Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ઉદાન-અટ્ઠકથા • Udāna-aṭṭhakathā |
૯. સિપ્પસુત્તવણ્ણના
9. Sippasuttavaṇṇanā
૨૯. નવમે કો નુ ખો, આવુસો, સિપ્પં જાનાતીતિ, આવુસો, અમ્હેસુ ઇધ સન્નિપતિતેસુ કો નુ જીવિતનિમિત્તં સિક્ખિતબ્બટ્ઠેન ‘‘સિપ્પ’’ન્તિ લદ્ધનામં યંકિઞ્ચિ આજીવં વિજાનાતિ? કો કિં સિપ્પં સિક્ખીતિ કો દીઘરત્તં સિપ્પાચરિયકુલં પયિરુપાસિત્વા આગમતો પયોગતો ચ હત્થિસિપ્પાદીસુ કિં સિપ્પં સિક્ખિ? કતરં સિપ્પં સિપ્પાનં અગ્ગન્તિ સબ્બસિપ્પાનં અગારય્હતાય મહપ્ફલતાય અકિચ્છસિદ્ધિયા ચ કતરં સિપ્પં અગ્ગં ઉત્તમં? યં નિસ્સાય સુખેન સક્કા જીવિતુન્તિ અધિપ્પાયો. તત્થેકચ્ચેતિ તેસુ ભિક્ખૂસુ એકચ્ચે ભિક્ખૂ. યે હત્થાચરિયકુલા પબ્બજિતા તે. એવમાહંસૂતિ તે એવં ભણિંસુ. ઇતો પરમ્પિ ‘‘એકચ્ચે’’તિ વુત્તટ્ઠાને એસેવ નયો. હત્થિસિપ્પન્તિ યં હત્થીનં પરિગ્ગણ્હનદમનસારણરોગતિકિચ્છાદિભેદં કત્તબ્બં, તં ઉદ્દિસ્સ પવત્તં સબ્બમ્પિ સિપ્પં ઇધ ‘‘હત્થિસિપ્પ’’ન્તિ અધિપ્પેતં. અસ્સસિપ્પન્તિ એત્થાપિ એસેવ નયો. રથસિપ્પં પન રથયોગ્ગાનં દમનસારણાદિવિધાનવસેન ચેવ રથસ્સ કરણવસેન ચ વેદિતબ્બં. ધનુસિપ્પન્તિ ઇસ્સાસસિપ્પં, યો ધનુબ્બેધોતિ વુચ્ચતિ. થરુસિપ્પન્તિ સેસઆવુધસિપ્પં. મુદ્દાસિપ્પન્તિ હત્થમુદ્દાય ગણનસિપ્પં. ગણનસિપ્પન્તિ અચ્છિદ્દકગણનસિપ્પં. સઙ્ખાનસિપ્પન્તિ સઙ્કલનપટુપ્પાદનાદિવસેન પિણ્ડગણનસિપ્પં. તં યસ્સ પગુણં હોતિ, સો રુક્ખમ્પિ દિસ્વા ‘‘એત્તકાનિ એત્થ પણ્ણાની’’તિ ગણિતું જાનાતિ. લેખાસિપ્પન્તિ નાનાકારેહિ અક્ખરલિખનસિપ્પં, લિપિઞાણં વા. કાવેય્યસિપ્પન્તિ અત્તનો ચિન્તાવસેન વા પરતો પટિલદ્ધસુતવસેન વા, ‘‘ઇમસ્સ અયમત્થો, એવં નં યોજેસ્સામી’’તિ એવં અત્થવસેન વા, કિઞ્ચિદેવ કબ્બં દિસ્વા, ‘‘તપ્પટિભાગં કબ્બં કરિસ્સામી’’તિ ઠાનુપ્પત્તિકપટિભાનવસેન વા ચિન્તાકવિઆદીનં ચતુન્નં કવીનં કબ્બકરણસિપ્પં. વુત્તઞ્હેતં ભગવતા –
29. Navame ko nu kho, āvuso, sippaṃ jānātīti, āvuso, amhesu idha sannipatitesu ko nu jīvitanimittaṃ sikkhitabbaṭṭhena ‘‘sippa’’nti laddhanāmaṃ yaṃkiñci ājīvaṃ vijānāti? Ko kiṃ sippaṃ sikkhīti ko dīgharattaṃ sippācariyakulaṃ payirupāsitvā āgamato payogato ca hatthisippādīsu kiṃ sippaṃ sikkhi? Kataraṃ sippaṃ sippānaṃ agganti sabbasippānaṃ agārayhatāya mahapphalatāya akicchasiddhiyā ca kataraṃ sippaṃ aggaṃ uttamaṃ? Yaṃ nissāya sukhena sakkā jīvitunti adhippāyo. Tatthekacceti tesu bhikkhūsu ekacce bhikkhū. Ye hatthācariyakulā pabbajitā te. Evamāhaṃsūti te evaṃ bhaṇiṃsu. Ito parampi ‘‘ekacce’’ti vuttaṭṭhāne eseva nayo. Hatthisippanti yaṃ hatthīnaṃ pariggaṇhanadamanasāraṇarogatikicchādibhedaṃ kattabbaṃ, taṃ uddissa pavattaṃ sabbampi sippaṃ idha ‘‘hatthisippa’’nti adhippetaṃ. Assasippanti etthāpi eseva nayo. Rathasippaṃ pana rathayoggānaṃ damanasāraṇādividhānavasena ceva rathassa karaṇavasena ca veditabbaṃ. Dhanusippanti issāsasippaṃ, yo dhanubbedhoti vuccati. Tharusippanti sesaāvudhasippaṃ. Muddāsippanti hatthamuddāya gaṇanasippaṃ. Gaṇanasippanti acchiddakagaṇanasippaṃ. Saṅkhānasippanti saṅkalanapaṭuppādanādivasena piṇḍagaṇanasippaṃ. Taṃ yassa paguṇaṃ hoti, so rukkhampi disvā ‘‘ettakāni ettha paṇṇānī’’ti gaṇituṃ jānāti. Lekhāsippanti nānākārehi akkharalikhanasippaṃ, lipiñāṇaṃ vā. Kāveyyasippanti attano cintāvasena vā parato paṭiladdhasutavasena vā, ‘‘imassa ayamattho, evaṃ naṃ yojessāmī’’ti evaṃ atthavasena vā, kiñcideva kabbaṃ disvā, ‘‘tappaṭibhāgaṃ kabbaṃ karissāmī’’ti ṭhānuppattikapaṭibhānavasena vā cintākaviādīnaṃ catunnaṃ kavīnaṃ kabbakaraṇasippaṃ. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘ચત્તારોમે, ભિક્ખવે, કવી – ચિન્તાકવિ, સુતકવિ, અત્થકવિ, પટિભાનકવી’’તિ (અ॰ નિ॰ ૪.૨૩૧).
‘‘Cattārome, bhikkhave, kavī – cintākavi, sutakavi, atthakavi, paṭibhānakavī’’ti (a. ni. 4.231).
લોકાયતસિપ્પન્તિ ‘‘કાકો સેતો અટ્ઠીનં સેતત્તા, બલાકા રત્તા લોહિતસ્સ રત્તત્તા’’તિ એવમાદિનયપ્પવત્તં પરલોકનિબ્બાનાનં પટિસેધકં વિતણ્ડસત્થસિપ્પં. ખત્તવિજ્જાસિપ્પન્તિ અબ્ભેય્યમાસુરક્ખાદિનીતિસત્થસિપ્પં. ઇમાનિ કિર દ્વાદસ મહાસિપ્પાનિ નામ. તેનેવાહ તત્થ તત્થ ‘‘સિપ્પાનં અગ્ગ’’ન્તિ.
Lokāyatasippanti ‘‘kāko seto aṭṭhīnaṃ setattā, balākā rattā lohitassa rattattā’’ti evamādinayappavattaṃ paralokanibbānānaṃ paṭisedhakaṃ vitaṇḍasatthasippaṃ. Khattavijjāsippanti abbheyyamāsurakkhādinītisatthasippaṃ. Imāni kira dvādasa mahāsippāni nāma. Tenevāha tattha tattha ‘‘sippānaṃ agga’’nti.
એતમત્થં વિદિત્વાતિ એતં સબ્બસિપ્પાયતનાનં જીવિકત્થતાય વટ્ટદુક્ખતો અનિસ્સરણભાવં , સીલાદીનંયેવ પન સુપરિસુદ્ધાનં નિસ્સરણભાવં, તં સમઙ્ગિનોયેવ ચ ભિક્ખુભાવં સબ્બાકારતો વિદિત્વા તદત્થવિભાવનં ઇમં ઉદાનં ઉદાનેસિ.
Etamatthaṃviditvāti etaṃ sabbasippāyatanānaṃ jīvikatthatāya vaṭṭadukkhato anissaraṇabhāvaṃ , sīlādīnaṃyeva pana suparisuddhānaṃ nissaraṇabhāvaṃ, taṃ samaṅginoyeva ca bhikkhubhāvaṃ sabbākārato viditvā tadatthavibhāvanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
તત્થ અસિપ્પજીવીતિ ચતુન્નં તણ્હુપ્પાદાનં સમુચ્છેદવિક્ખમ્ભનેન પચ્ચયાસાય વિસોસિતત્તા યંકિઞ્ચિ સિપ્પં ઉપનિસ્સાય જીવિકં ન કપ્પેતીતિ અસિપ્પજીવી, એતેન આજીવપારિસુદ્ધિસીલં દસ્સેતિ. લહૂતિ અપ્પકિચ્ચતાય સલ્લહુકવુત્તિતાય ચ લહુ અબહુલસમ્ભારો, એતેન ચતુપચ્ચયસન્તોસસિદ્ધં સુભરતં દસ્સેતિ. અત્થકામોતિ સદેવકસ્સ લોકસ્સ અત્થમેવ કામેતીતિ અત્થકામો, એતેન સત્તાનં અનત્થપરિવજ્જનસ્સ પકાસિતત્તા પાતિમોક્ખસંવરસીલં દસ્સેતિ પાણાતિપાતાદિઅનત્થવિરમણપરિદીપનતો. યતિન્દ્રિયોતિ ચક્ખાદીનં છન્નં ઇન્દ્રિયાનં અભિજ્ઝાદ્યપ્પવત્તિતો સંયમેન યતિન્દ્રિયો, એતેન ઇન્દ્રિયસંવરસીલં વુત્તં. સબ્બધિ વિપ્પમુત્તોતિ એવં સુપરિસુદ્ધસીલો ચતુપચ્ચયસન્તોસે અવટ્ઠિતો સપ્પચ્ચયં નામરૂપં પરિગ્ગહેત્વા અનિચ્ચાદિવસેન સઙ્ખારે સમ્મસન્તો વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેત્વા તતો પરં પટિપાટિયા પવત્તિતેહિ ચતૂહિ અરિયમગ્ગેહિ સંયોજનાનં પહીનત્તા સબ્બધિ સબ્બત્થ ભવાદીસુ વિપ્પમુત્તો.
Tattha asippajīvīti catunnaṃ taṇhuppādānaṃ samucchedavikkhambhanena paccayāsāya visositattā yaṃkiñci sippaṃ upanissāya jīvikaṃ na kappetīti asippajīvī, etena ājīvapārisuddhisīlaṃ dasseti. Lahūti appakiccatāya sallahukavuttitāya ca lahu abahulasambhāro, etena catupaccayasantosasiddhaṃ subharataṃ dasseti. Atthakāmoti sadevakassa lokassa atthameva kāmetīti atthakāmo, etena sattānaṃ anatthaparivajjanassa pakāsitattā pātimokkhasaṃvarasīlaṃ dasseti pāṇātipātādianatthaviramaṇaparidīpanato. Yatindriyoti cakkhādīnaṃ channaṃ indriyānaṃ abhijjhādyappavattito saṃyamena yatindriyo, etena indriyasaṃvarasīlaṃ vuttaṃ. Sabbadhi vippamuttoti evaṃ suparisuddhasīlo catupaccayasantose avaṭṭhito sappaccayaṃ nāmarūpaṃ pariggahetvā aniccādivasena saṅkhāre sammasanto vipassanaṃ ussukkāpetvā tato paraṃ paṭipāṭiyā pavattitehi catūhi ariyamaggehi saṃyojanānaṃ pahīnattā sabbadhi sabbattha bhavādīsu vippamutto.
અનોકસારી અમમો નિરાસોતિ તથા સબ્બધિ વિપ્પમુત્તત્તા એવ ઓકસઙ્ખાતેસુ છસુપિ આયતનેસુ તણ્હાભિસરણસ્સ અભાવેન અનોકસારી, રૂપાદીસુ કત્થચિ મમઙ્કારાભાવતો અમમો, સબ્બેન સબ્બં અનાસીસનતો નિરાસો. હિત્વા માનં એકચરો સ ભિક્ખૂતિ એવંભૂતો ચ સો અરહત્તમગ્ગપ્પત્તિસમકાલમેવ અનવસેસં માનં હિત્વા પજહિત્વા ઇમે ભિક્ખૂ વિય ગણસઙ્ગણિકં અકત્વા પવિવેકકામતાય તણ્હાસહાયવિરહેન ચ સબ્બિરિયાપથેસુ એકચરો, સો સબ્બસો ભિન્નકિલેસત્તા પરમત્થતો ભિક્ખુ નામ. એત્થ ચ ‘‘અસિપ્પજીવી’’તિઆદિના લોકિયગુણા કથિતા, ‘‘સબ્બધિ વિપ્પમુત્તો’’તિઆદિના લોકુત્તરગુણા કથિતા. તત્થ અસિપ્પજીવીતિઆદિ ‘‘વિભવે ઠિતસ્સેવ અયં ધમ્મો, ન સિપ્પં નિસ્સાય મિચ્છાજીવેન જીવિકં કપ્પેન્તસ્સ, તસ્મા સિપ્પેસુ સારગ્ગહણં વિસ્સજ્જેત્વા અધિસીલાદીસુયેવ તુમ્હેહિ સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ દસ્સેતિ.
Anokasārīamamo nirāsoti tathā sabbadhi vippamuttattā eva okasaṅkhātesu chasupi āyatanesu taṇhābhisaraṇassa abhāvena anokasārī, rūpādīsu katthaci mamaṅkārābhāvato amamo, sabbena sabbaṃ anāsīsanato nirāso. Hitvā mānaṃ ekacaro sa bhikkhūti evaṃbhūto ca so arahattamaggappattisamakālameva anavasesaṃ mānaṃ hitvā pajahitvā ime bhikkhū viya gaṇasaṅgaṇikaṃ akatvā pavivekakāmatāya taṇhāsahāyavirahena ca sabbiriyāpathesu ekacaro, so sabbaso bhinnakilesattā paramatthato bhikkhu nāma. Ettha ca ‘‘asippajīvī’’tiādinā lokiyaguṇā kathitā, ‘‘sabbadhi vippamutto’’tiādinā lokuttaraguṇā kathitā. Tattha asippajīvītiādi ‘‘vibhave ṭhitasseva ayaṃ dhammo, na sippaṃ nissāya micchājīvena jīvikaṃ kappentassa, tasmā sippesu sāraggahaṇaṃ vissajjetvā adhisīlādīsuyeva tumhehi sikkhitabba’’nti dasseti.
નવમસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Navamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / ઉદાનપાળિ • Udānapāḷi / ૯. સિપ્પસુત્તં • 9. Sippasuttaṃ