Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૨૯૦] ૧૦. સીલવીમંસકજાતકવણ્ણના
[290] 10. Sīlavīmaṃsakajātakavaṇṇanā
સીલં કિરેવ કલ્યાણન્તિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો એકં સીલવીમંસકબ્રાહ્મણં આરબ્ભ કથેસિ. વત્થુ પન પચ્ચુપ્પન્નમ્પિ અતીતમ્પિ હેટ્ઠા એકકનિપાતે સીલવીમંસકજાતકે (જા॰ ૧.૧.૮૬) વિત્થારિતમેવ. ઇધ પન બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે તસ્સ પુરોહિતો સીલસમ્પન્નો ‘‘અત્તનો સીલં વીમંસિસ્સામી’’તિ હેરઞ્ઞિકફલકતો દ્વે દિવસે એકેકં કહાપણં ગણ્હિ. અથ નં તતિયદિવસે ‘‘ચોરો’’તિ ગહેત્વા રઞ્ઞો સન્તિકં નયિંસુ. સો અન્તરામગ્ગે અહિતુણ્ડિકે સપ્પં કીળાપેન્તે અદ્દસ. અથ નં રાજા દિસ્વા ‘‘કસ્મા એવરૂપં અકાસી’’તિ પુચ્છિ . બ્રાહ્મણો ‘‘અત્તનો સીલં વીમંસિતુકામતાયા’’તિ વત્વા ઇમા ગાથા અવોચ –
Sīlaṃkireva kalyāṇanti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ sīlavīmaṃsakabrāhmaṇaṃ ārabbha kathesi. Vatthu pana paccuppannampi atītampi heṭṭhā ekakanipāte sīlavīmaṃsakajātake (jā. 1.1.86) vitthāritameva. Idha pana bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente tassa purohito sīlasampanno ‘‘attano sīlaṃ vīmaṃsissāmī’’ti heraññikaphalakato dve divase ekekaṃ kahāpaṇaṃ gaṇhi. Atha naṃ tatiyadivase ‘‘coro’’ti gahetvā rañño santikaṃ nayiṃsu. So antarāmagge ahituṇḍike sappaṃ kīḷāpente addasa. Atha naṃ rājā disvā ‘‘kasmā evarūpaṃ akāsī’’ti pucchi . Brāhmaṇo ‘‘attano sīlaṃ vīmaṃsitukāmatāyā’’ti vatvā imā gāthā avoca –
૧૧૮.
118.
‘‘સીલં કિરેવ કલ્યાણં, સીલં લોકે અનુત્તરં;
‘‘Sīlaṃ kireva kalyāṇaṃ, sīlaṃ loke anuttaraṃ;
પસ્સ ઘોરવિસો નાગો, સીલવાતિ ન હઞ્ઞતિ.
Passa ghoraviso nāgo, sīlavāti na haññati.
૧૧૯.
119.
‘‘સોહં સીલં સમાદિસ્સં, લોકે અનુમતં સિવં;
‘‘Sohaṃ sīlaṃ samādissaṃ, loke anumataṃ sivaṃ;
અરિયવુત્તિસમાચારો, યેન વુચ્ચતિ સીલવા.
Ariyavuttisamācāro, yena vuccati sīlavā.
૧૨૦.
120.
‘‘ઞાતીનઞ્ચ પિયો હોતિ, મિત્તેસુ ચ વિરોચતિ;
‘‘Ñātīnañca piyo hoti, mittesu ca virocati;
કાયસ્સ ભેદા સુગતિં, ઉપપજ્જતિ સીલવા’’તિ.
Kāyassa bhedā sugatiṃ, upapajjati sīlavā’’ti.
તત્થ સીલન્તિ આચારો. કિરાતિ અનુસ્સવત્થે નિપાતો. કલ્યાણન્તિ સોભનં, ‘‘સીલં કિરેવ કલ્યાણ’’ન્તિ એવં પણ્ડિતા વદન્તીતિ અત્થો. પસ્સાતિ અત્તાનમેવ વદતિ. ન હઞ્ઞતીતિ પરમ્પિ ન વિહેઠેતિ, પરેહિપિ ન વિહેઠીયતિ. સમાદિસ્સન્તિ સમાદિયિસ્સામિ. અનુમતં સિવન્તિ ‘‘ખેમં નિબ્ભય’’ન્તિ એવં પણ્ડિતેહિ સમ્પટિચ્છિતં. યેન વુચ્ચતીતિ યેન સીલેન સીલવા પુરિસો અરિયાનં બુદ્ધાદીનં પટિપત્તિં સમાચરન્તો ‘‘અરિયવુત્તિસમાચારો’’તિ વુચ્ચતિ, તમહં સમાદિયિસ્સામીતિ અત્થો. વિરોચતીતિ પબ્બતમત્થકે અગ્ગિક્ખન્ધો વિય વિરોચતિ.
Tattha sīlanti ācāro. Kirāti anussavatthe nipāto. Kalyāṇanti sobhanaṃ, ‘‘sīlaṃ kireva kalyāṇa’’nti evaṃ paṇḍitā vadantīti attho. Passāti attānameva vadati. Na haññatīti parampi na viheṭheti, parehipi na viheṭhīyati. Samādissanti samādiyissāmi. Anumataṃ sivanti ‘‘khemaṃ nibbhaya’’nti evaṃ paṇḍitehi sampaṭicchitaṃ. Yena vuccatīti yena sīlena sīlavā puriso ariyānaṃ buddhādīnaṃ paṭipattiṃ samācaranto ‘‘ariyavuttisamācāro’’ti vuccati, tamahaṃ samādiyissāmīti attho. Virocatīti pabbatamatthake aggikkhandho viya virocati.
એવં બોધિસત્તો તીહિ ગાથાહિ સીલસ્સ વણ્ણં પકાસેન્તો રઞ્ઞો ધમ્મં દેસેત્વા ‘‘મહારાજ, મમ ગેહે પિતુ સન્તકં માતુ સન્તકં અત્તના ઉપ્પાદિતં તયા દિન્નઞ્ચ બહુ ધનં અત્થિ , પરિયન્તો નામ ન પઞ્ઞાયતિ, અહં પન સીલં વીમંસન્તો હેરઞ્ઞિકફલકતો કહાપણે ગણ્હિં. ઇદાનિ મયા ઇમસ્મિં લોકે જાતિગોત્તકુલપદેસાનં લામકભાવો, સીલસ્સેવ ચ જેટ્ઠકભાવો ઞાતો, અહં પબ્બજિસ્સામિ, પબ્બજ્જં મે અનુજાનાહી’’તિ અનુજાનાપેત્વા રઞ્ઞા પુનપ્પુનં યાચિયમાનોપિ નિક્ખમ્મ હિમવન્તં પવિસિત્વા ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા અભિઞ્ઞા ચ સમાપત્તિયો ચ નિબ્બત્તેત્વા બ્રહ્મલોકપરાયણો અહોસિ.
Evaṃ bodhisatto tīhi gāthāhi sīlassa vaṇṇaṃ pakāsento rañño dhammaṃ desetvā ‘‘mahārāja, mama gehe pitu santakaṃ mātu santakaṃ attanā uppāditaṃ tayā dinnañca bahu dhanaṃ atthi , pariyanto nāma na paññāyati, ahaṃ pana sīlaṃ vīmaṃsanto heraññikaphalakato kahāpaṇe gaṇhiṃ. Idāni mayā imasmiṃ loke jātigottakulapadesānaṃ lāmakabhāvo, sīlasseva ca jeṭṭhakabhāvo ñāto, ahaṃ pabbajissāmi, pabbajjaṃ me anujānāhī’’ti anujānāpetvā raññā punappunaṃ yāciyamānopi nikkhamma himavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā brahmalokaparāyaṇo ahosi.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા સીલવીમંસકો પુરોહિતો બ્રાહ્મણો અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā sīlavīmaṃsako purohito brāhmaṇo ahameva ahosi’’nti.
સીલવીમંસકજાતકવણ્ણના દસમા.
Sīlavīmaṃsakajātakavaṇṇanā dasamā.
અબ્ભન્તરવગ્ગો ચતુત્થો.
Abbhantaravaggo catuttho.
તસ્સુદ્દાનં –
Tassuddānaṃ –
દુમ કંસવરુત્તમબ્યગ્ઘમિગા, મણયો મણિ સાલુકમવ્હયનો;
Duma kaṃsavaruttamabyagghamigā, maṇayo maṇi sālukamavhayano;
અનુસાસનિયોપિ ચ મચ્છવરો, મણિકુણ્ડલકેન કિરેન દસાતિ.
Anusāsaniyopi ca macchavaro, maṇikuṇḍalakena kirena dasāti.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૨૯૦. સીલવીમંસકજાતકં • 290. Sīlavīmaṃsakajātakaṃ