| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-અનુટીકા • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
૭. સત્તમનયો સમ્પયુત્તેનવિપ્પયુત્તપદવણ્ણના
7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
૩૦૬. તેહિ સમુદયસચ્ચાદીહિ ખન્ધત્તયખન્ધેકદેસાદિકે સમ્પયુત્તે સતિપિ, સમ્પયુત્તેહિ ચ વિપ્પયુત્તે રૂપનિબ્બાનાદિકે તદઞ્ઞધમ્મે સતિપિ વિપ્પયોગાભાવતો. સઙ્ખેપેન વુત્તમત્થં વિત્થારેન દસ્સેતું ‘‘ન હી’’તિઆદિ વુત્તં. તતો લોભસહગતચિત્તુપ્પાદતો અઞ્ઞધમ્માનં અવસિટ્ઠાનં કુસલાકુસલાબ્યાકતધમ્માનં ખન્ધાદીસુ કેનચિ વિપ્પયોગો ન હિ અત્થિ ખન્ધપઞ્ચકાદીનં સઙ્ગણ્હનતો તેસં. તે એવ ચિત્તુપ્પાદાતિ તે લોભસહગતચિત્તુપ્પાદા એવ. તદઞ્ઞધમ્માનન્તિ તદઞ્ઞધમ્માનમ્પીતિ પિ-સદ્દલોપો દટ્ઠબ્બો. તથાતિ ઇમિના ન ચ તે એવ ધમ્મા અડ્ઢદુતિયાયતનધાતુયો, અથ ખો તે ચ તતો અઞ્ઞે ચાતિ ઇમમત્થં ઉપસંહરતિ.
306. Tehi samudayasaccādīhi khandhattayakhandhekadesādike sampayutte satipi, sampayuttehi ca vippayutte rūpanibbānādike tadaññadhamme satipi vippayogābhāvato. Saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārena dassetuṃ ‘‘na hī’’tiādi vuttaṃ. Tato lobhasahagatacittuppādato aññadhammānaṃ avasiṭṭhānaṃ kusalākusalābyākatadhammānaṃ khandhādīsu kenaci vippayogo na hi atthi khandhapañcakādīnaṃ saṅgaṇhanato tesaṃ. Te eva cittuppādāti te lobhasahagatacittuppādā eva. Tadaññadhammānanti tadaññadhammānampīti pi-saddalopo daṭṭhabbo. Tathāti iminā na ca te eva dhammā aḍḍhadutiyāyatanadhātuyo, atha kho te ca tato aññe cāti imamatthaṃ upasaṃharati.
નનુ તદઞ્ઞભાવતો એવ તેહિ ઇતરેસં વિપ્પયોગો સિદ્ધોતિ આહ ‘‘ન ચા’’તિઆદિ. તદઞ્ઞસમુદાયેહીતિ તતો લોભસહગતચિત્તુપ્પાદતો અઞ્ઞસમુદાયેહિ અઞ્ઞે લોભસહગતા ધમ્મા વિપ્પયુત્તા ન હોન્તિ. કસ્મા? સમુદાયે…પે॰… વિપ્પયોગાભાવતો. તસ્સત્થો – સમુદાયેન લોભસહગતતદઞ્ઞધમ્મરાસિના એકદેસાનં લોભસહગતધમ્માનં વિપ્પયોગાભાવતો, તથા યે એકદેસા હુત્વા અઞ્ઞેસં અવયવાનં સમુદાયભૂતા, તેસઞ્ચ સમુદાયેન વિપ્પયોગાભાવતોતિ. અનેન સમુદાયેન અવયવસ્સ સમુદાયસ્સ અવયવેન ચ તસ્સ ન વિપ્પયોગો, અવયવસ્સેવ પન અવયવેનાતિ દસ્સેતિ. એસ નયોતિ ય્વાયં સમુદયસચ્ચે વુત્તો વિધિ, એસેવ મગ્ગસચ્ચસુખિન્દ્રિયાદીસુ અરૂપક્ખન્ધેકદેસત્તા તેસન્તિ દસ્સેતિ. નિરવસેસેસૂતિ અબહિકતવિતક્કેસુ. વિતક્કો હિ સમુદાયતો અબહિકતો. ‘‘સો હિ સમુદાયો’’તિઆદિકો વુત્તનયો લબ્ભતીતિ આહ ‘‘અગ્ગહણે કારણં ન દિસ્સતી’’તિ.
Nanu tadaññabhāvato eva tehi itaresaṃ vippayogo siddhoti āha ‘‘na cā’’tiādi. Tadaññasamudāyehīti tato lobhasahagatacittuppādato aññasamudāyehi aññe lobhasahagatā dhammā vippayuttā na honti. Kasmā? Samudāye…pe… vippayogābhāvato. Tassattho – samudāyena lobhasahagatatadaññadhammarāsinā ekadesānaṃ lobhasahagatadhammānaṃ vippayogābhāvato, tathā ye ekadesā hutvā aññesaṃ avayavānaṃ samudāyabhūtā, tesañca samudāyena vippayogābhāvatoti. Anena samudāyena avayavassa samudāyassa avayavena ca tassa na vippayogo, avayavasseva pana avayavenāti dasseti. Esa nayoti yvāyaṃ samudayasacce vutto vidhi, eseva maggasaccasukhindriyādīsu arūpakkhandhekadesattā tesanti dasseti. Niravasesesūti abahikatavitakkesu. Vitakko hi samudāyato abahikato. ‘‘So hi samudāyo’’tiādiko vuttanayo labbhatīti āha ‘‘aggahaṇe kāraṇaṃ na dissatī’’ti.
અઞ્ઞેસુપિ સમુદયસચ્ચાદીસુ વિસ્સજ્જનસ્સ…પે॰… દટ્ઠબ્બં, યતો સમુદયસચ્ચાદિ ઇધ ન ગહિતન્તિ અધિપ્પાયો. સમ્પયુત્તાધિકારતો ‘‘અઞ્ઞેના’’તિ પદં સમ્પયુત્તતો અઞ્ઞં વદતીતિ આહ ‘‘અસમ્પયુત્તેન અસમ્મિસ્સન્તિ અત્થો’’તિ. ઇદાનિ બ્યતિરેકેનપિ તમત્થં પતિટ્ઠાપેતું ‘‘અદુક્ખમસુખા…પે॰… ગહિતાની’’તિ વુત્તં. એતેન લક્ખણેનાતિ ‘‘અસમ્પયુત્તેન અસમ્મિસ્સ’’ન્તિ વુત્તલક્ખણેન. ચિત્તન્તિ ‘‘ચિત્તેહિ ધમ્મેહિ યે ધમ્મા’’તિ પઞ્હં ઉપલક્ખેતિ. સહયુત્તપદેહિ સત્તાતિ ‘‘ચેતસિકેહિ ધમ્મેહિ યે ધમ્મા’’તિઆદિના ચિત્તેન સહયુત્તે ધમ્મે દીપેન્તેહિ પદેહિ આગતા સત્ત પઞ્હા. તિણ્ણં તિકપદાનમગ્ગહણેન ઊનોતિ કત્વા. યે સન્ધાય ‘‘તિકે તયો’’તિ વુત્તં. તં પન વેદનાપીતિત્તિકેસુ પચ્છિમં, વિતક્કત્તિકે પઠમન્તિ પદત્તયં વેદિતબ્બં.
Aññesupi samudayasaccādīsu vissajjanassa…pe… daṭṭhabbaṃ, yato samudayasaccādi idha na gahitanti adhippāyo. Sampayuttādhikārato ‘‘aññenā’’ti padaṃ sampayuttato aññaṃ vadatīti āha ‘‘asampayuttena asammissanti attho’’ti. Idāni byatirekenapi tamatthaṃ patiṭṭhāpetuṃ ‘‘adukkhamasukhā…pe… gahitānī’’ti vuttaṃ. Etena lakkhaṇenāti ‘‘asampayuttena asammissa’’nti vuttalakkhaṇena. Cittanti ‘‘cittehi dhammehi ye dhammā’’ti pañhaṃ upalakkheti. Sahayuttapadehi sattāti ‘‘cetasikehi dhammehi ye dhammā’’tiādinā cittena sahayutte dhamme dīpentehi padehi āgatā satta pañhā. Tiṇṇaṃ tikapadānamaggahaṇena ūnoti katvā. Ye sandhāya ‘‘tike tayo’’ti vuttaṃ. Taṃ pana vedanāpītittikesu pacchimaṃ, vitakkattike paṭhamanti padattayaṃ veditabbaṃ.
૩૦૯. ઉદ્ધટપદેન પકાસિયમાના અત્થા અભેદોપચારેન ‘‘ઉદ્ધટપદ’’ન્તિ વુત્તાતિ આહ ‘‘ઉદ્ધટપદેન સમ્પયુત્તેહી’’તિ. તેન ચ યથાવુત્તેન ઉદ્ધટપદેન. મનેન યુત્તાતિ એત્થ મનનમત્તત્તા મનોધાતુ ‘‘મનો’’તિ વુત્તાતિ આહ ‘‘મનોધાતુયા એકન્તસમ્પયુત્તા’’તિ.
309. Uddhaṭapadena pakāsiyamānā atthā abhedopacārena ‘‘uddhaṭapada’’nti vuttāti āha ‘‘uddhaṭapadena sampayuttehī’’ti. Tena ca yathāvuttena uddhaṭapadena. Manena yuttāti ettha mananamattattā manodhātu ‘‘mano’’ti vuttāti āha ‘‘manodhātuyā ekantasampayuttā’’ti.
સત્તમનયસમ્પયુત્તેનવિપ્પયુત્તપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Sattamanayasampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / ધાતુકથાપાળિ • Dhātukathāpāḷi / ૭. સમ્પયુત્તેનવિપ્પયુત્તપદનિદ્દેસો • 7. Sampayuttenavippayuttapadaniddeso
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / અભિધમ્મપિટક (અટ્ઠકથા) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ૭. સત્તમનયો સમ્પયુત્તેનવિપ્પયુત્તપદવણ્ણના • 7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-મૂલટીકા • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ૭. સત્તમનયો સમ્પયુત્તેનવિપ્પયુત્તપદવણ્ણના • 7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
