kāmā, nesampi kālassa laddhabbatāya kālikatā idha akkheyyavacanena paveditā. Tenāha – ‘‘evamimāya gāthāya kālikā kāmā kathitā’’ti. Sabbepi tebhūmakā dhammā kamanīyā, yasmā ca kālikānaṃ kāmānaṃ tathāsabhāvatā kathitā. Ayampi gāthā tadatthameva dīpetīti imāya te kathitā eva honti. Ye ca sattā pañcasu khandhesu diṭṭhitaṇhādivasena patiṭṭhitā ‘‘itthī, puriso, ahaṃ, mamā’’ti ca abhinivisiya kāme paribhuñjanti, te maraṇaṃ nātivattanti. Evampettha kāmānaṃ kālikattho kathitoti āha ‘‘kālikā kāmā kathitā’’ti.

    અયં ઞાતપરિઞ્ઞાતિ રૂપારૂપધમ્મે લક્ખણાદિતો ઞાતે કત્વા પરિચ્છિન્દનપઞ્ઞા. તેનાહ ‘‘એવં ઞાતં કત્વા’’તિઆદિ. પદટ્ઠાનગ્ગહણેનેવ ચેત્થ તેસં રૂપારૂપધમ્માનં પચ્ચયો ગહિતોતિ પચ્ચયપરિગ્ગહસ્સપિ સઙ્ગહો દટ્ઠબ્બો. તીરેતિ તુલેતિ વીમંસતિ. દ્વાચત્તાલીસાય આકારેહીતિ ઇમિના મત્થકપ્પત્તં મહાવિપસ્સનં દસ્સેતિ. તે પન આકારા વિસુદ્ધિમગ્ગસંવણ્ણનાય વુત્તનયેન વેદિતબ્બા. ‘‘અનિચ્ચાનુપસ્સનાય નિચ્ચસઞ્ઞં પજહતી’’તિઆદિના વિપસ્સનાક્ખણેપિ એકદેસેન પહાનં લબ્ભતેવ, અનવસેસતો પન પહાનવસેન પહાનપરિઞ્ઞં દસ્સેન્તો આહ ‘‘અગ્ગમગ્ગેન …પે॰… અયં પહાનપરિઞ્ઞા’’તિ. તથા ચ આહ ‘‘એવં તીહિ પરિઞ્ઞાહી’’તિઆદિ.

    Ayaṃ ñātapariññāti rūpārūpadhamme lakkhaṇādito ñāte katvā paricchindanapaññā. Tenāha ‘‘evaṃ ñātaṃ katvā’’tiādi. Padaṭṭhānaggahaṇeneva cettha tesaṃ rūpārūpadhammānaṃ paccayo gahitoti paccayapariggahassapi saṅgaho daṭṭhabbo. Tīreti tuleti vīmaṃsati. Dvācattālīsāya ākārehīti iminā matthakappattaṃ mahāvipassanaṃ dasseti. Te pana ākārā visuddhimaggasaṃvaṇṇanāya vuttanayena veditabbā. ‘‘Aniccānupassanāya niccasaññaṃ pajahatī’’tiādinā vipassanākkhaṇepi ekadesena pahānaṃ labbhateva, anavasesato pana pahānavasena pahānapariññaṃ dassento āha ‘‘aggamaggena…pe… ayaṃ pahānapariññā’’ti. Tathā ca āha ‘‘evaṃ tīhi pariññāhī’’tiādi.

    અક્ખાતારન્તિ અક્ખાતબ્બં, ન અક્ખેય્યકં. તેનાહ ‘‘કમ્મવસેન કારક’’ન્તિઆદિ. કારકન્તિ ચ સાધનમાહ. ન મઞ્ઞતીતિ વા મઞ્ઞનં નપ્પવત્તેતિ અક્ખાતારન્તિ ખીણાસવં. અથ વા તઞ્હિ તસ્સ ન હોતીતિ તં કારણં તસ્સ ખીણાસવસ્સ ન હોતિ ન વિજ્જતિ, યેન દિટ્ઠિતણ્હાદિકારણેન અક્ખેય્યં ખન્ધપઞ્ચકં ‘‘તિસ્સો’’તિ વા ‘‘ફુસ્સો’’તિ વા ‘‘ઇત્થી’’તિ વા ‘‘પુરિસો’’તિ વા અભિનિવિસ્સ વદેય્યાતિ એવમેત્થ અત્થો વેદિતબ્બો. મનુસ્સનાગાદીહિ પૂજનીયત્તા ‘‘યક્ખો’’તિ સબ્બદેવાનં સાધારણવચનન્તિ દેવધીતાપિ ‘‘યક્ખી’’તિ વુત્તા. અક્ખેય્યન્તિ પહાનપરિઞ્ઞાય પહાનમગ્ગો, તસ્સ આરમ્મણભૂતં નિબ્બાનમ્પિ ગહિતં. ન મઞ્ઞતીતિ ખીણાસવસ્સ અસ્સ ફલપ્પત્તીતિ આહ ‘‘નવવિધો લોકુત્તરધમ્મો કથિતો’’તિ.

    Akkhātāranti akkhātabbaṃ, na akkheyyakaṃ. Tenāha ‘‘kammavasena kāraka’’ntiādi. Kārakanti ca sādhanamāha. Na maññatīti vā maññanaṃ nappavatteti akkhātāranti khīṇāsavaṃ. Atha vā tañhi tassa na hotīti taṃ kāraṇaṃ tassa khīṇāsavassa na hoti na vijjati, yena diṭṭhitaṇhādikāraṇena akkheyyaṃ khandhapañcakaṃ ‘‘tisso’’ti vā ‘‘phusso’’ti vā ‘‘itthī’’ti vā ‘‘puriso’’ti vā abhinivissa vadeyyāti evamettha attho veditabbo. Manussanāgādīhi pūjanīyattā ‘‘yakkho’’ti sabbadevānaṃ sādhāraṇavacananti devadhītāpi ‘‘yakkhī’’ti vuttā. Akkheyyanti pahānapariññāya pahānamaggo, tassa ārammaṇabhūtaṃ nibbānampi gahitaṃ. Na maññatīti khīṇāsavassa assa phalappattīti āha ‘‘navavidho lokuttaradhammo kathito’’ti.

    વિસેસીતિ વિસેસજાતિઆદિવસેન સેય્યોતિ અત્થો. તેસુ ગહિતેસૂતિ તેસુ સેય્યમાનાદીસુ તીસુ માનેસુ ગહિતેસુ. તયો સેય્યમાના, તયો સદિસમાના, તયો હીનમાના ગહિતાવ હોન્તિ. સો પુગ્ગલોતિ સો અપ્પહીનમઞ્ઞનપુગ્ગલો. તેનેવ માનેન હેતુભૂતેન. ઉપડ્ઢગાથાયાતિ પુરિમદ્ધેન પન વત્થુકામા વુત્તાતિ આહ ‘‘કાલિકા કામા કથિતા’’તિ.

    Visesīti visesajātiādivasena seyyoti attho. Tesu gahitesūti tesu seyyamānādīsu tīsu mānesu gahitesu. Tayo seyyamānā, tayo sadisamānā, tayo hīnamānā gahitāva honti. So puggaloti so appahīnamaññanapuggalo. Teneva mānena hetubhūtena. Upaḍḍhagāthāyāti purimaddhena pana vatthukāmā vuttāti āha ‘‘kālikā kāmā kathitā’’ti.

    વિધીયતિ વિસદિસાકારેન ઠપીયતીતિ વિધા, કોટ્ઠાસો. કથંવિધન્તિ કથં પતિટ્ઠિતં, કેન પકારેન પવત્તિતન્તિ અત્થો. વિદહનતો હીનાદિવસેન વિવિધેનાકારેન દહનતો ઉપધારણતો વિધા, માનો. માનેસૂતિ નિમિત્તત્થે ભુમ્મં, માનહેતૂતિ અત્થો. ન ચલતીતિ ન વેધતિ અત્તનો પરિસુદ્ધપકતિં અવિજહનતો.

    Vidhīyati visadisākārena ṭhapīyatīti vidhā, koṭṭhāso. Kathaṃvidhanti kathaṃ patiṭṭhitaṃ, kena pakārena pavattitanti attho. Vidahanato hīnādivasena vividhenākārena dahanato upadhāraṇato vidhā, māno. Mānesūti nimittatthe bhummaṃ, mānahetūti attho. Na calatīti na vedhati attano parisuddhapakatiṃ avijahanato.

    પઞ્ઞા ‘‘સઙ્ખા’’તિ આગતા, પઞ્ઞાતિ યોનિસો પટિસઙ્ખાનં. સઙ્ખાયકોતિ સઙ્કલનપદુપ્પાદનાદિ-પિણ્ડગણનાવસેન ગણકો પપઞ્ચસઙ્ખાતિ માનાદિપપઞ્ચભાગા. તે તે ધમ્મા સમ્મા યાથાવતો સઙ્ખાયન્તિ ઉપતિટ્ઠન્તિ એતાયાતિ સઙ્ખા, પઞ્ઞા. એકં દ્વેતિઆદિના સઙ્ખાનં ગણનં પરિચ્છિન્દનન્તિ સઙ્ખા, ગણના. સઙ્ખાયતિ ભાગસો કથીયતીતિ સઙ્ખા , કોટ્ઠાસો. સઙ્ખાનં સત્તો પુગ્ગલોતિઆદિના સઞ્ઞાપનન્તિ સઙ્ખા, રત્તોતિઆદિ પણ્ણત્તિ. ખીણાસવો જહિ પજહિ રાગાદીનં સુપ્પહીનત્તા. નવભેદં પભેદતો, સઙ્ખેપતો તિવિધમાનન્તિ અત્થો. નવવિધન્તિ વા પાઠે નવભેદત્તા અન્તરભેદવસેન નવવિધન્તિ અત્થો. પચ્ચયવિસેસેહિ ઇત્થિભાવાદિવિસેસેહિ વિસેસેન માનીયતિ ગબ્ભો એત્થાતિ વિમાનં, ગબ્ભાસયો. ન ઉપગચ્છીતિ ન ઉપગમિસ્સતિ. તેનાહ ‘‘અનાગતત્થે અતીતવચન’’ન્તિ. ‘‘નાજ્ઝગા’’તિ હિ અતીતં ‘‘ન ગમિસ્સતી’’તિ એતસ્મિં અત્થે. છિન્દિ અરિયમગ્ગસત્થેન. ઓલોકયમાના ઉપપત્તીસુ. સત્તનિવેસનેસૂતિ સત્તાનં ઉપપજ્જટ્ઠાનેસુ. લોકુત્તરધમ્મમેવ કથેસિ અરહત્તસ્સ પવેદિતત્તા.

    Paññā ‘‘saṅkhā’’ti āgatā, paññāti yoniso paṭisaṅkhānaṃ. Saṅkhāyakoti saṅkalanapaduppādanādi-piṇḍagaṇanāvasena gaṇako papañcasaṅkhāti mānādipapañcabhāgā. Te te dhammā sammā yāthāvato saṅkhāyanti upatiṭṭhanti etāyāti saṅkhā, paññā. Ekaṃ dvetiādinā saṅkhānaṃ gaṇanaṃ paricchindananti saṅkhā, gaṇanā. Saṅkhāyati bhāgaso kathīyatīti saṅkhā, koṭṭhāso. Saṅkhānaṃ satto puggalotiādinā saññāpananti saṅkhā, rattotiādi paṇṇatti. Khīṇāsavo jahi pajahi rāgādīnaṃ suppahīnattā. Navabhedaṃ pabhedato, saṅkhepato tividhamānanti attho. Navavidhanti vā pāṭhe navabhedattā antarabhedavasena navavidhanti attho. Paccayavisesehi itthibhāvādivisesehi visesena mānīyati gabbho etthāti vimānaṃ, gabbhāsayo. Na upagacchīti na upagamissati. Tenāha ‘‘anāgatatthe atītavacana’’nti. ‘‘Nājjhagā’’ti hi atītaṃ ‘‘na gamissatī’’ti etasmiṃ atthe. Chindi ariyamaggasatthena. Olokayamānā upapattīsu. Sattanivesanesūti sattānaṃ upapajjaṭṭhānesu. Lokuttaradhammameva kathesi arahattassa paveditattā.

    ‘‘ગાથાય અત્થં કથેતું વટ્ટતી’’તિ અત્થ-સદ્દો આહરિત્વા વત્તબ્બો. અટ્ઠઙ્ગિકમગ્ગવસેનપીતિ એત્થાપિ એસેવ નયો. સતિસમ્પજઞ્ઞં નામ કુસલધમ્માનુયોગે કારણન્તિ આહ ‘‘દસકુસલકમ્મપથકારણ’’ન્તિ.

    ‘‘Gāthāya atthaṃ kathetuṃ vaṭṭatī’’ti attha-saddo āharitvā vattabbo. Aṭṭhaṅgikamaggavasenapīti etthāpi eseva nayo. Satisampajaññaṃ nāma kusaladhammānuyoge kāraṇanti āha ‘‘dasakusalakammapathakāraṇa’’nti.

    અટ્ઠઙ્ગિકમગ્ગવસેન ચ ગાથાઅત્થવચને અયં ઇદાનિ વુચ્ચમાનો વિત્થાર-નયો. તસ્મિં કિર ઠાનેતિ તસ્મિં કિર દેવતાય પુચ્છિતં પઞ્હં વિસ્સજ્જનટ્ઠાને. દેવતાય ઞાણપરિપાકં ઓલોકેત્વા અનુપુબ્બિયા કથાય સદ્ધિં સામુક્કંસિકદેસના મહતી ધમ્મદેસના અહોસિ. ઞાણં પેસેત્વાતિ સત્થુદેસનાય અનુસ્સરણવસેન પત્તવિસુદ્ધિપટિપાટિપવત્તં ભાવનાઞાણં બન્ધિત્વા. સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠાયાતિ સત્થુદેસનાવિલાસેન અત્તનો ચ પરિપક્કઞાણત્તા પઠમં ફલં પત્વા. એવમાહાતિ એવં ‘‘પાપં ન કયિરા’’તિઆદિપ્પકારેન ગાથમાહ. અઙ્ગં ન હોતિ, આજીવો યથા કુપ્પમાનો વાચાકમ્મન્તવસેન કુપ્પતિ, તથા સમ્પજ્જમાનોપીતિ. સો વાચાકમ્મન્તપક્ખિકો, તસ્મા તગ્ગહણેન ગહિતોવ હોતિ. વાયામસતિસમાધયો ગહિતા સમાધિક્ખન્ધસઙ્ગહતો. સમ્માદિટ્ઠિસમ્માસઙ્કપ્પા ગહિતા પઞ્ઞાક્ખન્ધસઙ્ગહતો. અન્તદ્વયવિવજ્જનં ગહિતં સરૂપેનેવાતિ અધિપ્પાયો. ઇતીતિઆદિ નિગમનં.

    Aṭṭhaṅgikamaggavasena ca gāthāatthavacane ayaṃ idāni vuccamāno vitthāra-nayo. Tasmiṃ kira ṭhāneti tasmiṃ kira devatāya pucchitaṃ pañhaṃ vissajjanaṭṭhāne. Devatāya ñāṇaparipākaṃ oloketvā anupubbiyā kathāya saddhiṃ sāmukkaṃsikadesanā mahatī dhammadesanā ahosi. Ñāṇaṃ pesetvāti satthudesanāya anussaraṇavasena pattavisuddhipaṭipāṭipavattaṃ bhāvanāñāṇaṃ bandhitvā. Sotāpattiphale patiṭṭhāyāti satthudesanāvilāsena attano ca paripakkañāṇattā paṭhamaṃ phalaṃ patvā. Evamāhāti evaṃ ‘‘pāpaṃ na kayirā’’tiādippakārena gāthamāha. Aṅgaṃ na hoti, ājīvo yathā kuppamāno vācākammantavasena kuppati, tathā sampajjamānopīti. So vācākammantapakkhiko, tasmā taggahaṇena gahitova hoti. Vāyāmasatisamādhayo gahitā samādhikkhandhasaṅgahato. Sammādiṭṭhisammāsaṅkappā gahitā paññākkhandhasaṅgahato. Antadvayavivajjanaṃ gahitaṃ sarūpenevāti adhippāyo. Itītiādi nigamanaṃ.

    સમિદ્ધિસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Samiddhisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

    નન્દનવગ્ગવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Nandanavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૧૦. સમિદ્ધિસુત્તં • 10. Samiddhisuttaṃ

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૧૦. સમિદ્ધિસુત્તવણ્ણના • 10. Samiddhisuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact