Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā |
૮. સઞ્જયત્થેરગાથાવણ્ણના
8. Sañjayattheragāthāvaṇṇanā
યતો અહન્તિ આયસ્મતો સઞ્જયત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? સોપિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ વિવટ્ટૂપનિસ્સયં પુઞ્ઞં ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે મહતિ પૂગે સંકિત્તિવસેન વત્થું સઙ્ઘરિત્વા રતનત્તયં ઉદ્દિસ્સ પુઞ્ઞં કરોન્તો સયં દલિદ્દો હુત્વા નેસં ગણાદીનં પુઞ્ઞકિરિયાય બ્યાવટો અહોસિ. કાલેન કાલં ભગવન્તં ઉપસઙ્કમિત્વા વન્દિત્વા પસન્નમાનસો ભિક્ખૂનઞ્ચ તં તં વેય્યાવચ્ચં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવલોકે નિબ્બત્તો અપરાપરં પુઞ્ઞાનિ કત્વા સુગતીસુયેવ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે રાજગહે વિભવસમ્પન્નસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ પુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તિ સઞ્જયો નામ નામેન, સો વયપ્પત્તો બ્રહ્માયુપોક્ખરસાતિઆદિકે અભિઞ્ઞાતે બ્રાહ્મણે સાસને અભિપ્પસન્ને દિસ્વા સઞ્જાતપ્પસાદો સત્થારં ઉપસઙ્કમિ. તસ્સ સત્થા ધમ્મં દેસેસિ. સો ધમ્મં સુત્વા સોતાપન્નો અહોસિ. અપરભાગે પબ્બજિ. પબ્બજન્તો ચ ખુરગ્ગેયેવ છળભિઞ્ઞો અહોસી. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૧.૧૦.૫૧-૫૫) –
Yato ahanti āyasmato sañjayattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle mahati pūge saṃkittivasena vatthuṃ saṅgharitvā ratanattayaṃ uddissa puññaṃ karonto sayaṃ daliddo hutvā nesaṃ gaṇādīnaṃ puññakiriyāya byāvaṭo ahosi. Kālena kālaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā pasannamānaso bhikkhūnañca taṃ taṃ veyyāvaccaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke nibbatto aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe vibhavasampannassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti sañjayo nāma nāmena, so vayappatto brahmāyupokkharasātiādike abhiññāte brāhmaṇe sāsane abhippasanne disvā sañjātappasādo satthāraṃ upasaṅkami. Tassa satthā dhammaṃ desesi. So dhammaṃ sutvā sotāpanno ahosi. Aparabhāge pabbaji. Pabbajanto ca khuraggeyeva chaḷabhiñño ahosī. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.10.51-55) –
‘‘વિપસ્સિસ્સ ભગવતો, મહાપૂગગણો અહુ;
‘‘Vipassissa bhagavato, mahāpūgagaṇo ahu;
વેય્યાવચ્ચકરો આસિં, સબ્બકિચ્ચેસુ વાવટો.
Veyyāvaccakaro āsiṃ, sabbakiccesu vāvaṭo.
‘‘દેય્યધમ્મો ચ મે નત્થિ, સુગતસ્સ મહેસિનો;
‘‘Deyyadhammo ca me natthi, sugatassa mahesino;
અવન્દિં સત્થુનો પાદે, વિપ્પસન્નેન ચેતસા.
Avandiṃ satthuno pāde, vippasannena cetasā.
‘‘એકનવુતિતો કપ્પે, વેય્યાવચ્ચં અકાસહં;
‘‘Ekanavutito kappe, veyyāvaccaṃ akāsahaṃ;
દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, વેય્યાવચ્ચસ્સિદં ફલં.
Duggatiṃ nābhijānāmi, veyyāvaccassidaṃ phalaṃ.
‘‘ઇતો ચ અટ્ઠમે કપ્પે, રાજા આસિં સુચિન્તિતો;
‘‘Ito ca aṭṭhame kappe, rājā āsiṃ sucintito;
સત્તરતનસમ્પન્નો, ચક્કવત્તી મહબ્બલો.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
છળભિઞ્ઞો પન હુત્વા અઞ્ઞં બ્યાકરોન્તો ‘‘યતો અહં પબ્બજિતો’’તિ ગાથં અભાસિ.
Chaḷabhiñño pana hutvā aññaṃ byākaronto ‘‘yato ahaṃ pabbajito’’ti gāthaṃ abhāsi.
૪૮. તત્થ યતો અહં પબ્બજિતોતિ યતો પભુતિ યતો પટ્ઠાય અહં પબ્બજિતો. પબ્બજિતકાલતો પટ્ઠાય નાભિજાનામિ સઙ્કપ્પં, અનરિયં દોસસંહિતન્તિ રાગાદિદોસસંહિતં તતો એવ અનરિયં નિહીનં, અરિયેહિ વા અનરણીયતાય અનરિયેહિ અરણીયતાય ચ અનરિયં પાપકં આરમ્મણે અભૂતગુણાદિસઙ્કપ્પનતો ‘‘સઙ્કપ્પો’’તિ લદ્ધનામં કામવિતક્કાદિમિચ્છાવિતક્કં ઉપ્પાદિતં નાભિજાનામીતિ, ‘‘ખુરગ્ગેયેવ મયા અરહત્તં પત્ત’’ન્તિ અઞ્ઞં બ્યાકાસિ.
48. Tattha yato ahaṃ pabbajitoti yato pabhuti yato paṭṭhāya ahaṃ pabbajito. Pabbajitakālato paṭṭhāya nābhijānāmi saṅkappaṃ, anariyaṃ dosasaṃhitanti rāgādidosasaṃhitaṃ tato eva anariyaṃ nihīnaṃ, ariyehi vā anaraṇīyatāya anariyehi araṇīyatāya ca anariyaṃ pāpakaṃ ārammaṇe abhūtaguṇādisaṅkappanato ‘‘saṅkappo’’ti laddhanāmaṃ kāmavitakkādimicchāvitakkaṃ uppāditaṃ nābhijānāmīti, ‘‘khuraggeyeva mayā arahattaṃ patta’’nti aññaṃ byākāsi.
સઞ્જયત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Sañjayattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૮. સઞ્જયત્થેરગાથા • 8. Sañjayattheragāthā