Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā |
સંસટ્ઠવારાદિવણ્ણના
Saṃsaṭṭhavārādivaṇṇanā
૩૦૬. અધિકરણન્તિ વા સમથાતિ વા ઇમે ધમ્મા સંસટ્ઠાતિઆદિ સમથાનં અધિકરણેસુ એવ યથારહં પવત્તિં, અધિકરણાનિ વિના તેસં વિસું અટ્ઠાનઞ્ચ દસ્સેતું વુત્તં. વિનિબ્ભુજિત્વા નાનાકરણં પઞ્ઞાપેતુન્તિ અધિકરણતો સમથેહિ વિયોજેત્વા અસંસટ્ઠે કત્વા નાનાકરણં અઞ્ઞમઞ્ઞં અસંસટ્ઠતાય ઠિતભાવસઙ્ખાતં નાનત્તં પઞ્ઞાપેતું અધિકરણવૂપસમક્ખણે એવ તેસં અસંસગ્ગં પઞ્ઞાપેતું કિં સક્કાતિ પુચ્છતિ.
306.Adhikaraṇantivā samathāti vā ime dhammā saṃsaṭṭhātiādi samathānaṃ adhikaraṇesu eva yathārahaṃ pavattiṃ, adhikaraṇāni vinā tesaṃ visuṃ aṭṭhānañca dassetuṃ vuttaṃ. Vinibbhujitvā nānākaraṇaṃ paññāpetunti adhikaraṇato samathehi viyojetvā asaṃsaṭṭhe katvā nānākaraṇaṃ aññamaññaṃ asaṃsaṭṭhatāya ṭhitabhāvasaṅkhātaṃ nānattaṃ paññāpetuṃ adhikaraṇavūpasamakkhaṇe eva tesaṃ asaṃsaggaṃ paññāpetuṃ kiṃ sakkāti pucchati.
અધિકરણન્તિઆદિ ગારય્હવાદદસ્સનં. સો મા હેવન્તિ યો એવં વદતિ, સો ‘‘મા એવં વદા’’તિ વચનીયો અસ્સ, ન ચ લબ્ભતિ સમથાનં અઞ્ઞત્ર અધિકરણા વૂપસમલક્ખણન્તિ પહાનાવત્થાનસઙ્ખાતં નાનાકરણં પટિક્ખિપતિ. લક્ખણતો પન અધિકરણેહિ સમથાનં નાનાકરણં અત્થેવાતિ દટ્ઠબ્બં. સમથા અધિકરણેહિ સમ્મન્તીતિ અપલોકનાદીહિ ચતૂહિ કિચ્ચાધિકરણેહિ સબ્બેપિ સમથા નિટ્ઠાનં ગચ્છન્તિ, નાઞ્ઞેહીતિ ઇમમત્થં સન્ધાય વુત્તં. તેનેવ વક્ખતિ ‘‘સમ્મુખાવિનયો વિવાદાધિકરણેન ન સમ્મતિ. અનુવાદ…પે॰… આપત્તાધિકરણેન ન સમ્મતિ, કિચ્ચાધિકરણેન સમ્મતી’’તિઆદિ (પરિ॰ ૩૧૧).
Adhikaraṇantiādi gārayhavādadassanaṃ. So mā hevanti yo evaṃ vadati, so ‘‘mā evaṃ vadā’’ti vacanīyo assa, na ca labbhati samathānaṃ aññatra adhikaraṇā vūpasamalakkhaṇanti pahānāvatthānasaṅkhātaṃ nānākaraṇaṃ paṭikkhipati. Lakkhaṇato pana adhikaraṇehi samathānaṃ nānākaraṇaṃ atthevāti daṭṭhabbaṃ. Samathā adhikaraṇehi sammantīti apalokanādīhi catūhi kiccādhikaraṇehi sabbepi samathā niṭṭhānaṃ gacchanti, nāññehīti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ. Teneva vakkhati ‘‘sammukhāvinayo vivādādhikaraṇena na sammati. Anuvāda…pe… āpattādhikaraṇena na sammati, kiccādhikaraṇena sammatī’’tiādi (pari. 311).
૩૦૭-૩૧૩. વિવાદાધિકરણં કતિહિ સમથેહિ સમ્મતીતિઆદિકો સમ્મતિવારો. તદનન્તરો સમ્મતિનસમ્મતિવારો ચ અધિકરણેહિ સમથાનં સંસટ્ઠતં, વિસંસટ્ઠતઞ્ચ દસ્સેતું વુત્તો. સમથા સમથેહિ સમ્મન્તીતિઆદિકો સમથાધિકરણવારો સમથાનં અઞ્ઞમઞ્ઞં, અધિકરણેહિ ચ અધિકરણાનઞ્ચ અઞ્ઞમઞ્ઞં, સમથેહિ ચ વૂપસમાવૂપસમં દસ્સેતું વુત્તો.
307-313.Vivādādhikaraṇaṃ katihi samathehi sammatītiādiko sammativāro. Tadanantaro sammatinasammativāro ca adhikaraṇehi samathānaṃ saṃsaṭṭhataṃ, visaṃsaṭṭhatañca dassetuṃ vutto. Samathā samathehi sammantītiādiko samathādhikaraṇavāro samathānaṃ aññamaññaṃ, adhikaraṇehi ca adhikaraṇānañca aññamaññaṃ, samathehi ca vūpasamāvūpasamaṃ dassetuṃ vutto.
૩૧૪. સમુટ્ઠાપેતિવારો પન અધિકરણેહિ અધિકરણાનં ઉપ્પત્તિપ્પકારદસ્સનત્થં વુત્તો. ન કતમં અધિકરણન્તિ અત્તનો સમ્ભવમત્તેન એકમ્પિ અધિકરણં ન સમુટ્ઠાપેતીતિ અત્થો. કથઞ્ચરહિ સમુટ્ઠાપેતીતિ આહ ‘‘અપિ ચા’’તિઆદિ. તત્થ જાયન્તીતિ અનન્તરમેવ અનુપ્પજ્જિત્વા પરમ્પરપચ્ચયા જાયન્તીતિ અધિપ્પાયો. ‘‘ધમ્મો અધમ્મો’’તિઆદિના ઉભિન્નં પુગ્ગલાનં વિવાદપચ્ચયા અઞ્ઞમઞ્ઞખેમભઙ્ગા હોન્તિ, તપ્પચ્ચયા તેસં પક્ખં પરિયેસનેન કલહં વડ્ઢન્તાનં વિવાદો કઞ્ચિ મહાપરિસં સઙ્ઘપરિણાયકં લજ્જિં આગમ્મ વૂપસમં ગચ્છતિ. તથા અવૂપસમન્તે પન વિવાદો કમેન વડ્ઢિત્વા સકલેપિ સઙ્ઘે વિવાદં સમુટ્ઠાપેતિ, તતો અનુવાદાદીનીતિ એવં પરમ્પરક્કમેન વૂપસમકારણાભાવે ચત્તારિ અધિકરણાનિ જાયન્તિ. તં સન્ધાયાહ ‘‘સઙ્ઘો વિવદતિ વિવાદાધિકરણ’’ન્તિ. સઙ્ઘસ્સ વિવદતો યો વિવાદો, તં વિવાદાધિકરણં હોતીતિ અત્થો. એસ નયો સેસેસુપિ.
314. Samuṭṭhāpetivāro pana adhikaraṇehi adhikaraṇānaṃ uppattippakāradassanatthaṃ vutto. Na katamaṃ adhikaraṇanti attano sambhavamattena ekampi adhikaraṇaṃ na samuṭṭhāpetīti attho. Kathañcarahi samuṭṭhāpetīti āha ‘‘api cā’’tiādi. Tattha jāyantīti anantarameva anuppajjitvā paramparapaccayā jāyantīti adhippāyo. ‘‘Dhammo adhammo’’tiādinā ubhinnaṃ puggalānaṃ vivādapaccayā aññamaññakhemabhaṅgā honti, tappaccayā tesaṃ pakkhaṃ pariyesanena kalahaṃ vaḍḍhantānaṃ vivādo kañci mahāparisaṃ saṅghapariṇāyakaṃ lajjiṃ āgamma vūpasamaṃ gacchati. Tathā avūpasamante pana vivādo kamena vaḍḍhitvā sakalepi saṅghe vivādaṃ samuṭṭhāpeti, tato anuvādādīnīti evaṃ paramparakkamena vūpasamakāraṇābhāve cattāri adhikaraṇāni jāyanti. Taṃ sandhāyāha ‘‘saṅgho vivadati vivādādhikaraṇa’’nti. Saṅghassa vivadato yo vivādo, taṃ vivādādhikaraṇaṃ hotīti attho. Esa nayo sesesupi.
સંસટ્ઠવારાદિવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Saṃsaṭṭhavārādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / પરિવારપાળિ • Parivārapāḷi
૧૬. સંસટ્ઠવારો • 16. Saṃsaṭṭhavāro
૧૭. સમ્મતિવારો • 17. Sammativāro
૧૮. સમ્મન્તિ ન સમ્મન્તિવારો • 18. Sammanti na sammantivāro
૧૯. સમથાધિકરણવારો • 19. Samathādhikaraṇavāro
૨૦. સમુટ્ઠાપનવારો • 20. Samuṭṭhāpanavāro
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā
સંસટ્ઠવારકથાવણ્ણના • Saṃsaṭṭhavārakathāvaṇṇanā
સમથાધિકરણવારકથાવણ્ણના • Samathādhikaraṇavārakathāvaṇṇanā
સમુટ્ઠાપનવારકથાવણ્ણના • Samuṭṭhāpanavārakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / સંસટ્ઠવારાદિવણ્ણના • Saṃsaṭṭhavārādivaṇṇanā