| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
૭. સત્તમનયો સમ્પયુત્તેનવિપ્પયુત્તપદવણ્ણના
7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
૩૦૬. ઇદાનિ સમ્પયુત્તેનવિપ્પયુત્તપદં ભાજેતું વેદનાક્ખન્ધેનાતિઆદિ આરદ્ધં. તત્રિદં લક્ખણં – ઇમસ્મિઞ્હિ વારે પુચ્છાય ઉદ્ધટપદેન યે ધમ્મા સમ્પયુત્તા, તેહિ યે ધમ્મા વિપ્પયુત્તા, તેસં ખન્ધાદીહિ વિપ્પયોગં પુચ્છિત્વા વિસ્સજ્જનં કતં. તં પન રૂપક્ખન્ધાદીસુ ન યુજ્જતિ. રૂપક્ખન્ધેન હિ સમ્પયુત્તા નામ નત્થિ. તસ્મા તઞ્ચ અઞ્ઞાનિ ચ એવરૂપાનિ પદાનિ ઇમસ્મિં વારે ન ગહિતાનિ. યાનિ પન પદાનિ ધમ્મધાતુયા સમ્પયુત્તે ધમ્મે વિઞ્ઞાણઞ્ચ અઞ્ઞેન અસમ્મિસ્સં દીપેન્તિ, તાનિ ઇધ ગહિતાનિ. તેસં ઇદમુદ્દાનં –
306. Idāni sampayuttenavippayuttapadaṃ bhājetuṃ vedanākkhandhenātiādi āraddhaṃ. Tatridaṃ lakkhaṇaṃ – imasmiñhi vāre pucchāya uddhaṭapadena ye dhammā sampayuttā, tehi ye dhammā vippayuttā, tesaṃ khandhādīhi vippayogaṃ pucchitvā vissajjanaṃ kataṃ. Taṃ pana rūpakkhandhādīsu na yujjati. Rūpakkhandhena hi sampayuttā nāma natthi. Tasmā tañca aññāni ca evarūpāni padāni imasmiṃ vāre na gahitāni. Yāni pana padāni dhammadhātuyā sampayutte dhamme viññāṇañca aññena asammissaṃ dīpenti, tāni idha gahitāni. Tesaṃ idamuddānaṃ –
‘‘ચત્તારો ખન્ધાયતનઞ્ચ એકં,
‘‘Cattāro khandhāyatanañca ekaṃ,
દ્વે ઇન્દ્રિયા ધાતુપદાનિ સત્ત;
Dve indriyā dhātupadāni satta;
તયો પટિચ્ચા અથ ફસ્સસત્તકં,
Tayo paṭiccā atha phassasattakaṃ,
તિકે તયો સત્ત મહન્તરે ચ.
Tike tayo satta mahantare ca.
‘‘એકં સવિતક્કં, સવિચારમેકં;
‘‘Ekaṃ savitakkaṃ, savicāramekaṃ;
યુત્તં ઉપેક્ખાય ચ એકમેવા’’તિ.
Yuttaṃ upekkhāya ca ekamevā’’ti.
પરિયોસાને – ખન્ધા ચતુરોતિઆદિનાપિ અયમેવત્થો સઙ્ગહિતો. તત્થ યાનિ પદાનિ સદિસવિસ્સજ્જનાનિ, તાનિ ઉપ્પટિપાટિયાપિ સમોધાનેત્વા તત્થ વેદનાક્ખન્ધાદિકા પઞ્હા કતા. તેસુ એવં ખન્ધાદિવિભાગો વેદિતબ્બો. વેદનાક્ખન્ધાદિપઞ્હે તાવ – એકેનાતિ મનાયતનેન. સત્તહીતિ વિઞ્ઞાણધાતૂહિ. કેહિચીતિ ધમ્માયતને વેદનાદીહિ. વિઞ્ઞાણધાતુપઞ્હે – તે ધમ્મા ન કેહિચીતિ તે પુચ્છાય ઉદ્ધટપદં વિઞ્ઞાણધાતું ઠપેત્વા સેસા છ વિઞ્ઞાણધાતુધમ્મા, રૂપં, નિબ્બાનઞ્ચ. તેહિ સબ્બેસં ખન્ધાયતનાનં સઙ્ગહિતત્તા ન કેહિચિ ખન્ધેહિ આયતનેહિ વા વિપ્પયુત્તા. એકાય ધાતુયાતિ યા યા પુચ્છાય ઉદ્ધટા હોતિ તાય તાય.
Pariyosāne – khandhā caturotiādināpi ayamevattho saṅgahito. Tattha yāni padāni sadisavissajjanāni, tāni uppaṭipāṭiyāpi samodhānetvā tattha vedanākkhandhādikā pañhā katā. Tesu evaṃ khandhādivibhāgo veditabbo. Vedanākkhandhādipañhe tāva – ekenāti manāyatanena. Sattahīti viññāṇadhātūhi. Kehicīti dhammāyatane vedanādīhi. Viññāṇadhātupañhe – te dhammā na kehicīti te pucchāya uddhaṭapadaṃ viññāṇadhātuṃ ṭhapetvā sesā cha viññāṇadhātudhammā, rūpaṃ, nibbānañca. Tehi sabbesaṃ khandhāyatanānaṃ saṅgahitattā na kehici khandhehi āyatanehi vā vippayuttā. Ekāya dhātuyāti yā yā pucchāya uddhaṭā hoti tāya tāya.
૩૦૯. ઉપેક્ખિન્દ્રિયપઞ્હે – પઞ્ચહીતિ ઉપેક્ખાસમ્પયુત્તાહિ ચક્ખુવિઞ્ઞાણધાતુઆદીહિ. ઇમિના નયેન સબ્બત્થ પુચ્છાય ઉદ્ધટપદેનેવ સદ્ધિં વિપ્પયુત્તાનં વસેન અત્થો વેદિતબ્બોતિ.
309. Upekkhindriyapañhe – pañcahīti upekkhāsampayuttāhi cakkhuviññāṇadhātuādīhi. Iminā nayena sabbattha pucchāya uddhaṭapadeneva saddhiṃ vippayuttānaṃ vasena attho veditabboti.
સમ્પયુત્તેનવિપ્પયુત્તપદવણ્ણના.
Sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / ધાતુકથાપાળિ • Dhātukathāpāḷi / ૭. સમ્પયુત્તેનવિપ્પયુત્તપદનિદ્દેસો • 7. Sampayuttenavippayuttapadaniddeso
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-મૂલટીકા • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ૭. સત્તમનયો સમ્પયુત્તેનવિપ્પયુત્તપદવણ્ણના • 7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-અનુટીકા • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ૭. સત્તમનયો સમ્પયુત્તેનવિપ્પયુત્તપદવણ્ણના • 7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
