Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અપદાન-અટ્ઠકથા • Apadāna-aṭṭhakathā

    ૩. સીવલિત્થેરઅપદાનવણ્ણના

    3. Sīvalittheraapadānavaṇṇanā

    તતિયાપદાને પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો સીવલિત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો હેટ્ઠા વુત્તનયેન વિહારં ગન્ત્વા પરિસાય પરિયન્તે ઠિતો ધમ્મં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું લાભીનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા ‘‘મયાપિ અનાગતે એવરૂપેન ભવિતું વટ્ટતી’’તિ દસબલં નિમન્તેત્વા સત્તાહં બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખસઙ્ઘસ્સ મહાદાનં દત્વા, ‘‘ભન્તે, ઇમિના અધિકારકમ્મેન ન અઞ્ઞં સમ્પત્તિં પત્થેમિ, અનાગતે પન એકસ્સ બુદ્ધસ્સ સાસને અહમ્પિ તુમ્હેહિ સો એતદગ્ગે ઠપિતભિક્ખુ વિય લાભીનં અગ્ગો ભવેય્ય’’ન્તિ પત્થનં અકાસિ. સત્થા તસ્સ અનન્તરાયતં દિસ્વા ‘‘અયં તે પત્થના અનાગતે ગોતમસ્સ બુદ્ધસ્સ સન્તિકે સમિજ્ઝિસ્સતી’’તિ બ્યાકરિત્વા પક્કામિ. સો કુલપુત્તો યાવજીવં કુસલં કત્વા દેવમનુસ્સેસુ ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે બન્ધુમતીનગરતો અવિદૂરે એકસ્મિં ગામકે નિબ્બત્તિ, તસ્મિં સમયે બન્ધુમતીનગરવાસિનો રઞ્ઞા સદ્ધિં સાકચ્છિત્વા દસબલસ્સ દાનં અદંસુ.

    Tatiyāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato sīvalittherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto heṭṭhā vuttanayena vihāraṃ gantvā parisāya pariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lābhīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti dasabalaṃ nimantetvā sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhasaṅghassa mahādānaṃ datvā, ‘‘bhante, iminā adhikārakammena na aññaṃ sampattiṃ patthemi, anāgate pana ekassa buddhassa sāsane ahampi tumhehi so etadagge ṭhapitabhikkhu viya lābhīnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā tassa anantarāyataṃ disvā ‘‘ayaṃ te patthanā anāgate gotamassa buddhassa santike samijjhissatī’’ti byākaritvā pakkāmi. So kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu ubhayasampattiyo anubhavitvā vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagarato avidūre ekasmiṃ gāmake nibbatti, tasmiṃ samaye bandhumatīnagaravāsino raññā saddhiṃ sākacchitvā dasabalassa dānaṃ adaṃsu.

    એકદિવસં સબ્બે એકતો હુત્વા દાનં દેન્તા ‘‘કિં નુ ખો અમ્હાકં દાનગ્ગે નત્થી’’તિ (અ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧.૨૦૭; થેરગા॰ અટ્ઠ॰ ૧.૫૯ સીવલિત્થેરગાથાવણ્ણના) ઓલોકેન્તા મધુઞ્ચ ગુળદધિઞ્ચ નાદ્દસંસુ. તે ‘‘યતો કુતોચિ આહરિસ્સામા’’તિ જનપદતો નગરપવિસનમગ્ગેસુ પુરિસે ઠપેસું. તદા એસ કુલપુત્તો અત્તનો ગામતો ગુળદધિવારકં ગહેત્વા ‘‘કિઞ્ચિદેવ આહરિસ્સામી’’તિ નગરં ગચ્છન્તો ‘‘મુખં ધોવિત્વા ધોતહત્થપાદો પવિસિસ્સામી’’તિ ફાસુકટ્ઠાનં ઓલોકેન્તો નઙ્ગલસીસપ્પમાણં નિમ્મક્ખિકદણ્ડકમધું દિસ્વા ‘‘પુઞ્ઞેન મે ઇદં ઉપ્પન્ન’’ન્તિ ગહેત્વા નગરં પાવિસિ. નાગરેહિ ઠપિતપુરિસો તં દિસ્વા, ‘‘મારિસ, કસ્સ ઇમં હરસી’’તિ પુચ્છિ. ‘‘ન કસ્સચિ, સામિ, વિક્કાયિકં મે ઇદ’’ન્તિ. ‘‘તેન હિ ઇમં કહાપણં ગહેત્વા એતં મધુઞ્ચ ગુળદધિઞ્ચ દેહી’’તિ.

    Ekadivasaṃ sabbe ekato hutvā dānaṃ dentā ‘‘kiṃ nu kho amhākaṃ dānagge natthī’’ti (a. ni. aṭṭha. 1.1.207; theragā. aṭṭha. 1.59 sīvalittheragāthāvaṇṇanā) olokentā madhuñca guḷadadhiñca nāddasaṃsu. Te ‘‘yato kutoci āharissāmā’’ti janapadato nagarapavisanamaggesu purise ṭhapesuṃ. Tadā esa kulaputto attano gāmato guḷadadhivārakaṃ gahetvā ‘‘kiñcideva āharissāmī’’ti nagaraṃ gacchanto ‘‘mukhaṃ dhovitvā dhotahatthapādo pavisissāmī’’ti phāsukaṭṭhānaṃ olokento naṅgalasīsappamāṇaṃ nimmakkhikadaṇḍakamadhuṃ disvā ‘‘puññena me idaṃ uppanna’’nti gahetvā nagaraṃ pāvisi. Nāgarehi ṭhapitapuriso taṃ disvā, ‘‘mārisa, kassa imaṃ harasī’’ti pucchi. ‘‘Na kassaci, sāmi, vikkāyikaṃ me ida’’nti. ‘‘Tena hi imaṃ kahāpaṇaṃ gahetvā etaṃ madhuñca guḷadadhiñca dehī’’ti.

    સો ચિન્તેસિ – ‘‘ઇદં મે ન બહું અગ્ઘતિ, અયઞ્ચ એકપ્પહારેનેવ બહું દેતિ, વીમંસિસ્સામી’’તિ. તતો નં આહ – ‘‘નાહં એકકહાપણેન દેમી’’તિ. ‘‘યદિ એવં દ્વે કહાપણે ગહેત્વા દેહી’’તિ. ‘‘દ્વીહિપિ ન દેમી’’તિ. એતેનુપાયેન વડ્ઢેત્વા યાવ સહસ્સં પાપુણિ, સો ચિન્તેસિ – ‘‘અતિઅઞ્છિતું ન વટ્ટતિ, હોતુ તાવ ઇમિના કત્તબ્બકમ્મં પુચ્છિસ્સામી’’તિ . અથ નં આહ – ‘‘ન ઇદં બહુઅગ્ઘનકં, ત્વં પન બહું દેસિ, કેન કમ્મેન ઇદં ગણ્હસી’’તિ. ‘‘ઇધ, ભો, નગરવાસિનો રઞ્ઞા સદ્ધિં પટિવિરુજ્ઝિત્વા વિપસ્સિસમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ દાનં દેન્તા ઇદં દ્વયં દાનગ્ગે અપસ્સન્તા મં પરિયેસાપેન્તિ. સચે ઇદં દ્વયં ન લભિસ્સન્તિ, નાગરાનં પરાજયો ભવિસ્સતિ. તસ્મા સહસ્સં દત્વા ગણ્હામી’’તિ. ‘‘કિં પનેતં નાગરાનં એવ વટ્ટતિ, ઉદાહુ અઞ્ઞેસમ્પિ દાતું વટ્ટતી’’તિ? ‘‘યસ્સ કસ્સચિ દાતું અવારિતમેત’’ન્તિ. ‘‘અત્થિ પન કોચિ નાગરાનં દાને એકદિવસં સહસ્સં દાતા’’તિ? ‘‘નત્થિ, સમ્મા’’તિ. ‘‘ઇમેસં મે દ્વિન્નં સહસ્સગ્ઘનકભાવં જાનાસી’’તિ? ‘‘આમ, જાનામી’’તિ. ‘‘તેન હિ ગચ્છ, નાગરાનં આરોચેહિ – ‘એકો પુરિસો ઇમાનિ દ્વે મૂલેન ન દેતિ, તુમ્હેહિ સદ્ધિં સહત્થેનેવ દાતુકામો, તુમ્હે ઇમેસં દ્વિન્નં કારણા નિબ્બિતક્કા હોથા’’તિ. ‘‘ત્વં ઇમસ્મિં દાને જેટ્ઠકભાગસ્સ કાયસક્ખી હોહી’’તિ વત્વા ગતો. સો પન કુલપુત્તો ગામતો પરિબ્બયત્થં ગહિતકહાપણેન પઞ્ચકટુકં ગહેત્વા ચુણ્ણં કત્વા દધિતો કઞ્ચિયં વાહેત્વા તત્થ મધુપટલં પીળેત્વા પઞ્ચકટુકચુણ્ણેન યોજેત્વા પદુમિનિપત્તે પક્ખિપિત્વા તં સંવિદહિત્વા આદાય દસબલસ્સ અવિદૂરે નિસીદિ. મહાજનેહિ આહરિયમાનસ્સ સક્કારસ્સ અન્તરે અત્તનો પત્તવારં ઓલોકેન્તો ઓકાસં ઞત્વા સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા, ‘‘ભન્તે, અયં મે દુગ્ગતસક્કારો, ઇમં મે અનુકમ્પં પટિચ્ચ પટિગ્ગણ્હથા’’તિ. સત્થા તસ્સાનુકમ્પં પટિચ્ચ ચતુમહારાજેહિ દત્તિયેન સેલમયપત્તેન તં પટિગ્ગહેત્વા યથા અટ્ઠસટ્ઠિયા ભિક્ખુસતસહસ્સસ્સ દિય્યમાનં ન ખીયતિ, એવં અધિટ્ઠાસિ.

    So cintesi – ‘‘idaṃ me na bahuṃ agghati, ayañca ekappahāreneva bahuṃ deti, vīmaṃsissāmī’’ti. Tato naṃ āha – ‘‘nāhaṃ ekakahāpaṇena demī’’ti. ‘‘Yadi evaṃ dve kahāpaṇe gahetvā dehī’’ti. ‘‘Dvīhipi na demī’’ti. Etenupāyena vaḍḍhetvā yāva sahassaṃ pāpuṇi, so cintesi – ‘‘atiañchituṃ na vaṭṭati, hotu tāva iminā kattabbakammaṃ pucchissāmī’’ti . Atha naṃ āha – ‘‘na idaṃ bahuagghanakaṃ, tvaṃ pana bahuṃ desi, kena kammena idaṃ gaṇhasī’’ti. ‘‘Idha, bho, nagaravāsino raññā saddhiṃ paṭivirujjhitvā vipassisammāsambuddhassa dānaṃ dentā idaṃ dvayaṃ dānagge apassantā maṃ pariyesāpenti. Sace idaṃ dvayaṃ na labhissanti, nāgarānaṃ parājayo bhavissati. Tasmā sahassaṃ datvā gaṇhāmī’’ti. ‘‘Kiṃ panetaṃ nāgarānaṃ eva vaṭṭati, udāhu aññesampi dātuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Yassa kassaci dātuṃ avāritameta’’nti. ‘‘Atthi pana koci nāgarānaṃ dāne ekadivasaṃ sahassaṃ dātā’’ti? ‘‘Natthi, sammā’’ti. ‘‘Imesaṃ me dvinnaṃ sahassagghanakabhāvaṃ jānāsī’’ti? ‘‘Āma, jānāmī’’ti. ‘‘Tena hi gaccha, nāgarānaṃ ārocehi – ‘eko puriso imāni dve mūlena na deti, tumhehi saddhiṃ sahattheneva dātukāmo, tumhe imesaṃ dvinnaṃ kāraṇā nibbitakkā hothā’’ti. ‘‘Tvaṃ imasmiṃ dāne jeṭṭhakabhāgassa kāyasakkhī hohī’’ti vatvā gato. So pana kulaputto gāmato paribbayatthaṃ gahitakahāpaṇena pañcakaṭukaṃ gahetvā cuṇṇaṃ katvā dadhito kañciyaṃ vāhetvā tattha madhupaṭalaṃ pīḷetvā pañcakaṭukacuṇṇena yojetvā paduminipatte pakkhipitvā taṃ saṃvidahitvā ādāya dasabalassa avidūre nisīdi. Mahājanehi āhariyamānassa sakkārassa antare attano pattavāraṃ olokento okāsaṃ ñatvā satthu santikaṃ gantvā, ‘‘bhante, ayaṃ me duggatasakkāro, imaṃ me anukampaṃ paṭicca paṭiggaṇhathā’’ti. Satthā tassānukampaṃ paṭicca catumahārājehi dattiyena selamayapattena taṃ paṭiggahetvā yathā aṭṭhasaṭṭhiyā bhikkhusatasahassassa diyyamānaṃ na khīyati, evaṃ adhiṭṭhāsi.

    સો કુલપુત્તો નિટ્ઠિતભત્તકિચ્ચં ભગવન્તં વન્દિત્વા એકમન્તં નિસિન્નો આહ – ‘‘દિટ્ઠો મે, ભન્તે ભગવા, અજ્જ બન્ધુમતીનગરવાસીહિ તુમ્હાકં સક્કારો આહરિયમાનો, અહમ્પિ ઇમસ્સ નિસ્સન્દેન નિબ્બત્તનિબ્બત્તભવે લાભગ્ગયસગ્ગપ્પત્તો ભવેય્ય’’ન્તિ. સત્થા ‘‘એવં હોતુ કુલપુત્તા’’તિ વત્વા તસ્સ ચ નગરવાસીનઞ્ચ ભત્તાનુમોદનં કત્વા પક્કામિ. સો કુલપુત્તો યાવજીવં કુસલં કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સુપ્પવાસાય રાજધીતુયા કુચ્છિમ્હિ પટિસન્ધિં ગણ્હિ. તસ્સ પટિસન્ધિગ્ગહણકાલતો પટ્ઠાય સાયં પાતઞ્ચ પઞ્ચપણ્ણાકારસતાનિ સુપ્પવાસાય ઉપનીયન્તિ. અથસ્સ સા પુઞ્ઞવીમંસનત્થં હત્થેન બીજપચ્છિં ફુસાપેન્તી અટ્ઠાસિ. એકેકબીજતો સલાકસતં સલાકસહસ્સમ્પિ નિગ્ગચ્છતિ, એકેકકરીસખેત્તતો પણ્ણાસમ્પિ સટ્ઠિપિ સકટપમાણાનિ ઉપ્પજ્જન્તિ. કોટ્ઠપૂરણકાલેપિસ્સા કોટ્ઠદ્વારં હત્થેન ફુસન્તિયા રાજધીતાય પુઞ્ઞેન ગણ્હન્તાનં ગહિતગહિતં પુન પૂરતિ. પરિપુણ્ણભત્તકુમ્ભિતોપિ ‘‘રાજધીતાય પુઞ્ઞ’’ન્તિ વત્વા યસ્સ કસ્સચિ દેન્તા નં યાવ ન ઉક્કડ્ઢન્તિ, ન તાવ ભત્તં ખીયતિ. દારકે કુચ્છિગતેયેવ સત્ત વસ્સાનિ અતિક્કમિંસુ.

    So kulaputto niṭṭhitabhattakiccaṃ bhagavantaṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno āha – ‘‘diṭṭho me, bhante bhagavā, ajja bandhumatīnagaravāsīhi tumhākaṃ sakkāro āhariyamāno, ahampi imassa nissandena nibbattanibbattabhave lābhaggayasaggappatto bhaveyya’’nti. Satthā ‘‘evaṃ hotu kulaputtā’’ti vatvā tassa ca nagaravāsīnañca bhattānumodanaṃ katvā pakkāmi. So kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde suppavāsāya rājadhītuyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa paṭisandhiggahaṇakālato paṭṭhāya sāyaṃ pātañca pañcapaṇṇākārasatāni suppavāsāya upanīyanti. Athassa sā puññavīmaṃsanatthaṃ hatthena bījapacchiṃ phusāpentī aṭṭhāsi. Ekekabījato salākasataṃ salākasahassampi niggacchati, ekekakarīsakhettato paṇṇāsampi saṭṭhipi sakaṭapamāṇāni uppajjanti. Koṭṭhapūraṇakālepissā koṭṭhadvāraṃ hatthena phusantiyā rājadhītāya puññena gaṇhantānaṃ gahitagahitaṃ puna pūrati. Paripuṇṇabhattakumbhitopi ‘‘rājadhītāya puñña’’nti vatvā yassa kassaci dentā naṃ yāva na ukkaḍḍhanti, na tāva bhattaṃ khīyati. Dārake kucchigateyeva satta vassāni atikkamiṃsu.

    ગબ્ભે પન પરિપક્કે સત્તાહં મહાદુક્ખં અનુભોસિ. સા સામિકં આમન્તેત્વા – ‘‘પુરે મરણા જીવમાના દાનં દસ્સામી’’તિ સત્થુ સન્તિકં પેસેસિ – ‘‘ગચ્છ, સામિ, ઇમં પવત્તિં સત્થુ આરોચેત્વા સત્થારં નિમન્તેહિ, યઞ્ચ સત્થા વદતિ, તં સાધુકં ઉપલક્ખેત્વા આગન્ત્વા મય્હં કથેહી’’તિ. સો ગન્ત્વા તસ્સા સાસનં સત્થુ આરોચેસિ – ‘‘સત્થુ ભન્તે, કોળિયધીતા પાદે વન્દતી’’તિ. સત્થા તસ્સા અનુકમ્પં પટિચ્ચ – ‘‘સુખિની હોતુ સુપ્પવાસા કોળિયધીતા અરોગા, અરોગં પુત્તં વિજાયતૂ’’તિ આહ. સો તં સુત્વા ભગવન્તં વન્દિત્વા અત્તનો ગામાભિમુખો પાયાસિ. તસ્સ પુરે આગમનાયેવ સુપ્પવાસાય કુચ્છિતો ધમ્મકરણતો ઉદકં વિય ગબ્ભો નિક્ખમિ, પરિવારેત્વા નિસિન્નજનો અસ્સુમુખો રોદિતું આરદ્ધો હટ્ઠતુટ્ઠોવ તસ્સા સામિકસ્સ તુટ્ઠિસાસનં આરોચેતું અગમાસિ. સો તેસં ઇઙ્ગિતં દિસ્વા – ‘‘દસબલેન કથિતકથા નિપ્ફન્ના ભવિસ્સતિ મઞ્ઞે’’તિ ચિન્તેસિ. સો આગન્ત્વા સત્થુ કથં રાજધીતાય કથેસિ. રાજધીતા તયા નિમન્તિતં જીવભત્તમેવ મઙ્ગલભત્તં ભવિસ્સતિ, ગચ્છ સત્તાહં દસબલં નિમન્તેહીતિ. સો તથા અકાસિ. સત્તાહં બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ મહાદાનં પવત્તયિંસુ. સો દારકો ઞાતીનં સન્તત્તચિત્તં નિબ્બાપેન્તો સીતલભાવં કુરુમાનો જાતોતિ, સીવલિત્વેવ નામં કરિંસુ. સો સત્ત વસ્સાનિ ગબ્ભે વસિતત્તા જાતકાલતો પટ્ઠાય સબ્બકમ્મક્ખમો અહોસિ. ધમ્મસેનાપતિ સારિપુત્તત્થેરો સત્તમે દિવસે તેન સદ્ધિં કથાસલ્લાપમકાસિ. સત્થાપિ ઇમં ગાથં અભાસિ –

    Gabbhe pana paripakke sattāhaṃ mahādukkhaṃ anubhosi. Sā sāmikaṃ āmantetvā – ‘‘pure maraṇā jīvamānā dānaṃ dassāmī’’ti satthu santikaṃ pesesi – ‘‘gaccha, sāmi, imaṃ pavattiṃ satthu ārocetvā satthāraṃ nimantehi, yañca satthā vadati, taṃ sādhukaṃ upalakkhetvā āgantvā mayhaṃ kathehī’’ti. So gantvā tassā sāsanaṃ satthu ārocesi – ‘‘satthu bhante, koḷiyadhītā pāde vandatī’’ti. Satthā tassā anukampaṃ paṭicca – ‘‘sukhinī hotu suppavāsā koḷiyadhītā arogā, arogaṃ puttaṃ vijāyatū’’ti āha. So taṃ sutvā bhagavantaṃ vanditvā attano gāmābhimukho pāyāsi. Tassa pure āgamanāyeva suppavāsāya kucchito dhammakaraṇato udakaṃ viya gabbho nikkhami, parivāretvā nisinnajano assumukho rodituṃ āraddho haṭṭhatuṭṭhova tassā sāmikassa tuṭṭhisāsanaṃ ārocetuṃ agamāsi. So tesaṃ iṅgitaṃ disvā – ‘‘dasabalena kathitakathā nipphannā bhavissati maññe’’ti cintesi. So āgantvā satthu kathaṃ rājadhītāya kathesi. Rājadhītā tayā nimantitaṃ jīvabhattameva maṅgalabhattaṃ bhavissati, gaccha sattāhaṃ dasabalaṃ nimantehīti. So tathā akāsi. Sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ pavattayiṃsu. So dārako ñātīnaṃ santattacittaṃ nibbāpento sītalabhāvaṃ kurumāno jātoti, sīvalitveva nāmaṃ kariṃsu. So satta vassāni gabbhe vasitattā jātakālato paṭṭhāya sabbakammakkhamo ahosi. Dhammasenāpati sāriputtatthero sattame divase tena saddhiṃ kathāsallāpamakāsi. Satthāpi imaṃ gāthaṃ abhāsi –

    ‘‘યોમં પલિપથં દુગ્ગં, સંસારં મોહમચ્ચગા;

    ‘‘Yomaṃ palipathaṃ duggaṃ, saṃsāraṃ mohamaccagā;

    તિણ્ણો પારઙ્ગતો ઝાયી, અનેજો અકથંકથી;

    Tiṇṇo pāraṅgato jhāyī, anejo akathaṃkathī;

    અનુપાદાય નિબ્બુતો, તમહં બ્રૂમિ બ્રાહ્મણ’’ન્તિ. (ધ॰ પ॰ ૪૧૪; સુ॰ નિ॰ ૬૪૩);

    Anupādāya nibbuto, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti. (dha. pa. 414; su. ni. 643);

    અથ નં થેરો એવમાહ – ‘‘કિં પન તયા એવરૂપં દુક્ખં અનુભવિત્વા પબ્બજિતું ન વટ્ટતી’’તિ? ‘‘લભન્તો પબ્બજેય્યં, ભન્તે’’તિ. સુપ્પવાસા તં થેરેન સદ્ધિં કથેન્તં દિસ્વા – ‘‘કિં નુ ખો મે પુત્તો ધમ્મસેનાપતિના કથેતી’’તિ થેરં ઉપસઙ્કમિત્વા પુચ્છિ – ‘‘મય્હં પુત્તો તુમ્હેહિ સદ્ધિં કિં કથેતિ, ભન્તે’’તિ? અત્તના અનુભુત્તગબ્ભવાસદુક્ખં કથેત્વા – ‘‘તુમ્હેહિ અનુઞ્ઞાતો પબ્બજિસ્સામી’’તિ વદતીતિ. ‘‘સાધુ ભન્તે, પબ્બાજેથ ન’’ન્તિ. થેરો તં વિહારં નેત્વા તચપઞ્ચકકમ્મટ્ઠાનં દત્વા પબ્બાજેન્તો, ‘‘સીવલિ , તુય્હં અઞ્ઞેન ઓવાદેન કમ્મં નત્થિ, તયા સત્ત વસ્સાનિ અનુભુત્તદુક્ખમેવ પચ્ચવેક્ખાહી’’તિ. ‘‘ભન્તે, પબ્બજ્જાયેવ તુમ્હાકં ભારો, યં પન મયા સક્કા કાતું, તમહં જાનિસ્સામી’’તિ. સો પન પઠમકેસવટ્ટિયા ઓરોપિતક્ખણેયેવ સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠાસિ, દુતિયાય ઓરોપિતક્ખણે સકદાગામિફલે, તતિયાય અનાગામિફલે પતિટ્ઠાસિ. સબ્બેસંયેવ કેસાનં ઓરોપનઞ્ચ અરહત્તફલસચ્છિકિરિયા ચ અપુરે અપચ્છા અહોસિ.

    Atha naṃ thero evamāha – ‘‘kiṃ pana tayā evarūpaṃ dukkhaṃ anubhavitvā pabbajituṃ na vaṭṭatī’’ti? ‘‘Labhanto pabbajeyyaṃ, bhante’’ti. Suppavāsā taṃ therena saddhiṃ kathentaṃ disvā – ‘‘kiṃ nu kho me putto dhammasenāpatinā kathetī’’ti theraṃ upasaṅkamitvā pucchi – ‘‘mayhaṃ putto tumhehi saddhiṃ kiṃ katheti, bhante’’ti? Attanā anubhuttagabbhavāsadukkhaṃ kathetvā – ‘‘tumhehi anuññāto pabbajissāmī’’ti vadatīti. ‘‘Sādhu bhante, pabbājetha na’’nti. Thero taṃ vihāraṃ netvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā pabbājento, ‘‘sīvali , tuyhaṃ aññena ovādena kammaṃ natthi, tayā satta vassāni anubhuttadukkhameva paccavekkhāhī’’ti. ‘‘Bhante, pabbajjāyeva tumhākaṃ bhāro, yaṃ pana mayā sakkā kātuṃ, tamahaṃ jānissāmī’’ti. So pana paṭhamakesavaṭṭiyā oropitakkhaṇeyeva sotāpattiphale patiṭṭhāsi, dutiyāya oropitakkhaṇe sakadāgāmiphale, tatiyāya anāgāmiphale patiṭṭhāsi. Sabbesaṃyeva kesānaṃ oropanañca arahattaphalasacchikiriyā ca apure apacchā ahosi.

    અથ ભિક્ખુસઙ્ઘે કથા ઉદપાદિ – ‘‘અહો એવં પુઞ્ઞવાપિ થેરો સત્તમાસાધિકાનિ સત્ત સંવચ્છરાનિ માતુગબ્ભે વસિત્વા સત્ત દિવસાનિ મૂળ્હગબ્ભે વસી’’તિ. સત્થા આગન્ત્વા – ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના’’તિ પુચ્છિત્વા – ‘‘ઇમાય નામા’’તિ વુત્તે – ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇમિના કુલપુત્તેન ઇમાય જાતિયા કતકમ્મ’’ન્તિ વત્વા અતીતં આહરિત્વા અતીતે, ભિક્ખવે, બુદ્ધુપ્પાદતો પુરેતરમેવ એસ કુલપુત્તો બારાણસિયં રાજકુલે નિબ્બત્તો, પિતુ અચ્ચયેન રજ્જે પતિટ્ઠાય વિભવસમ્પન્નો પાકટો અહોસિ. તદા એકો પચ્ચન્તરાજા ‘‘રજ્જં ગણ્હિસ્સામી’’તિ આગન્ત્વા નગરં ઉપરુન્ધિત્વા ખન્ધાવારં કારેત્વા વિહાસિ. અથ રાજા માતુયા સદ્ધિં સમાનચ્છન્દો હુત્વા સત્તાહં ખન્ધાવારનગરે ચતૂસુ દિસાસુ દ્વારં પિધાપેસિ, નિક્ખમન્તાનં પવિસન્તાનઞ્ચ દ્વારમૂળ્હં અહોસિ. અથ મિગદાયવિહારે પચ્ચેકબુદ્ધા ઉગ્ઘોસેસું. રાજા સુત્વા દ્વારં વિવરાપેસીતિ. પચ્ચન્તરાજાપિ પલાયિ. સો તેન કમ્મવિપાકેન નરકાદીસુ દુક્ખમનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે રાજકુલે નિબ્બત્તોપિ માતુયા સદ્ધિં ઇમં એવરૂપં દુક્ખમનુભવિ. તસ્સ પન પબ્બજિતકાલતો પટ્ઠાય ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ચત્તારો પચ્ચયા યદિચ્છકં ઉપ્પજ્જન્તિ. એવં એત્થ વત્થુ સમુટ્ઠિતં.

    Atha bhikkhusaṅghe kathā udapādi – ‘‘aho evaṃ puññavāpi thero sattamāsādhikāni satta saṃvaccharāni mātugabbhe vasitvā satta divasāni mūḷhagabbhe vasī’’ti. Satthā āgantvā – ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā – ‘‘imāya nāmā’’ti vutte – ‘‘na, bhikkhave, iminā kulaputtena imāya jātiyā katakamma’’nti vatvā atītaṃ āharitvā atīte, bhikkhave, buddhuppādato puretarameva esa kulaputto bārāṇasiyaṃ rājakule nibbatto, pitu accayena rajje patiṭṭhāya vibhavasampanno pākaṭo ahosi. Tadā eko paccantarājā ‘‘rajjaṃ gaṇhissāmī’’ti āgantvā nagaraṃ uparundhitvā khandhāvāraṃ kāretvā vihāsi. Atha rājā mātuyā saddhiṃ samānacchando hutvā sattāhaṃ khandhāvāranagare catūsu disāsu dvāraṃ pidhāpesi, nikkhamantānaṃ pavisantānañca dvāramūḷhaṃ ahosi. Atha migadāyavihāre paccekabuddhā ugghosesuṃ. Rājā sutvā dvāraṃ vivarāpesīti. Paccantarājāpi palāyi. So tena kammavipākena narakādīsu dukkhamanubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde rājakule nibbattopi mātuyā saddhiṃ imaṃ evarūpaṃ dukkhamanubhavi. Tassa pana pabbajitakālato paṭṭhāya bhikkhusaṅghassa cattāro paccayā yadicchakaṃ uppajjanti. Evaṃ ettha vatthu samuṭṭhitaṃ.

    અપરભાગે સત્થા સાવત્થિં અગમાસિ. થેરો ભગવન્તં અભિવાદેત્વા, ‘‘ભન્તે, મય્હં પુઞ્ઞબલં વીમંસિસ્સામિ, પઞ્ચભિક્ખુસતાનિ દેથા’’તિ. ‘‘ગણ્હ, સીવલી’’તિ. સો પઞ્ચસતે ભિક્ખૂ ગહેત્વા હિમવન્તાભિમુખં ગચ્છન્તો અટવિમગ્ગં ગચ્છતિ. તસ્સ પઠમં દિટ્ઠનિગ્રોધે અધિવત્થા દેવતા સત્ત દિવસાનિ દાનં અદાસિ. ઇતિ સો –

    Aparabhāge satthā sāvatthiṃ agamāsi. Thero bhagavantaṃ abhivādetvā, ‘‘bhante, mayhaṃ puññabalaṃ vīmaṃsissāmi, pañcabhikkhusatāni dethā’’ti. ‘‘Gaṇha, sīvalī’’ti. So pañcasate bhikkhū gahetvā himavantābhimukhaṃ gacchanto aṭavimaggaṃ gacchati. Tassa paṭhamaṃ diṭṭhanigrodhe adhivatthā devatā satta divasāni dānaṃ adāsi. Iti so –

    ‘‘નિગ્રોધં પઠમં પસ્સિ, દુતિયં પણ્ડવપબ્બતં;

    ‘‘Nigrodhaṃ paṭhamaṃ passi, dutiyaṃ paṇḍavapabbataṃ;

    તતિયં અચિરવતિયં, ચતુત્થં વરસાગરં.

    Tatiyaṃ aciravatiyaṃ, catutthaṃ varasāgaraṃ.

    ‘‘પઞ્ચમં હિમવન્તં સો, છટ્ઠં છદ્દન્તુપાગમિ;

    ‘‘Pañcamaṃ himavantaṃ so, chaṭṭhaṃ chaddantupāgami;

    સત્તમં ગન્ધમાદનં, અટ્ઠમં અથ રેવત’’ન્તિ. (અ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧.૨૦૭; થેરગા॰ અટ્ઠ॰ ૧.૫૯ સીવલિત્થેરગાથાવણ્ણના) –

    Sattamaṃ gandhamādanaṃ, aṭṭhamaṃ atha revata’’nti. (a. ni. aṭṭha. 1.1.207; theragā. aṭṭha. 1.59 sīvalittheragāthāvaṇṇanā) –

    સબ્બટ્ઠાનેસુ સત્ત સત્ત દિવસાનેવ દાનં અદંસુ. ગન્ધમાદનપબ્બતે પન નાગદત્તદેવરાજા સત્તસુ દિવસેસુ એકદિવસં ખીરપિણ્ડપાતં અદાસિ, એકદિવસં સપ્પિપિણ્ડપાતં અદાસિ. અથ નં ભિક્ખુસઙ્ઘો આહ – ‘‘આવુસો, ઇમસ્સ દેવરઞ્ઞો નેવ ધેનુયો દુય્હમાના પઞ્ઞાયન્તિ, ન દધિનિમ્મથનં, કુતો તે, દેવરાજ, ઇદં ઉપ્પજ્જતી’’તિ? ‘‘ભન્તે, કસ્સપદસબલસ્સ કાલે ખીરસલાકભત્તદાનસ્સેતં ફલ’’ન્તિ દેવરાજા આહ.

    Sabbaṭṭhānesu satta satta divasāneva dānaṃ adaṃsu. Gandhamādanapabbate pana nāgadattadevarājā sattasu divasesu ekadivasaṃ khīrapiṇḍapātaṃ adāsi, ekadivasaṃ sappipiṇḍapātaṃ adāsi. Atha naṃ bhikkhusaṅgho āha – ‘‘āvuso, imassa devarañño neva dhenuyo duyhamānā paññāyanti, na dadhinimmathanaṃ, kuto te, devarāja, idaṃ uppajjatī’’ti? ‘‘Bhante, kassapadasabalassa kāle khīrasalākabhattadānassetaṃ phala’’nti devarājā āha.

    અપરભાગે સત્થા ખદિરવનિયરેવતત્થેરસ્સ પચ્ચુગ્ગમનં અકાસિ. કથં? અથાયસ્મા સારિપુત્તો સત્થારં આહ – ‘‘ભન્તે, મય્હં કિર કનિટ્ઠભાતા રેવતો પબ્બજિતો, સો અભિરમેય્ય વા ન વા, ગન્ત્વા નં પસ્સિસ્સામી’’તિ. ભગવા રેવતસ્સ આરદ્ધવિપસ્સકભાવં ઞત્વા દ્વે વારે પટિક્ખિપિત્વા તતિયવારે યાચિતો અરહત્તપ્પત્તભાવં ઞત્વા – સારિપુત્ત, અહમ્પિ ગમિસ્સામિ ભિક્ખૂનં આરોચેહીતિ. થેરો ભિક્ખૂ સન્નિપાતાપેત્વા – ‘‘આવુસો, સત્થા ચારિકં ચરિતુકામો, ગન્તુકામા આગચ્છન્તૂ’’તિ સબ્બેસંયેવ આરોચેસિ. દસબલસ્સ ચારિકત્થાય ગમનકાલે ઓહિય્યમાનકભિક્ખૂ નામ અપ્પકા હોન્તિ, ‘‘સત્થુ સુવણ્ણવણ્ણં સરીરં પસ્સિસ્સામ, મધુરધમ્મકથં વા સુણિસ્સામા’’તિ યેભુય્યેન ગન્તુકામા બહુતરાવ હોન્તિ. ઇતિ સત્થા મહાભિક્ખુસઙ્ઘપરિવારો ‘‘રેવતં પસ્સિસ્સામા’’તિ નિક્ખન્તો.

    Aparabhāge satthā khadiravaniyarevatattherassa paccuggamanaṃ akāsi. Kathaṃ? Athāyasmā sāriputto satthāraṃ āha – ‘‘bhante, mayhaṃ kira kaniṭṭhabhātā revato pabbajito, so abhirameyya vā na vā, gantvā naṃ passissāmī’’ti. Bhagavā revatassa āraddhavipassakabhāvaṃ ñatvā dve vāre paṭikkhipitvā tatiyavāre yācito arahattappattabhāvaṃ ñatvā – sāriputta, ahampi gamissāmi bhikkhūnaṃ ārocehīti. Thero bhikkhū sannipātāpetvā – ‘‘āvuso, satthā cārikaṃ caritukāmo, gantukāmā āgacchantū’’ti sabbesaṃyeva ārocesi. Dasabalassa cārikatthāya gamanakāle ohiyyamānakabhikkhū nāma appakā honti, ‘‘satthu suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ passissāma, madhuradhammakathaṃ vā suṇissāmā’’ti yebhuyyena gantukāmā bahutarāva honti. Iti satthā mahābhikkhusaṅghaparivāro ‘‘revataṃ passissāmā’’ti nikkhanto.

    અથેકસ્મિં પદેસે આનન્દત્થેરો દ્વેધાપથં પત્વા ભગવન્તં પુચ્છિ – ‘‘ભન્તે, ઇમસ્મિં ઠાને દ્વેધાપથો, કતરમગ્ગેન ભિક્ખુસઙ્ઘો ગચ્છતૂ’’તિ? ‘‘કતરમગ્ગો, આનન્દ, ઉજુકો’’તિ? ‘‘ભન્તે, ઉજુમગ્ગો તિંસયોજનિકો અમનુસ્સપથો. પરિહારમગ્ગો પન સટ્ઠિયોજનિકો ખેમો સુભિક્ખો’’તિ. ‘‘આનન્દ, સીવલિ, અમ્હેહિ સદ્ધિં આગતો’’તિ? ‘‘આમ, ભન્તે, આગતો’’તિ. ‘‘તેન હિ સઙ્ઘો ઉજુમગ્ગમેવ ગચ્છતુ, સીવલિસ્સ પુઞ્ઞં વીમંસિસ્સામા’’તિ. સત્થા ભિક્ખુસઙ્ઘપરિવારો સીવલિત્થેરસ્સ પુઞ્ઞવીમંસનત્થં તિંસયોજનમગ્ગં અભિરુહિ (અ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧.૨૦૩).

    Athekasmiṃ padese ānandatthero dvedhāpathaṃ patvā bhagavantaṃ pucchi – ‘‘bhante, imasmiṃ ṭhāne dvedhāpatho, kataramaggena bhikkhusaṅgho gacchatū’’ti? ‘‘Kataramaggo, ānanda, ujuko’’ti? ‘‘Bhante, ujumaggo tiṃsayojaniko amanussapatho. Parihāramaggo pana saṭṭhiyojaniko khemo subhikkho’’ti. ‘‘Ānanda, sīvali, amhehi saddhiṃ āgato’’ti? ‘‘Āma, bhante, āgato’’ti. ‘‘Tena hi saṅgho ujumaggameva gacchatu, sīvalissa puññaṃ vīmaṃsissāmā’’ti. Satthā bhikkhusaṅghaparivāro sīvalittherassa puññavīmaṃsanatthaṃ tiṃsayojanamaggaṃ abhiruhi (a. ni. aṭṭha. 1.1.203).

    મગ્ગં અભિરુહનટ્ઠાનતો પટ્ઠાય દેવસઙ્ઘો યોજને યોજને ઠાને નગરં માપેત્વા બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ વસનત્થાય વિહારે પટિયાદેસિ. દેવપુત્તા રઞ્ઞા પેસિતકમ્મકારા વિય હુત્વા યાગુખજ્જકાદીનિ ગહેત્વા – ‘‘કહં, અય્યો સીવલી’’તિ પુચ્છન્તા ગચ્છન્તિ. થેરો સક્કારસમ્માનં ગાહાપેત્વા સત્થુ સન્તિકં ગચ્છતિ. સત્થા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં પરિભુઞ્જિ. ઇમિનાવ નિયામેન સત્થા સક્કારં અનુભવન્તો દેવસિકં યોજનપરમં ગન્ત્વા તિંસયોજનિકં કન્તારં અતિક્કમ્મ ખદિરવનિયરેવતત્થેરસ્સ વસનટ્ઠાનં પત્તો, થેરો સત્થુ આગમનં ઞત્વા અત્તનો વસનટ્ઠાને બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ પહોનકવિહારે દસબલસ્સ ગન્ધકુટિં રત્તિટ્ઠાનદિવાટ્ઠાનાનિ ચ ઇદ્ધિયા માપેત્વા તથાગતસ્સ પચ્ચુગ્ગમનં ગતો. સત્થા અલઙ્કતપટિયત્તેન મગ્ગેન વિહારં પાવિસિ. અથ તથાગતે ગન્ધકુટિં પવિટ્ઠે ભિક્ખૂ વસ્સગ્ગેન પત્તસેનાસનાનિ પવિસિંસુ. દેવતા ‘‘અકાલો આહારસ્સા’’તિ અટ્ઠવિધં પાનકં આહરિંસુ. સત્થા સઙ્ઘેન સદ્ધિં પાનકં પિવિ. ઇમિના નિયામેનેવ તથાગતસ્સ સક્કારસમ્માનં અનુભવન્તસ્સેવ અદ્ધમાસો અતિક્કન્તો.

    Maggaṃ abhiruhanaṭṭhānato paṭṭhāya devasaṅgho yojane yojane ṭhāne nagaraṃ māpetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa vasanatthāya vihāre paṭiyādesi. Devaputtā raññā pesitakammakārā viya hutvā yāgukhajjakādīni gahetvā – ‘‘kahaṃ, ayyo sīvalī’’ti pucchantā gacchanti. Thero sakkārasammānaṃ gāhāpetvā satthu santikaṃ gacchati. Satthā bhikkhusaṅghena saddhiṃ paribhuñji. Imināva niyāmena satthā sakkāraṃ anubhavanto devasikaṃ yojanaparamaṃ gantvā tiṃsayojanikaṃ kantāraṃ atikkamma khadiravaniyarevatattherassa vasanaṭṭhānaṃ patto, thero satthu āgamanaṃ ñatvā attano vasanaṭṭhāne buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa pahonakavihāre dasabalassa gandhakuṭiṃ rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni ca iddhiyā māpetvā tathāgatassa paccuggamanaṃ gato. Satthā alaṅkatapaṭiyattena maggena vihāraṃ pāvisi. Atha tathāgate gandhakuṭiṃ paviṭṭhe bhikkhū vassaggena pattasenāsanāni pavisiṃsu. Devatā ‘‘akālo āhārassā’’ti aṭṭhavidhaṃ pānakaṃ āhariṃsu. Satthā saṅghena saddhiṃ pānakaṃ pivi. Iminā niyāmeneva tathāgatassa sakkārasammānaṃ anubhavantasseva addhamāso atikkanto.

    અથેકચ્ચે ઉક્કણ્ઠિતભિક્ખૂ એકસ્મિં ઠાને નિસીદિત્વા કથં ઉપ્પાદયિંસુ – ‘‘દસબલો ‘મય્હં અગ્ગસાવકસ્સ કનિટ્ઠભાતા’તિ વત્વા એવરૂપં નવકમ્મિકં ભિક્ખું પસ્સિતું આગતો, ઇમસ્સ વિહારસ્સ સન્તિકે જેતવનવિહારો વા વેળુવનવિહારાદયો વા કિં કરિસ્સન્તિ? અયમ્પિ ભિક્ખુ એવરૂપસ્સ નવકમ્મસ્સ કારકો, કિં નામ સમણધમ્મં કરિસ્સતી’’તિ? અથ સત્થા ચિન્તેસિ – ‘‘મયિ ઇધ ચિરં વસન્તે ઇદં ઠાનં આકિણ્ણં ભવિસ્સતિ, આરઞ્ઞકા નામ ભિક્ખૂ પવિવેકત્થિકા હોન્તિ, રેવતસ્સ ફાસુવિહારો ન ભવિસ્સતી’’તિ. તતો થેરસ્સ દિવાટ્ઠાનં ગતો. થેરોપિ એકકોવ ચઙ્કમનકોટિયં આલમ્બનફલકં નિસ્સાય પાસાણફલકે નિસિન્નો સત્થારં દૂરતોવ આગચ્છન્તં દિસ્વા પચ્ચુગ્ગન્ત્વા વન્દિ.

    Athekacce ukkaṇṭhitabhikkhū ekasmiṃ ṭhāne nisīditvā kathaṃ uppādayiṃsu – ‘‘dasabalo ‘mayhaṃ aggasāvakassa kaniṭṭhabhātā’ti vatvā evarūpaṃ navakammikaṃ bhikkhuṃ passituṃ āgato, imassa vihārassa santike jetavanavihāro vā veḷuvanavihārādayo vā kiṃ karissanti? Ayampi bhikkhu evarūpassa navakammassa kārako, kiṃ nāma samaṇadhammaṃ karissatī’’ti? Atha satthā cintesi – ‘‘mayi idha ciraṃ vasante idaṃ ṭhānaṃ ākiṇṇaṃ bhavissati, āraññakā nāma bhikkhū pavivekatthikā honti, revatassa phāsuvihāro na bhavissatī’’ti. Tato therassa divāṭṭhānaṃ gato. Theropi ekakova caṅkamanakoṭiyaṃ ālambanaphalakaṃ nissāya pāsāṇaphalake nisinno satthāraṃ dūratova āgacchantaṃ disvā paccuggantvā vandi.

    અથ નં સત્થા પુચ્છિ – ‘‘રેવત, ઇદં વાળમિગટ્ઠાનં, ચણ્ડાનં હત્થિઅસ્સાદીનં સદ્દં સુત્વા કિં કરોસી’’તિ? ‘‘તેસં મે, ભન્તે, સદ્દં સુણતો અરઞ્ઞપીતિ નામ ઉપ્પન્ના’’તિ. સત્થા ઇમસ્મિં ઠાને રેવતત્થેરસ્સ પઞ્ચહિ ગાથાસતેહિ અરઞ્ઞાનિસંસં નામ કથેત્વા પુનદિવસે અવિદૂરટ્ઠાને પિણ્ડાય ચરિત્વા રેવતત્થેરં આમન્તેત્વા યેહિ ભિક્ખૂહિ થેરસ્સ અવણ્ણો કથિતો, તેસં કત્તરયટ્ઠિઉપાહનતેલનાળિછત્તાનં પમુસ્સનભાવમકાસિ. તે અત્તનો પરિક્ખારત્થાય નિવત્તા આગતમગ્ગેનેવ ગચ્છન્તાપિ તં ઠાનં સલ્લક્ખેતું ન સક્કોન્તિ. પઠમઞ્હિ તે અલઙ્કતપટિયત્તેન મગ્ગેન ગન્ત્વા, તંદિવસં પન વિસમમગ્ગેન ગચ્છન્તા તસ્મિં તસ્મિં ઠાને ઉક્કુટિકં નિસીદન્તા જણ્ણુકેહિ ગચ્છન્તિ. તે ગુમ્બે ચ ગચ્છે ચ કણ્ડકે ચ મદ્દન્તા અત્તના વસિતસભાગટ્ઠાનં ગન્ત્વા તસ્મિં તસ્મિં ખદિરખાણુકે લગ્ગિતં અત્તનો છત્તં સઞ્જાનન્તિ, ઉપાહનં કત્તરયટ્ઠિં તેલનાળિઞ્ચ સઞ્જાનન્તિ. તે તસ્મિં સમયે ‘‘ઇદ્ધિમા અયં ભિક્ખૂ’’તિ ઞત્વા અત્તનો પરિક્ખારમાદાય ‘‘દસબલસ્સ પટિયત્તસક્કારો નામ એવરૂપો હોતી’’તિ વદન્તા અગમંસુ.

    Atha naṃ satthā pucchi – ‘‘revata, idaṃ vāḷamigaṭṭhānaṃ, caṇḍānaṃ hatthiassādīnaṃ saddaṃ sutvā kiṃ karosī’’ti? ‘‘Tesaṃ me, bhante, saddaṃ suṇato araññapīti nāma uppannā’’ti. Satthā imasmiṃ ṭhāne revatattherassa pañcahi gāthāsatehi araññānisaṃsaṃ nāma kathetvā punadivase avidūraṭṭhāne piṇḍāya caritvā revatattheraṃ āmantetvā yehi bhikkhūhi therassa avaṇṇo kathito, tesaṃ kattarayaṭṭhiupāhanatelanāḷichattānaṃ pamussanabhāvamakāsi. Te attano parikkhāratthāya nivattā āgatamaggeneva gacchantāpi taṃ ṭhānaṃ sallakkhetuṃ na sakkonti. Paṭhamañhi te alaṅkatapaṭiyattena maggena gantvā, taṃdivasaṃ pana visamamaggena gacchantā tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne ukkuṭikaṃ nisīdantā jaṇṇukehi gacchanti. Te gumbe ca gacche ca kaṇḍake ca maddantā attanā vasitasabhāgaṭṭhānaṃ gantvā tasmiṃ tasmiṃ khadirakhāṇuke laggitaṃ attano chattaṃ sañjānanti, upāhanaṃ kattarayaṭṭhiṃ telanāḷiñca sañjānanti. Te tasmiṃ samaye ‘‘iddhimā ayaṃ bhikkhū’’ti ñatvā attano parikkhāramādāya ‘‘dasabalassa paṭiyattasakkāro nāma evarūpo hotī’’ti vadantā agamaṃsu.

    પુરતો આગતે ભિક્ખૂ, વિસાખા ઉપાસિકા, અત્તનો ગેહે નિસિન્નકાલે પુચ્છિ – ‘‘મનાપં નુ ખો, ભન્તે, રેવતસ્સ વસનટ્ઠાન’’ન્તિ? ‘‘મનાપં, ઉપાસિકે, નન્દવનચિત્તલતાવનપટિભાગં તં સેનાસન’’ન્તિ. અથ તેસં પચ્છતો આગતે ભિક્ખૂ પુચ્છિ – ‘‘મનાપં, અય્યા, રેવતસ્સ વસનટ્ઠાન’’ન્તિ? ‘‘મા પુચ્છ, ઉપાસિકે, કથેતું અયુત્તટ્ઠાનં, એતં ઉજ્જઙ્ગલસક્ખરપાસાણવિસમખદિરવનં એવ, તત્થ સો ભિક્ખુ વસતી’’તિ.

    Purato āgate bhikkhū, visākhā upāsikā, attano gehe nisinnakāle pucchi – ‘‘manāpaṃ nu kho, bhante, revatassa vasanaṭṭhāna’’nti? ‘‘Manāpaṃ, upāsike, nandavanacittalatāvanapaṭibhāgaṃ taṃ senāsana’’nti. Atha tesaṃ pacchato āgate bhikkhū pucchi – ‘‘manāpaṃ, ayyā, revatassa vasanaṭṭhāna’’nti? ‘‘Mā puccha, upāsike, kathetuṃ ayuttaṭṭhānaṃ, etaṃ ujjaṅgalasakkharapāsāṇavisamakhadiravanaṃ eva, tattha so bhikkhu vasatī’’ti.

    વિસાખા પુરિમાનં પચ્છિમાનઞ્ચ ભિક્ખૂનં કથં સુત્વા, ‘‘કેસં નુ ખો કથા સચ્ચા’’તિ પચ્છાભત્તં ગન્ધમાલં આદાય દસબલસ્સ ઉપટ્ઠાનં ગન્ત્વા વન્દિત્વા એકમન્તં નિસિન્ના સત્થારં પુચ્છિ – ‘‘ભન્તે, રેવતત્થેરસ્સ વસનટ્ઠાનં એકચ્ચે અય્યા વણ્ણેન્તિ, એકચ્ચે નિન્દન્તિ, કિમેતં, ભન્તે’’તિ? ‘‘વિસાખે, રમણિયં વા હોતુ મા વા, યસ્મિં ઠાને અરિયાનં ચિત્તં રમતિ, તદેવ ઠાનં રમણિયં નામા’’તિ વત્વા ઇમં ગાથમાહ –

    Visākhā purimānaṃ pacchimānañca bhikkhūnaṃ kathaṃ sutvā, ‘‘kesaṃ nu kho kathā saccā’’ti pacchābhattaṃ gandhamālaṃ ādāya dasabalassa upaṭṭhānaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ nisinnā satthāraṃ pucchi – ‘‘bhante, revatattherassa vasanaṭṭhānaṃ ekacce ayyā vaṇṇenti, ekacce nindanti, kimetaṃ, bhante’’ti? ‘‘Visākhe, ramaṇiyaṃ vā hotu mā vā, yasmiṃ ṭhāne ariyānaṃ cittaṃ ramati, tadeva ṭhānaṃ ramaṇiyaṃ nāmā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘ગામે વા યદિ વારઞ્ઞે, નિન્ને વા યદિ વા થલે;

    ‘‘Gāme vā yadi vāraññe, ninne vā yadi vā thale;

    યત્થ અરહન્તો વિહરન્તિ, તં ભૂમિરામણેય્યક’’ન્તિ. (ધ॰ પ॰ ૯૮; થેરગા॰ ૯૯૧; સં॰ નિ॰ ૧.૨૬૧);

    Yattha arahanto viharanti, taṃ bhūmirāmaṇeyyaka’’nti. (dha. pa. 98; theragā. 991; saṃ. ni. 1.261);

    અપરભાગે ભગવા અરિયગણમજ્ઝે નિસિન્નો થેરં ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં લાભીનં યદિદં, સીવલી’’તિ (અ॰ નિ॰ ૧.૧૯૮, ૨૦૭) એતદગ્ગે ઠપેસિ.

    Aparabhāge bhagavā ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ lābhīnaṃ yadidaṃ, sīvalī’’ti (a. ni. 1.198, 207) etadagge ṭhapesi.

    ૫૪. અથાયસ્મા સીવલિત્થેરો અરહત્તં પત્વા પત્તએતદગ્ગટ્ઠાનો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. અનુત્તાનત્થપદવણ્ણનમેવ કરિસ્સામ.

    54. Athāyasmā sīvalitthero arahattaṃ patvā pattaetadaggaṭṭhāno attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro nāma jinotiādimāha. Anuttānatthapadavaṇṇanameva karissāma.

    ૫૫. સીલં તસ્સ અસઙ્ખેય્યન્તિ તસ્સ પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો સીલં અસઙ્ખેય્યં.

    55.Sīlaṃ tassa asaṅkheyyanti tassa padumuttarassa bhagavato sīlaṃ asaṅkheyyaṃ.

    ‘‘નવ કોટિસહસ્સાનિ, અસીતિસતકોટિયો;

    ‘‘Nava koṭisahassāni, asītisatakoṭiyo;

    પઞ્ઞાસસતસહસ્સાનિ, છત્તિંસા ચ પુનાપરે.

    Paññāsasatasahassāni, chattiṃsā ca punāpare.

    ‘‘એતે સંવરવિનયા, સમ્બુદ્ધેન પકાસિતા;

    ‘‘Ete saṃvaravinayā, sambuddhena pakāsitā;

    પેય્યાલમુખેન નિદ્દિટ્ઠા, સિક્ખાવિનયસંવરે’’તિ. (વિસુદ્ધિ॰ ૧.૨૦; પટિ॰ મ॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧.૩૭) –

    Peyyālamukhena niddiṭṭhā, sikkhāvinayasaṃvare’’ti. (visuddhi. 1.20; paṭi. ma. aṭṭha. 1.1.37) –

    એવં વુત્તસિક્ખાપદાનિ ભિક્ખૂનં સાવકપઞ્ઞત્તિવસેન વુત્તાનિ. ભગવતો પન સીલં અસઙ્ખેય્યમેવ સંખાતું ગણેતું અસક્કુણેય્યન્તિ અત્થો. સમાધિવજિરૂપમો યથા વજિરં ઇન્દનીલમણિવેળુરિયમણિફલિકમસારગલ્લાદીનિ રતનાનિ વિજ્ઝતિ છિદ્દાવછિદ્દં કરોતિ, એવમેવ પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો લોકુત્તરમગ્ગસમાધિ પટિપક્ખપચ્ચનીકધમ્મે વિજ્ઝતિ ભિન્દતિ સમુચ્છિન્દતીતિ અત્થો. અસઙ્ખેય્યં ઞાણવરં તસ્સ બુદ્ધસ્સ ચત્તારિ સચ્ચાનિ સત્તતિંસબોધિપક્ખિયધમ્મે સઙ્ખતાસઙ્ખતધમ્મે ચ જાનિતું પટિવિજ્ઝિતું સમત્થં સયમ્ભૂઞાણસબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણાદિઞાણસમૂહં અસઙ્ખેય્યં, અતીતાનાગતપચ્ચુપ્પન્નાદિભેદેન સંખાવિરહિતન્તિ અત્થો. વિમુત્તિ ચ અનોપમાતિ સંકિલેસેહિ વિમુત્તત્તા સોતાપત્તિફલાદિકા ચતસ્સો વિમુત્તિયો અનુપમા ઉપમારહિતા ‘‘ઇમા વિય ભૂતા’’તિ ઉપમેતું ન સક્કાતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

    Evaṃ vuttasikkhāpadāni bhikkhūnaṃ sāvakapaññattivasena vuttāni. Bhagavato pana sīlaṃ asaṅkheyyameva saṃkhātuṃ gaṇetuṃ asakkuṇeyyanti attho. Samādhivajirūpamo yathā vajiraṃ indanīlamaṇiveḷuriyamaṇiphalikamasāragallādīni ratanāni vijjhati chiddāvachiddaṃ karoti, evameva padumuttarassa bhagavato lokuttaramaggasamādhi paṭipakkhapaccanīkadhamme vijjhati bhindati samucchindatīti attho. Asaṅkheyyaṃ ñāṇavaraṃ tassa buddhassa cattāri saccāni sattatiṃsabodhipakkhiyadhamme saṅkhatāsaṅkhatadhamme ca jānituṃ paṭivijjhituṃ samatthaṃ sayambhūñāṇasabbaññutaññāṇādiñāṇasamūhaṃ asaṅkheyyaṃ, atītānāgatapaccuppannādibhedena saṃkhāvirahitanti attho. Vimutti ca anopamāti saṃkilesehi vimuttattā sotāpattiphalādikā catasso vimuttiyo anupamā upamārahitā ‘‘imā viya bhūtā’’ti upametuṃ na sakkāti attho. Sesaṃ uttānatthamevāti.

    સીવલિત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

    Sīvalittheraapadānavaṇṇanā samattā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / અપદાનપાળિ • Apadānapāḷi / ૩. સીવલિત્થેરઅપદાનં • 3. Sīvalittheraapadānaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact