Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૨. સિરિમિત્તત્થેરગાથાવણ્ણના

    2. Sirimittattheragāthāvaṇṇanā

    અક્કોધનોતિઆદિકા આયસ્મતો સિરિમિત્તત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયં કુસલં ઉપચિનિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે રાજગહે મહદ્ધનકુટુમ્બિકસ્સ પુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તિ, સિરિમિત્તોતિ લદ્ધનામો. તસ્સ કિર માતા સિરિગુત્તસ્સ ભગિની. તસ્સ વત્થુ ધમ્મપદવણ્ણનાયં (ધ॰ પ॰ અટ્ઠ॰ ૧.ગરહદિન્નવત્થુ) આગતમેવ. સો સિરિગુત્તસ્સ ભાગિનેય્યો સિરિમિત્તો વયપ્પત્તો સત્થુ ધનપાલદમને લદ્ધપ્પસાદો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનાય કમ્મં કરોન્તો નચિરસ્સેવ અરહત્તં પત્તો. એકદિવસં પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસિતું આસનં અભિરુહિત્વા ચિત્તબીજનિં ગહેત્વા નિસિન્નો ભિક્ખૂનં ધમ્મં કથેસિ. કથેન્તો ચ ઉળારતરે ગુણે વિભજિત્વા દસ્સેન્તો –

    Akkodhanotiādikā āyasmato sirimittattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahe mahaddhanakuṭumbikassa putto hutvā nibbatti, sirimittoti laddhanāmo. Tassa kira mātā siriguttassa bhaginī. Tassa vatthu dhammapadavaṇṇanāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 1.garahadinnavatthu) āgatameva. So siriguttassa bhāgineyyo sirimitto vayappatto satthu dhanapāladamane laddhappasādo pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ patto. Ekadivasaṃ pātimokkhaṃ uddisituṃ āsanaṃ abhiruhitvā cittabījaniṃ gahetvā nisinno bhikkhūnaṃ dhammaṃ kathesi. Kathento ca uḷāratare guṇe vibhajitvā dassento –

    ૫૦૨.

    502.

    ‘‘અક્કોધનોનુપનાહી, અમાયો રિત્તપેસુણો;

    ‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;

    સ વે તાદિસકો ભિક્ખુ, એવં પેચ્ચ ન સોચતિ.

    Sa ve tādisako bhikkhu, evaṃ pecca na socati.

    ૫૦૩.

    503.

    ‘‘અક્કોધનોનુપનાહી, અમાયો રિત્તપેસુણો;

    ‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;

    ગુત્તદ્વારો સદા ભિક્ખુ, એવં પેચ્ચ ન સોચતિ.

    Guttadvāro sadā bhikkhu, evaṃ pecca na socati.

    ૫૦૪.

    504.

    ‘‘અક્કોધનોનુપનાહી, અમાયો રિત્તપેસુણો;

    ‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;

    કલ્યાણસીલો સો ભિક્ખુ, એવં પેચ્ચ ન સોચતિ.

    Kalyāṇasīlo so bhikkhu, evaṃ pecca na socati.

    ૫૦૫.

    505.

    ‘‘અક્કોધનોનુપનાહી, અમાયો રિત્તપેસુણો;

    ‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;

    કલ્યાણમિત્તો સો ભિક્ખુ, એવં પેચ્ચ ન સોચતિ.

    Kalyāṇamitto so bhikkhu, evaṃ pecca na socati.

    ૫૦૬.

    506.

    ‘‘અક્કોધનોનુપનાહી, અમાયો રિત્તપેસુણો;

    ‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;

    કલ્યાણપઞ્ઞો સો ભિક્ખુ, એવં પેચ્ચ ન સોચતિ.

    Kalyāṇapañño so bhikkhu, evaṃ pecca na socati.

    ૫૦૭.

    507.

    ‘‘યસ્સ સદ્ધા તથાગતે, અચલા સુપ્પતિટ્ઠિતા;

    ‘‘Yassa saddhā tathāgate, acalā suppatiṭṭhitā;

    સીલઞ્ચ યસ્સ કલ્યાણં, અરિયકન્તં પસંસિતં.

    Sīlañca yassa kalyāṇaṃ, ariyakantaṃ pasaṃsitaṃ.

    ૫૦૮.

    508.

    ‘‘સઙ્ઘે પસાદો યસ્સત્થિ, ઉજુભૂતઞ્ચ દસ્સનં;

    ‘‘Saṅghe pasādo yassatthi, ujubhūtañca dassanaṃ;

    અદલિદ્દોતિ તં આહુ, અમોઘં તસ્સ જીવિતં.

    Adaliddoti taṃ āhu, amoghaṃ tassa jīvitaṃ.

    ૫૦૯.

    509.

    ‘‘તસ્મા સદ્ધઞ્ચ સીલઞ્ચ, પસાદં ધમ્મદસ્સનં;

    ‘‘Tasmā saddhañca sīlañca, pasādaṃ dhammadassanaṃ;

    અનુયુઞ્જેથ મેધાવી, સરં બુદ્ધાન સાસન’’ન્તિ. – ઇમા ગાથા અભાસિ;

    Anuyuñjetha medhāvī, saraṃ buddhāna sāsana’’nti. – imā gāthā abhāsi;

    તત્થ અક્કોધનોતિ અકુજ્ઝનસીલો. ઉપટ્ઠિતે હિ કોધુપ્પત્તિનિમિત્તે અધિવાસનખન્તિયં ઠત્વા કોપસ્સ અનુપ્પાદકો. અનુપનાહીતિ ન ઉપનાહકો, પરેહિ કતં અપરાધં પટિચ્ચ ‘‘અક્કોચ્છિ મં અવધિ મં, અજિનિ મં અહાસિ મે’’તિઆદિના (ધ॰ પ॰ ૩; મહાવ॰ ૪૬૪; મ॰ નિ॰ ૩.૨૩૭) કોધસ્સ અનુપનય્હનસીલો. સન્તદોસપટિચ્છાદનલક્ખણાય માયાય અભાવતો અમાયો. પિસુણવાચાવિરહિતતો રિત્તપેસુણો, સ વે તાદિસકો ભિક્ખૂતિ સો તથારૂપો તથાજાતિકો યથાવુત્તગુણસમન્નાગતો ભિક્ખુ . એવં યથાવુત્તપટિપત્તિયા પેચ્ચ પરલોકે ન સોચતિ સોકનિમિત્તસ્સ અભાવતો. ચક્ખુદ્વારાદયો કાયદ્વારાદયો ચ ગુત્તા પિહિતા સંવુતા એતસ્સાતિ ગુત્તદ્વારો. કલ્યાણસીલોતિ સુન્દરસીલો સુવિસુદ્ધસીલો. કલ્યાણમિત્તોતિ –

    Tattha akkodhanoti akujjhanasīlo. Upaṭṭhite hi kodhuppattinimitte adhivāsanakhantiyaṃ ṭhatvā kopassa anuppādako. Anupanāhīti na upanāhako, parehi kataṃ aparādhaṃ paṭicca ‘‘akkocchi maṃ avadhi maṃ, ajini maṃ ahāsi me’’tiādinā (dha. pa. 3; mahāva. 464; ma. ni. 3.237) kodhassa anupanayhanasīlo. Santadosapaṭicchādanalakkhaṇāya māyāya abhāvato amāyo. Pisuṇavācāvirahitato rittapesuṇo, sa ve tādisako bhikkhūti so tathārūpo tathājātiko yathāvuttaguṇasamannāgato bhikkhu . Evaṃ yathāvuttapaṭipattiyā pecca paraloke na socati sokanimittassa abhāvato. Cakkhudvārādayo kāyadvārādayo ca guttā pihitā saṃvutā etassāti guttadvāro. Kalyāṇasīloti sundarasīlo suvisuddhasīlo. Kalyāṇamittoti –

    ‘‘પિયો ગરુભાવનિયો, વત્તા ચ વચનક્ખમો;

    ‘‘Piyo garubhāvaniyo, vattā ca vacanakkhamo;

    ગમ્ભીરઞ્ચ કથં કત્તા, નો ચટ્ઠાને નિયોજયે’’તિ. (અ॰ નિ॰ ૭.૩૭) –

    Gambhīrañca kathaṃ kattā, no caṭṭhāne niyojaye’’ti. (a. ni. 7.37) –

    એવં વિભાવિતલક્ખણો કલ્યાણમિત્તો એતસ્સાતિ કલ્યાણમિત્તો. કલ્યાણપઞ્ઞોતિ સુન્દરપઞ્ઞો. યદિપિ પઞ્ઞા નામ અસુન્દરા નત્થિ, નિય્યાનિકાય પન પઞ્ઞાય વસેન એવં વુત્તં

    Evaṃ vibhāvitalakkhaṇo kalyāṇamitto etassāti kalyāṇamitto. Kalyāṇapaññoti sundarapañño. Yadipi paññā nāma asundarā natthi, niyyānikāya pana paññāya vasena evaṃ vuttaṃ

    એવમેત્થ કોધાદીનં વિક્ખમ્ભનવસેન સમુચ્છેદવસેન ચ અક્કોધનાદિમુખેન, પુગ્ગલાધિટ્ઠાનાય ગાથાય સમ્માપટિપત્તિં દસ્સેત્વા ઇદાનિ નિપ્ફત્તિતલોકુત્તરસદ્ધાદિકે ઉદ્ધરિત્વા પુગ્ગલાધિટ્ઠાનાય એવ ગાથાય સમ્માપટિપત્તિં દસ્સેન્તો ‘‘યસ્સ સદ્ધા’’તિઆદિમાહ. તસ્સત્થો – યસ્સ પુગ્ગલસ્સ તથાગતે સમ્માસમ્બુદ્ધે ‘‘ઇતિપિ સો ભગવા’’તિઆદિનયપ્પવત્તા મગ્ગેનાગતસદ્ધા, તતો એવ અચલા અવિકમ્પા સુટ્ઠુ પતિટ્ઠિતા. ‘‘અત્થી’’તિ, પદં આનેત્વા સમ્બન્ધિતબ્બં. અરિયકન્તન્તિ અરિયાનં કન્તં પિયાયિતં ભવન્તરેપિ અવિજહનતો. પસંસિતન્તિ બુદ્ધાદીહિ પસટ્ઠં, વણ્ણિતં થોમિતં અત્થીતિ યોજના. તં પનેતં સીલં ગહટ્ઠસીલં પબ્બજિતસીલન્તિ દુવિધં. તત્થ ગહટ્ઠસીલં નામ પઞ્ચસિક્ખાપદસીલં, યં ગહટ્ઠેન રક્ખિતું સક્કા. પબ્બજિતસીલં નામ દસસિક્ખાપદસીલં ઉપાદાય સબ્બં ચતુપારિસુદ્ધિસીલં, તયિદં સબ્બમ્પિ અખણ્ડાદિભાવેન અપરામટ્ઠતાય ‘‘કલ્યાણ’’ન્તિ વેદિતબ્બં.

    Evamettha kodhādīnaṃ vikkhambhanavasena samucchedavasena ca akkodhanādimukhena, puggalādhiṭṭhānāya gāthāya sammāpaṭipattiṃ dassetvā idāni nipphattitalokuttarasaddhādike uddharitvā puggalādhiṭṭhānāya eva gāthāya sammāpaṭipattiṃ dassento ‘‘yassa saddhā’’tiādimāha. Tassattho – yassa puggalassa tathāgate sammāsambuddhe ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinayappavattā maggenāgatasaddhā, tato eva acalā avikampā suṭṭhu patiṭṭhitā. ‘‘Atthī’’ti, padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Ariyakantanti ariyānaṃ kantaṃ piyāyitaṃ bhavantarepi avijahanato. Pasaṃsitanti buddhādīhi pasaṭṭhaṃ, vaṇṇitaṃ thomitaṃ atthīti yojanā. Taṃ panetaṃ sīlaṃ gahaṭṭhasīlaṃ pabbajitasīlanti duvidhaṃ. Tattha gahaṭṭhasīlaṃ nāma pañcasikkhāpadasīlaṃ, yaṃ gahaṭṭhena rakkhituṃ sakkā. Pabbajitasīlaṃ nāma dasasikkhāpadasīlaṃ upādāya sabbaṃ catupārisuddhisīlaṃ, tayidaṃ sabbampi akhaṇḍādibhāvena aparāmaṭṭhatāya ‘‘kalyāṇa’’nti veditabbaṃ.

    સઙ્ઘે પસાદો યસ્સત્થીતિ ‘‘સુપ્પટિપન્નો ભગવતો સાવકસઙ્ઘો’’તિઆદિના અરિયસઙ્ઘે પસાદો સદ્ધા યસ્સ પુગ્ગલસ્સ અત્થિ અચલો સુપ્પતિટ્ઠિતોતિ આનેત્વા યોજેતબ્બં. ઉજુભૂતઞ્ચ દસ્સનન્તિ દિટ્ઠિવઙ્કાભાવતો કિલેસવઙ્કાભાવતો ચ ઉજુભૂતં. અકુટિલં અજિમ્હં કમ્મસ્સકતાદસ્સનઞ્ચેવ સપ્પચ્ચયનામરૂપદસ્સનઞ્ચાતિ દુવિધમ્પિ દસ્સનં યસ્સ અત્થિ અચલં સુપ્પતિટ્ઠિતન્તિ યોજના. અદલિદ્દોતિ તં આહુ સદ્ધાધનં, સીલધનં, સુતધનં, ચાગધનં, પઞ્ઞાધનન્તિ ઇમેસં સુવિસુદ્ધાનં ધનાનં અત્થિતાય ‘‘અદલિદ્દો’’તિ તં તાદિસં પુગ્ગલં બુદ્ધાદયો અરિયા આહુ. અમોઘં તસ્સ જીવિતં તસ્સ તથારૂપસ્સ જીવિતં દિટ્ઠધમ્મિકાદિઅત્થાધિગમેન અમોઘં અવઞ્ઝં સફલમેવાતિ આહૂતિ અત્થો.

    Saṅghe pasādo yassatthīti ‘‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’’tiādinā ariyasaṅghe pasādo saddhā yassa puggalassa atthi acalo suppatiṭṭhitoti ānetvā yojetabbaṃ. Ujubhūtañca dassananti diṭṭhivaṅkābhāvato kilesavaṅkābhāvato ca ujubhūtaṃ. Akuṭilaṃ ajimhaṃ kammassakatādassanañceva sappaccayanāmarūpadassanañcāti duvidhampi dassanaṃ yassa atthi acalaṃ suppatiṭṭhitanti yojanā. Adaliddoti taṃ āhu saddhādhanaṃ, sīladhanaṃ, sutadhanaṃ, cāgadhanaṃ, paññādhananti imesaṃ suvisuddhānaṃ dhanānaṃ atthitāya ‘‘adaliddo’’ti taṃ tādisaṃ puggalaṃ buddhādayo ariyā āhu. Amoghaṃ tassa jīvitaṃ tassa tathārūpassa jīvitaṃ diṭṭhadhammikādiatthādhigamena amoghaṃ avañjhaṃ saphalamevāti āhūti attho.

    તસ્માતિ , યસ્મા યથાવુત્તસદ્ધાદિગુણસમન્નાગતો પુગ્ગલો ‘‘અદલિદ્દો અમોઘજીવિતો’’તિ વુચ્ચતિ, તસ્મા અહમ્પિ તથારૂપો ભવેય્યન્તિ. સદ્ધઞ્ચ…પે॰… સાસનન્તિ ‘‘સબ્બપાપસ્સ અકરણ’’ન્તિઆદિના (ધ॰ પ॰ ૧૮૩; દી॰ નિ॰ ૨.૯૦) વુત્તં બુદ્ધાનં સાસનં અનુસ્સરન્તો કુલપુત્તો વુત્તપ્પભેદં સદ્ધઞ્ચેવ સીલઞ્ચ ધમ્મદસ્સનહેતુકં ધમ્મે સુનિચ્છયા વિમોક્ખભૂતં પસાદઞ્ચ અનુયુઞ્જેય્ય વડ્ઢેય્યાતિ.

    Tasmāti , yasmā yathāvuttasaddhādiguṇasamannāgato puggalo ‘‘adaliddo amoghajīvito’’ti vuccati, tasmā ahampi tathārūpo bhaveyyanti. Saddhañca…pe… sāsananti ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’ntiādinā (dha. pa. 183; dī. ni. 2.90) vuttaṃ buddhānaṃ sāsanaṃ anussaranto kulaputto vuttappabhedaṃ saddhañceva sīlañca dhammadassanahetukaṃ dhamme sunicchayā vimokkhabhūtaṃ pasādañca anuyuñjeyya vaḍḍheyyāti.

    એવં થેરો ભિક્ખૂનં ધમ્મદેસનામુખેન અત્તનિ વિજ્જમાને ગુણે પકાસેન્તો અઞ્ઞં બ્યાકાસિ.

    Evaṃ thero bhikkhūnaṃ dhammadesanāmukhena attani vijjamāne guṇe pakāsento aññaṃ byākāsi.

    સિરિમિત્તત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Sirimittattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૨. સિરિમિત્તત્થેરગાથા • 2. Sirimittattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact