Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિભઙ્ગ-અનુટીકા • Vibhaṅga-anuṭīkā

    ૮. સમ્મપ્પધાનવિભઙ્ગો

    8. Sammappadhānavibhaṅgo

    ૧. સુત્તન્તભાજનીયવણ્ણના

    1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā

    ૩૯૦. કારણસદ્દો યુત્તિવાચકો ‘‘સબ્બમેતં અકારણં વદતી’’તિઆદીસુ વિય, તસ્મા કારણપ્પધાનાતિ યુત્તિપ્પધાના, અનુપ્પન્નપાપકાનુપ્પાદનાદિકિરિયાય અનુરૂપપ્પધાનાતિ એવં વા એત્થ અત્થો દટ્ઠબ્બો. અનુપ્પન્નપાપકાદીનં અનુપ્પાદાદિ અનુપ્પન્નપાપકાનુપ્પાદાદિ.

    390. Kāraṇasaddo yuttivācako ‘‘sabbametaṃ akāraṇaṃ vadatī’’tiādīsu viya, tasmā kāraṇappadhānāti yuttippadhānā, anuppannapāpakānuppādanādikiriyāya anurūpappadhānāti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo. Anuppannapāpakādīnaṃ anuppādādi anuppannapāpakānuppādādi.

    ૩૯૧. ‘‘ન અઞ્ઞો ધમ્મોતિ યથા તણ્હાયનમિચ્છાભિનિવેસવાયમનસભાવાનં તણ્હાદીનં છન્દપરિયાયો અઞ્ઞધમ્મો નામ હોતિ કત્તુકમ્યતાસઙ્ખાતસ્સ છન્દનિયસ્સ તેસુ અભાવા, ધમ્મચ્છન્દો પન તંસભાવત્તા અઞ્ઞધમ્મો ન હોતિ. તેનાહ ‘‘ધમ્મચ્છન્દોતિ સભાવચ્છન્દો’’તિ.

    391. ‘‘Na añño dhammoti yathā taṇhāyanamicchābhinivesavāyamanasabhāvānaṃ taṇhādīnaṃ chandapariyāyo aññadhammo nāma hoti kattukamyatāsaṅkhātassa chandaniyassa tesu abhāvā, dhammacchando pana taṃsabhāvattā aññadhammo na hoti. Tenāha ‘‘dhammacchandoti sabhāvacchando’’ti.

    ૪૦૬. અટ્ઠકથાયન્તિ પોરાણટ્ઠકથાયં. વટ્ટાનત્થસંવત્તનતોતિ સંસારદુક્ખસમ્ભવતો.

    406. Aṭṭhakathāyanti porāṇaṭṭhakathāyaṃ. Vaṭṭānatthasaṃvattanatoti saṃsāradukkhasambhavato.

    ન સક્કોન્તીતિ આહ ‘‘સન્તાય સમાપત્તિયા પરિહીના બ્રહ્મચરિયવાસે સન્થમ્ભિતું ન સક્કોન્તી’’તિ.

    Na sakkontīti āha ‘‘santāya samāpattiyā parihīnā brahmacariyavāse santhambhituṃ na sakkontī’’ti.

    તત્થ દુવિધાયાતિ યોજેતબ્બં. ઉપ્પન્નાયેવાતિ ઉપ્પન્નપુબ્બા એવ ઉપ્પજ્જન્તિ સમુદાચારાદિવસેન.

    Tattha duvidhāyāti yojetabbaṃ. Uppannāyevāti uppannapubbā eva uppajjanti samudācārādivasena.

    સબ્બાસુ અવત્થાસૂતિ પકતત્તાદિઅવત્થાસુ. પકતત્તાવત્થેન હિ સબ્બેન સબ્બં તાનિ ન ચરિતબ્બાનિ. ઇતરાવત્થેન ચ તદવત્થાય તાનિ તાનિયેવ ચરિતબ્બાનિ. વત્તબ્બન્તિઆદીનીતિ આદિ-સદ્દેન ‘‘ન એકચ્છન્ને અનાવાસે વત્થબ્બં, ન એકચ્છન્ને આવાસે વા અનાવાસે વા વત્થબ્બં, ન એકાસને નિસીદિતબ્બં, ન નીચે આસને નિસિન્ને ઉચ્ચે આસને નિસીદિતબ્બં, ન છમાયં નિસિન્ને આસને નિસીદિતબ્બં, ન એકચઙ્કમે ચઙ્કમિતબ્બં, ન નીચે ચઙ્કમે ચઙ્કમન્તે ઉચ્ચે ચઙ્કમે ચઙ્કમિતબ્બં, ન છમાયં ચઙ્કમન્તે ચઙ્કમે ચઙ્કમિતબ્બ’’ન્તિ ઇમાનિ સઙ્ગણ્હાતિ. તેસન્તિ પારિવાસિકવુડ્ઢતરાદીનં વસેન. સમ્પિણ્ડેત્વાતિ સઙ્કડ્ઢિત્વા. એકેકં કત્વાતિ નવાપિ એકમેકં કત્વા. ‘‘અભિવાદનપચ્ચુટ્ઠાનઞ્જલિકમ્મસામીચિકમ્મં ન સાદિતબ્બં, આસનાભિહારં, સેય્યાભિહારં, પાદોદકં, પાદપીઠં, પાદકથલિકં, પત્તચીવરપટિગ્ગહણં ન સાદિતબ્બ’’ન્તિ ઇદં સબ્બમ્પિ અસાદિયનસામઞ્ઞેન એકં. દસાતિ ‘‘ન સીલવિપત્તિયા, ન આચારવિપત્તિયા, ન દિટ્ઠિવિપત્તિયા, ન આજીવવિપત્તિયા, ન ભિક્ખૂ ભિક્ખૂહિ ભેદેતબ્બા, ન ગિહિદ્ધજો ધારેતબ્બો, ન તિત્થિયદ્ધજો ધારેતબ્બો, ન તિત્થિયા સેવિતબ્બા, ભિક્ખૂ સેવિતબ્બા, ભિક્ખુસિક્ખાય સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૬૦) એવમાગતા દસ.

    Sabbāsu avatthāsūti pakatattādiavatthāsu. Pakatattāvatthena hi sabbena sabbaṃ tāni na caritabbāni. Itarāvatthena ca tadavatthāya tāni tāniyeva caritabbāni. Vattabbantiādīnīti ādi-saddena ‘‘na ekacchanne anāvāse vatthabbaṃ, na ekacchanne āvāse vā anāvāse vā vatthabbaṃ, na ekāsane nisīditabbaṃ, na nīce āsane nisinne ucce āsane nisīditabbaṃ, na chamāyaṃ nisinne āsane nisīditabbaṃ, na ekacaṅkame caṅkamitabbaṃ, na nīce caṅkame caṅkamante ucce caṅkame caṅkamitabbaṃ, na chamāyaṃ caṅkamante caṅkame caṅkamitabba’’nti imāni saṅgaṇhāti. Tesanti pārivāsikavuḍḍhatarādīnaṃ vasena. Sampiṇḍetvāti saṅkaḍḍhitvā. Ekekaṃ katvāti navāpi ekamekaṃ katvā. ‘‘Abhivādanapaccuṭṭhānañjalikammasāmīcikammaṃ na sāditabbaṃ, āsanābhihāraṃ, seyyābhihāraṃ, pādodakaṃ, pādapīṭhaṃ, pādakathalikaṃ, pattacīvarapaṭiggahaṇaṃ na sāditabba’’nti idaṃ sabbampi asādiyanasāmaññena ekaṃ. Dasāti ‘‘na sīlavipattiyā, na ācāravipattiyā, na diṭṭhivipattiyā, na ājīvavipattiyā, na bhikkhū bhikkhūhi bhedetabbā, na gihiddhajo dhāretabbo, na titthiyaddhajo dhāretabbo, na titthiyā sevitabbā, bhikkhū sevitabbā, bhikkhusikkhāya sikkhitabba’’nti (cūḷava. 60) evamāgatā dasa.

    ‘‘કમ્મઞ્ચા’’તિ પચ્ચત્તવસેન વુત્તં કમ્મં ‘‘અવિપક્કવિપાકસ્સા’’તિ એત્થ ‘‘કમ્મસ્સા’’તિ સામિવચનવસેન પરિણામેત્વા યોજેતબ્બં. ભૂતાપગતુપ્પન્નન્તિ વુત્તન્તિ સમ્બન્ધો. ઇધાતિ ઇમિસ્સા સમ્મોહવિનોદનિયા. ‘‘એવં કતે ઓકાસે વિપાકો…પે॰… ઉપ્પન્નોતિ વુચ્ચતી’’તિ વદન્તો વિપાકમેવ વદતિ. તત્થાતિ અટ્ઠસાલિનિયં. મગ્ગેન સમુચ્છિન્ના થામગતા કામરાગાદયો ‘‘અનુસયા’’તિ વુચ્ચન્તીતિ આહ ‘‘અનુસયિત…પે॰… મગ્ગેન પહાતબ્બા’’તિ.

    ‘‘Kammañcā’’ti paccattavasena vuttaṃ kammaṃ ‘‘avipakkavipākassā’’ti ettha ‘‘kammassā’’ti sāmivacanavasena pariṇāmetvā yojetabbaṃ. Bhūtāpagatuppannanti vuttanti sambandho. Idhāti imissā sammohavinodaniyā. ‘‘Evaṃ kate okāse vipāko…pe… uppannoti vuccatī’’ti vadanto vipākameva vadati. Tatthāti aṭṭhasāliniyaṃ. Maggena samucchinnā thāmagatā kāmarāgādayo ‘‘anusayā’’ti vuccantīti āha ‘‘anusayita…pe… maggena pahātabbā’’ti.

    આહતખીરરુક્ખો વિય આરમ્મણં, કથં? નિમિત્તગ્ગાહવસેન. તમેવત્થં વિવરતિ ‘‘અધિગત’’ન્તિઆદિના. તત્થ નિમિત્તગ્ગાહવસેન આરમ્મણસ્સ અધિગ્ગહિતત્તા તં આરમ્મણં અનુસ્સરિતાનુસ્સરિતક્ખણે કિલેસુપ્પત્તિહેતુભાવેન ઉપ્પત્તિટ્ઠાનતો અધિગતમેવ નામ હોતીતિ આહ ‘‘અધિગતં નિમિત્તગ્ગાહવસેના’’તિ, તં આરમ્મણં પાતુભૂતકિલેસન્તિ અધિપ્પાયો. કિલેસુપ્પત્તિનિમિત્તતાય ઉપ્પત્તિરહં કિલેસં ‘‘આરમ્મણં અન્તોગધકિલેસ’’ન્તિ વુત્તં. તઞ્ચ ખો ગાહકે લબ્ભમાનં ગહેતબ્બે ઉપચરિત્વા, યથા નિસ્સિતે લબ્ભમાનં નિસ્સયે ઉપચરિત્વા ‘‘મઞ્ચા ઉક્કુટ્ઠિં કરોન્તી’’તિ. ઇદાનિ ઉપચારં મુઞ્ચિત્વા નિપ્પરિયાયેનેવ અત્થં દસ્સેન્તો ‘‘નિમિત્તગ્ગાહ…પે॰… સદિસા’’તિ આહ. વિત્થારેતબ્બન્તિ ‘‘યથા કિં? સચે ખીરરુક્ખ’’ન્તિઆદિના વિત્થારેતબ્બં.

    Āhatakhīrarukkho viya ārammaṇaṃ, kathaṃ? Nimittaggāhavasena. Tamevatthaṃ vivarati ‘‘adhigata’’ntiādinā. Tattha nimittaggāhavasena ārammaṇassa adhiggahitattā taṃ ārammaṇaṃ anussaritānussaritakkhaṇe kilesuppattihetubhāvena uppattiṭṭhānato adhigatameva nāma hotīti āha ‘‘adhigataṃ nimittaggāhavasenā’’ti, taṃ ārammaṇaṃ pātubhūtakilesanti adhippāyo. Kilesuppattinimittatāya uppattirahaṃ kilesaṃ ‘‘ārammaṇaṃ antogadhakilesa’’nti vuttaṃ. Tañca kho gāhake labbhamānaṃ gahetabbe upacaritvā, yathā nissite labbhamānaṃ nissaye upacaritvā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’ti. Idāni upacāraṃ muñcitvā nippariyāyeneva atthaṃ dassento ‘‘nimittaggāha…pe… sadisā’’ti āha. Vitthāretabbanti ‘‘yathā kiṃ? Sace khīrarukkha’’ntiādinā vitthāretabbaṃ.

    તિધાતિ અતીતાદિવસેન તિધા. આભતો ઉપમાવસેન. અપ્પહીનતાદસ્સનત્થમ્પીતિ પિ-સદ્દેન ‘‘તિધા નવત્તબ્બતાદસ્સનત્થમ્પી’’તિ વુત્તમેવ સમ્પિણ્ડેતિ. એવં મગ્ગેન પહીનકિલેસા દટ્ઠબ્બા મગ્ગે અનુપ્પન્ને ઉપ્પત્તિરહાનમ્પિ ઉપ્પન્ને સબ્બેન સબ્બં અભાવતો.

    Tidhāti atītādivasena tidhā. Ābhato upamāvasena. Appahīnatādassanatthampīti pi-saddena ‘‘tidhā navattabbatādassanatthampī’’ti vuttameva sampiṇḍeti. Evaṃ maggena pahīnakilesā daṭṭhabbā magge anuppanne uppattirahānampi uppanne sabbena sabbaṃ abhāvato.

    સુત્તન્તભાજનીયવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ૩. પઞ્હપુચ્છકવણ્ણના

    3. Pañhapucchakavaṇṇanā

    ૪૨૭. વીરિયજેટ્ઠિકાય પન મગ્ગભાવનાય ન વત્તબ્બાનિ સમ્મપ્પધાનાનિ ‘‘મગ્ગાધિપતીની’’તિ વા ‘‘નમગ્ગાધિપતીની’’તિ વાતિ વાતિ એત્થ પઠમસ્સ વીરિયન્તરાભાવો, ઇતરસ્સ ઇતરાધિપતિનો, નમગ્ગભૂતવીરિયાધિપતિનો ચ અભાવો નવત્તબ્બતાય કારણન્તિ ઇમમત્થમાહ ‘‘મગ્ગાધિપતીની’’તિઆદિના. તદાતિ વીરિયજેટ્ઠિકમગ્ગભાવનાકાલે.

    427. Vīriyajeṭṭhikāyapana maggabhāvanāya na vattabbāni sammappadhānāni ‘‘maggādhipatīnī’’ti vā ‘‘namaggādhipatīnī’’ti vāti vāti ettha paṭhamassa vīriyantarābhāvo, itarassa itarādhipatino, namaggabhūtavīriyādhipatino ca abhāvo navattabbatāya kāraṇanti imamatthamāha ‘‘maggādhipatīnī’’tiādinā. Tadāti vīriyajeṭṭhikamaggabhāvanākāle.

    પઞ્હપુચ્છકવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Pañhapucchakavaṇṇanā niṭṭhitā.

    સમ્મપ્પધાનવિભઙ્ગવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Sammappadhānavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / વિભઙ્ગપાળિ • Vibhaṅgapāḷi / ૮. સમ્મપ્પધાનવિભઙ્ગો • 8. Sammappadhānavibhaṅgo

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / અભિધમ્મપિટક (અટ્ઠકથા) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / સમ્મોહવિનોદની-અટ્ઠકથા • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
    ૧. સુત્તન્તભાજનીયવણ્ણના • 1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
    ૩. પઞ્હાપુચ્છકવણ્ણના • 3. Pañhāpucchakavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / વિભઙ્ગ-મૂલટીકા • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ૮. સમ્મપ્પધાનવિભઙ્ગો • 8. Sammappadhānavibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact