Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૫. પઞ્ચમવગ્ગો

    5. Pañcamavaggo

    ૧. સિરિવડ્ઢત્થેરગાથાવણ્ણના

    1. Sirivaḍḍhattheragāthāvaṇṇanā

    વિવરમનુપતન્તિ વિજ્જુતાતિ આયસ્મતો સિરિવડ્ઢત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? સોપિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ વિવટ્ટૂપનિસ્સયં કુસલં ઉપચિનન્તો ઇતો એકનવુતે કપ્પે વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો વિપસ્સિં ભગવન્તં પસ્સિત્વા કિઙ્કણિપુપ્ફેહિ પૂજં કત્વા તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવલોકે નિબ્બત્તો અપરાપરં પુઞ્ઞાનિ કત્વા સુગતીસુયેવ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે રાજગહે વિભવસમ્પન્નસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ ગેહે નિબ્બત્તિ, સિરિવડ્ઢોતિસ્સ નામં અહોસિ. સો વયપ્પત્તો બિમ્બિસારસમાગમે સત્થરિ સદ્ધમ્મે ચ ઉપ્પન્નપ્પસાદો હેતુસમ્પન્નતાય પબ્બજિ. પબ્બજિત્વા ચ કતપુબ્બકિચ્ચો વેભારપણ્ડવપબ્બતાનં અવિદૂરે અઞ્ઞતરસ્મિં અરઞ્ઞાયતને પબ્બતગુહાયં કમ્મટ્ઠાનમનુયુત્તો વિહરતિ. તસ્મિઞ્ચ સમયે મહા અકાલમેઘો ઉટ્ઠહિ. વિજ્જુલ્લતા પબ્બતવિવરં પવિસન્તિયો વિય વિચરન્તિ. થેરસ્સ ઘમ્મપરિળાહાભિભૂતસ્સ સારગબ્ભેહિ મેઘવાતેહિ ઘમ્મપરિળાહો વૂપસમિ. ઉતુસપ્પાયલાભેન ચિત્તં એકગ્ગં અહોસિ. સમાહિતચિત્તો વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેત્વા અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૧.૨૧.૧૦-૧૪) –

    Vivaramanupatantivijjutāti āyasmato sirivaḍḍhattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto vipassiṃ bhagavantaṃ passitvā kiṅkaṇipupphehi pūjaṃ katvā tena puññakammena devaloke nibbatto aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe vibhavasampannassa brāhmaṇassa gehe nibbatti, sirivaḍḍhotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto bimbisārasamāgame satthari saddhamme ca uppannappasādo hetusampannatāya pabbaji. Pabbajitvā ca katapubbakicco vebhārapaṇḍavapabbatānaṃ avidūre aññatarasmiṃ araññāyatane pabbataguhāyaṃ kammaṭṭhānamanuyutto viharati. Tasmiñca samaye mahā akālamegho uṭṭhahi. Vijjullatā pabbatavivaraṃ pavisantiyo viya vicaranti. Therassa ghammapariḷāhābhibhūtassa sāragabbhehi meghavātehi ghammapariḷāho vūpasami. Utusappāyalābhena cittaṃ ekaggaṃ ahosi. Samāhitacitto vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.21.10-14) –

    ‘‘કઞ્ચનગ્ઘિયસઙ્કાસો, સબ્બઞ્ઞૂ લોકનાયકો;

    ‘‘Kañcanagghiyasaṅkāso, sabbaññū lokanāyako;

    ઓદકં દહમોગ્ગય્હ, સિનાયિ અગ્ગપુગ્ગલો.

    Odakaṃ dahamoggayha, sināyi aggapuggalo.

    ‘‘પગ્ગય્હ કિઙ્કણિં પુપ્ફં, વિપસ્સિસ્સાભિરોપયિં;

    ‘‘Paggayha kiṅkaṇiṃ pupphaṃ, vipassissābhiropayiṃ;

    ઉદગ્ગચિત્તો સુમનો, દ્વિપદિન્દસ્સ તાદિનો.

    Udaggacitto sumano, dvipadindassa tādino.

    ‘‘એકનવુતિતો કપ્પે, યં પુપ્ફમભિરોપયિં;

    ‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;

    દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, બુદ્ધપૂજાયિદં ફલં.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘સત્તવીસતિકપ્પમ્હિ, રાજા ભીમરથો અહુ;

    ‘‘Sattavīsatikappamhi, rājā bhīmaratho ahu;

    સત્તરતનસમ્પન્નો, ચક્કવત્તી મહબ્બલો.

    Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    અરહત્તં પન પત્વા અઞ્ઞાપદેસેન અત્તસન્નિસ્સયં ઉદાનં ઉદાનેન્તો ‘‘વિવરમનુપતન્તિ વિજ્જુતા’’તિ ગાથં અભાસિ.

    Arahattaṃ pana patvā aññāpadesena attasannissayaṃ udānaṃ udānento ‘‘vivaramanupatanti vijjutā’’ti gāthaṃ abhāsi.

    ૪૧. તત્થ વિવરન્તિ અન્તરા વેમજ્ઝં. અનુપતન્તીતિ અનુલક્ખણે પતન્તિ પવત્તન્તિ, વિજ્જોતન્તીતિ અત્થો. વિજ્જોતનમેવ હિ વિજ્જુલ્લતાનં પવત્તિ નામ. અનુ-સદ્દયોગેન ચેત્થ ઉપયોગવચનં, યથા ‘‘રુક્ખમનુવિજ્જોતન્તી’’તિ. વિજ્જુતાતિ સતેરતા. વેભારસ્સ ચ પણ્ડવસ્સ ચાતિ વેભારપબ્બતસ્સ ચ પણ્ડવપબ્બતસ્સ ચ વિવરમનુપતન્તીતિ યોજના. નગવિવરગતોતિ નગવિવરં પબ્બતગુહં ઉપગતો. ઝાયતીતિ આરમ્મણૂપનિજ્ઝાનેન લક્ખણૂપનિજ્ઝાનેન ચ ઝાયતિ, સમથવિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેન્તો ભાવેતિ. પુત્તો અપ્પટિમસ્સ તાદિનોતિ સીલક્ખન્ધાદિધમ્મકાયસમ્પત્તિયા રૂપકાયસમ્પત્તિયા ચ અનુપમસ્સ ઉપમારહિતસ્સ ઇટ્ઠાનિટ્ઠાદીસુ તાદિલક્ખણસમ્પત્તિયા તાદિનો બુદ્ધસ્સ ભગવતો ઓરસપુત્તો. પુત્તવચનેનેવ ચેત્થ થેરેન સત્થુ અનુજાતભાવદીપનેન અઞ્ઞા બ્યાકતાતિ વેદિતબ્બં.

    41. Tattha vivaranti antarā vemajjhaṃ. Anupatantīti anulakkhaṇe patanti pavattanti, vijjotantīti attho. Vijjotanameva hi vijjullatānaṃ pavatti nāma. Anu-saddayogena cettha upayogavacanaṃ, yathā ‘‘rukkhamanuvijjotantī’’ti. Vijjutāti sateratā. Vebhārassa ca paṇḍavassa cāti vebhārapabbatassa ca paṇḍavapabbatassa ca vivaramanupatantīti yojanā. Nagavivaragatoti nagavivaraṃ pabbataguhaṃ upagato. Jhāyatīti ārammaṇūpanijjhānena lakkhaṇūpanijjhānena ca jhāyati, samathavipassanaṃ ussukkāpento bhāveti. Putto appaṭimassa tādinoti sīlakkhandhādidhammakāyasampattiyā rūpakāyasampattiyā ca anupamassa upamārahitassa iṭṭhāniṭṭhādīsu tādilakkhaṇasampattiyā tādino buddhassa bhagavato orasaputto. Puttavacaneneva cettha therena satthu anujātabhāvadīpanena aññā byākatāti veditabbaṃ.

    સિરિવડ્ઢત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Sirivaḍḍhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૧. સિરિવડ્ઢત્થેરગાથા • 1. Sirivaḍḍhattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact